Obrona Modlina

Pierwsze fortyfikacje Modlina zostały wzniesione w 1811 r. na rozkaz Napoleona według planów gen. inż. Prospera Chasseloup-Laubata i gen. inż. Francois Nicolas Haxo przy udziale płk. Jean Baptiste Malleta. Obejmowały one wewnętrzny obóz Cytadeli i Kazuńskie przedmoście. W parę lat później przybyła działobitnia na Wyspie Szwedzkiej. Umocnienia składały się z czterech fortów bastionowych, opierających się o Bugonarew. Po drugiej stronie Wisły znajdował się tak zwany fort Kazuński. Modlin został rozbudowany w latach 1835-1840 i przemianowany przez władze rosyjskie w roku 1834 na Nowogeorgiewsk. Wówczas to został zbudowany obwód zewnętrzny ciągły Cytadeli, który składał się z sześciu fortów: na lewym skrzydle -dawny bastion Parysowski, przystosowany do obrony skrzydła Wisły; dawny fort Księstwa Warszawskiego -poligonalny z rowem bronionym za pomocą kojca z wyniesioną naprzód lunetą; dawny fort Borodino, składający się z dwóch fortów bastionowych z rawelami; dawny fort Świętego Jerzego -poligonalny; dawny bastionowy Połtawa i wreszcie fort Ostrołęka. Po roku 1871, po doświadczeniach wojny francusko-pruskiej, przystąpiono do budowy pierścienia fortów wewnętrznych, odległych od fortecy centralnej o 2-3 km, typu fortyfikacji ziemnej, składającego się z 1-8 fortów o zakresie 30 km frontu. W latach 1911-1914 fortyfikacje Modlina zostały znacznie rozszerzone. Zbudowano drugi pierścień umocnień, składający się z 10 fortów od IX do XVIII, wysuniętych o 10 do 14 km od centrum, leżących na obwodzie 50 km. Były to forty najnowszego typu, betonowe, o grubości ścian i stropów dochodzących miejscami do 4 m, ale bez pancerzy, prócz pancerzy dla obserwatorów. Jednakże zostały one po większej części zniszczone przez armię rosyjską w czasie oblężenia Modlina przez Niemców w 1915 roku.
W roku 1939 przedstawiały one wartość jedynie jako obiekty ziemne chronione głębokimi fosami nie do przebycia dla czołgów. Przedmoście Zegrze z fortem Dębe na północnym brzegu Bugonarwi i fortem Beniaminów odległym 5 km na południowy wschód od Zegrza tworzyło linię chroniącą Modlin przed obejściem od północnego wschodu oraz osłaniał,o linię kolei nadwiślańskiej między Modlinem a Warszawą. W 1936 r., gdy uświadomiono sobie możliwość zagrożenia przez niemiecką nawałę pancerną od zachodu i północy, w Sztabie Głównym zrozumiano znaczenie fortyfikacji ziemnych jako stanowisk baterii artylerii przeciw czołgom, chronionych głębokimi fosami nie do przebycia. Mówiono w Sztabie Głównym, że "forty ożyły". Praktycznie jednak zrobiono niewiele, poza wydaniem rozkazów Sztabu Głównego o ochronie fortów i zakazie budowania jakichkolwiek obiektów na ich przedpolu. O budowie nowych schronów betonowych dla dział i cekaemów zadecydował Sztab Główny już zbyt późno, bo dopiero w kwietniu 1939 roku. Przygotowania do obrony Modlina W ciągu lata 1939 r. w obrębie wewnętrznego pierścienia fortów na Północnym brzegu Bugonarwi i Wisły wybudowano 5 bunkrów żelazobetonowych. W lipcu i sierpniu 1939 roku 8 batalion saperów mjr. Waleriana Klimowicza (zmobilizowany w maju-czerwcu przez 1 batalton saperów dla 8 DP) prowadził rozbudowę systemu obronnego na przedpolu Modlina, stawiając przeszkody kolczaste, przeciwczołgowe, wznosząc schrony i schroniska. Poza stałym mostem drogowym na Wiśle łączącym Kazuń z Nowym Dworem i mostem drogowo-kolejowyro na Bugonarwi przed wrześniem wybudowano jeszcze dwa mosty: most polowy na Bugonarwi- o nośności 8 ton -po stronie zachodniej istniejącego mostu drogowo-kolejowego i most drogowy na Wiśle -o nośności 14 ton -łączący Kazuń Polski z Modlinem. Dowódcą obrony Modlina był II dowódca piechoty dywizyjnej 8 DP pułkownik artylerii Wacław Młodzianowski. Miał on w swej dyspozycji: na odcinku Kosewo-Pomiechówek 3 batalion 32 pp mjr. Mariana Jany; na odcinku Twierdzy -4 i 5 marszowy batalion 32 pp pod dowództwem ppłk. Ignacego Gaydy; na odcinku Zakroczym -6 i 7 marszowy batalion 32 pp pod dowództwem ppłk. Mariana Markiewicza i wreszcie w odwodzie batalion marszowy 56 pp bez sprzętu ogniowego (360 bagnetów).
Siły artylerii obejmowały: 13 i 14 pluton artylerii pozycyjnej, wyposażony w ,,3"-calówki rosyjskie wzoru 1902; jedno działo w Pomiechówku, a 3 w Zakroczymiu, pociąg pancerny nr 15 w Nowym Dworze. Obronę przeciwlotniczą mostów stanowiły 8 bateria artylerii przeciwlotniczej 40 mm, typ A, kpt. Józefa Płodowskiego oraz 14 kompania cekaemów przeciwlotnicza (zmobilizowana przez 32 pp), typ B. Ponadto w Modlinie mobilizowano 1 pułk artylerii ciężkiej (2-dywizjonowy) przeznaczony do składu armii "Modlin", a także 46 i 47 dywizjon artylerii ciężkiej i 61 batalion saperów przewidziany do 41 DP Rez., który w czasie działań wszedł w skład armii "Modlin". Do godziny 3.00 dnia 5 września w Modlinie stacjonował sztab armii "Modlin", któremu podlegał wprost dowódca przedmościa "Modlin". Obrona twierdzy w dniach 5-13 września W dniu 5 września w Modlinie i po obu jego stronach nad Bugonarwią i Wisłą dowództwo objął gen. bryg. Juliusz Zulauf (dowódca 5 dywizji piechoty) jako dowódca grupy operacyjnej. Wobec słabości obsady odcinka tegoż dnia o godzinie 6.00 zostały zniszczone mosty w Serocku (1 kompania 61 batalionu por. Tadeusza Bezańskiego) i Orzechowie (113 rezerwowa kompania saperów kpt. rez. inż. Jerzego Odrowąża-Pieniążka). Spodziewano się przybycia 5 DP, ale transporty jej nie nadchodziły. Wreszcie oprócz dowództwa dywizji przybył tu 26 pp ppłk. dypl. Franciszka Węgrzyna bez 2 i 3 batalionu. 1 batalion 26 pp mjr. Kazimierza Kukina skierowano do Zegrza. 5 września płk W. Młodzianowski otrzymał do swej dyspozycji 1 pułk artylerii ciężkiej ppłk. dypl. Edwarda Bagieńskiego oraz 11 dywizjon artylerii najcięższej mjr. Kazimierza Fuli (6 moździerzy 220 mm). Do tego dochodziły, spływające stale z przedpola, luźne oddziały 8 i 20 DP, niektóre w dość dobrym stanie, jak np. 32 pp ppłk. Stefana Zająca. Dowódca armii "Modlin" określił następująco zadanie dla gen. Zulaufa na odcinku od Serocka do Czerwińska:
"Grupa gen. Zulaufa w składzie 5 D P (bez 1 pp),wzmocniona wszystkimi oddziałami wchodzącymi dotychczas w skład grupy płk. Młodzianowskiego w Modlinie i Orzechowie i grupy płk. Hoszowskiego w Zegrzu, ma bronić przedmościa Modlina i Zegrza oraz rz. Narwi między tymi przedmościami, zwracając szczególną uwagę na przeprawę w rejonie Dębe."
Jednakże z 5 DP były na miejscu jedynie: kwatera główna, 26 pułk piechoty bez dwóch batalionów, kompanii przeciwpancernej i plutonu artylerii piechoty. 6 września o godzinie 15.00 sztab Naczelnego Wodza zawiadomił dowódcę armii, że "...5 DP nie przyjdzie:będzie wyładowana w rejonie Warszawy i użyta do jej obrony". Gen. Zulauf natomiast otrzymał do swej dyspozycji armijne formacje artylerii (46 i 47 dac), mobilizowaneprzez 1 pac i saperów znajdujące się w rejonie Modlina i Zegrza, a ponadto pociąg pancerny nr 14 rozpoznający w rejonie Nasielsk-Płońsk. Na odcinku Zegrze-Dębe płk dypl. Józef Hoszowski miał na przedmościu Zegrze (gdzie zna.idowały się 2 forty) 1 batalion 26 pp (bez 3 kompanii) i 2 Warszawski Batalion Obrony Narodowej mjr. Bronisława Surewicza, w m. Dębe 3 kompanię 26 pp, w odwodzie w Centrum Wyszkolenia Łączności zaimprowizowanybatalion piechoty wojsk łączności, pluton artylerii ,z 2 baterii 78 dal i pluton saperów. Przed wieczorem 6 września odcinek został wzmocniony pociągiem pancernym nr 13, a w nocy z 6 na 7 września dołączył 98 dywizjon artylerii ciężkiej (bez 3 baterii) kpt. Edwarda Chmelika, który zajął stanowiska ogniowe w rejonie Nieporętu. Nad ranem 7 września załoga przedmościa Zegrze wycofała się za Bugonarew, a most na rozkaz dowódcy armii wysadzono w powietrze. Na przedpolu odcinka gen. Zulaufa nieprzyjacielanie było. W nocy z 6 na 7 września odeszły: 11 dan do rejonu Jabłonny do dyspozycji dowódcy armii, a 46 dac do Warszawy, a w nocy z 8 na 9 września 1 pac wypadł ze składu grupy operacyjnej i odszedł do rejonu Wieliszewa. W dniu 7 września gen. Zulauf jako dowódca zgrupowania na odcinku Zegrze-Modlin otrzymał z dowództwa armii następujący rozkaz:
"...Bronić rz. Wisły i Narwi od Zakroczymia po Serock włącznie, resztę odcinka dozorować. Obronę przedmościa powierzyć bezpośrednio dowódcy 8 DP. Przedmoście to przygotować do obrony z wszystkich kierunków, zapewniając możność wykorzystania mostu na Wiśle przez oddziały grupy gen. Andersa"
W rejonie Modlina zaczęły obsadzać stanowiska części 8 DP płk. dypl. Teodora Furgalskiego i inne oddziały przybyłe z przedpola. 32 pp objął odcinek w rejonie fortów I i II, a grupa ppłk. dypl. Konstantego Zaborowskiego, dowódcy 79 pp (z 20 DP), w składzie: 3 batalion 80 pp i kombinowany batalion 79 pp - obsadziła odcinek na Bugonarwi na wschód od Modlina aż do miejscowości Orzechowo włącznie. Część artylerii 8 D P wraz z 8 dac zajęła stanowiska na wschód od Kazunia. W nocy z 7 na 8 września do twierdzy przybył 21 pp płk. dypl. Stanisława Sosabowskiego, a 13 pp ppłk. Alojzego Nowaka przeszedł do rejonu Gniewniewic w celu reorganizacji i dozorowania odcinka Wisły na zachód od Modlina. 9 września dowódcą obrony Modlina został mianowany gen. bryg. w stanie spoczynku Stanisław Małachowski, a płk W. Młodzianowski -dowódcą artylerii obrony Modlina. 10 września z kierunku północnego na przedpola odcinka gen. Zulaufa weszły czołowe elementy niemieckiego II korpusu, w którego skład wchodziły: 32,217, 228 dywizje piechoty. Przed wieczorem 11 września zmotoryzo,wany niemiecki batalion piechoty, wsparty artylerią z 32 DP , natarł z kierunku Płońska na Zakroczym i po walkach miejscowość tę opanował. O zmroku przeciwnatarcie obrońców wyrzuciło nieprzyjaciela z Zakroczymia i odzyskało zajmowaną przedtem pozycję. Straty własne: 6 poległych, w tym 1 oficer, 38 rannych, w tym 3 oficerów i 35 szeregowych. W dniu tym obszar Modlina został zagrożony również z kierunku południowo-wschodniego. II korpus niemiecki sforsował 217 dywizją piechoty Bugonarew, a nazajutrz częścią 32 dywizji piechoty osiągnął m. Dębe, tworząc na południowym brzegu rzeki przyczółek. W nocy z 12 na 13 września grupa wydzielona z niemieckiej 228 dywizji piechoty, dowodzona przez dowódcę artylerii II korpusu, w składzie: 400 pp, 3 dywizjon 228 pułku artylerii, 228 dywizjon przeciwpancerny oraz 228 dywizjon rozpoznawczy -zluzowała 4 pułk piechoty 32 dywizji piechoty pod Modlinem i zamknęła z kierunku północnego Modlin na odcinku od Bugonarwi po Wisłę. Rankiem 13 września resztki armii "Łódź" pod dowództwem gen. Thommee opuściły teren Puszczy Palmirskiej wycofując się na Modlin. Około godz. 14.00 gen. Thommee przybył do twierdzy. Wkrótce potem zameldował się ppłk dypl. Wilczewski, obejmując z powrotem funkcję szefa sztabu. W późnych godzinach popołudniowych przybył z Warszawy płk dypl. S. Arciszewski, przywożąc rozkaz gen, Rómmla. Dowódca armii "Warszawa" rozkazem szczególnym do zgrupowania, L.dz. 1/13/III/Op.dnia 13 września 1939 r., nakazał:
"...II grupa gen. Thommee Po ewakuacji Palmir odchodzi na Modlin pozostawiając elementy dozoru na płd. skraju Puszczy Kampinoskiej. Gen. Thommee obejmuje dowództwo nad zgrupowaniem płk. Młodzianowskiego (Obóz Warowny Modlin) i zabezpieczy utrzymanie tego rejonu... Mp dowództw: Gen. Thommee -Nowy Dwór...Dowódca armii «Warszawa» Rómmel, gen. dyw."
Po konferencji z gen. Małachowskim gen. Thommee objął dowództwo nad wszystkimi wojskami znajdującymi się w rejonie Modlina.Tegoż dnia przybyła jeszcze do Modlina 30 dywizja piechoty, a nazajutrz 2 i 28 dywizja piechoty. Oddziały dawnej armii "Łódź" weszły w skład załogi Modlina. Organizacja obrony po przybyciu grupy gen. Thommee Rozkazem L.dz. 13/I/III/Op. z dnia 13 września godz. 23.06 gen. Thommee określił zadanie podległych mu oddziałów następująco:
"Bronić się na miejscu, utracone pozycje odbierać uderzeniem odwodów."
W tym samym rozkazie nakazał obsadzenie wewnętrznego pierścienia fortów, dzieląc Obóz Warowny Modlin na cztery odcinki obronne, a mianowicie: · Odcinek "Zakroczym" -dowódca: dowódca 2 DP Leg. płk dypl. Antoni Staich. Skład: 2 D P Leg. 6 i 7 batalion marszowy 32 pp, pod dowództwem ppłk. Mariana Markiewicza, znajdujące się do tej pory na odcinku. · Odcinek "Twierdza" -dowódca:dowódca 30 DP, gen. bryg. Leopold Cehak. Skład: 30 DP, 5 batalion marszowy 32 pp. · Odcinek "Pomiechówek" -dowódca: dowódca 28 DP, gen. bryg. Władysław Bończa-Uzdowski.Skład: 28 DP, 4 batalion marszowy 32 pp i pociąg pancerny nr 15. Odcinek obejmował fort I -Pomiechówek i fort II -Stanisławowo. · Odcinek "Kazuń" -Nowy Dwór - dowódca: dowódca 8 DP, płk dypl. Teodor Furgalski. Skład: 8 DP bez 21 pp. Zadanie: bronić się z kierunku południowego na linii: południowy skraj lasu północ Cybulice Małe - Bielany-Dębina, a z kierunku wschodniego na linii: wschodni skraj lasu Boża Wola -folwark Góra. Elementy dozorowania wysunąć na południowy skraj Puszczy Kampinoskiej. Na rozkaz dowódcy armii "Warszawa" gen. Thommee wysłał w dniu 15 września do rejonu Leszna oddział wydzielony pod dowództwem płk. dypl. Stanisława Sztarejki, dowódcy 84 pułku piechoty, w składzie: około 300 ludzi z ciężkimi karabinami maszynowymi, działkami przeciwpancernymi i działonami artylerii. Oddział walczył od 15 do 18 września, zajmując pozycję na linii gajówka Roztoka-Wiersze, na północnym skraju południowego pasma Puszczy Kampinoskiej . Stan załogi Modlina -odtworzonych dywizji piechoty -po wcieleniu oddziałów dotychczas obsadzających Modlin, wynosił w przybliżeniu następująco:· 2 dywizja piechoty: 1054 ludzi, 20 dział, 20 ciężkich karabinów maszynowych, 2 moździerze, 2 ręcznekarabiny maszynowe oraz 7 armatek przeciwpancernych; · 8 dywizja piechoty: 10140 ludzi, 3480 koni,35 dział, 7 czołgów TK; · 28 dywizja piechoty: 2215 ludzi, 508 koni, 29 ciężkich karabinów maszynowych, 20 dział; · 30 dywizja piechoty: 1840 ludzi, 842 konie,13 ciężkich karabinów maszynowych, 21 dział. Ogólny stan załogi Modlina wynosił: 15249 ludzi,4830 koni, 62 ciężkie karabiny maszynowe, 2 moździerze, 2 ręczne karabiny maszynowe, 96 dział i 7 czołgów rozpoznawczych TK. 17 września załoga Modlina, podobnie jak oddziały armii "Poznań" i "Pomorze" nad dolną Bzurą, przeżyła całodzienne ciężkie bombardowanie lotnicze. Obszar Modlina bombardowały: 1 dywizjon 1 pułku nurkowców, 2 dywizjon 2 pułku nurkowców i 3 dywizjon 1 doświadczalnego pułku bombowego, co łącznie stanowiło około 109 samolotów nieprzyjaciela.
16 września dowódca niemieckiego II korpusu nakazał 228 dywizji piechoty przeprowadzić natarcie na twierdzę Modlin w dniu 18 września. Miało ono być wykonane w następujący sposób: · z kierunku północnego miał nacierać oddział wydzielony w składzie: 400 pp, 228 dywizjon przeciwpancerny i 228 dywizjon rozpoznawczy wzmocniony grupą artylerii, która miała prowadzić pozorne natarcie na Zakroczym-Stanisławowo-Pomiechówek. Grupa ta składała się z dowództwa 606 pułku artylerii, 601 i 602 zmotoryzowanego dywizjonu ciężkiego, 2 dywizjonu 38 pułku artylerii ciężkiej oraz 3 baterii436 dywizjonu artylerii ciężkiej; · -z kierunku wschodniego w widłach Bugonarwi i Wisły 228 dywizja piechoty miała dokonać właściwego natarcia dwoma pułkami, a mianowicie 325 pułkiem piechoty, wspartym 2 i 4 dywizjonem 228 pułku artylerii -przez Górę i Okunin na Nowy Dwór, a 356 pułk piechoty, wzmocniony grupą artylerii, złożoną z: dowództwa 603 pułku artylerii, 1 dywizjonu 228 pułku artylerii, 436 dywizjonu artylerii ciężkiej (bez 3 baterii) oraz 504 djrwizjonu artylerii ciężkiej - wzdłuż szosy Skierdy-Boża Wola na Nowy Dwór. Nowego Dworu bronił 32 pułk piechoty z 8 DP, wsparty 1 dywizjonem 8 pułku artylerii lekkiej i 2 dywizjonem 4 pułku artylerii ciężkiej, obsadzając odcinek między Wisłą a Bugonarwią na linii: wschodni skraj lasu m. Boża Wola -folwark Góra. 18 września o godzinie 9.00 niemieckie natarcie 228,dywizji piechoty wyruszyło na Nowy Dwór, po uprzednim przygotowaniu artyleryjskim, trwającymod godziny 7.45 do 9.00 i wsparte silnymi piętnastominutowymi (od godz. 9.00 do 9.15) nalotami lotnictwa nurkowego na mosty Bugonarwi i Wisły. Natarcie to załamało się w ogniu polskiej obrony. W nocy z 17 na 18 września przybyła do II korpusu dywizja pancerna "Kempf" do rejonu szosy Nasielsk-Karolinowo (15 km na północ od Modlina), a w nocy z 19 na 20 września dywizja ta zluzowała oddział wydzielony z 228 dywizji piechoty, pozostający pod dowództwem dowódcy artylerii II korpusu. Oddział powyższy dołączył do swej dywizji, przechodząc do rejonu Stara Olszewnica-Chotomów-Derlacz i miejscowości położonych na północ od Jabłony-Legionowa. Dywizja pancerna "Kempf" oblegała Modlin z kierunku północnego na odcinku od Bugonarwi po linię m. Olszyny-Złotopolice-Mochy nad Wisłą wyłącznie. Dalej na zachód północny brzeg Wisły dozorowała 15 grupa Grenzschutzu. W nocy z 20 na 21 września 30 DP gen. L. Cehaka zluzowała 13 pułk piechoty z 8 DP. 84 pp płk. dypl. S. Sztarejki, wzmocniony kawalerią dywizyjną rtm. T. Schollenbergera i 2 działkami ppanc z 83 pp, objął prawy odcinek obrony na linii: Wisła-las Cybulice Małe -płd. skraje lasku Bielany -wzg.75,6 i las na wschód; mp. dowódcy 84 pp -folwark Kazuń Niemiecki; 82 pp ppłk. dypl. A. Chruściela objął lewy odcinek obrony, na linii: od wzg. 81 -m. Dębina do Wisły; mp. dowódcy 82 pp -Kazuń Niemiecki; Odwód: 83 pp (bez 2 działek ppanc) mjr. W. Sokola stanął w rejonie: Sady-Kazuń Polski; mp. dowódcy 83 pp -Kazuń Polski; Mp. Kwatery Głównej -Kazuń, koszary baonu mostowego, od godz. 20.00 dnia 20 września.
W dniu 21 września z kierunku południowego przez Puszczę Kampinoską podszedł pod Modlin niemiecki XV korpus: 2 dywizją lekką pod Kazuń Polski, 29 zmotoryzowaną dywizją piechoty w rejon m. Czeczotki-Czosnów. Następnego dnia po rozbiciu polskich oddziałów gen. Bołtucia w Łomiankach XV korpus zamknął Modlin z kierunku południowego i oddzielił obronę Warszawy od Modlina. Od dnia 24 września Niemcy przygotowywali się do natarcia na Modlin, które miało rozpocząć się 29 września. II korpus miał uderzyć 32 dywizją piechoty z kierunku północnego przez Pomiechówek-Stanisławowo na twierdzę; dywizja pancerna "Kempf" -wzdłuż Wisły na Zakroczym; 228 dywizja piechoty od wschodu na Nowy Dwór.XV korpus miał nacierać z kierunku południowego 2 dywizją lekką przez Kazuń, 29 zmotoryzowaną dywizją piechoty przez Czosnów. Przez cały czas Modlin bombardowała artyleria i lotnictwo nieprzyjaciela. W nocy z 25 na 26 września 2 dywizja lekka została zluzowana na odcinku m. Brzozówka-Grochale przez 221 dywizję piechoty z X korpusu, a następnej nocy 213 dywizja piechoty zluzowała 29 zmotoryzowaną dywizję piechoty na odcinku Łomna-Małocice. W dniu 27 września II korpus podsunął dywizję pancerną "Kempf" na odległość szturmową do fortu I -Zakroczym, a 32 dywizję piechoty do fortu III -Pomiechówek. Jeszcze tego samego dnia II korpus wykonał uderzenie rozpoznawcze na wewnętrzny pierścień fortów. Mimo silnego wsparcia ogniem artylerii załamało się ono w ogniu polskiej obrony. Nazajutrz II korpus, wzmocniony artylerią (605 dywizjon artylerii ciężkiej z I korpusu), powtórnie szturmował twierdzę przy współdziałaniu z kierunku południowego X korpusu (213 i 221 DP), nie osiągając jednak powodzenia. W dniu 28 września dowódca X korpusu generał artylerii Ulex objął dowództwo nad całością sił niemieckich, oblegających Modlin. O godzinie 7.30 tego dnia nastąpiło zawieszenie broni. Wobec braku amunicji, żywności, wody oraz wyczerpania załogi w dniu 29 września o godzinie 8.00 gen. Thommee skapitulował. Stan załogi Modlina wynosił około 35 000 żołnierzy, w szpitalach znajdowało się 4000 rannych. W obronie Modlina poległo około 1310 żołnierzy, w tym 50 oficerów i podchorążych. 710 żołnierzy pochowanych w twierdzy Modlin iw Łomnie, w listopadzie 1949 roku ekshumowano do Warszawy na Cmentarz Wojskowy na Powązkach. Około 600 żołnierzy, w tym 11 oficerów i podchorążych spoczywa na cmentarzu parafialnym w Zakroczymiu. Po kapitulacji Niemcy zwolnili szeregowych, oficerów zaś przewieźli do Działdowa, gdzie również ich zwolnili. Jednakże po trzech tygodniach wyłapali ich i odesłali do oflagów na terenie Niemiec.