Rola planowania w nowoczesnej gospodarce

Funkcja planowania realizowana jest przez większość przedsiębiorstw niezależnie od statusu prawnego, form własności, form organizacyjnych oraz wielkości. Stanowi ona proces podejmowania decyzji dotyczących przyszłego rozwoju przedsiębiorstwa.
Przy coraz większym komplikowaniu się procesów gospodarczych planowanie jest dla przedsiębiorstw obiektywna. konieczności i jako element zarządzania nabiera coraz większego znaczenia.
Planowanie działalności gospodarczej musi współistnieć z rynkiem i wszystkimi kategoriami rynkowymi, zmierzając do właściwego kształtowania tej działalności. Planowanie powinno nie tylko ustalać cele i środki prowadzące do ich osiągania, ale także wdrążać nowe, bardziej efektywne sposoby działania przedsiębiorstw. Oparcie funkcjonowania i rozwoju przedsiębiorstw - zwłaszcza o większym potencjale - na zasadach planowania jest potrzebą zarządczą i normalną praktyka realizowaną przez przedsiębiorstwa krajów zachodnich. Planowanie jest tam w pełni dostosowane do wymogów gospodarki rynkowej. Wzrastająca gęstość zdarzeń gospodarczych, zaciemniająca się przejrzystość sytuacji rynkowych, niepełne zachowanie równowagi rynkowej poprzez mechanizmy konkurencji potęgują potrzebę planowania. Planowanie zapewnia bardziej skuteczne zarządzanie i podejmowanie czynnej interwencji w zakresie kształtowania korzystniejszej przyszłości, co w rezultacie gwarantuje sukces gospodarczy.
Reasumując należy stwierdzić, ze planowanie to jedna z funkcji zarządzania, obejmująca zespół czynności kierowniczych określających politykę strategiczną w zakresie przyszłych celów i zadań oraz sposobów ich realizacji. Planowanie urzeczywistnia się w postaci opracowanych planów. Aby planowanie spełniało swoje zadania, należy je oprzeć na naukowych podstawach, stosując w etapie planowania obowiązujące zasady, obliczając wielkości planistyczne właściwymi metodami oraz stosując określony tryb opracowania planu.

Plany są opracowaniami na temat aktywnego, przyszłego działania gospodarczego, zawierającymi akty świadomego wyboru celu działania i środków skutecznej jego realizacji.. Są bezpośrednimi narzędziami wpływania na przyszłe zdarzenia i mają charakter ściśle decyzyjny. Plan jest w pełni skwantyfikowany, czyli jego ustalenia maja. wyraz liczbowy, co nie eliminuje opisu tych zdarzeń w formie tekstów. Horyzont czasowy planu dotyczy najczęściej jednego roku oraz okresów krótszych. Plany ustala się również na okres wykonywania konkretnego zadania.

W ujęciu przedmiotowym treścią planowania są:
- zadania produkcyjne, handlowe, usługowe, - środki (zasoby), za pomocą których zadania te zostaną wykonane: środki pracy, przedmioty pracy, pracownicy i środki finansowe,
- nakłady (koszty), które zostaną poniesione przy wykonywaniu zadań,
- efekty finansowe, jakie uzyska się po zrealizowaniu zadań.

Zadaniem planu rocznego jest ustalenie całokształtu działalności przedsiębiorstwa oraz wprowadzenie ładu i porządku w jego poczynaniach. Stosując kryterium szczebla zarządzania w dużych przedsiębiorstwach rozróżnia się planowanie strategiczne, planowanie taktyczne i planowanie operatywne oraz odpowiadające im plany (prognozy, programy) strategiczne, taktyczne i operatywne.

Planowanie strategiczne jest procesem długofalowego planowania określającym główne cele i kierunki działania przedsiębiorstwa.
W tym ujęciu planowanie strategiczne:
- dotyczy problemów najważniejszych dla przedsiębiorstwa,
- dotyczy dużych przedziałów czasowych,
- ułatwia koncentracje sil na obszarach najważniejszych,
- stanowi domenę działania najwyższego szczebla zarządzania przedsiębiorstwem,
- stanowi podstawę planowania taktycznego i operatywnego.
Skutki decyzji strategicznych odnoszą się do dużych przedziałów czasowych, 53 wiec trudno wymierne i często zmieniane.


Planowanie taktyczne konkretyzuje cele i kierunki działania ujęte w planach strategicznych, aktualizując je i dostosowując do warunków panujących w bliższym i dalszym otoczeniu przedsiębiorstwa. Jest zbiorem decyzji, które:
- określają cele pośrednie (użytkowe) względem celów sformułowanych w planie strategicznym,
- ustalają konkretne zadania, przydzielając równocześnie zasoby do ich realizacji oraz ustalając reguły efektywnego ich wykorzystania przy realizacji zadań.
Plan taktyczny jest planem rocznym lub kilkuletnim, opracowywanym na wyższych szczeblach zarządzania.

Planowanie operatywne zwane wykonawczym ustala konkretne zadania dla poszczególnych komórek wykonawczych. Planowanie roczne nie zapewnia równomiernego wykonywania zadań w okresie roku oraz nie wyznacza zadań dla poszczególnych komórek organizacyjnych przedsiębiorstwa. Konieczne jest więc również planowanie związane z podziałem zadań na krótsze okresy i na poszczególne komórki organizacyjne. Zadania te realizuje się poprzez planowanie operatywne. Do zadań planowania operatywnego należy:
- ustalenie zadań dla poszczególnych komórek organizacyjnych przedsiębiorstwa na krótkie okresy.
- zapewnienie pełnego, terminowego i rytmicznego wykonania zadań rocznych przedsiębiorstwa,
- aktualizacja i dostosowanie zadań rocznych do nowo zaistniałych warunków w zakresie postępu technicznego, rynku zbytu itp.
Planowanie operatywne ma zastosowanie we wszystkich rodzajach przedsiębiorstw, zwłaszcza jednak rozwinęło się w przedsiębiorstwach przemysłowych. Organizacja planowania operatywnego uzależniona jest od rozwoju i wielkości przedsiębiorstwa oraz od typu i organizacji produkcji w przedsiębiorstwie.

Planowanie rzeczowe. Do najważniejszych planów rzeczowych należy plany sprzedaży, plany produkcji wyrobów, plany usług, plany zaopatrzenia oraz plany zatrudnienia i plac.
Ponadto do tych planów zalicza się plany związane z rozwojem bazy, a wiec plany inwestycyjne i plany rozwoju techniki. Planowanie rzeczowe ma zastosowanie we wszystkich rodzajach planów, a wiec w planach strategicznych, taktycznych i operatywnych. Na zasadzie wyłączności ma zastosowanie w planach operatywnych, w których zadania określa się tylko ilościowo.
Plany operatywne opracowywane przede wszystkim w przedsiębiorstwach przemysłowych ustalają zadania dla poszczególnych komórek organizacyjnych przedsiębiorstwa (wydziałów, oddziałów, zespołów produkcyjnych, stanowisk roboczych) na krótkie okresy (kwartał, miesiąc, dekada, doba, zmiana).
W planach operatywnych przedsiębiorstw przemysłowych ujmuje się przede wszystkim zadania produkcyjne. Ponadto treścią planów operatywnych jest zdolność produkcyjna i jej wykorzystanie, działalność wydziałów produkcji pomocniczej, zaopatrzenie i zatrudnienie.
W planach strategicznych i taktycznych zadania rzeczowe mogą być również wyrażone wartościowo w określonych cenach..

Planowanie sprzedaży (zbytu). Wyodrębnienie planu sprzedaży i umiejscowienie go na pierwszym miejscu w planie przedsiębiorstwa wykształca jego rynkową i konkurencyjną orientacje, co obecnie ma podstawowe znaczenie. Planowanie sprzedaży ma miejsce zarówno w przedsiębiorstwach przemysłowych, gdzie planuje się zbyt produktów, jak i w przedsiębiorstwach handlowych, gdzie planuje się sprzedaż towarów. Sprzedaży mogą być tez objęte w wyjątkowych przypadkach materiały.
Treścią planowania sprzedaży jest ustalenie wielkości sprzedaży na rynku krajowym i w eksporcie oraz wielkości dostaw kooperacyjnych. Wielkość sprzedaży powinna być wyrażona ilościowo i wartościowo.
Mierniki ilościowe określają wielkość sprzedaży w jednostkach naturalnych (sztuki, pary itp.) albo w przyjętych jednostkach miar (masy, długości, powierzchni, objętości itp.). W miernikach ilościowych określa się sprzedaż tylko podstawowych rodzajów produktów i towarów. Mierniki wartościowe określają wielkość sprzedaży w złotych w cenach sprzedaży, którymi w działalności przemysłowej są ceny zbytu, a w działalności handlowej ceny hurtowe lub detaliczne. Ponadto sprzedaż towarów i materia!6w powinna być określona w cenach zakupu lub nabycia.

Metody planowania działalności gospodarczej
Opracowanie planów powinno wynikać z odpowiedniej metodyki, opartej na podstawach naukowych, dostosowanych do konkretnych, specyficznych warunków branżowych. Obliczenia planistyczne ze względu na swą pracochłonność powinny być wykonywane przez komputery.
W praktyce nie stosuje się jednej uniwersalnej metody planowania. Przy opracowaniu poszczególnych planów, przy planowaniu poszczególnych zagadnień w rożnych branżach stosuje się rożne metody planowania. Nie można również przewidzieć całokształtu zdarzeń przyczynowo-skutkowych mających wpływ na działalność gospodarcza,. Planowanie musi wiec być oparte na zasadzie selektywnego rozwiązywania przyszłych zdarzeń. Metoda bilansowa. Metoda bilansowa jest podstawową metody uzgadniania zależnych od siebie wielkości planowanych. Polega na zestawieniu w postaci bilansu zadań planowanych i środków niezbędnych do ich wykonania oraz na podjęciu działań niezbędnych do zrównoważenia porównywanych wielkości.

Metodę bilansowa. stosuje się przy planowaniu podziału produktu krajowego brutto, przy planowaniu zużycia materiałów oraz przy planowaniu wykorzystania się wytwórczych.

Metoda wskaźników statystycznych. Metodę wskaźników statystycznych stosuje się dla określenia przyrostów wielkości ekonomicznych oraz dla ustalenia pewnych proporcji. Metoda ta polega na obliczaniu wielkości planowanych za pomocą wskaźników statystycznych ustalających przewidywane kształtowanie się w przeszłości określonych wielkości.
Spośród wskaźników statystycznych w planowaniu stosuje się:
- wskaźniki dynamiki, zwane również indeksami (planowaną produkcje można obliczyć powiększając produkcje dotychczasową o przeciętny wzrost ustalony z danych za ubiegłe okresy);
- wskaźniki struktury (podział planowanej produkcji na gatunki można przeprowadzić na podstawie struktury jakościowej produkcji w ubiegłych okresach).
Metoda wskaźników statystycznych ze względu na swoja. prostotę i łatwość posługiwania się nią znajduje duże zastosowanie przy opracowaniu planów.

Metoda wskaźników techniczno-ekonomicznych. Metoda wskaznik6w techniczno-ekonomicznych polega na obliczaniu wielkości planowanych za pomoc ustalonych wielkości, charakteryzujących poziom techniczny i ekonomiczny danej działalności.

Metoda analizy ekonomicznej. Metoda analizy ekonomicznej polega na badaniu czynników, od których zależą. planowane wielkości. Przy ustalaniu planów analiza ekonomiczna przeprowadzana jest głównie w zakresie analizy rynku i analizy własnej działalności gospodarczej. Analiza ta pozwala na ustalenie kształtowania się w ubiegłych okresach czynników, od których zależą. wielkości planowane, z uwzględnieniem przyczyn ich kształtowania się oraz pozwala na wyprowadzenie wniosków co do kształtowania się tych czynników w planowanym okresie. Metoda ta ma zastosowanie przy opracowaniu wszystkich planów. Metoda kolejnych przybliżeń. Decyzje planistyczne podjęte na jednym odcinku powodują określone skutki na innych odcinkach. Zachodzi więc konieczność sprawdzenia skutków decyzji w zakresie wielkości planowanych i przeprowadzania w drodze ,,przymiarek" korekty wstępnych decyzji. Metoda kolejnych przybliżeń polega na tym, ze po wstępnym sformułowaniu decyzji bada się konsekwencje tej decyzji, co z kolei pozwala na przeprowadzenie jej korekty. Korekty można dokonać kilkakrotnie, aż do otrzymania zadowalających wyników.

Metody matematyczne. Przy opracowaniu planu powinno się stosować takie metody, które umożliwiają wielostronne badanie zalet i wad poszczególnych zamierzonych przedsięwzięć, porównywanie wariantów rozwiązań oraz podejmowanie optymalnych decyzji. Największe możliwości w tym zakresie daje zastosowanie metod matematycznych.
Do najczęściej stosowanych metod matematycznych, możliwych do zastosowania w planowaniu, nalezą:
- metoda programowania liniowego,
- metody analizy sieciowej.

Biznes plan
Planowanie, jako jedna z najbardziej istotnych funkcji zarządzania, powinno stać się narzędziem aktywnego sterowania procesami zachodzącymi w przedsiębiorstwie. Aby zwiększyć szanse wygranej należy starannie przygotować plan działalności gospodarczej, czyli biznes plan, w którym przedsiębiorstwa określają cele, jakie chce osiągać, strategie i taktykę swego działania oraz ramy czasowe, w jakich cele te powinny być osiągnięte. W warunkach gospodarki rynkowej biznes plan jest kluczowym narzędziem w zarządzaniu przedsiębiorstwem.

Biznes plan jest dokumentem określającym postępowanie przedsiębiorstwa w pewnym okresie, jest przewodnikiem dla jego działań strategicznych i taktycznych, a jednocześnie pozwala zidentyfikować słabe i silne strony działalności gospodarczej. W tym znaczeniu biznes plan jest nie tylko prognozowaniem, ale i wyborem określonej strategii działania. Konkretyzuje on koncepcje działania w zmieniających się warunkach oraz sposoby osiągania celów tak, aby zmniejszyć niepewność i ryzyko wynikające z przyszłych warunków działania. Biznes plan powinien być nastawiony na procesy innowacyjne, kreujące rozwój lub stwarzające możliwości przetrwania w przypadku niekorzystnych warunków. Planowany rozwój musi wynikać z doskonalenia posiadanej bazy technicznej, organizacji i marketing!!. Lepsze wykorzystanie majątku produkcyjnego, obniżenie kosztów, powiększenie własnych zasobów pieniężnych, udoskonalenie produktów lub produkowanie nowych, zmiany organizacyjne i inne prowadzą do poprawy efektywności działania i do rozwoju.
Opracowując biznes plan należy mięć na uwadze, ze przedsiębiorstwo działa w otoczeniu, na które nie ma w pełni wpływu. Przyszłość jest wiec tylko w ograniczonym stopniu przewidywalna. Dlatego zadaniem planu jest ograniczenie niepewności, oszacowanie prawdopodobieństwa zaistnienia przyszłych zdarzeń oraz rozpoznanie występujących problemów, tym samym zmniejszenie ryzyka podjęcia błędnych decyzji.

Istotą biznes planu jest przede wszystkim określenie celów, a następnie ustalenie sposobów, metod i środków osiągnięcia założonych celów. Spośród wielu możliwości należy wybrać te, która w najbardziej optymalny sposób zrealizuje cel. Biznes plan jest tym niezbędniejszy, im zamierzenia są bardziej skomplikowane i długodystansowe, im więcej czynników wewnętrznych i z otoczenia oddziałuje na dane przedsiębiorstwo. Na świecie tylko te przedsiębiorstwa odnoszą sukcesy rynkowe, które dobrze planują swoją działalność, zwiększając efektywność, skuteczność i jakość działania.


Biznes plan pełni trzy funkcje:
1. Służy do rozwijania pomysłów związanych z prowadzeniem przedsiębiorstwa. Stwarza możliwość wszechstronnego rozwalenia rożnych aspektów działania i dzięki temu doskonalenia strategii. Skłania do przemyślenia podjęcia się innej działalności niż ta, która bez głębszych analiz wydawała się atrakcyjna. Dzięki temu popełnia się biedy na papierze, a nie w praktyce.

2. Służy do retrospektywnej oceny działalności przedsiębiorstwa w pewnym okresie. Uważna obserwacja i analiza wykażą,, w jakim stopniu założenia biznes planu były realne, jakie są_ osiągnięcia, w których punktach przedsiębiorstwo odeszło od założeń biznes planu, jakie były tego skutki i jak powinno ono działać w przyszłości. W tym sensie plan może - i powinien - być wykorzystywany do tworzenia nowego doskonalszego planu.

3. Służy do zachęcania potencjalnych kredytodawców lub akcjonariuszy do zainwestowania w przedsiębiorstwo kapitałów. Większość inwestorów nie ulokuje kapitałów w przedsiębiorstwie, jeżeli nie zobaczy planu jego działania. Plan ukazujący pozytywny obraz przedsiębiorstwa, prezentujący ściśle informacje o zamierzeniach jest czynnikiem przekonywującym o zabezpieczeniu inwestowanego kapitału. Dla potencjonalnego inwestora biznes plan jest pierwszym, a często jedynym pisemnym dokumentem wspierającym propozycje finansowania. Jest on zresztą wymagany przy składaniu wniosków o uzyskanie kredytów.




W wielu przypadkach biznes plan jest pisany pod kątem tej trzeciej funkcji, czyli dla inwestorów. Jednakże właściwie skonstruowany biznes plan spienia jednocześnie wszystkie funkcje. Jeżeli bowiem biznes plan ma przekonać potencjalnych inwestorów do zaangażowania środków finansowych, powinien odgrywać w przedsiębiorstwie role organizującą jego funkcjonowanie oraz być podstawą do oceny dotychczasowej jego działalności. Biznes plan jest planem menedżerów zmierzających do stworzenia realniej wizji sukcesu rynkowego przedsiębiorstwa poprzez trwale usytuowanie się na rynku.
Szczególną role spełnia biznes plan w rozwiązywaniu trudnych problem6w, związanych zwłaszcza z:
- założeniem nowego przedsiębiorstwa,
- reorganizacją (restrukturyzacja przedsiębiorstwa,
- podjęciem ryzykownych przedsięwzięć,
- przezwyciężeniem kryzysu w działalności przedsiębiorstwa.
Opracowując biznes plan należy przestrzegać specyficznych dla niego form oraz szeregu praktycznych zaleceń.
Biznes plan powinien być jasny, dobrze zredagowany językiem fachowym, ale zrozumiałym dla czytelników, stylem stanowczym, ale interesującym a nawet entuzjastycznym, jednakże bez przemilczania słabych stron. Gładkie plany mogą wzbudzić nieufność, plany idealne są postrzegane jako przerost formy nad treścią.. Lepiej napisać plan obiektywny i nie pozyskać inwestorów, jeżeli ryzyko jest zbyt duże, niż napisać plan przesadzony, który oszukuje czytelników. ,,Przedobrzonego" planu nie traktuje się poważnie. Biznes plan nie może jednak ujawniać informacji poufnych, gdyż mogłyby one osłabić konkurencyjnej pozycją przedsiębiorstwa. Biznes plan powinien być również poprawny pod względem graficznym, ortograficznym i gramatycznym, zgodny z zasadami interpunkcji.
Typowy biznes plan składa się z następujących części:
- streszczenia planu,
- charakterystyki firmy,
- analizy rynku,
- strategii marketingowej,
- profilu produkcji,
- zarządzania,
- planu finansowego,
- załączników.
Streszczenie biznes planu uważa się za najważniejsza. jego cześć ze względu na fakt, iż z tą częścią zapoznaje się najpierw czytelnik a niektórzy inwestorzy mogą. ograniczyć się do przeczytania tylko streszczenia. Streszczenie jest kwintesencją dokumentu, powinno wiec być w miarę krótkie i wyraźnie informować o treści biznes planu. Ułatwia ono poznanie działalności przedsiębiorstwa oraz przyczaja uwagę czytającego. Streszczenie zawiera informacje o firmie, o produkcji i rynku zbytu oraz o zarządzaniu i finansach przedsiębiorstwa. Należy również zaznaczyć, jakie korzyści z tej działalności może mięć inwestor. Z każdej części biznes planu należy przedstawić najważniejsze informacje i problemy.