Historia Wybranych Doktryn Politycznie niePoprawnych: Platon

Historia Wybranych Doktryn Politycznie niePoprawnych

PLATON

Przede wszystkim „Państwo platońskie” (punkt 4, ppkt c.), ale kazał zrobić całego Platona

I.O nim:
pochodził z rodu szlacheckiego
prawdziwe imię Arystokles
twórca akademii platońskiej

II.Poglądy
1.Nauka o ideach
a)Idea, czyli nowy rodzaj bytu
Idea – nowy rodzaj bytu (np.: u Platona Idea, u Demokryta atomy, u Pitagorasa liczby)
w pojęciach zawarta jest wiedza pewna i bezwzględna. Własnością pojęć jest ich jedność i stałość. Przedmioty, wedle których są budowane muszą mieć te same właściwości. Niestety żaden ze znanych bytów tych cech nie posiada wiec musi to być jakiś nowy byt. Ten byt to idea (stąd idealizm). Przykład: przedmiotem pojęcia piękno jest IDEA piękna
byt u Platona częściowo zmienny (rzeczy), częściowo nie zmienny (idee) – dualizm idei i rzeczy:
idee
+ istnieją
+ są niezniszczalne
+ nie zmienne
+ są doskonałe
+ nie jest ani bytem psychicznym ani fizycznym, są nieznane
+ widzimy obecność idei w rzeczach
rzeczy
+ nie istnieją, co najwyżej stają się
+ są zniszczalne
+ są zmienne
+ nie są doskonałe, są tylko czymś na kształt cieni dla idei
stworzenie świata – z materii wg Idei:

b)Stworzenie świata i nauka o przyrodzie:
przyczyny sprawcze świata (powstanie świata)
Demiurg – stworzył świat
Idee – Demiurg stworzył świat na kształt idei
Materia – z niej został stworzony świat (nieograniczona, nieskończona, nieokreślona, może przyjmować różne kształty, świat powstał gdy Demiurg nadał materii kształt)
reguły rządzące światem:
zasadą budowy wszechświata jest ład i harmonia więc rządzi nim rozum
świat posiada najdoskonalszy kształt – kulisty i najdoskonalszy ruch – okrężny
świat jest zbudowany z materii
wszystkie planety posiadają duszę
pierwotnie świat był doskonały, lecz zaczął się degenerować
wszechświat ma w sobie źródło ruchu, więc ma duszę

2.Dusza – synteza nadziemskiego demona i rodzaju materii.
Funkcje duszy:
biologiczne:
+ czynnik życia, bez niego ciało jest martwe
+ jest tym co się samo wprawia w ruch, życie polega na tym, że istota, która je posiada jest źródłem samorzutnego ruchu
+ jest przeciwieństwem materii (materia jest bezwładna, dusza się porusza)
poznawcze (poznanie jest funkcją duszy - przy pomocy narzędzi takich jak zmysły i ciało)
+ dusza poznaje: byt, różność, tożsamość, podobieństwo
+ zmysły są dla duszy narzędziami poznania, dzięki nim dusza może poznać: kolory, smaki, dźwięki
religijna (tu sprzeczność, jeśli dusza jest bytem ziemskim, to jest złączona z ciałem, a nie może być wg Platona, jeśli nie jest złączona z ciałem to nie może współpracować ze zmysłami. Platon operował zatem dwoma pojęciami duszy – szerszym: czynności zmysłowe i węższym: sam rozum):
+ nieśmiertelny pierwiastek w człowieku
+ wprawia w ruch
dusza a ciało – dualizm duszy i ciała:
dusza jest
+ niematerialna
+ jest oddzielona od ciała
+ jest jednolita (w węższym znaczeniu podzielił ją jednak na: zmysłową, rozumną i impulsywną, oraz sprawiedliwą – łączącą je)
+ jest doskonalsza od ciała, ciało jest jej podległe. Człowiek to dusza władająca ciałem
+ złączenie duszy z ciałem to pokuta duszy za grzechy
+ dusza jest nieśmiertelna a ciało śmiertelne
nieśmiertelność duszy:
dusza trwa wiecznie i odwiecznie, dowody na to:
+ pojęcie duszy jest pojęciem życia. Jeśli życie wyklucza śmierć, to dusza wyklucza śmierć.
+ dusza ma wiedzę wrodzoną, by ją nabyć musiała wcześniej istnieć (ta wiedza to przypomnienie sobie rzeczy z poprzednich wcieleń)
+ każda rzecz ginie od zła – dla duszy zło to: ciemnota ,tchórzostwo, niesprawiedliwość, a jednak od nich nie ginie
eschatologia – nauka o bycie po śmierci, a więc i o duszy, o tym czemu związała się z niedoskonałym ciałem:
+ była wolna ale nagrzeszyła
+ za karę złączona z ciałem
+ jak odkupi winy to będzie wolna i szczęśliwa

3.Poznanie:
Poznanie nabyte, ze względu na przedmiot poznania:
zmysłowe (rzeczy)
rozumowe (idee) - podział myśli:
+ dyskursywna – bezpośrednio przez rozumowanie dochodzi prawdy
+ intuicyjna – bezpośrednie poznanie prawdy, bezpośrednie stykanie się myśli z przedmiotem
Poznanie wrodzone
+ myśl nie zależna od postrzeżenia
+ postrzeżenie opiera się na pojęciach. Postrzegając znamy już równość i to nam ułatwia sprawę.
+ postrzeganie nie wywołuje pojęć lecz nam je przypomina, uświadamia
+ wiedzę wrodzoną nabyliśmy w poprzednim życiu
Poznanie naukowe – czysto empiryczne:
Matematyka zbliżona do platońskiego ideału nauki, ale ma braki
Dialektyka – nie posiada braków matematyki, więc lepsza:
+ platoński ideał nauki:
operuje czystym myśleniem
zestawianie, analiza i synteza pojęć
połączenie dedukcji z redukcją
metoda dialektyczna służy głównie do badania idei i wyjaśniania zjawisk
dialektyka dala początek logice i formułowaniu zasad dedukcji
założenie „najsilniejsze” dla umysłu są prawdziwe
dla platona dialektyka była nie tylko nauką, ale filozofią

4.Etyka

a)Nauka o cnotach – 3 główne cnoty + 1 mniej ważna (klasyczna teoria 4 cnót):
mądrość – odpowiedzialna za nią I część duszy - rozumowa
męstwo – odpowiada za nią II część duszy - impulsywna
panowanie nad sobą – odpowiada za nią III część duszy - pożądliwa
sprawiedliwość – łączy te trzy cnoty, mniej istotna niż wcześniejsze 3

b)Nauka o miłości – poprzez cele realne, doczesne można osiągnąć cele idealne:
Dobro (cnota to dążenie do idei dobra):
dobra stanowią hierarchię, której szczytem jest idea dobra
dobra realne są drogą do osiągnięcia dobra idealnego
idea dobra warunkuje istnienie innych idei, choć sama jest poza istnieniem
Miłość:
przedmioty miłości – stopnie osiągania szczytu:
piękne ciała (dobra realne)
piękne dusze (ważniejsze niż ciała, II etap, przedmiotem są myśli i czyny)
miłość do wszystkich pięknych przedmiotów (piękno wspólne)
szczyt – idea piękna – piękno wieczne

c)Nauka o państwie, cechy państwa platońskiego:
Inspiracja – Sokrates, a konkretnie:
demokracja nie to ustrój ignorancki
zadaniem filozofa jest uczyć czym jest cnota
postępowanie niesprawiedliwe rezultatem błędu
świadomość moralna przede wszystkim
nauczył się od Sokratesa, że sama mądrość nie zmieni ustroju, po śmierci S. Platon uznał, że nie nadaje się na polityka (poza epizodem w Syrakuzach na Sycylii – za to sprzedany w niewolę)
w Atenach stworzył akademię platońską mającą uczyć przyszłych polityków
Idealizm (patrz też pkt 1 – „Nauka o ideach”):
ludzie są niczym uwięzieni w jaskini, widzą tylko cienie, jedynie filozof widzi słońce
mędrcy zamiast korzystać ze „światła” powinni zostać w jaskini i nauczać ludzi
niechętny zmianom – zmiana ustroju to jego degradacja
prawdziwy władca potrafi narzucić swój autorytet bez przymusu
rodzaje rządów:
rzeczywiste – są w hierarchii, są to:
odwaga (ustrój timokracji) – z odwagi rodzi się chciwość, np. uwielbiająca podboje, „chciwa” Sparta
chciwość (oligarchia) – z chciwości rodzi się bogactwo i skąpstwo
anarchia i samowola (demokracja) – bogactwo powoduje walkę klas, brak dyscypliny, chaos
strach i zbrodnia – (tyrania) podczas anarchii może zrobić porządek tylko tyran
prawe (tylko skrajne przykłady):
ustroje praworządne: monarchia (najlepsza), demokracja (najgorsza)
ustroje nie praworządne: tyrania (najgorsza), demokracja (najlepsza)
poglądy na temat praworządności w państwie (ewoluowały):
ludzie żyjąc na terenie polis akceptują prawo (napisał „Krytonie”)
później w „Polityku” napisał: mądry i królewski władca jest nie skrępowany prawem. Z braku takich władców ludzie tworzą umowy społeczne i wybierają sobie władców.
idealne polis – ideą jest dla niego sprawiedliwość
tak jak człowiek powinien rządzić swymi popędami, tak władza powinna rządzić ludem
kobiety też mają prawo do rządzenia
rządzący nie mają rodzin, związki kobiet i mężczyzn poprzez losowanie
wychowanie dzieci w specjalnych żłobkach w izolacji od rodziców
szczęście rządzących nie istotne – ważne szczęście państwa
hierarchia wiedzy:
mędrcy osiągają poprzez kontemplację
wojownicy poprzez myśl dyskursywną
prostakom pozostają mity i fragmenty prawdy
zasadą idealnego polis jest nierówność, segregacja i podział klas na:
niewolnicy (mają dusze z żelaza) – o nich nie wiele pisał, bo oni nie są warci tego by się nimi zajmować
rzemieśln.+ rolnicy (dusze z brązu) – ich zadaniem praca
strażnicy (cywilna i wojskowa władza polis – srebrne dusze): trzeba ich uwolnić od trosk materialnych i wpoić wyjątkowe umiejętności. Wychowywać w odosobnieniu, cenzurować mity (ingerencja w religie) by ich nie demoralizować, a wychowywać wedle gimnastyki i muzyki (od „muz”, synonim kultury):
+ 17 – 20 lat – wychowanie fizyczne
+ 20 lat – selekcja najzdoln. i na 10 lat do dalszej nauki
+ 30 - 35 lat – nauka filozofii
+ 35 – 50 lat – funkcje publiczne
+ 50< – idealny wzorzec króla – filozofa (dusza ze złota)
próba kompromisu – platon dostrzegł na starość błędy w swej koncepcji państwa, stąd koncepcja:
państwa drugiego rzędu:
+ niewielkie
+ fortuny obywateli wyrównane (lecz bez wspólnoty wyższych klas)
+ państwo zamknięte, kontrolujące życie obywateli, nadzór prawie nad wszystkim, od wychowania dzieci, po funkcje społeczne
+ konserwatywny i stabilny ustrój
+ obywatele nie mogą jeździć za granicę
+ obywatele muszą donosić o przestępstwach bliźnich
+ sankcje dla bezbożników i niedowiarków
państwo trzeciego rzędu (trzecia koncepcja państwa) – nie zdążył już nic na jej temat napisać
nawiązania w późniejszym okresie:
Platon zaważył na średniowiecznych ideologiach
Idea degradacji ustroju miała zwolenników, gdy załamywały się wielkie imperia (np.: rzymskie)
Ma dążyć do zalet najwyższych, właściwych ideom: powszechności i stałości (stabilne), niestali w swej sztuce poeci winni być wydaleni
państwo jako organizm – wszyscy są działającymi trybikami, nikt na własną rękę
władza oparta na wiedzy – intelektualizm (aby czynić dobro, trzeba je znać)
ma być stanowe i hierarchiczne (niewolnicy, rzemieślnicy, wojownicy, filozofowie)
do państwa mają należeć tylko potrzebni
państwo ascetyczne – dążenie do celu wymaga wyrzeczeń
dla dwóch najwyższych stanów zniesiona własność prywatna – komunizm

d)Estetyka:
Z jednej strony artysta to boski mąż, a z drugiej sztuka to naśladownictwo
malarstwo i rzeźba – umiejętność. Poezja nie

5.Istota platonizmu:
idealizm: obok pierwiastków realnych idealne
w ontologii istnieje byt idealny, od którego zależny jest realny
psychologia: dusza istnieje nie zależnie od ciała, ciało od duszy zależne
teorii poznania: istnieje wiedza wrodzona, wiedza zmysłowa-zależna od niej
w metodologii: uznanie dialektyki i jej metod badawczych
w etyce – cel człowieka – dobro idealne, realne drogą do niego
podstawowe pojęcia: dusza, idea, dobro

6.Ludzie:

a)Szkoła platońska: Arystoteles (na początku i później ale tylko niektóre poglądy), Eudoksos, Speuzyp, Polemon, Karneades, Filon z Laryssy, Proklos

b)Opozycja przeciw Platonowi: Arystoteles, (w późniejszym okresie, idee fikcjami, Platon nie umiał nawet podać jakie są idee – czy tylko substancji czy też jakości, liczb i stosunków. Idee więc bezużyteczne, bo nie wyjaśniają faktów), Antystenes