Humanistyczne wartości turystyki i rekreacji

HUMANISTYCZNE WARTOŚCI TURYSTYKI I REKREACJI

Turystyka jest sposobem poznawania świata ,
przeżywania świata,
Jest sposobem bycia z innymi . Jest realizacją wolności. Może być także sposobem twórczości.

Nowe myślenie - humanizm, to zainteresowanie człowiekiem, życiem, światem otaczającym, doczesnością. To także badanie stosunku człowieka do przyrody, środowiska, które należy zrozumieć, odkryć jego tajemnice, podporządkować potrzebom ludzkim.
Sam termin pochodzi od łacińskiego "humanus - ludzki" czy też "humanitas - ludzkość, człowieczeństwo", którym to terminem zaczęto nazywać studiowanie najróżniejszych dziedzin ludzkiej działalności - od sztuki i literatury poprzez filozofię i etykę do polityki. Jednak rolę nadrzędną, ponad filozofią i moralnością, prawem i medycyną, przyznawali pierwsi humaniści włoscy retoryce i gramatyce.
Humanizm czerpiący w dużym stopniu ze starożytności (o czym będę mówić jeszcze później) nie odrzucał tradycji i pojęć chrześcijańskich. Większość przedstawicieli humanizmu starała się godzić pojęcia starożytnych z wiarą chrześcijańską, starała się stworzyć z człowieka ośrodek zainteresowań, nie pomijając jego otoczenia - czyli przyrody - przy czym poznawanie to miało służyć chwale Boga, jako Stwórcy człowieka i świata.
? Humanizm jest postawą wobec świata zakładającą poznawczą i etyczną suwerenność człowieka i odrzucenie prawd absolutnych. Humanizm nie może być przedstawiany jako kodeks praw.
? Naczelną wartością jest człowiek i jego wolność wewnętrzna i zewnętrzna. Humanizm jest wyrazem moralnego przekonania o wadze tej wartości.
? Wolność człowieka może być ograniczona jedynie koniecznością poszanowania wolności innych ludzi.
? Humanizm jest nie tylko postawą etyczną, lecz także próbą zrozumienia świata i życia w oparciu o ludzkie możliwości, bez potrzeby uciekania się do autorytetów ideologii i religii.
? Humanizm oznacza uznanie ludzkiej współzależności i potrzeby wzajemnego szacunku.
? Prawem każdego jest dążenie do szczęścia, do nadania sensu życiu i do spełnienia.
? Humanizm zakłada równość i wartość każdego człowieka niezależnie od płci, rasy, narodowości, religii i światopoglądu.
? Humanistyczny system wartości może być ukształtowany jedynie podmiotowo, w drodze osobistego rozwoju.

Ludzie swój wolny czas spędzają w różny sposób, nie zawsze tak jakby tego chcieli. Zależy to od stopnia rozwoju społeczeństwa, sytuacji materialnej jednostek wchodzących w jego skład. Obecnie branża usług turystycznych umożliwia dostanie się niemal w każdy region naszego globu, jedyną barierą są środki materialne co różni dzisiejsze społeczeństwo od dawniejszych zbiorowości, gdzie podróż była dostępna tylko dla nielicznych i która zabierała mnóstwo czasu.
Z drugiej jednak strony pomimo łatwości przemieszczania się nie każdy może skorzystać z dobrodziejstw cywilizacji z powodu różnych zewnętrznych czynników: dokształcania się, pracy zawodowej, pochłonięcia obowiązkami rodzinnymi. Dlatego też czas wolny jest obecnie tak cenny dla niektórych.
W polskiej literaturze turystycznej spotykamy pogląd ,iż począwszy od 1945 roku turystyka przybrala charakter masowy. W swojej obecnej postaci turystyka masowa posiada wiele dysfunkcji:
? ZACHOWANIA TURYSTÓW - są uważane przez ludność odwiedzanych miejscowości za typowe dla kraju ich pochodzenia, co nie jest prawdą.
? ZANIKANIE GOŚCINNOŚCI - zwłaszcza w dużych ośrodkach turystycznych.
? UPRZEDZENIA I STEREOTYPY - występują zarówno po stronie turystów jak i mieszkańców. Małe miejscowości turystyczne oferują gościom fałszywą wersję swojego folkloru i obyczajów dostosowaną do stereotypowych wyobrażeń o odwiedzanym kraju.
? .TRANSPORT I HAŁAS - przeciążenie szlaków komunikacyjnych, ograniczenie wolności pieszych, liczne wypadki, wzrost hałasu

? RYWALIZACJA MIAST - turystyka umożliwia przepływ kapitału, inwestowanie w wymianę usług, tworzenie organizacji gospodarczych w związku z tym kraje i miejscowości rywalizują między sobą o przyciąganie turystów.
? WZAJEMNE ZALEŻNOŚCI - krajów przyjmujących od krajów wysyłających turystów. Odnoszą się do struktury podaży i popytu. Stopa inflacji w regionach turystycznych jest znacznie wyższa niż średnia krajowa.
? SEZONOWOŚĆ - poza sezonem turystycznym często występuje duże bezrobocie.
? ZAŚMIECANIE - terenów lądowych, ulic, plaż itp. występujące w wyniku rozwoju i koncentracji turystyki masowej prowadzące do degradacji środowiska.
? LICZBA TURYSTÓW - niebezpiecznie wzrasta w miejscowościach górskich w stosunku do liczby stałych mieszkańców.

Dlatego też zrozumiałe się wydaje ,iż w namysle nad humanistycznym wymiarem turystyki rozpocząć należy od zdefiniowania podstawowego pojęcia natury ludzkiej. Pojęcie natury (physis) pojawiło się w myśli starogreckiej, gdzie było powiązane z ideą niezmiennych bytowych struktur. Struktury takie z kolei były wyjaśniane jako efekt stałości natur gatunkowych, które determinowały określony sposób zachowania się rzeczy i naturalny ich dynamizm.
Natura rozumiana w sensie właściwym oznacza pierwszą i wewnętrzną przyczynę działań. Natura, jako pierwszy czynnik działania, nie jest bezpośrednim źródłem ruchu, lecz właśnie najdalszym - pierwszym z "początku" - powodem zmiany. Ściślej mówiąc, natura ta jest tym czynnikiem poprzez, który działa konkretny osobnik. Właściwym autorem działania jest osobnik, który działa zgodnie ze swą gatunkową naturą, posługując się określonymi władzami.
Natura stanowi więc dalsze źródło zmian, bezpośrednią ich przyczyną jest natomiast osobnik, a narzędziem zmian są władze.
Mówiąc o naturze ludzkiej, można mieć na uwadze dwa znaczenia: istota człowieka i działanie człowieka. Natura ludzka różni się jakościowo od natury zwierzęcej czy roślinnej. Konsekwencją tego jest odmienny sposób działania: człowiek działa w sposób rozumny i wolny, zwierzęta w swym dynamizmie są pozbawione świadomości i podlegają bez reszty biologicznym determinantom.
Człowiek żyjąc i rozwijając się potrzebuje róznych elementów przyczyniających się do jego fizycznego wzrostu do odzyskiwania wydatkowanej energii i do rozwoju duchowego . W związku z tym człowiek ma określone potrzeby które mogą zostać zaspokojone przez określone wartości . Jeśli człowiek sobie daną potrzebę uświadamia i zdaje sprawę z tego , jaka wartość może tę potrzebę zaspokoić tak powstaje motyw.
Przedmiotem badań humanistycznych są w szerokim tego słowa znaczeniu wytwory kultury jako wytwory psychofizyczne, posiadające swoiste ?idealne? znaczenie, obiektywny sens ? jest to rozróżnienie świata psychicznego i świata duchowego. Przy tym wytwory kultury odznaczają się charakterem ?całościowym?, to znaczy przedstawiają ?struktury? oraz ?zbiory struktur?, a ponadto posiadają wartość związaną z tym, że realizują cele ludzkich działań ? taka wartość nie istnieje w badaniu przyrodniczym .
Istnieje hierarchia wartości: od wartości związanych z jakimiś przedmiotami ? hedonistycznych, witalnych, użytkowych, społecznych ? aż do wartości absolutnych, niezwiązanych, które ?nie mają żadnych nosicieli?, lecz są ?samym tylko walorem?, czyli są czystą powinnością.
Jednak bez względu na brzmienie samej nazwy chodzi zawsze o wartości, które są przeciwieństwem świata wartości materialnych. Znaczenie wartości humanistycznych jest tak dalece doniosłe w życiu, iż przenikało ono do wielu obszarów ludzkiej aktywności.

Człowiek czujący swoje wartości i zabiegający o dowartościowanie się na drodze pracy nad sobą czy kariery, ma już dość siebie i swoich problemów, usiłuje ?uciec od siebie samego?. Powszechnie znane są formy ucieczki poprzez turystykę i rekreację.
. Wychowanie dla wartości powinno wspierać się na zdrowych fundamentach moralnych. Jest to nieodzowny warunek poprawnej realizacji zadań wychowawczych w rozumieniu etycznym. W prawidłowym wychowaniu należy przekazywać wartości nie jakiejś dowolnej opcji poglądowej czy ideologicznej, lecz wartości ogólnoludzkie. Są to wartości, dzięki którym gatunek ludzki może przetrwać. Nie mogą być to wartości jakiegoś kręgu kulturowego, grupy etnicznej, jakieś religii czy opcji politycznej.
Niebywały rozwój techniki sprawia, że życie ludzkie staje się coraz łatwiejsze i wygodniejsze.
Edukacja w duchu kultury obejmuje wiele aspektów, ma bowiem wzmacniać wrażliwość na wartości kultury lokalnej, pogłębiać umiejętność ochrony jej zabytków (np. właśnie Włosi zwrócili uwagę na szczególne znaczenie tzw. Ekologii kulturowej, czyli ochrony środowiska kulturowego), a jednocześnie rozwijać, poprzez wspólnotę dziedzictwa ogólnoludzkiego, wrażliwość na osiągnięcia ponadnarodowe, chronić cywilizację ogólnoludzką. Postulowana edukacja kulturalna miałaby stać się jednocześnie edukacją w duchu obrony pokoju i wyciszania agresji, kształcenia twórczych i wrażliwych obywateli świata co daje nam właśnie turystyka i rekreacja.

Człowiek przeobrażając rzeczy, wyjaśnia je i wytwarza, nadaje im wartość, czyli realizuje świat osobowości. Na tym polega humanistyczny sens działalności człowieka. Działalność ta, ?naprzód skazana na bezpośrednie zaspokojenie elementarnych potrzeb, później sprowadzona z drogi przez pasożytnicze interesy albo wydana na łup własnego szaleństwa? , ostatecznie musi się stać ?działalnością wyzwalającą i uzależniającą? , aby zapanował zarówno w życiu ekonomicznym, społecznym i osobistym prymat ?ludzkości? , czyli - tego, co ?ludzkie? ? humanum.

Ekologia kulturowa czyli ochrona środowiska kulturowego, a jednocześnie rozwijanie, poprzez wspólnotę dziedzictwa ogólnoludzkiego, wrażliwość na osiągnięcia ponadnarodowe, chronić cywilizację ogólnoludzką. Postulowana edukacja kulturalna miałaby stać się jednocześnie edukacją w duchu obrony pokoju i wyciszania agresji, kształcenia twórczych i wrażliwych obywateli świata.
Realizacja tego rodzaju edukacji wymaga ujęcia interdyscyplinarnego, łączenia nauki ze sztuką, czy raczej: różnych dziedzin nauki z różnymi dyscyplinami artystycznymi, wymaga pobudzenia kreatywności i wyobraźni, twórczego projektowanania czasu wolnego wykorzystywanego na zainteresowane związane z turystyką i rekreacją
Sport i turystyka potrzebują refleksji przeprowadzanej z pozycji humanizmu. Bo one, podobnie jak społeczeństwa nowoczesne, ulegają ciągłym przeobrażeniom. Z jednej strony polegają one na postępie w różnych sferach i płaszczyznach omawianych dziedzin, natomiast z drugiej strony ów postęp nieuchronnie rodzi nowe obawy i zagrożenia. Potrzebne jest do tego dialektyczne wyczulenie, co oznacza w tym przypadku tyle, ze sport i turystyka zmieniając się, wymagają ciągłej i pogłębionej analizy, bowiem jak człowiek i zbiorowości ludzkie, ewoluują w wielu wymiarach w taki sposób, ze stają się swoim zaprzeczeniem. Zaprzeczeniem sportu i turystyki, które przecież zostały powołane do życia przez człowieka, dla człowieka i z myślą o jego dobru.
Powiedzmy zatem otwarcie, ze sport i turystyka, dziedziny przeżywające w ostatnim stuleciu niebywały rozwój w każdym z możliwych parametrów, potrzebują z jednej strony powrotu do archetypicznego ich sensu, do ukazania podstawowych wartości, jakie legły u ich podstaw, z drugiej natomiast strony, ukazywania możliwości ich realizacji z uwzględnieniem zmieniających się uwarunkowań społeczno-kulturowych i cywilizacyjnych, ekonomiczno-politycznych i gospodarczych, procesów globalizacyjnych, unifikacji kultur i powstawania wspólnego, światowego rynku pracy.
Potrzebna jest zatem pogłębiona refleksja nad sportem i turystyka dzisiaj, refleksja holistyczna, obejmująca rożne aspekty omawianych dziedzin z pozycji różnych dyscyplin naukowych, przy zastosowaniu rocznych podejść metodologicznych i teoretycznych.
Taki sposób omawiania sportu i turystyki, łącznie, jednej i drugiej dziedziny Jest w pełni uzasadniony. Klamrą spinającą obie te dziedziny jest fakt, że rozwijają się one według wzorów społeczeństwa nowoczesnego i współczesnej kultury, które wchłonęły omawiane dziedziny i niejako narzuciły im mechanizmy funkcjonowania. Inaczej być nie mogło, bowiem nie może istnieć żądna dziedzina aktywności ludzkiej, która byłaby całkowicie oderwana od kontekstu społ
Dlatego postanowiono spojrzeć na sport i turystykę z pozycji filozofii i teologii, które w charakterystyczny dla siebie sposób opisują różnie ulokowanego w nich człowieka. Uznano za ważne dokonanie analizy omawianych dziedzin z pozycji socjologii i antropologii kulturowej, których obszarem zainteresowania jest nie tyle człowiek, jednostka, ile raczej zbiorowości ludzkie obecne w społeczeństwach pod postacią rodziny, grup społecznych, organizacji społecznych, w tym organizacji formalnych, społeczności lokalnych, klas i warstw społecznych.
Za istotna uznano potrzebę przeprowadzenia refleksji z pozycji pedagogiki i psychologii, z których pierwsza zajmuje się kwestiami wychowania człowieka, świadomego oddziaływania na jego rozwój we wszystkich fazach życia, druga natomiast, w wersji humanistycznej, zagadnieniami dotyczącymi samorealizacji, samoaktualizacji oraz samospełnienia się osób. Katalog podejść uzupełnia historyczny punkt widzenia, w ramach którego dokonana została analiza sportu i turystyki w kontekście dziejowym.eczno-kulturowego.


Literatura:
Alejziak B. ,,Wyjazdy turystyczne młodzieży a samowychowanie?? Edukacja.Studia.Badania.Innowacje.2005 nr4 s.48-61
Borne H., Doliński A., ,,Organizacja turystyki ?. WSiP Warszawa 1998r.
Dąbrowski A. ,,Wartości i cele wychowania do rekreacji ruchowej?. ,,Uczestnictwo Polaków w rekreacji ruchowej i jego uwarunkowania?? red. Dąbrowski A. Warszawa, Płock: Wyd.Naukowe NOVUM sp. z.o.o 2003 s.57-63
,,Humanistyczne aspekty sportu i turystyki??: praca zbiorowa / pod red. Zbigniewa Dziubińskiego ; Akademia Wychowania Fizycznego Józefa Piłsudskiego w Warszawie; Salezjańska Organizacja Sportowa Rzeczypospolitej Polskiej. Warszawa: Salezjańska Organizacja Sportowa, 2008,- 471 s., il. wykr. , tab.; ISBN 978-83-924538-4-0; seria ?Monografie Salos RP"
Lubański K. ,,Turystyka wobec ewolucji polskiego stylu życia?? ,,Probl.Turystyki ?? 1988 nr 4 s.49-57
Kazimierczak M. ,,Turystyka w humanistycznej perspektywie?? Poznań AWF 2004 s.395
Przecławski K. ,,Turystyka a wartości?? , ,,Problemy Turystyki?? 1988 nr 4 s.311
Przecławski K.: Turystyka a wychowanie. NK. Warszawa, 1973

Przecławski K.: Socjologiczne problemy turystyki. IW ZZ. Warszawa, 1979
Przecławski K.: Człowiek a turystyka. Zarys socjologii turystyki. AL BIS. Kraków, 1997
Zdebski J. ,,Psychoterapeutyczne wartości turystyki? Probl. Turyst. 1988 nr2
s.43-50
Zdwisło M. ,, Perspektywy rekreacji w świetle nowej humanistyki?? Rocznik Naukowy AWF w Krakowie 1993 nr 26 s.57-63