Kultura jest wytworem aktywności człowieka i sposobem rozwiązywania problemów egzystencjalnych. Jak można przedstawić jej strukturę (składniki), jakie są warunki aktywności ludzkiej i według jakich mechanizmów

Kultura jest wytworem aktywności człowieka i sposobem rozwiązywania problemów egzystencjalnych. Jak można przedstawić jej strukturę (składniki), jakie są warunki aktywności ludzkiej i według jakich mechanizmów.

Już od dawien dawna kultura jest towarzyszem życia codziennego każdej osoby. To każdy z nas wnosi do niej jakąś wartość materialną bądź duchową. Potem jest to nagromadzane, wzbogacane przez drugiego człowieka, a następnie utrwalane na lata, czyli przekazywane z pokolenia na pokolenie. Jest to wartość każdej osoby, miasta, kraju itp. Tego nikt nam już nie zabierze, gdyż jest to nasza myśl przewodnia na całe nasze życie – niekiedy nawet o tym nie wiemy, bądź nie zdajemy sobie sprawy, czemu tak postępujemy a nie inaczej i czym to jest napędzane.
Cofnijmy się do czasów, w których to człowiek zachowywał się niczym dzikie zwierzę i tak naprawdę od tego stworzenia niczym się nie różnił. Taką osobę cechowało brak ogłady, pierwotne, dzikie i złe popędy, które uważano za normalne i nikt się tym nie przejmował, że płynie z tego zło, agresja. Nie starano się tego zahamować do momenty, gdy wprowadzono pierwsze zakazy. I to właśnie był moment powstania kultury. To właśnie człowiek zaczął sobie stawiać cele, zasady, według których starał się żyć. Nie było to proste i nadal nie jest. Można, więc zauważyć, że życie człowieka pierwotnego było łatwiejsze, bez żadnych ograniczeń popędów. Ale z drugiej strony taki człowiek nigdy nie wiedział, kiedy szczęście przeminie, nie był on bezpieczny, czego doznał człowiek cywilizowany. Można, więc powiedzieć, że kultura powstała w procesie ewolucji, czyli przemian., które przetrwały do dnia dzisiejszego.
Słowo kultura należy do podstawowych pojęć humanistyki współczesnej i choć spopularyzowało się dopiero w XX w. to jego pochodzenie sięga wieków starożytnych. Łacińskie słowo cultura pierwotnie oznaczało po prostu uprawę ziemi. Następnie pojęcie to rozszerzyło swoje znaczenie jako wewnętrzny wysiłek zmierzający do przekształcenia w sferze ludzkiego myślenia w sposób analogiczny. Kultura w tym sensie oznaczała zawsze kulturę czegoś np. kulturę ducha, umysłu. Słowo kultura było przysłaniane przez wiele lat słowem cywilizacja. To te drugie prędzej nabrało znaczenia szerszego. O krok dalej posunął się Lelewel – to on posługiwał się znaczeniem kultury w nowoczesnym szerokim zrozumieniu humanistycznym. To on przedstawił kulturę jako przedmiot badawczy historii.
Kulturę określano jako sposób przeciwstawienia się barbarzyństwu. Uważano również, że kultura pojawiła się w momencie powstania języka, a co za tym idzie stwierdzono, że to wszystko najlepsze, co zostało wypowiedziane i pomyślane można a nawet trzeba określić kulturą.
W dalszej części naszej pracy będziemy chciały udowodnić, iż kultura jest wytworem aktywności człowieka. I tu możemy już zaznaczyć, że czynności człowieka wpływające na rozkwit kultury można podzielić na symboliczne i bezpośrednie. Przytoczymy tu zachowania różnych kultur, a nawet można powiedzieć, że różnych państw, które leżą całkiem blisko siebie, ale tak różne mają symbole i specyficzne zachowania.
Najpierw zajmiemy się czynnościami człowieka o charakterze symbolicznym. Jak wcześniej mówiłyśmy podstawą kultury jest język – jest on najczęściej inny w każdym państwie. Ale niektóre słowa cechują się różnorodnością i zmiennością. Równobrzmiące słowa mogą zmieniać znaczenie w zależności od kultury i grupy społecznej. Dobrym przykładem jest tu słowo w języku polskim „ja”, – które oznacza pierwszą osobę liczby pojedynczej, a w języku niemieckim „ja” – oznacza potwierdzenie czegoś, czyli popularne u nas słowo „tak”. Słowo to może być też zastąpione skinieniem głowy do przodu, co oznacza w wielu kulturach tzw. potakiwanie, ale w niektórych może też oznaczać przeczenie. Znaczenia te w obrębie jednej kultury muszą być ustalone, aby gwarantowały zrozumienie. Dlatego jadąc do innej kultury tak często można popełnić wiele błędów, które mogą niekiedy urazić daną społeczność.
Nie wszystkie czynności człowieka noszą charakter symboliczny. Drugą kategorią czynności jest czynność bezpośrednia. Są to zachowania polegające na manipulacji własnym ciałem i wszelkimi przedmiotami zewnętrznymi. Jednak, aby to zaliczyć do kultury danej osoby trzeba ustalić motywację. Dobrym przykładem jest tu rozstrzygniecie kwestii podniesienia się z miejsca np. czy jest to robione w sensie czynności ruchowych czy oddania czci do symbolicznie określonej sytuacji. Niekiedy takie czynności jak siedzenie lub jedzenie mogą być kwestią sporną w różnych kulturach. W jednych siedzi się na krześle i przy jedzeniu posługuje się widelcem, nożem czy łyżką w obrębie innej kultury kuca się na ziemi na piętach a posługuje się pałeczkami lub po prostu palcami.
Jednakże te czynności bezpośrednie nie wszystkie zaliczamy do zakresu kulturowego. Natomiast czynności symboliczne wszystkie bez wyjątku wchodzą w zakres kultury, a poza nią nie mają one znaczeń ani wartości.
Obydwie te czynności powstają z różnych przyczyn. Pierwsza czynność o charakterze symbolicznym została wprowadzona przez człowieka dla celów ułatwiających porozumienie się. Już pierwotni łowcy wprowadzając wzajemne symboliczne porozumienie podczas polowania wzmogli skuteczność myśliwskiej wyprawy. I w taki sposób następuje wzrost techniki a co za tym idzie zwiększa się udział kultury symbolicznej. I tu dochodzimy do stwierdzenia, że wiedza i organizacja tworzą symboliczne zachowania ludzi, które składają się na kulturę symboliczną.
Druga czynność o charakterze bezpośrednim powstała z potrzeb biologicznych. Człowiek prymitywny zauważył, że okrywając się skórą chroni się od zimna. W późniejszym okresie człowiek dochodzi do wniosku, że bardziej elegancko i łatwiej jest posługiwanie się łyżką podczas jedzenia. A sposób zdobywania pani serca całkowicie się zmienił od metody „maczugą w głowę” u człowieka prymitywnego. Tu już zaczęły rządzić maniery, który każdy dżentelmen powinien w sobie pielęgnować.
Człowiek kulturalny to ten, kto nie pcha się w tłumie, nie niszczy urządzeń publicznych, jest uprzejmy dla podwładnych i osób zależnych od siebie nie zakłóca spokoju otoczenia. Tego rodzaju kulturalne zachowanie to przy tym nie tylko kwestia zewnętrznych dobrych manier, wynika ono z ugruntowanego w wewnętrznym poczuciu moralnym poszanowania reguł społecznego współżycia.
Jak widać kultura wyłoniła się na skutek próby rozwiązywania problemów powstałych podczas zmagań życiowych. Celem jej jest ułatwienie człowiekowi życia i funkcjonowania w danym społeczeństwie. Homo sapiens nie żyje osobno, lecz w jakiejś grupie - tak, więc musi do niej się ustosunkować, a żeby to zrobić trzeba posługiwać się takimi samymi symbolami jak reszta współtowarzyszy. Tak, więc prowadzi to do procesu uczenia się, czyli przyswajania sobie określonych nawyków panujących w danej kulturze, czyniąc je osobowościami danego typu. Proces ten nazywa się socjalizacją. Zdaniem Malinowskiego jest to: „przekształcanie nagiego dziecka w kulturalną osobowość”. Nie jest to łatwe, ale dzięki temu, że życie stawia nam coraz to większe wyzwania zakres kultury powiększa się.
W następnej części naszej pracy będziemy próbowały przedstawić strukturę kultury. Na podstawie wielu książek można uznać, że najważniejszymi składnikami są: wytwory działalności ludzkiej, zachowania osobowości, wartości, potrzeby, aspiracje człowieka, tradycje, symbole.
Kultura bez tych składników nie istniałaby. Każdy ten składnik jest ściśle powiązany ze sobą. Dzięki działalności ludzkiej nastąpił wzrost techniczny, a co za tym idzie zmieniały się zachowania ludzi. Cały czas dąży to do zwiększania wartości, potrzeb człowieka. Kultura i jej składniki są właśnie czymś, co różni nas od świata zwierząt, z którego poniekąd udało nami się (właśnie dzięki temu) uciec.
Gdyby tak cofnąć się o parę wieków wstecz to zauważylibyśmy, że człowiek oświecenia miał całkiem inne tradycje, aspiracje a tym bardziej potrzeby. Z roku na rok, z wieku na wiek zmienia się to w oszałamiającym tempie. I nie ma w tym nic dziwnego, że dziadkowie nie mogą nadążyć za młodzieżą, bo panująca kultura w czasach ich młodości była całkiem inna. Dla nich spokojniejsza, nie taka oszałamiająca. Jednakże ich wartości i tak po części przechodzą do następnego pokolenia czy tego chcemy czy nie. Jest to dalej poszerzane i wzbogacane przez następne społeczeństwa świadomie bądź nie.
Podczas przekazywania i przejmowania tradycji człowiek rozwija się i następuje akt jego duchowych narodzin. Zgodnie z tym nie dojdzie nigdy do tego, że powstanie lud niekulturalny. Mogą być społeczeństwa mniej lub bardziej kulturalne, różniące się charakterem i stopniem oświecenia, kultura jednak została uznana za powszechny atrybut społecznego współżycia.
Tradycja jest składnikiem bardzo ważnym i wręcz niezniszczalnym, bo świadomość wspólnych tradycji jest tak silna jak siła przyrody. Dlatego kultura jest niczym niezłomny atrybut życia codziennego.
Gdyby nie rozkwit tych składników człowiek żyłby cały czas jak osoba prymitywna, nie rozwinięta. Jak widać wartość tych składników jest bardzo duża, a z tego wynika, że kultura jest cały czas w stadium rozwojowym i tak naprawdę nigdy ten proces się nie zakończy. Jest to napędzane i uzależnione od ludzi od ich rozwoju, ambicji, aspiracji, celów, zamierzeń, które społeczeństwo chce osiągnąć w przyszłości.
Od dnia powstanie kultury do dnia dzisiejszego każda osoba od najmłodszych lat ma do czynienia z jej składnikami. Dzięki im następuje uczłowieczenie młodej osóbki. Najpierw dzieje się to z pomocą ludzi dorosłych, którzy to naprowadzają, uczą, przedstawiają dobre i złe strony tego życia, ale przede wszystkim pokazują jak trzeba sobie radzić z tym życiem. A żeby takie dziecko pojęło jak to wszystko realizować najpierw wpajane są te wszystkie wartości, tradycje. Po jakimś czasie człowiek ten zaczyna to rozumieć i cenić, że kultura jest czymś ważnym i nieodzownym do istnienia w społeczeństwie. I dzięki temu następuje wzrost aktywności ludzkiej - człowiek nabiera odwagi do zmierzenia się z tym światem i jest gotów do przekazywania składników kultury i samej kultury dalszemu pokoleniu.
I w tej części naszej pracy będziemy się starały przedstawić mechanizmy, według jakich działa kultura. Jest rzeczą oczywistą, iż traktowanie kultury ludzkiej, kultury człowieka jako gatunku homo sapiens, jako całości, możliwe jest jedynie wtedy, gdy się wykaże istnienie pewnego mechanizmu czy mechanizmów uniwersalnych występujących we wszystkich kulturach, które wtedy mogą być traktowane jako przykłady działania tego nadrzędnego mechanizmu. Postaramy się teraz wymienić cechy, które można by uznać za wspólne dla wszystkich kultur, a więc cechę całości – wskazać można między innymi na tworzenie narzędzi i posługiwanie się nimi, które spowodowały rozwój techniki a co za tym idzie także rozwój człowieka, zachęcenie go do większych osiągnięć.
Drugą cechą może być tworzenie się znaków i posługiwanie się nimi – i ta czynność przyczyniła się do rozwoju. Dzięki temu możemy wyrażać swoje myśli, pragnienia, spostrzeżenia, ale także możemy porozumieć się w danym środowisku, ale także dzięki znakom rozszerza się to na cały świat.
Trzecią cechą jest wprowadzenia zakaz kazirodztwa. Jest to bardzo ważna cecha, na którą przyczyniła się nauka i jej rozwój dzięki temu mamy wyjaśnienie, że jest to złe i niezgodne z normami, które powstały w skutek rozwoju kultury.
Czwartą cechą może być wiara w istotę nadprzyrodzoną. Jest to zależne od danej kultury, kto w jakiego boga wierzy. Ale najważniejszą rzeczą nie jest to, jaki bóg tylko, że daje to niejednokrotnie ulgę społeczeństwu w niejednych złych chwilach, ale także, że życie nie jest końcem (w zależności od religii). Jest to niekiedy nakaz, według którego powinno się żyć.
Piątą cechą jest tworzenie się norm moralnych. O tym już niejednokrotnie była mowa, ale dzięki temu są ludzie kulturalni, rozsądni, żyjący według zasad i dążący zawsze do założonego celu. W istocie jest to poszukiwanie odpowiedzi na pytanie, na czym polega odrębność człowieka jako gatunku.
Jeszcze jedną rzeczą, którą uważamy, że można uznać za mechanizm kultury jest tradycja, która jest przekazywana z pokolenia na pokolenia.
Jest to bardzo ważna rzecz gdyż gdyby nie to kultura nie trwałaby w postępie. Byłaby tylko epizodem danej społeczności i nie przetrwałaby do następnego pokolenia a co za tym idzie umarła by śmiercią naturalną. Nikt by się tym nie przejmował, bo nie wiedziałby, za czym tak naprawdę ma się oglądać wstecz. Dzięki tym mechanizmom możemy przytaczać historię kultury, jaka panowała w innych epokach, gdyż mamy wiedzę na ten temat, która jest bardzo wartościowa nie tylko dla nas, ale i następnych pokoleń.
Innym mechanizmem kultury są tworzenie się pewnych naturalnych zespołów rzeczy, funkcjonujących w określonym czasie i miejscu jako część kultury. Dobrym przykładem są tu np. strój góralski i kościół gotycki. Zespoły te tworzy ich wspólna funkcja, zaspokojenie potrzeb czy potrzeb mający wyraźny wspólny mianownik – w pierwszym wypadku ubiór w drugim życia religijnego.
Podsumowując naszą pracę można stwierdzić że kultura nie tyle sama w sobie jak jej składniki są ogromnie ważne w życiu człowieka. Jest to fundament życia każdego człowieka bez względu na to czy się zastanawiamy nad tym czy nie i czy chcemy w tym uczestniczyć czy wręcz jesteśmy przeciwko temu. Można ją nie aprobować w całości ale najmniejsza część jej jest zawsze obecna w naszym życiu, możemy się do tego nie przyznać ale najmniejszy gest, najmniejsze zdanie będzie o tym świadczyć że człowiek jest choć w najmniejszym stopniu kulturalny i jest poddawany procesowi kultury. A wszystkie te gesty, słowa są przyczynami jej rozwoju, postępu a także, że jest poddawana przemianie.
Każde pokolenie coś wnosi do niej bardziej bądź mniej wartościowszego. Ale wiadomo że inni będą z tego korzystać. Kultura staje się dumą poszczególnych społeczeństw, grup itp. Nie jest to zwykła rzecz która za jakiś czas przestanie istnieć. Jej koniec będzie można zanotować w momencie śmierci ostatniej istoty żywej, czyli w chwili końca świata.




BIBLIOGRAFIA:
1. „WSTĘP DO ZAGADNIENIA KULTURY” - K. Żygulski Warszawa 1972
2. „KULTURA MASOWA” – A. Kłoskowska Warszawa 1980 wydanie drugie
3. „Z HISTORII I SOCJOLOGII KULTURY” – A. Kłoskowska Warszawa 1969
4. „HISTORIA MYSLI SOCJOLOGICZNEJ” – J. Szacki Warszawa 2004
5. „SPOŁECZNE RAMY KULTURY” – A. Kłoskowska Warszawa 1972
6. „ISTOTA KULTURY” – A.L.Kroeber Warszawa 1973