Stan czystości rzek i jezior w województwie lubuskim

Woda stanowi jeden z podstawowych elementów kształtujących środowisko życia i warunkujących działalność człowieka. Jest ona zarówno artykułem pierwszej potrzeby, jak i środkiem utrzymania higieny, surowcem i środkiem produkcji przemysłowej oraz źródłem energii. Bez wody niemożliwa jest produkcja roślinna i zwierzęca. Woda służy człowiekowi dla celów transportu i wypoczynku, a także do usuwania odpadków. Jej znaczenie rośnie w miarę wzrostu poziomu cywilizacji społeczeństw, rozwoju miast, uprzemysłowienia i kultury rolnej. Konieczne jest zatem wprowadzanie racjonalnego wykorzystywania zasobów wodnych, gdyż rosnące potrzeby muszą być pokrywane z zasobów, które nie zwiększają się, lecz w wyniku aktywności gospodarczej człowieka ulegają zmniejszaniu. Zasadniczą sprawą jest, iż wielkość zasobów wodnych zależna jest od warunków przyrodniczych, na które człowiek ma jak dotychczas minimalny wpływ. Dlatego w ostatnich latach nasiliła się konieczność prowadzenia odpowiedzialnej gospodarki wodnej, tj. zabiegów podejmowanych w celu optymalizacji korzystania z wody, ochrony zasobów wodnych i zabezpieczenia przed jej niszczącym działaniem.

STAN CZYSTOŚCI RZEK I JEZIOR W WOJ. LUBUSKIM

Rzeka Odra
Wody Odry na całym badanym odcinku nie spełniają wymogów określonych dla poszczególnych klas czystości. Stan ten pozostaje niezmienny od wielu lat, choć w ostatnim okresie zmniejszyło się zanieczyszczenie wód związkami pochodzenia organicznego zawiesiną. Rzeka jest zeutrofizowana, a na tzw. Odcinku wewnętrznym dodatkowo charakteryzuje się znacznym zasoleniem i złym stanem sanitarnym. Jest to m.in. wynikiem wprowadzania zasolonych wód kopalnianych w górnym dorzeczu. Na odcinku od Połęcka do Kostrzyna następuje obniżenie zasolenia rzeki, co wynika z dopływu wód Bobru i Nysy Łużyckiej. Na odcinku granicznym Odrę deklasyfikuje wyłącznie ponadnormatywna wartość wskaźnika produkcji biologicznej (tj. chlorofilu „a”). W sytuacji stałego, wysokiego stężenia fosforu ogólnego (III klasa) wprowadzonego ze źródeł punktowych (oczyszczalnie) i przestrzennych (spływy powierzchniowe) nie będzie możliwa wyrażna poprawa jakości wody pod względem fizyko-chemicznym. Stwierdzona w 2001 r. poprawa stanu sanitarnego wód Odry nie znalazła potwierdzenia w badaniach wykonanych w 2002 r.
Rzeka Barycz
Wody Baryczy w przekroju ujścia do Odry nie odpowiadają normom ze względu na wysoki stopień eutrofizacji . Jest to spowodowane zarówno przez ścieki odprowadzane do wód z wielu miejscowości położonych w zlewni rzeki – poza granicami województwa lubuskiego, jak i przez spływy powierzchniowe, ponieważ w strukturze użytkowania zlewni przeważają użytki rolne. W stosunku do roku poprzedniego poprawił się stan czystości Baryczy pod względem sanitarnym – zanieczyszczenie bakteriologiczne wód kształtowało się na poziomie III klasy czystości.
Rzeka Noteć
W porównaniu do badań z 2001 r. w punkcie kontrolno-pomiarowym powyżej Drezdenka stwierdzono spadek stężenia chlorofilu „a” z poziomu nie odpowiadającego normom do wartości stężeń odpowiadających III klasie w 2002 r. Jednak ogólna ocena jakości wód Noteci nie ulega zmianie – poniżej Drezdenka aż do ujścia w Sanoku czystość Noteci nie odpowiadała normom. Podstawowym źródłem zanieczyszczenia Rzeki na badanym odcinku jest oczyszczalnia ścieków w Drezdenku. Z końcem 2002 r. ukończono jej modernizację. Pozytywnych zmian stanu czystości rzeki należy oczekiwać w niedalekiej przyszłości.
Rzeka Bóbr
Stan czystości wód Bobru jest mocno zróżnicowany w zależności od grupy wskaźników. Pod względem fizyko-chemicznym wody Bobru są zanieczyszczone w niewielkim stopniu – poziom wielu zanieczyszczeń nie przekracza norm I klasy czystości. Wyższe stężenia, miejscami na poziomie III klasy czystości, stwierdzono w grupie wskaźników eutrofizacji wód. O pozaklasowym charakterze wód Bobru (w ocenie ogólnej) decyduje zanieczyszczenie bakteriologiczne. W 2002 r. stwierdzono poprawę stanu sanitarnego rzeki – sanitarnego stosunku do roku poprzedniego – na odcinku poniżej Żagania.
Rzeka Nysa Łużycka
Stan czystości wód Nysy Łużyckiej nie ulega znacznym zmianom w stosunku do roku poprzedniego. Pozytywne zmiany nastąpiły w zakresie zawartości zawiesiny ogólnej w wodach dolnego odcinka rzeki – nie przekraczającej dopuszczalnych norm. Niepokojące jest bardzo częste występowanie ponadnormatywnych stężeń chlorofilu, które mogą Świadczyć o postępującej eutrofizacji wód Nysy Łużyckiej. Problemem jest także nadmierne zanieczyszczenie bakteriologiczne rzeki niemal na całej długości w granicach woj. lubuskiego.
Rzeka Kłodawka
Stan czystości Kłodawki w 2002 r. nie uległ zmianie. O zaliczeniu wód Kłodawki do nie odpowiadających normom zadecydowały te same wskaźniki, co w 2001 r. Duża powierzchnia zlewni, silnie rozwinięta sieć hydrograficzna, liczne stawy rybne w środkowym biegu rzeki i wprowadzanie ścieków deszczowych z terenu Gorzowa Wlkp. nie pozostają bez wpływu na jakość wód Klodawki.
Rzeka Obra
Stan czystości Obry od wielu lat nie odpowiada normom na całym odcinku w granicach województwa lubuskiego. Decydują o tym niezmiennie wysokie stężenia związków fosforu, stężenia chlorofilu „a” oraz zły stan sanitarny. Bez uporządkowania gospodarki ściekowej w górnej zlewni rzeki Obry brak jest perspektyw na poprawę jakości jej wód.
Rzeka Ośnianka
Wody rzeki Ośnianki na całym badanym odcinku nie odpowiadały normom, aczkolwiek w dolnym biegu decydował o tym jedynie zły stan sanitarny. W oparciu o wcześniejsze badania można stwierdzić, że jakość wód Ośnianki pod względem fizyko-chemicznym pogorszyła się w jej górnym odcinku, natomiast odcinku przyujściowym utrzymuje się na zbliżonym poziomie.
Rzeka Kwisa
Jakość wód Kwisy uległa poprawie w zakresie zanieczyszczenia bakteriologicznego, które odpowiadało III klasie czystości. Pod względem fizyko-chemicznym wody rzeki są zanieczyszczone w niewielkim stopniu, maksymalnie na poziomie II klasy czystości. Główne źródła zanieczyszczenia Kwisy znajdują się na terenie województwa dolnośląskiego.
Rzeka Obrzyca
Rzeka Obrzyca stanowi rezerwuar wody ujmowanej do celów wodociągowych dla potrzeb zaopatrzenia w wodę miasta Zielona Góra. W stosunku do wyników poprzednich badań stan czystości Obrzyny uległ pogorszeniu. Problem stanowią zbyt wysokie stężenia azotu azotanowego chlorofilu „a” – wskazujące na postępującą eurofizację wód. Wiążę się to zapewne w znacznym stopniu z podobnym problemem, z którym borykają się jeziora powiązane z Obrzucą – w szczególności jezioro Sławskie. Warto podkreślić jednak, że mimo negatywnych zjawisk związanych z eutrofizacją, wody Obrzycy cechuje na ogół niewielkie zanieczyszczenie w zakresie zawartości badanych związków pochodzenia organicznego mineralnego.

Posumowanie.
W 2002 r. nastąpiła poprawa stanu czystości wód głównych rzek województwa lubuskiego, badanych w sieci krajowej monitoringu, która znalazła odzwierciedlenie w klasyfikacji ogólnej w porównaniu z 2001 r. Stwierdzono zmniejszenie długości odcinków rzek prowadzących wody o nadmiernym zanieczyszczeniu – z 99,7% do 92,3% i przyrost długości odcinków, na których wody kwalifikowały się do III klasy czystości. Zmiany te wiążą się z poprawą stanu sanitarnego Kwisy na odcinku ujściowym oraz poprawą jakości wód Noteci na odcinku powyżej Drezdenka Bobru – powyżej Nowogrodu Bobrzańskiego. Jako przykład można podać poprawę stanu czystości wód Nysy Łużyckiej, w których nie stwierdzono w 2002 r. przekroczeń dopuszczalnej zawartości zawiesiny. Ogólnie rzecz biorąc, w efekcie działania coraz liczniejszych na terenie województwa lubuskiego oczyszczalni ścieków, obserwowane jest zmniejszenie zanieczyszczenia wód rzecznych substancjami pochodzenia organicznego mineralnego. Nadal jednak na wysokim poziomie utrzymują się stężenia związków biogennych (azotu i fosforu), odpowiedzialnych za eutorofizację wód i często nadmierną produkcje biologiczną, przejawiającą się ponad normatywnymi stężeniami chlorofilu „a”. Ciągle wysokie jest zanieczyszczenie bakteriologiczne wód – w szczególności rzek stanowiących odbiorniki ścieków komunalnych. Stosowane powszechnie metody oczyszczania ścieków nie zabezpieczają ich przed tego rodzaju zanieczyszczeniami. Problemem rzutującym na jakość wód jest także brak równowagi pomiędzy wyposażeniem miejscowości w wodociągi i kanalizację.


Jezioro Sławskie
Do jeziora obok kilku mniejszych cieków dopływają: z północnego wschodu rzeka Czernica i południowego wschodu rzeka Cienica. Z jeziora bierze swój początek rzeka Obrzyca odpływając w kierunku północnym. Jezioro Sławskie ma urozmaiconą linię brzegową, występują tu zatoki, półwyspy i wyspy. W strukturze użytkowania zlewni bezpośredniej Jeziora Sławskiego przeważają lasy natomiast zlewni całkowitej - grunty orne. Jezioro jest wykorzystywane turystycznie szczególnie intensywnie w okresie letnim. Jezioro położone jest na obszarze chronionego krajobrazu. Gospodarka ściekowa ośrodków wypoczynkowych miejscowości położonych wokół jeziora Sławskiego oparta jest na punktowym zbieraniu ścieków w miejscu ich powstania i na cyklicznym wywożeniu ich na miejską oczyszczalnię w Sławie. Wyniki badań wód jeziora z 2002 r. wskazują na obecność w nich wysokich stężeń substancji mineralnych i organicznych. W jeziorze stwierdzono bardzo wysokie wartości chlorofilu „a”, znaczne ilości suchej masy sestonu, wysokie stężenie fosforu i azotu. Pod względem sanitarnym wody jeziora Sławskiego były zanieczyszczone bakteriologicznie na poziomie II klasy czystości w rejonie zatok: Miejskiej i Lubiąskiej oraz w północno - zachdniej części jeziora, od Lubiatowa do Józefowa. Wskazuje to na oddziaływanie zabudowanych (głównie ośrodkami wczasowymi) brzegów jeziora na jego stan sanitarny. Na podstawie przeprowadzonych badań dopływów można stwierdzić, że do jeziora doprowadzane są nadmierne ładunki zanieczyszczeń organicznych biogennych, głównie rzeką Czernicą. Z analizy jakości wód dopływów i odpływu jeziora wynika, że stan czystości dopływów jest gorszy od odpływu. Ładunki biogenów i substancji organicznych wpływające do Jeziora Sławskiego powodują zwiększenie jego zasobności w związki przyspieszające eurofizację. Zanieczyszczenie bakteriologiczne cieków wskazuje, że szczególnie w okresie letnim przedostają się do niech i dalej do jeziora zanieczyszczenia związane a bytowaniem ludzi. Jezioro Sławskie oceniane zgodnie z metodyką oceny jakości wód jeziorowych pod względem fizyko-chemicznym odpowiadało w 2002 r. III klasie czystości. W stosunku do oceny przeprowadzonej w 1997 r. jakość wód jeziora Sławskiego w 2002 r. pod względem wskaźników fizyko-chemicznych uległa niewielkiej poprawie. Niestety pod względem sanitarnym stan jeziora uległ pogorszeniu z I do II klasy.
Jezioro Łąkie
Jezioro to leży na terenie puszczy noteckiej. Zlewnię jeziora stanowią wyłącznie lasy. Zbiornik nie jest zagospodarowany na potrzeby turystyki, brzegi w przewadze są trudno dostępne. Wskaźniki zanieczyszczenia jeziora Ląkie materią organiczną nie przekraczały wartości dopuszczalnych dla II klasy czystości wód jeziorowych. Stężenia związków azotowych w jeziorze były stosunkowo nie wielkie, odpowiadające I i II klasie. Koncentracje substancji fosforowych były niski – wszystkie mieściły się w I klasie. Niska była również produkcja pierwotna; ilość chlorofilu i suchej masy festonu nie przekraczały norm dla I klasy, średnia wartość przezroczystości odpowiadała II klasie. Jezioro Łąkie jest zbiornikiem średnio podatnym na degradację. Zostało ono zakwalifikowane do II kategorii. Wobec korzystnego, śródleśnego położenia, brak punktowych żródeł zanieczyszczeń i nikłej antropopresji w bezpośrednim otoczeniu jezioro ma szansę na utrzymanie obecnego, stosunkowo dobrego stanu czystości wód.
Jezioro Białe
Jezioro Białe leży na terenie Pszczewskiego Parku Krajobrazowego zasilane jest dwoma dopływami. Ocena ogólna wskaźników fizyko-chemicznych wskazała, że woda w jeziorze odpowiada II klasie czystości wód jeziorowych. Stan sanitarny jeziora odpowiadała II klasie. Średnia zawartość chlorofilu w jeziorze mieściła się w granicach odpowiadających III klasie, a średnia wartość przezroczystości odpowiadała II klasie. Zawartość substancji biogennych klasyfikowała się również w III klasie a uśredniona wartość azotu całkowitego odpowiadała II klasie. Jezioro Białe jest zbiornikiem średnio podatnym na degradację. Zostało ono zakwalifikowane do II kategorii. W 1997 r. jezioro to zostało zakwalifikowane do III klasy czystości wód jeziorowych. Na podstawie badań w 2002 r. można stwierdzić poprawę stanu czystości jeziora. Przede wszystkim zmniejszyła się ilość związków fosforowych (o klasę niżej). Zmalała ponadto zawartość materii organicznej.
Jezioro Cisie
Niewielki, stosunkowo głęboki, bezodpływowy zbiornik o wysokich brzegach otacza pas lasu, jednak w zlewni jeziora przeważają pola uprawne. Jezioro nie zostało zagospodarowane na potrzeby turystyki i rekreacji. Zarówno koncentracja materii organicznej, jak i zawartość substancji biogennych w omawianym zbiorniku była nie wielka – wszystkie wskaźniki klasyfikowały się w I i II klasie. Znalazło to odzwierciedlenie w niskim stopniu obciążenia jeziora produktywnością biologiczną – chlorofil „a” i sucha masa sestonu oraz przezroczystość wody odpowiadały I klasie. Bardzo dobre były również warunki sanitarne w jeziorze. Zbiornik jest umiarkowanie podatny na degradację (II kategoria). Najbardziej niekorzystna z punktu widzenia jakości wód jest przewaga pól uprawnych w zlewni jeziora. Utrzymanie obecnej jakości wód jeziora Cisie jest uzależnione przede wszystkim od działań ograniczających spływ powierzchniowy z leżących nad jeziorem pól. Rozciągający się wzdłuż linii brzegowej pas drzew stanowi z pewnością naturalną ochronę zbiornika.
Jezioro Bobowickie
Jezioro zasilane jest jednym, okresowym ciekiem płynącym z podmokłych łąk. Odpływ odchodzi do Obry. Zbiornik nie jest zagospodarowany na potrzeby turystyki i wypoczynku. Wody Jeziora Bobowickiego cechowały się dość wysokim obciążeniem substancjami organicznymi. Podwyższony był również stopień mineralizacji wód jeziora. Stężenia substancji biogennych – fosforowych i azotowych – były bardzo duże, opowiadające normatywną III klasy, bądź nawet wartością pozaklasowym. Rezultatem przeżyżnienia jeziora była jago nadmierna produkcja pierwotna. Świadczyła o tym bardzo duża, mająca wartość poza klasową, koncentracja chlorofilu i odpowiadająca III klasie przezroczystość wody. Stan sanitarny jeziora odpowiadał II klasie. Wody Jeziora Bobowickiego zaliczymy do III klasy czystości.

Podsumowanie.
Z pośród jezior przebadanych w 2003 r. wodami najlepszej jakości charakteryzowało się tylko Jezioro Cisie. Wody pozostałe zakwalifikowano do II klasy i III klasy. Żadne z jezior nie jest obecnie odbiornikiem ścieków. Do niektórych dopływają zwiększone ładunki substancji biogennych tak jest w przypadku Jeziora Sławskiego (III klasa). W przeszłości do Jeziora Bobowickiego (III klasa) , za pomocą leżącego nad brzegiem (obecnie zlikwidowanego) gospodarstwa rolnego trafiały odcieki gnojownicy i ścieki z przepełnionych zbiorników bezodpływowych. Jezioro Cisie o wodach odpowiadających I klasie czystości to niewielki, ale stosunkowo głęboki akwen, o wysokich brzegach, otoczony pasem lasu stanowiącym naturalną barierę ochronną. W związku z trudno dostępnymi brzegami nie jest ono narażone na dużą presję turystyczną. Posiada dość dobre warunki naturalne, ma więc szanse na utrzymanie obecnej jakości wód. Jeziora o dość dobrej (II klasa) jakości wód przy jednocześnie dobrych warunkach naturalnych to jeziora Łąkie i Białe.
Niezmiernie ważną rolę w zachowaniu i czystości jezior powinna spełniać działalność lokalnych samorządów i administracji rządowej. Zauważalny jest postęp w postrzeganiu niebezpieczeństw związanych z gospodarowaniem w zlewniach jezior, szczególnie bezpośredniej ich bliskości. Przejawia się to m.in. w bardziej rygorystycznym przestrzeganiu zasad prawidłowej gospodarki ściekowej w obrębie nie skanalizowanych ośrodków wypoczynkowych, wyodrębnianie obszarów chronionego krajobrazu i parków krajobrazowych, obejmujących swym zasięgiem nie tylko pojedyncze jeziora ale także ich skupiska.

SKUTKI ZANIECZYSZCZEŃ WÓD

Substancje zanieczyszczające wody powierzchniowe powodują zmianę jej barwy i smaku oraz zmętnienie. Wpływa to ujemnie na jakość wody i przydatność do spożycia. Zawarte w wodzie mikroorganizmy chorobotwórcze mogą powodować ciężkie zatrucia pokarmowe.
Prawie wszystkie zanieczyszczenia wód wytworzone przez człowieka są toksyczne dla większości organizmów wodnych. W miarę wzrostu stężeń substancji zanieczyszczających wody, zmniejszy się ilość ryb w zbiornikach wodnych.
Z zanieczyszczeniem wód powierzchniowych związane jest zjawisko eutrofizacji. Jest to proces wzbogacania wód w zbiornikach wodnych pierwiastkami biogennymi (azot (N), fosfor (P) i inne) najczęściej w wyniku odprowadzania do nich nie oczyszczonych ścieków. Skutkiem zwiększenia ilości składników pokarmowych w środowisku jest przyspieszone rozmnażanie mikroorganizmów (głównie glonów, sinic, bakterii). Widocznym efektem jest tzw. zakwit wody. Wzrost liczebności drobnoustrojów powoduje zwiększenie biologicznego zapotrzebowania na tlen. Rozpuszczony w wodzie tlen zużywany jest również do rozkładu martwych szczątków organizmów. Wody zmieniają swoją barwę i zapach. Stają się bardziej mętne. W górnych warstwach wody charakterystyczne są wahania stężenia tlenu oraz odczynu. Zaczynają powstawać obszary wody, w której zapasy tlenu zostały wyczerpane. Są one określane, jako pustynie tlenowe. W zbiorniku wszystkie organizmy tlenowe wymierają, natomiast dominują mikroorganizmy beztlenowe. Na dnie zbiornika zaczynają gromadzić się muły, co prowadzi do zmniejszania się jego głębokości. Na skutek eutrofizacji jezioro może ulec przekształceniu w bagno lub torfowisko.

Bezpośrednie oddziaływania na zanieczyszczenia wód

Na jakość wód oddziałują bezpośrednio : nawożenie pól , zabiegi melioracyjne i przeciwerozyjne. Nawożenie pól coraz większymi ilościami nawozów mineralnych zwiększa wyraźnie stężenie soli pokarmowych w wodach . Związki wapnia i azotu , jak również boru , manganu , miedzi i cynku , są łatwo ługowane z gleb . Związki fosforu i potasu dostają się do wody m.in. wskutek erozji gleb i spływu powierzchniowego . Jednym z ubocznych skutków intensywnych zabiegów uprawowych jest także zanieczyszczenie wód przez chemiczne środki ochrony roślin , owado- , grzybo- i chwastobójcze , tzw. pestycydy, spływające z otaczających pól , ogrodów i sadów. Pestycydy mogą gromadzić się w znacznych ilościach w ciałach wielu organizmów , stanowiąc zarówno dla nich , jak i dla spożywających je pośrednio ludzi , niebezpieczeństwo. Obecnie związki trudno rozkładalne powoli wycofywane są z powszechnego użycia , do zwalczania szkodników stosuje się związki rozkładające się szybko i szybko tracące swoje własności toksyczne .
Zanieczyszczenia mogą mieć różny charakter i w różny sposób oddziaływać na ekosystemy wodne . Ogólnie dzielimy je na dwie zasadnicze grupy :
do pierwszej zaliczamy substancje organiczne , ulegające łatwo procesom rozkładu , pochodzące przede wszystkim ze ścieków komunalnych i niektórych przemysłowych ,
drugą grupę stanowią ścieki chemiczne , przemysłowe , często toksyczne , wytwarzane przez człowieka i obce środowisku wodnemu . Są one na ogół trudno rozkładalne i mogą pozostawać w wodzie albo na dnie zbiornika w stanie nierozłożonym przez długi czas , a w pewnych przypadkach w ogóle nie podlegające procesowi samooczyszczania .

ZAPOBIEGANIE ZANIECZYSZCZANIU WÓD

Z pewnością nie jesteśmy i nigdy nie będziemy w stanie całkowicie zapobiec zanieczyszczaniu wód. Powinniśmy jednak podejmować działania mające na celu ograniczenie dalszego zanieczyszczania wód.
Jak już wcześniej wspomniałem, najbardziej skuteczną formą ograniczania dalszego zanieczyszczenia wód powierzchniowych jest oczyszczanie ścieków komunalnych i przemysłowych. Obecnie w Polsce liczba oczyszczalni ścieków jest wciąż zbyt mała w stosunku do zapotrzebowania. Nie wszystkie polskie oczyszczalnie przeprowadzają proces oczyszczania ścieków w trzech etapach, po których ścieki mogą być odprowadzone do zbiorników wodnych. Aby utrzymać polskie rzeki w czystości, należy więc budować nowe oczyszczalnie i modernizować stare. Wymaga to niestety olbrzymich nakładów finansowych, na które Polska nie może sobie pozwolić. Myślę, że w tej sytuacji można liczyć na pomoc innych państw.
Zapobieganie groźnemu zjawisku eutrofizacji powinno polegać na odcinaniu dopływu wód zawierających wysokie stężenia pierwiastków biogennych do naturalnych zbiorników wodnych. Należy więc całkowicie uniemożliwić odpływ nie oczyszczonych ścieków do rzek, jezior, mórz, itd. W przypadku wód spływających z pól uprawnych, efekt ten można uzyskać w wyniku stosowania specjalnych zabiegów agrotechnicznych.

SPOSOBY OCHRONY WÓD

Występują cztery podstawowe sposoby ochrony wody:
- Ochrona wód przed degradacją.
- Całkowite oczyszczanie ścieków.
- Wprowadzenie zamkniętych obiegów wody w przemyśle.
- Budowa zbiorników retencyjnych.
My jako zwykli ludzie także możemy chronić wodę. Ochrona wody polega na:
- zmniejszeniu ilości zużywanej wody
- oczyszczaniu jej w specjalnie budowanych oczyszczalniach
- zakładaniu filtrów na kominy fabryk
- zakładaniu katalizatorów w samochodach
- używaniu nawozów naturalnych
- używaniu detergentów z napisem biodetergenty
- nie wyrzucaniu odpadów do rzek i jezior
- nie używaniu środków chemicznych
- nie myciu samochodów nad zbiornikami wodnymi
- nie budowaniu szamb koło wód
- nie wylewaniu mydlin do wód
- nie używaniu środków silnie żrących
- ograniczeniu jazdy na pojazdach spalinowych
- nie wylewaniu ścieków do wód.

PODSUMOWANIE

W wodach znajdują się zanieczyszczenia radioaktywne (stront-90, pluton, rad) i zanieczyszczenia biologiczne (bakterie, wirusy, grzyby, pasożyty). Tymczasem woda to jedyny środek niezbędny do życia. Wszelkie zanieczyszczenia wód powodują najpierw choroby, a następnie śmierć organizmów żywych.. Zanieczyszczone wody powodują choroby roślin lądowych. Związki szkodliwe zmagazynowane w roślinach dostają się do organizmów zwierząt i ludzi.
To jednak, w jaki sposób wpływamy na środowisko wodne, z naszym pędem do lepszego życia, świadczy o naszym braku zrozumienia dla potrzeb tegoż środowiska w stanie zorganizowanym i naturalnym.
Czystość wody jest niewątpliwie problemem w skali światowej. W krajach rozwiniętych nie wchodzi już w rachubę nie tylko picie wody bezpośrednio z rzek, ale i jakość wody z kranu często budzi wątpliwości, skażenie rzek i wód gruntowych, z których człowiek czerpie wodę pitną stale rośnie. Woda ta, do której zresztą spływają ścieki, jest oczywiście oczyszczana, ale najbardziej zaawansowane technologie nie zdołają wyeliminować wszystkich zanieczyszczeń. W dodatku ścieki pochodzące z przemysłu, rolnictwa i gospodarstw domowych coraz bardziej pogarszają stan wód. Ren, najważniejsza rzeka Europy, zbiornik wody pitnej dla 20 mln osób, jest równocześnie jedną z najbardziej zanieczyszczonych na świecie: rocznie wprowadza się do niej około 10 tys. ton najróżniejszych substancji chemicznych. Różne gałęzie przemysłu, szczególnie chemiczny, hutniczy i metalurgiczny powodują przedostawanie się do wody wielu produktów toksycznych: metali ciężkich, arsenu, cyjanków... a przecież kadm jest toksyczny dla nerek, ołów wywołuje ołowicę. Wodę zatruwają także niektóre praktyki stosowane w rolnictwie. Nawozy sztuczne i pestycydy, jak również gnojowica z chlewni, wprowadzają do niej azotany. A azotany, same w sobie nie szkodliwe, przechodząc w azotyny wywołują met hemoglobinemię, sinice, na którą narażone są szczególnie niemowlęta. Podobnie jak fosforany z proszków do prania tak i azotany powodują też zjawisko eutrofizacji, to znaczy gwałtowny rozwój alg i roślin wodnych, zapychających urządzenia zasilające w wodę i nadających jej przykry smak.
Zarówno wody powierzchniowe jak i podziemne są już zanieczyszczone, należy więc zaprzestać wrzucania do nich toksycznych odpadów i poprawić metody uzdatniania. A jak to się odbija na człowieku?
W krajach ubogich na problem zanieczyszczenia wody nakładają się trudności dostępu do niej: jedynie 1/4 ludności planety korzysta z wody bieżącej. Aby zapewnić wodę pitną ludności miejskiej w trzecim świecie w roku 2000, potrzeba środków finansowych przekraczających absolutnie możliwości tych krajów. Trudno się zatem dziwić że choroby związane ze złą jakością wody znajdują się tam na czołowych miejscach listy przyczyn śmiertelności.
Każdy człowiek cierpi, gdy jeziora i rzeki, niegdyś kipiące życiem, umierają z powodu zakwaszenia.
Jeżeli ludzkość nie powstrzyma zanieczyszczenia wód, to zniszczy florę i faunę Ziemi, a w konsekwencji również życie!