Przedszkole – środowiskiem wychowania zdrowotnego

Przedszkole – środowiskiem wychowania zdrowotnego
W dobie gwałtownego postępu techniczno-cywilizacyjnego, który powoduje postępującą izolację człowieka od środowiska naturalnego, zmuszając go do życia w środowisku sztucznym, szczególnego znaczenia nabiera wychowanie zdrowotne.
Z wielu nurtów poszukiwań możliwości poprawy stanu zdrowia społeczeństwa jednym z ważniejszych jest kierunek nastawiony na doskonalenie pracy w przedszkolu w taki sposób, aby służyła ona zdrowiu.
Zdrowie to według WHO (Światowej Organizacji Zdrowia) nie tylko nieobecność choroby i niedołęstwa, ale dobry stan fizyczny i psychiczny. Przedszkole ma znaczący wpływ na rozwój dzieci, na ich zdrowie i przyszłe funkcjonowanie jako dorosłych osobników w społeczeństwie.
To tu zaczyna się początek „drogi do dorosłości” i należy tak dzieckiem pokierować, aby pojęło, jak wielką wartością jest własne zdrowie, o które należy dbać już w dzieciństwie. Wychowanie zdrowotne trzeba zacząć jak najwcześniej, a okres przedszkolny jest pod tym względem szczególnie ważny dla dziecka, gdyż wykazuje ono wtedy podatność na wszelkiego rodzaju wpływy i oddziaływania. W tym okresie łatwiej jest ukształtować u dziecka pewne przyzwyczajenia, które pozostaną na całe życie, zarówno w zakresie higieny osobistej, jak też utrzymywania ładu, porządku i czystości w otoczeniu.
W celu ukazania procesu wychowania zdrowotnego w praktyce postanowiono podjąć badania nad wychowaniem zdrowotnym w losowo wybranym przedszkolu – Państwowym Przedszkolu nr 26 w Raciborzu (woj. śląskie).
W badaniach zastosowano metodę sondażu diagnostycznego oraz metodę monograficzną. Każda metoda posługuje się określonymi technikami badawczymi. Techniki badawcze są tu rozumiane jako sposoby uzyskiwania materiału, który następnie stanowi podstawę analizy i uogólnień. W niniejszych badaniach posłużono się takimi technikami, jak obserwacją, ankietą, rozmową kierowaną, wywiadem i analizą dokumentów. Pozwoliły one w pełni zbadać proces wychowania zdrowotnego w przedszkolu. Najważniejsze elementy – wyniki tego procesu przedstawiono poniżej.
Państwowe Przedszkole nr 26, w którym zrealizowano badania, znajduje się przy ulicy Stanisława Żółkiewskiego w Osiedlu Hetmańskim na terenie miasta Raciborza 1. Jest to teren o dość zróżnicowanym ukształtowaniu powierzchni, bogato uzieleniony. Klimat i temperatura powietrza nie mają cech specyficznych, wpływających na zdrowie i samopoczucie człowieka.
Przedszkole posiada odpowiednie warunki społeczno-materialne i środowiskowe, determinujące proces wychowania zdrowotnego. W placówce tej są też odpowiednie środki materialne, które wzmacniają proces edukacji zdrowotnej – począwszy od najprostszych środków higieniczno-sanitarnych aż po różnorodne pomoce dydaktyczne. Wnętrze budynku i jego otoczenie spełniają podstawowe wymogi higieniczno-sanitarne. Przedszkole otacza dużo zieleni, a wewnątrz budynku jest wiele kwiatów. Wszystko jest utrzymane w czystości i porządku.
Przedszkole realizuje program wychowania zdrowotnego, w którym szczególny nacisk kładzie na higienę dzieci, zapobieganie chorobom i kształtowanie czynnych postaw wobec zdrowia. Opracowane też zostały roczne plany pracy oświatowo-zdrowotnej. Plan określa całokształt działalności w sferze wychowania zdrowotnego, wytycza zadania, jakie ma ono do spełnienia, omawia metody realizacji treści programu wychowania zdrowotnego.
Cały personel przedszkola bierze udział w procesie wychowania zdrowotnego. Wszyscy posiadają odpowiednie kompetencje, dzięki czemu powierzane im zadania spełniają bardzo dobrze. Znają program wychowania w przedszkolu, bowiem czynnie uczestniczą w jego tworzeniu i realizacji. Pracę ułatwia im też dobra znajomość wychowanków, wzajemna współpraca i przyjazna atmosfera, odpowiednie oddziaływanie wychowawcze na dzieci.
Przedszkole współpracuje z rodzicami dzieci. Współpraca ta też dotyczy wychowania zdrowotnego. Personel jest w pełni świadomy, że właściwa współpraca to istotny czynnik osiągania dobrych wyników w wychowaniu zdrowotnym.
Współpraca przedszkola z rodzicami polega na:
- - organizowaniu zebrań grupowych,
- - indywidualnych kontaktach rodziców z personelem,
- - urządzeniu kącika dla rodziców,
- - zajęcia otwartych dla rodziców.
Na podstawie obserwacji, analizy dokumentacji oraz rozmów z nauczycielkami i rodzicami można stwierdzić, że ich wzajemna współpraca przebiega pomyślnie.
Jest wiele czynników warunkujących proces wychowania zdrowotnego w przedszkolu. W pierwszym rzędzie należy do nich podejmowanie różnorodnych czynności profilaktycznych zapobiegających chorobom dzieci. Profilaktyka w szerokim ujęciu, stanowiąca obszar zainteresowań i zasadniczą domenę działań higieny, oszczędza krzywd i cierpień związanych prawie z każdą chorobą. Do czynności profilaktycznych realizowanych przez przedszkole należą:
- - kontrole higieniczne i kontrole czystości,
- - doprowadzanie dzieci do poradni rejonowych na szczepienia ochronne i fluoryzację zębów,
- - prowadzenie różnorodnych ćwiczeń gimnastycznych,
- - wdrażanie do przestrzegania zasad higieny,
- - ochrona układu nerwowego,
- - prawidłowe odżywianie,
- - podnoszenie odporności biologicznej dziecka, np. hartowanie,
- - współpraca z przychodnią rejonową.
Rezultaty dobrze prowadzonej profilaktyki w przedszkolu widać m.in. w postaci niskiej zachorowalności dzieci.
Kolejnym czynnikiem warunkującym prawidłowy przebieg procesu wychowania zdrowotnego jest kształtowanie odpowiednich postaw i nawyków służących zdrowiu. Nauczyciele zwracają uwagę nie tylko na to czy dziecko się myje, ale też czy czynność tę wykonuje zawsze. Od tego czy robi to dobrze i skutecznie, zależy w dużym stopniu trwałość i jakość wpajanych nawyków. W czasie obserwacji jak i badań sondażowych stwierdzono, że dzieci mają ukształtowane prawidłowe nawyki, przyzwyczajenia i postawy odnoszące się do zdrowia, higieny, ruchu i prawidłowego odżywiania.
Personel przedszkola jak i dzieci pamiętają, że czystości nie wystarczy się nauczyć, trzeba ją polubić.
W przedszkolu stan higieniczny dzieci określany jest jako dobry, zarówno przez nauczycieli i rodziców, jak i osobę badającą. Dzieci wdrażają się do przestrzegania zasad higieny przez:
- - wytworzenie nawyków higienicznych i kulturalnych,
- - czynności mające na celu utrzymanie czystości ciała,
- - wytworzenie potrzeby posiadania własnych przedmiotów służących zachowaniu higieny,
- - kształtowanie nawyku kulturalnego postępowania w związku z zachowaniem zdrowia we wszystkich okolicznościach.
Przedszkole podejmuje też różnorodne czynności w celu zapewnienia prawidłowej ochrony układu nerwowego. Personel pamięta przy tym, że im dziecko młodsze, tym wrażliwy jest jego układ nerwowy na oddziaływania środowiska zewnętrznego i czynników chorobotwórczych. Do tych czynności należą:
- - serdeczna, troskliwa opieka wychowawcza,
- - zaspokajanie elementarnych potrzeb psychicznych i fizycznych,
- - ochrona układu nerwowego przed zbyt silnymi bodźcami, przeżyciami i wzruszeniami,
- - zapewnienie poczucia pełnego bezpieczeństwa, optymalnych warunków środowiskowych i higieny dnia codziennego.
Kolejnym i ostatnim czynnikiem, warunkującym prawidłowy przebieg procesu wychowania zdrowotnego, jest racjonalne i higieniczne żywienie. Jest ono szczególnie ważne w wieku dziecięcym, daje bowiem podstawy do dalszego normalnego rozwoju. Warunkiem spełnienia tych funkcji przez organizm jest dostarczenie odpowiedniego pożywienia, podanego w estetyczny sposób, schludnie i zgodnie z wymogami sanitarno-higienicznymi. Posiłki podawane w przedszkolu spełniają te wymogi.
Podsumowując prowadzone badania oraz uzyskane wyniki stwierdza się, że proces wychowania zdrowotnego w Przedszkolu nr 26 w Raciborzu przebiega właściwie.
Wychowanie zdrowotne polega tu na: kształtowaniu nawyków bezpośrednio związanych z ochroną zdrowia fizycznego i psychicznego, wyrabianiu odpowiednich sprawności, nastawieniu woli i kształtowaniu postaw umożliwiających pielęgnację zasad higieny i skuteczną ochronę, zapobieganiu chorobom oraz pobudzaniu pozytywnego zainteresowania sprawami zdrowia, ochronie układu nerwowego, wdrażaniu do przestrzegania zasad higieny oraz na dbaniu o prawidłowe odżywianie dzieci.
Troska o zdrowie i prawidłowy rozwój dziecka jest naczelnym zadaniem przedszkola a także domu rodzinnego, który wspiera przedszkole w pracy wychowawczej nad dzieckiem.
Wszyscy wiedzą i pamiętają, że: zdrowie nie jest jedynie brakiem choroby lub kalectwa, jest to całkowicie dobry stan fizyczny, psychiczny i socjalny. Prawo do zdrowia jest podstawą do osiągnięcia pokoju i bezpieczeństwa i jest zależne od całkowitego współdziałania jednostek i krajów.
Po przeprowadzeniu badań i analizie uzyskanych wyników można wysunąć szereg wniosków na temat edukacji zdrowotnej dzieci.
1. 1. Praca z dziećmi wymaga wiele wysiłku i wiedzy, oprócz tego jednak nauczyciele muszą mieć tzw. „wyczucie pedagogiczne”.
2. 2. Od najmłodszych lat należy stymulować rozwój dzieci, aby mogły one stać się pełnowartościowymi ludźmi. Tę rolę musi obok domu rodzinnego w pierwszej kolejności podjąć przedszkole.
3. 3. Żadna z instytucji opieki nad dzieckiem, czy to będzie przedszkole, żłobek, czy szkoła, nie może działać w oderwaniu. Działania muszą być ściśle zintegrowane z domem rodzinnym. Ścisła współpraca stwarza dziecku najlepsze warunki do jego rozwoju i wychowania.
4. 4. Rozpoczynając edukację zdrowotną dzieci trzeba mieć na uwadze kilka zasad:
• należy zacząć od poznawania każdego dziecka,
• obok pracy z całą grupą trzeba położyć nacisk na pracę indywidualną z poszczególnymi dziećmi,
• najważniejszą rolę odgrywają wzorce osobowe nauczycieli i pozostałego personelu mającego kontakt z dziećmi,
• edukację zdrowotną w sferze kształtowania nawyków, postaw, przyzwyczajeń należy prowadzić systematycznie i już od pierwszego dnia pobytu dziecka w placówce przedszkolnej,
• formy i metody pracy muszą być dla dziecka atrakcyjne, powinny oddziaływać na sferę uczuć, w żadnym razie nie mogą ograniczyć się do pouczeń i słownych instrukcji,
• właściwie ustalona współpraca z domem rodzinnym ułatwia kształtowanie nawyków higieniczno-kulturalnych w przedszkolu oraz realizację zadań wychowania zdrowotnego.
5. 5. W swojej pracy nauczyciele powinni pamiętać, że wygląd dziecka, przyswojone pewne podstawowe nawyki czystości i zachowania są ważnym elementem pozycji dziecka w grupie, rodzinie, środowisku.
6. 6. Powinno się rozwijać wśród rodziców zainteresowania podstawowymi zachowaniami abstynenckimi w zakresie palenia papierosów oraz picia wysokoprocentowych trunków.
7. 7. Należy uświadomić rodzicom cel, sens i potrzebę znajomości profilaktyki chorób dzieci w tym wieku rozwojowym, aby ograniczyć zachorowalność do minimum.
8. 8. Nauczyciele i pozostały personel powinien inicjować większą popularyzację wydawnictw dotyczących zdrowia i higieny wśród rodziców i w najbliższym środowisku.
9. 9. Należy nawiązać ścisłą współpracę z rodziną dziecka w zakresie racjonalnego żywienia i utrwalania nawyków higieniczno-zdrowotno-kulturalnych wśród dzieci. Nauczyciele i rodzice powinni sami być wzorami do naśladowania.
10. 10. Kultura jutra powinna być skoncentrowana w coraz większym stopniu na dziecku, poznawaniu i respektowaniu jego indywidualnych potrzeb zdrowotnych. Winno to znaleźć wyraz w treściach stale doskonalonego systemu kształcenia i wychowania oraz ochronie zdrowia dziecka w przedszkolu.
„Na wiele potrzebnych nam rzeczy możemy poczekać. Dziecko nie może. Właśnie teraz formują się jego kości, tworzy krew, rozwija umysł. Nie możemy mu powiedzieć: jutro!!!... Jego imię brzmi: Dzisiaj!” (Słowa chilijskiej pisarki Gabrieli Mistral – laureatki literackiej Nagrody Nobla – z przemówienia w 1946 roku z okazji utworzenia przy Funduszu ONZ – UNESCO).