Integracja europejska 1981-1995. Między odnową, a przełomem

W obliczu nowych wyzwań Na początku lat osiemdziesiątych państwa Wspólnot Europejskich przeżywały recesję gospodarczą, spowodowaną m.in. przez ogólnoświatowy spadek koniunktury. Prowadziło to do wzmocnienia działań protekcjonistycznych i utrudniało realizację integracji. Szczególnie newralgiczną dziedziną działalności — podobnie jak w latach sześćdziesiątych — była wspólna polityka rolna. Do rangi problemu urosła również redystrybucja środków finansowych ze wspólnego budżetu Brukseli. Nowym zjawiskiem, niezwykle trudnym do przezwyciężenia, stało się ponadto wysokie bezrobocie.

Kryzys nadprodukcji w rolnictwie zmuszał EWG do wykupywania produktów rolnych po cenach interwencyjnych. Koszty produkcji rolnej — wyższe od światowych — powodowały wzrost wydatków na dofinansowanie eksportu artykułów rolnych poza Wspólnotę. Prowadziło to do stałego podnoszenia udziału rolnictwa w budżecie Wspólnot i ograniczało wydatki na inne cele, zwłaszcza na politykę regionalną i społeczną. Na początku lat osiemdziesiątych Wspólnoty Europejskie przeznaczały na dofinansowanie wspólnej polityki rolnej o około 15% środków budżetowych mniej aniżeli w latach sześćdziesiątych. Jednak udział wydatków na ten cel w budżecie Wspólnot był nadal największy i wynosił około 75% jego wartości.

Wykupywanie produktów rolnych pochłaniało przy tym aż 95% wydatków, a tylko 5% przeznaczano na modernizację rolnictwa. Prowadziło to coraz częściej do deficytu budżetowego Wspólnot Europejskich, najbardziej dokuczliwego w latach 1984-1985. l stycznia 1986 r. postanowiono podnieść z 1% do 1,4% obowiązkowe wpłaty z tytułu podatku od wartości dodanej pobieranego w państwach członkowskich. Decyzja ta przywróciła równowagę budżetową tylko doraźnie. Dotychczasowa wspólna polityka rolna wymagała bowiem gruntownej zmiany. Sprzeciwiała się jej Francja — wykorzystując zasadę jednomyślnego podejmowania decyzji przez Radę Ministrów, — ponieważ ze wspólnej polityki rolnej czerpała dotąd największe korzyści.

Redystrybucja wkładów finansowych z budżetu Wspólnot Europejskich była przyczyną wieloletnich kontrowersji między Wielką Brytanią a pozostałymi państwami członkowskimi, gdyż Londyn odprowadzał do Brukseli o wiele więcej środków finansowych, niż otrzymywał z powrotem. Ponieważ utrudniało to w znacznej mierze osiągnięcie konsensu w sprawach budżetowych, pozostałe państwa członkowskie godziły się w pierwszej połowie lat osiemdziesiątych na zmniejszanie wpłat brytyjskich do wspólnej kasy w Brukseli. Dopiero zmiana postanowień traktatów rzymskich z 1957 r., wprowadzona na mocy Jednolitego Aktu Europejskiego, podpisanego przez 12 państw członkowskich w dniach 17 i 28 lutego 1986 r. — umożliwiła reformę wspólnego systemu finansowego i złagodziła dotychczasowe spory.