Udowodnij, że "Pan Tadeusz" jest oryginalnym eposem w literaturze polskiej.

Epos jest pierwszym gatunkiem literackim. Jego nazwa wywodzi się od greckiego słowa „polein”, co znaczy tworzyć, układać, zaś sam „epos” oznacza słowo, opowieść, pieśń. Znany był już w czasach antycznych – eposy stworzył już Homer („Iliada”, „Odyseja). Jest to rozbudowany utwór, którego podstawą fabularną są podania, przekazy ludowe, wy obrażenia na temat historycznych wydarzeń, doniosłe postaci, wydarzenia; mity, baśnie.

Epos charakteryzuje się epickością (jest to utwór poetycki, pisany wierszem),wielowątkową fabułą, tematyką dotyczącą ważnych momentów w życiu danego narodu, legendarnych lub historycznych bohaterów w momentach przełomowych dla danej społeczności, obecnością bohatera zbiorowego, wzniosłym stylem rozbudowanymi, szczegółowymi opisami i porównaniami, występującymi epitetami, inwokacją na początku utworu, wszechwiedzącym i obiektywnym narratorem, kontrastowo zestawionymi scenami, występowaniem skomplikowanych sytuacji, które rozwijają fabułę, spotkaniem przeciwstawnych sił na końcu utworu, a także epizodyczną kompozycją czy szlachetnym bohaterem jednostkowym, kreowanym jako wzór do naśladowania. Wiele z tych cech posiada omawiany przez nas „Pan Tadeusz” Adama Mickiewicza. Jest to utwór, który z pewnością można określić oposem, a nawet epopeją narodową.

Utwór naszego rodaka jest trzynastozgłoskowym wierszem, a więc z łatwością zauważyć można, że spełnia pierwszą z wymienionych wyżej cech tego gatunku.

Doskonale widoczna jest wielowątkowość utworu. Akcja „Pana Tadeusza” skomponowana została z trzech wątków: historycznego, opowiadającego dzieje Jacka Soplicy, romansowego, mówiącego o relacjach pomiędzy Tadeuszem a Telimeną i Zosią oraz wątku sporu, dotyczącego kłótni rodzin Sopliców i Horeszków o zamek. W epopei tej występuje dodatkowo czwarty wątek, jednak jest on tylko luźno związany z akcją utworu, więc z reguły mówi się o trzech – jest nim spór Asesora z Rejentem o to, czyj chart jest bardziej sprawny. Wątki te przeplatają się – historia losów Jacka Soplicy wprowadza nas również w okoliczności rozpoczęcia sporu o zamek, a także w wątek romansowy: od opisania miłosnej historii Jacka, przez plany wyswatania syna z Zosią, małżeńskich zamiarach Telimeny wobec Tadeusza, aż po potrójne zaręczyny. Ostatni wątek nie jest istotny i praktycznie nie wiąże się z akcją utworu – mówi on jedynie o sporze dotyczącym sprawności dwóch chartów –Kusego i Sokoła.

Kolejną cechą widoczną w „Panu Tadeuszu”, a jednocześnie charakterystyczną dla epopei jest tematyka dzieła, a właściwie jej tło historyczne. Utwór Mickiewicza opisuje przełomowy momenty zmiany stosunków ekonomicznych i społecznych w kraju – kończy się epoka dominacji szlachty, jej rządów w państwie i związanych z tym specyficznych obyczajów i tradycji. Czasy staropolskie odchodzą w przeszłość – nadchodzi zaś wiek rozwoju. Rodzi się nowa epoka, a wraz z nią odrodzone społeczeństwo, które przynosi nadzieje na odzyskanie niepodległości. Dodatkowo tło utworu stanowią wątki społeczne, historyczne i obyczajowe. Autor przedstawił je z wielką rzetelnością, ukazując czytelnikowi prawdziwy obraz ówczesnego społeczeństwa polskiego. Najważniejsze jest jednak, że okres, w którym dzieje się akcja utworu, przypada na wyprawę Napoleona na Rosję, tak istotną dla Polaków – wiązali oni bowiem z nią nadzieję na odzyskanie niepodległości. Autor nawiązuje również do uchwalenia Konstytucji 3 maja (Księga XII), które było jednym z najważniejszych wydarzeń w historii naszego kraju.

Bohaterem zbiorowym w utworze jest szlachta polska – opisywana jest ona na dwojaki sposób. Pierwszy to świat ginącej szlachty, przestrzegającej starych obyczajów, do której należą magnaci (tacy jak Hrabia czy Stolnik Horeszko), zamożna szlachta (Podkomorzy), średnia szlachta (Sędzia Soplica) a także szlachta uboga (Dobrzyńscy), drugi zaś to ukazanie świata młodzieży szlacheckiej – tu jako przykład można podać Tadeusza Soplicę. Autor opisuje obyczaje szlacheckie – ich życie towarzyskie, uczty, polowania, przestrzeganie zasad zachowania, styl życia.

W dziele Mickiewicza widoczny jest patos – chociażby w inwokacji. Oprócz tego pojawiają się również fragmenty humorystyczne, a także opisowe. Duża ilość bogatych, szczegółowych i obrazowych opisów, wzbogacanych przez homeryckie porównania, wieloma epitetami, pozwala czytelnikowi doskonale wyobrazić sobie krajobraz ówczesnej Polski, a także chociażby zjawiska atmosferyczne. Poeta zastosował styl bogaty i obrazowy – posługiwał się wspomnianymi już malarskimi epitetami i porównaniami homeryckimi, a także onomatopejami, metaforami, personifikacjami oraz wieloma innymi środkami wyrazu artystycznego.

Wspomniana już inwokacja również świadczy o tym, iż utwór jest eposem. Jest to rozwinięta apostrofa znajdująca się na początku utworu, w której Mickiewicz zamiast do Muzy, zwraca się do Litwy, swojej ojczyzny, prosząc o inspirację, obudzenie natchnienia i przeniesienia jego „duszy utęsknionej” do „tych pagórków, do tych łąk zielonych szeroko nad błękitnym Niemnem rozciągnionych”.
W „Panu Tadeuszu” pojawia się dwóch narratorów: pierwszy z nich to typowy dla eposu narrator wszechwiedzący, obiektywny, zachowujący dystans wobec każdego opowiadanego wydarzenia. Ujawnia się on w apostrofach, inwokacji, opisach przyrody, dygresjach lirycznych. Zna wszystkie uczucia, przeżycia, myśli i zamiary bohaterów. Drugi zaś to narrator wyrażający wiedze, opinie i przekonania ogólu, dysponujący ograniczoną wiedzą, który pojawia się m.in. w Księdze X.

Oryginalność utworu Mickiewicza widoczna jest w jego odstępstwach od zasad eposu. Mowa tu o bohaterze jednostkowym, a także kompozycji utworu, które różnią go od eposów takich jak „Odyseja”, „Eneida” czy „Gilgamesz”. Otóż w typowym eposie główny bohater jest postacią pozytywną, kreowaną przez autora jako wzór do naśladowania. Jednocześnie powinien wyrażać ideały i przekonania poety. Mickiewicz jednak nie uczynił z Jacka Soplicy bohatera na wzór Odyseusza czy Eneasza – człowieka bez zmazy. Bohater ten to przeciętny, szary człowiek, który zbłądził w swym życiu, popełniając straszliwą zbrodnie, ale później, dzięki sile charakteru, odnalazł właściwą drogę i zmazał swe krzywdy, które zostały mu wybaczone na łożu śmierci. Mimo ukazania błędów i wad mężczyzny, był on wzorem do naśladowania dla innych, również błądzących ludzi. Drugim odstępstwem od reguły okazuje się kompozycja. Według reguł utworu powinna być ona epizodyczna: każda księga winna stanowić odrębną całość fabularną. Jednak w wypadku „Pana Tadeusza”, księgi nie są odrębnymi rozdziałami, lecz w zakończeniu księgi mamy zapowiedź wydarzeń, które nastąpią w kolejnej. Akcja jest przerywana w momentach szczególnie interesujących czytelnika. Kompozycja utworu jest typowa dla powieści: mamy wprowadzenie, które stanowią Księgi I i II, rozwój akcji, który prowadzi do punktu kulminacyjnego w Księdze V, który z kolei prowadzi do punktu zwrotnego, a w Księgach XI i XII pojawia się szczęśliwe zakończenie.

Podsumowując: „Pan Tadeusz” zawiera wiele cech eposu, dodatkowo jest jednym z najważniejszych dzieł w polskiej literaturze, co świadczy o tym, że zasługuje na miano epopei narodowej. Zaś jego oryginalność widać w odstępstwach od cech charakteryzujących epos. Są one wynikiem rozwoju literatury: cechy eposu wykształcone zostały w czasach antycznych, zaś w czasach właściwych dla Mickiewicza nastąpił rozwój literatury, głównie epiki, która została wzbogacona o nowy gatunek literacki: powieść. To właśnie jej elementy wpływają na różnicę pomiędzy np. „Odyseją” Homera a „Panem Tadeuszem” Adama Mickiewicza i wpływają na nietuzinkowość utworu.