Antagonizmy polsko-niemieckie - Otto von Bismarck

- BIOGRAFIA, POCHODZENIE, JAK DOSZEDŁ DO WŁADZY

Otto von Bismarck urodził się 1.04.1815 w Schnhausen, jako syn Ferdynanda i Wilhelminy z Meckenów.
Wychowanie ? ojciec nie marzył o wielkiej karierze dla swoich dzieci, spędzał z nimi dużo czasu na świeżym powietrzu, wśród zabaw i rozrywek. Matka była intelektualistką. Z jej inicjatywy Bismarck zaczął uczęszczać do szkoły przygotowawczej dla synów szlacheckich w Berlinie, szkoły o surowym rygorze, w której wpajano chłopcom kult dla domu królewskiego Hohenzollernów i armii, oraz nienawiść do Francuzów.
1827 ? gimnazjum
1832 ? studia prawnicze w Getyndze
Podczas studiów żywo zainteresował się historią, zwłaszcza Prus i Niemiec, z pasją oddawał się politycznym debatom, bardzo poważnie podchodził do kwestii zjednoczenia Niemiec i podobno już w 1833 założył się z kolegami, że Niemcy zjednoczą się w ciągu 20-25 lat.
1834 ? Uniwersytet Berliński, nawiązuje stosunki ze sferami dyplomatycznymi
1835 ? rozpoczyna służbę państwową pod naciskiem rodziców (jako referendarz sądowy)
1837 ? rozpoczyna służbę wojskową
1844 ? zrywa ze służbą administracyjną argumentując swoją decyzję słowami: ?Nie mogę znieść nad sobą zwierzchników?
1845 ? przejmuje rodzinny majątek. Okres zwątpienia na tle religijnym, sceptyczne podejście do życia.
1847 ? ślub z Joanną Puttkamer

POCZĄTKI POLITYKI

1848 ? ostre wystąpienie przeciwko liberalnej opozycji, działania antyrewolucyjne. Pisze artykuł do ?Gazety Magdeburskiej? potępiający Poznańczyków, dążących do objęcia administracji w WKP ? Wstęp do odbudowy państwa polskiego, odebranie Prusom ziem polskich równałoby się przecięciu pruskich żył?. Na łamach gazety ?Kreuzzeitung? domagał się utrzymania nienaruszalnej władzy królewskiej oraz zwalczał demokratyczną lewicę Pruskiego Zgromadzenia Narodowego.
1849 ? wchodzi w skład pruskiej Izby Panów (wyższa izba sejmu)
1851 ? z inicjatywy króla zostaje radcą poselstwa pruskiego przy Radzie Związku Niemieckiego we Frankfurcie, a później posłem.
W czasie wojny krymskiej (1854/5), gdy Austria zamierzała stanąć po stronie koalicji Turcja, Anglia, Francja, ale musiała zapewnić sobie neutralność Prus, król, dzięki namowom Bismarcka odmówił i zdecydował się na pomoc Rosji. Bismarckowi zależało na układach z Napoleonem III i osłabieniu Austrii. Kiedy władzę w Prusach przejął książę Wilhelm, zdecydował się na ugodę z Austrią, która chciała jak najszybciej wyeliminować Bismarcka, wobec czego odwołano go w 1859 z Frankfurtu i przeniesiono do Petersburga, gdzie jednak konsekwentnie prowadzi politykę antyaustriacką.
1859 ? choruje, na rok wycofuje się z życia politycznego
1860 ? powraca do Berlina na posiedzenie Izby Panów
W Prusach rozpoczyna się kryzys w stosunkach między liberalną opozycją sejmową a rządem i koroną pruską, konserwatyści chcą B. Na premiera ale król obawia się konfliktu z Austrią.
1858 ? prowadzi akcje propagandową w celu zjednoczenia Niemiec
1859 ? Niemiecki Związek Narodowy (zjednoczenie pod kier. Hohenzollernów)
1861 ? podczas koronacji Wilhelma na króla Bismarckowi zostaje nadany tytuł ekscelencji
1861/2 ? kryzys polityczny w Prusach ? dwór potrzebuje silnej ręki, premierem zostaje Alfred Hohenlohe, który zamierzał powołać B. Do rządu, jednak sprzeciwia się temu król i królowa Augusta ? ?B = skrajny reakcjonista?
Jedzie do Paryża, ale we wrześniu zostaje przywołany do stolicy przez gen Roona, min.spr.wojsk., który chciał B.na premiera.
Po rozmowie z królem, 23.09, Bismarck zostaje premierem, powołał gabinet całkowicie konserwatywny. Forckenbeck (polityk): ?Nominacja Bismarcka oznacza rządy bez budżetu, za pomocą szabli ? wewnątrz, a wojnę ? na zewnątrz. Uważam go za ministra najgroźniejszego dla wolności i szczęścia Prus?. Bism: ?Wielkie problemy czasu rozstrzyga się krwią i żelazem, a nie przemówieniami ani głosami większości parlamentarnej?
8.10.1862 Bismarck zostaje ministrem spraw zagranicznych
Współpraca z Rosją przy tłumieniu powstania styczniowego, co spotkało się z krytyką rządu przez opozycję. Król rozwiązuje ?krnąbrną? izbę. kontrola prasy i zgromadzeń
1863 ? sprawa Szlezwiku i Holsztynu wcielone do Danii, ale Zw. Niem.i Austria odebrały, 14.08.1865 w Gestein ustalono podział, z którego ani P. ani A. Nie były zadowolone konflikt
1866 ? ZAMACH NA BISMARCKA (pacyfista, Ferdynand Cohen)
wojska pruskie wkraczają do Holsztynu
23.08 ? pokój z Austrią (Praga)
09.1866 ? początek tworzenia Zw. Północnoniemieckiego ? Naród niemiecki ma prawo do istnienia i zjednoczenia się, a Prusy mają obowiązek zapewnić narodowi niemieckiemu niezbędną bazę do tej egzystencji.? NIE PYTANO O ZDANIE LUDNOŚCI!!
Bismarck objął funkcje organów wykonawczych, chciał państwa związkowego a nie związku państw, chciał przeniesienia pruskiego systemu politycznego na Związek.
1867 ? projekt konstytucji Związku
umowy sojusznicze państw południowoniemieckich z Prusami
19.07.1870 ? Francja wypowiada wojnę Prusom (konflikt o tron hiszpański). Klęska Napoleona ? Alzacja i Lotaryngia do Prus. 10.05.1871 ? pokój we Frankfurcie
23.11.1870 ? ?oto jest gotowa jedność niemiecka? Bismarck namówił króla Bawarskiego by zaproponował królowi pruskiemu koronę cesarską, wymógł to również na parlamencie
18.12.1870 ? Wersal ? Wilhelm przyjmuje propozycję, mimo obaw.
RZESZA = WIELKIE PRUSY, na których czele stoi kanclerz, odpowiedzialny wyłącznie przed cesarzem. Reprezentacja ludności ? Reichstag pozory demokracji. Bismarck demokratą nigdy nie był. Marks:? Niemcy pod rządem B.są militarnym państwem despotycznym, przybranym w pozory parlamentarne, pomieszanym a feudalną własnością ziemską, ulegającym wpływom burżuazji i scementowanym przez biurokrację i strzeżonym przez policję.?

POCZĄTKI KULTURKAMPFU

Postanowienia soboru watykańskiego o nieomylności papieża spotkały się ze sprzeciwem nie tylko niektórych niemieckich biskupów ale i samego Bismarcka., dla którego była to kwestia nie tyle światopoglądowa co polityczna. Dążył bowiem do stworzenia modelu państwa górującego nad kościołem. Duchowni z krajów płd-niemieckich przy poparciu burżuazyjno ? katolickiej partii ?Centrum? zwalczali księży i nauczycieli, którzy sprzeciwiali się dogmatowi o nieomylności. To z kolei wywołało oburzenie wśród mas protestanckich i dlatego Watykan stał się głównym wrogiem Rzeszy. Obsesyjna podejrzliwość Bismarcka zaowocowała
- odebraniem kościołowi nadzoru szkolnego
- likwidacją poselstwa pruskiego przy Watykanie
- żądaniem od księży przysięgi na wierność państwu
- dekretami ograniczającymi swobodę duchowieństwa
13.07.1874 ? DRUGI ZAMACH NA BISMARCKA ?WROGA KATOLIKÓW?
1879/80 ? pokój z kościołem
1887 ? ostateczny koniec kulturkampfu, początki walki Bismarcka z socjaldemokracją
1878 ? Bismarck oskarża socjaldemokratów o zamach na cesarza
jeszcze 12 lat jako kanclerz, później jeszcze aktywny politycznie, dopóki nie przeszkodziła mu choroba
30.06.1898 ? Bismarck umiera w Friedrichsruh


POLACY

1832 ? pierwsze zetknięcie B. Z Polakami, polskimi posłami w Getyndze, od razu nabrał uprzedzeń. Nie lubił rewolucjonistów, bał się o Prusy Wschodnie (był najbardziej związany z Marchią Brandenburską i Pomorzem ? konflikt terytorialny)
Kiedy król podpisał dekret o reorganizacji narodowej Poznańskiego w B. Zawrzało. Wiedział, że wskrzeszona Polska stanie się źródłem niepokojów, bo trudno będzie zatrzeć wiekowe antagonizmy. Przywrócenie granic sprzed 1772 było niemożliwością. zaostrzenie konfliktu
5.04.1848 ? pierwsze sejmowe wystąpienie B. Przeciwko Polsce ? krytyka uległości rządowej wobec Polaków. Minister spr.wewn. Auerswald uciął przemówienie ? nastawiony pokojowo.
B. odrzucił teorię, że silna Polska mogłaby stanowić osłonę dla Prus przed Rosją. ?Sami jesteśmy dla siebie dostateczną osłoną? ,? Wolę mieć do czynienia z carem w Petersburgu niż ze szlachtą w Warszawie?
Austria rozważa możliwość stworzenia Królestwa Polskiego pod koroną austriacką celem osłabienia Rosji
Walka przeciwko możliwościom polskiej odnowy nie stanowiła w dobie wojny krymskiej jedynego punktu zetknięcia się B.ze sprawą polską. GRANICA KNESEBECKA [s.200-202]
Przemiany w Europie po Wiośnie Ludów odbiły się bezpośrednio na losie Polski. Władze pruskie z niepokojem śledziły wzmożone tętno życia publicznego w Pozn., - dążenia do wprowadzenia j. polskiego do administracji, wystąpieniach posłów na arenie sejmowej urządzanie nabożeństw z kazaniami patriotycznymi i próbami demonstracji. Później sprawa polska nieco przycichła, aż do roku 1961, kiedy to car Aleksander II zainaugurował okres ustępstw na rzecz Kongresówki. Dla Berlina i Wiednia oznaczało to polepszenie stosunków rosyjsko-francuskich, co w konsekwencji doprowadzić mogło do ekspansji polskości w kierunku Poznania, Krakowa i Gdańska. Wtedy to Bismarck zdał sobie sprawę z międzynarodowości problemu polskiego. Jako sojusznicy Polski pojawiły się na arenie europejskiej dwa mocarstwa ? Francja i Rosja, a także, potencjalnie Austria. Bismarck postanowił zapobiec ostatecznemu sojuszowi pol-ros. Tymczasem nie tylko Bismarck widział w tymże przymierzu zagrożenie dla Prus. Niektórzy z jego zwolenników proponowali natychmiastową akcję germanizacyjną w Poznańskim, co jednak odrzucił król. Zupełnym szokiem dla Bismarcka było przekonanie rosyjskich polityków o fakcie, że ciągły nadzór i kontrola Kongresówki to tylko obciążenie dla kraju. Wtedy to właśnie popadł Bismarck w konflikt z Wielopolskim, który wszem i wobec głosił manifest polityki wszechsłowiańskiej. Bism. Nie kwapił się już do dyplomatycznego ukrywania nienawiści do narodu polskiego. [s.216] [229] Rzucił się do przekonywania Wilhelma o słuszności akcji germanizacyjnej, gorączkowo przekonywał rząd rosyjski o błędności jego poczynań w stosunku do Polski, jednak Gorczakow oświadczył, że nie rzeczą Prus jest ingerowanie w wewnętrzne sprawy rosyjskie.
Wybuch powstania styczniowego zastał Bismarcka całkowicie przygotowanego na ewentualność zbrojnej interwencji w Królestwie. Natomiast obawiał się rozszerzenia powstania na zachód mimo, iż ?gazeta Krzyżowa? donosiła, że szlachta wielkopolska jest w całości przeciw powstaniu, które uważa za akt chybiony. Bismarck opracował plan odnowienia tradycyjnych węzłów przeciwpolskich między dwiema stolicami rozbiorczymi. Misję tę powierzył generałowi Alvenslebenowi. Bismarck tłumaczył się koniecznością zdobywania dokładnych wiadomości o tym, co zaszło w Królestwie, w celu wyśledzenia łączności między akcją powstańczą a zaborem pruskim. Oprócz tego zaproponował Rosji ścisłą kooperację przy tłumieniu powstania.
8.02.1864 podpisano układ o wzajemnej pomocy przeciw powstańcom. Wtedy to mocarstwa zachodnie wystąpiły w obronie powstańców, a tego bał się Bismarck najbardziej. Bismarck zaczął gubić się w swoich planach i wizjach zwłaszcza, że wisiała nad Prusami groźba wojny z Francja i Anglią. Bismarck usilnie przekonywał Rosję, że ?Celem powstania jest wskrzeszenie niepodległego państwa polskiego w granicach przedrozbiorowych. Nie tylko Rosja ale i Prusy są przeto zainteresowane w jego stłumieniu?, ale gdy coraz wyraźniejsza stawała się wizja konfliktu z państwami zachodnimi zaczął się z konwencji lutowej rozpaczliwie wycofywać, nawet wyparł się autorstwa tego pomysłu! Dopóki wisiał nad Prusami miecz francuski gotów był podeptać konwencję własnymi nogami. Zamiast całkowitego unieważnienia układu lutowego potraktowano go jako podstawę do negocjacji. To pozbawiło Bismarcka autorytetu w oczach Europy. Drouyn de Lehuys oświadczył, że jedynym sposobem przywrócenia zaufania do rządu pruskiego będzie dymisja jego kierownika. Ale rząd sam był podzielony.
Kwestię, czy bezpieczniejszym dla Prus sąsiadem jest kolos rosyjski czy wskrzeszona Polska Bism. Rozwiązał na korzyść Aleksandra II. Ponadto oświadczył podczas posiedzenia parlamentu ?Panowie, pozostawiam waszej rozwadze, czy niepodległa Polska, która na miejscu Rosji pragnęłaby usadowić się w Warszawie, prowadziłaby politykę pruską, czy byłaby namiętnym sprzymierzeńcem Prus przeciw obcym mocarstwom lub starałaby się o zachowanie w pruskich rękach Poznania czy Gdańska?? Bismarck był oburzony, że niektórzy pruscy posłowie występują w obronie polskości kosztem własnej ojczyzny.
Na początku marca sprawa pozornie przycichła. Pod koniec kwietnia znowu konflikty. Tym razem Francja wychodzi z projektem odbudowy niepodległej Polski. Przesilenie październikowe jest ostatnim momentem, w którym Prusy znalazły się naprzeciwko państw zachodnich w kwestii polskiej. Z początkiem 1864 roku życzył sobie Bismarck całkowitego stłumienia resztek powstania i działalności polskich emigrantów. Wysunął projekt zjednoczenia wszystkich Polaków pod berłem pruskim, argumentując go tym , że Polacy PRZYZWYCZAILI SIĘ do życia z Niemcami, poza tym bliżej im, katolikom do Niemców niż do prawosławnej Rosji. Rok 1864 otworzył w dziejach administracji pruskiej w stosunku do ludności polskiej okres tolerancji a nawet pojednawczości. Podstawą tych działań było przekonanie Bismarcka o nieudolności rządów rosyjskich w Królestwie.
Podsumowanie:
- przed powstaniem ? dość nikły wpływ Bismarcka na sprawę polską
- w trakcie powstania i po ? Prusy ścigają nas z dziwną zajadłością, zawsze i wszędzie?

Działalność popowstańcza na ziemiach polskich ? zabór pruski ? koncentracja myśli narodowowyzwoleńczej (większa swoboda) Uważano, że Pozn. Jest za słabe by walczyć z Prusami i przerzucono punkt ciężkości na walkę Kongresówki z Rosją. ?Jednym słowem, cała ludność polska w Poznańskim nastawiona jest rewolucyjnie i przygotowana do wzięcia w każdej chwili udziału w nowym powstaniu i podporządkowaniu się rządowi narodowemu.?
1866 ? Bismarck zawiązuje przymierze z Włochami, Węgrami, Rumunią i Słowianami ? oprócz Polski ? przeciwko Austrii. Rozważa sojusz z Pol. Ale się boi. W końcu co się układa, ale gdy Rosja staje ponownie po stronie Prus, odrzuca polską pomoc. SKŁONNY DO USTĘPSTW!!!
18.03.1867 ? MOWA W SPRAWIE POLSKIEJ, WYGŁOSZONA W PARLAMENCIE ZWIĄZKU PÓŁNOCNONIEMIECKIEGO (daje wyraz przeświadczeniu Bismarcka o tym, że sprawa polska jest umocnieniem solidarności z Rosją? wygłosił bismarckowską historiografię Polski [s.381]
1867 ? pogłoski, że Bismarck próbuje zjednać sobie Francję i gotów jest zgodzić się nawet na odbudowę Polski, by w ramach rekompensaty otrzymać Saksonię. Zaprzeczył Napoleon III, Bismarck nigdy nie wypowiedział się w tej sprawie.
Międzynarodowość problemu Polski ? ZNOWU! [384,385]
Bismarck w dalszym ciągu lawiruje pomiędzy sojuszem z Rosją a ew. z Francją. Plotki o tym, jakoby Bismarck w roku 1870, za pośrednictwem swoich zauszników w różnych punktach Polski rozwijać miał agitację mającą zbliżyć społeczeństwo polskie do Prus. ?wskrzeszenie? Polski złożonej z Kongresówki Galicji Zachodniej ? państwo neutralne, przedmurze Rosji.
Polacy jednakże nie dali wiary tym pogłoskom, wiązali przyszłość narodu z sojuszem austriacko-francuskim.
PO ZJEDNOCZENIU NIEMIEC

Po zgromieniu Francji i odbudowie Niemiec ? wstrząs w Polsce. ?Ja boję się takiej przez Niemców stworzonej Polski, bo wiem, że w bliższej lub dalszej przyszłości czekałaby ją śmierć niechybna i śmierć rzeczywista ? a jednak jest to wypadek bardzo i bardzo prawdopodobny? pisze Michał Łempicki, dawny konspirator, później słowianofil.
Nadzieje Polaków dodatkowo osłabły po ugodzie francusko-rosyjskiej. Francuzi rezygnują z roszczeń co do Polski. ?nielojalność wobec Polski? i takie tam. Wrogie nastawienie ludności rosyjskiej do Germanii. Mniej niepokojąco przedstawiała się syt. Austrii. ?przyjaźń z Niemcami ceni sobie nade wszystko? bla bla bla.
1871 mimo, że sytuacja przycichła niektórzy prusacy byli wciąż zdenerwowani sprawą polską. Pogłoski o istnieniu policji narodowej w Krakowie napłynęły do Berlina, polskie stowarzyszenia w Wawie, Kijowie, Berlinie, Wiedniu, Lwowie.
Artykuł z ?Dziennika Poznańskiego? Wł. Platera zdenerwował Bismarcka ? dwaj odwieczni wrogowie występowali przeciwko niemu zjednoczone ? polskość i katolicyzm. [420]
w 1871 nawiązał kanclerz rosyjski stosunki z kurią papieską i wyraził gotowość przywrócenia duchowieństwu większej swobody ze Stolicą Apostolską. Było to Bismarckowi wysoce nie na rękę. Punkt wyjścia ? zaaranżowane aresztowanie przez pol. Berlińską Emila Westerwelle, Poznańczyka który rzekomo miał planować zamach na B. (mieszkał ostatnio u kanonika, co dało pretekst do przeszukania jego mieszkania)
Kiedy Ledóchowski przywiózł z Watykanu tytuł prymasa Polski, jego stosunki z Prusami zaczęły się psuć. I w ogóle kontakty katolików z rządem. Bismarck pokładał nadzieje w zjeździe berlińskim, jednak Gorczakow był tolerancyjny ale Franciszek Józef oświadczył, że ustępstwa dla Polaków zostały już wyczerpane.
Środek oporu religijno-patriotycznego ? arcybiskup Przyłuski, Leon. Bismarck nie wytrzymał i ostatniego dnia roku 1871 nakazał wydalenie z prowincji pruskiej wszystkich osób, które nie mają uprawnień do przebywania tam, sieją niepokój lub prowadzą agitację w duchu socjalno-katolickim.
bardzo ważny! 1872 ? odebranie duchowieństwu prawa do nadzoru nad szkolnictwem powszechnym, całkowita germanizacja szkolnictwa ludowego i średniego, sądownictwa, administracji państw. i samorząd. , ograniczenie praw obywatelskich, zamykanie drogi Polakom do służby państwowej, represje wobec prasy, zgromadzeń i stowarzyszeń. Ledóchowski chciał rozw. dyplomatycznie ale się nie udało. Walka z rządem. Duchowni ? grzywny, więzienia, błahe powody. WALKA Z BISMARCKIEM PRZEZ 6 LAT. (czyli do 1878)
pojawiły się konflikty z Watykanem, dopiero w 1885 dojrzał kompromis. Podsumowanie Kulturkampfu: Niemiec obsadzony w stolicy arcybiskupiej ? bolesne uderzenie w najświętsze uczucia Polaków, nasilenie procesów germanizacyjnych, niemal całkowite obdarcie kraju z praw językowych, jednak to spowodowało że potężniała świadomość zbiorowa, hartowała się spoistość narodu. Bism. pragnąc złamać siły żywotnie narodu polskiego umocnił je, pragnąc wykorzenić ducha oporu, zaraził nim obojętne dotychczas masy.
Bla bla, rozmowa z polskim arystokratą [459-461]
Pogorszenie stosunków z Rosją oznaczało zwrot w sprawie polskiej. [468] jednakże Bismarck nie traktował Rosji jako wroga. To tylko wybuch nacjonalizmu rosyjskiego po roku 1789 zmusił go do posłużenia się Polską przeciw caratowi, ale było to tzw. zło konieczne.
1881 ? bismarckowska teoria polskiego państwa buforowego. Polska wskrzeszona w tych warunkach będzie dla nas mniej groźna niż Rosja. ?lepiej stworzyć Polskę między nami niż widzieć Rosjan w Berlinie?. ?Polska jest dla nas bronią, której użyjemy dlatego tylko, że nie będziemy mieli niczego innego pod ręką.?
-1884 sytuacja się ustabilizowała, ?co doprowadza do wściekłości Polaków? ponieważ wojna między mocarstwami odpowiadała pragnieniom Polaków. 26 marca 1885 zarządzenie o wydaleniu z terenów pruskich wszystkich Polaków też robotników sezonowych.
1886 ? obowiązek podjęcia kroków , które będą w stanie zapewnić trwanie i rozwój ludności niemieckiej?
Mimo wszystko myśl polskiej odnowy nadal bliska Bism. [496]
[498]
wielka mowa 28.01.1886 bo zaostrzenie sytuacji w sejmie [514]
zaczepny ton, protesty Polaków we wszystkich zaborach!
Pojawiła się kwestia dzierżawy ziemi Niemcom, co generalnie było Bism. egal. Ale nie do końca bo podobał mu się pomysł ograniczenia polskich własności. Ale nie kosztem chłopów bo ci według niego byli wierni tronowi. [521 ? 522] chciał uderzyć tylko w najwyższe sfery społeczne.