Utopia jako sposób wyrażania myśli politycznej. Nowożytne utopie

Temat pracy:
Utopia jako sposób wyrażania myśli politycznej.
Nowożytne utopie.

Wstęp

Pojęcie Utopii jest wstępnym zarysowaniem problematyki pojawiającej się w pracy na temat „Utopia jako sposób wyrażania myśli politycznej”, w którym to temacie ściśle zawarta zostanie teza- utopii nowożytnych. Utopia oraz jej całkowite zaprzeczenie – antyutopia, to przede wszystkim mocno uproszczony obraz świata przedstawiający stereotypowe wyobrażenia społeczne. Jest on nierzeczywisty, kompletnie nierealny do zrealizowania. Ludzie- utopiści, żyją w przeświadczeniu, iż są obywatelami idealnego państwa. Przeważnie są zamkniętym kulturowo społeczeństwem, egzystującym z dala od świata np. w utworach literackich przedstawione wyspy utopijne znajdują się gdzieś daleko na krańcu świata- świata odrealnionego. Zadaniem utopisty jest pochwała strony socjalnej oraz cywilizacyjnej narodu, który to doszedł do tego drogą licznych wyrzeczeń i pracy. Człowiek- marzyciel to uciekinier od życia realnego, pragnący rozpocząć wszystko od nowa, stając się niepoprawnym utopistą. Ta idea państwa idealnego, dobra najwyższego to przede wszystkim fikcja, nie mająca szans realizacji. Wybitny poeta, filozof Platon ukazał model władzy, który stał się inspiracją dla większości idei utopijnych, przedstawił doskonały ustrój. Państwo utopijne to przede wszystkim mit, którego wyidealizowany ład społeczny to perfekcyjna władza oraz trwałość przyjętych zasad. Utopia to kult doskonałego porządku, zabezpieczenie przed chaosem, demoralizacją. Jest to kompozycja tradycyjnych relacji społeczeństwa. Struktura władzy nie jest poddawana większej kontroli. W niektórych dziełach literackich takich jak np. „Państwo Słońca” jest przedstawiona jednostka, która sprawuje piecze nad większością społeczną oraz ma jej całkowite poparcie. W sposób racjonalny i odpowiedzialny rozpatruje i zarządza sprawami państwa. Przedstawia cnotliwą postawę dobrego obywatela, co pozwala wykluczyć pisane prawo, zasady czy kodeksy. Umożliwia to również absolutna zgoda mieszkańców. Kontrola poszczególnych dziedzin życia sprzyja całkowitemu braku stosowania przymusu oraz terroru społecznego. Pojęcie Utopii narodziło się w epoce renesansu, której to prekursorem był Tomasz Morus. Termin Utopia jest zapożyczony z jednego z dzieł Morusa. Dzieła, które uważam za najlepiej oddające wizje idealnego państwa według utopii nowożytnych to dzieła: Morusa; Campanelli; Bacona oraz dwa zachwycające utwory o antyutopii- Orwella „Folwark zwierzęcy”; „Rok 1984”.

Tomasz Morus „Utopia”

Morus przedstawił kryzys wartości humanistycznych i politycznych, pobudzając marzenie o lepszym świecie, gdzie życie wydaję się prostsze, a los bardziej przychylny. Bohaterem utworu Utopia jest Rafał Hytlodeusz, który wybrał się w podróż do nowego świata. Opowiada on o utopijnym państwie położonym na wyspie znacząco oddalonej od reszty świata. Doskonały i sprawiedliwy system państwa gwarantuje życie w dostatku. Utopos to znakomity wódz, który założył ów państwo. On sam z dzikiego ludu stworzył cywilizowany naród, mówiący jednolitym językiem. Utopos chcąc by jego lud czuł się bezpiecznie stworzył rów, który miał za zadanie odgrodzić państwo od wrogów. Natomiast by panował wewnętrzny pokój, wprowadził zasady moralne oraz obyczajowe, powszechną równość, brak własności prywatnej, całkowity solidaryzm. Obowiązywała ogólna tolerancja religijna oraz etyczna, a także mobilizacja kształcenia się. Utopiści każdego dnia udawali się na słuchanie wykładów, które miały za zadanie pouczać i wskazywać odpowiednią drogę ku lepszemu życiu, a przede wszystkim kształciły poglądy. Mieszkańcy Utopii to ludzie wolni od trosk i wszelakich kłopotów życia codziennego.

Tommaso Campanella „Miasto Słońca”

Campanella „Państwo Słońca” to utwór, który ukazuje przekonanie, iż religia chrześcijańska winna dominować na całym świecie, oczywiście po usunięciu z niej pewnych niedociągnięć. Jest ona najbardziej szlachetnym tworem, który mieści w sobie wizje idealnego państwa. I tak w Państwie Słońca władzę sprawują duchowni, doskonale sobie z tym radząc. Dzieło to, to dialog przeprowadzony między zakonnikiem a przybyszem. Cały naród jest poddany jednemu obywatelowi. Jego rządy są na tyle rozsądne i sprawiedliwe, iż ma on pełne zaufanie ludu. Sprawuje piecze nad bieżącymi sprawami narodu. Miasto Słońca prowadzi rozbudowaną politykę wojenną, co sprawia, iż wojny są zwycięskie. Jednostki łamiące zasady moralności i życia w społeczeństwie są surowo karane, a nawet w skrajnych przypadkach zostaje włączona kara śmierci. Obiektem świętym była księga, która zawierała w sobie wiedzę na różnorodne tematy. Pieczę nad nią sprawowali kapłani, nieliczni mieli do niej dostęp, była ściśle chroniona. Centralnym miejscem Państwa Słońca jest świątynia, na której ołtarzu znajdują się dwie kule, symbolizujące niebo i ziemie. Utwór Miasto Słońca wprowadziło przede wszystkim wolność słowa i określiła swój podstawowy sens.

Francis Bacon „Nowa Atlantyda”

Nowa Atlantyda to utwór literacki opowiadający o żeglarzach płynących do Chin i Japonii, których gwałtowne sztormy doprowadzają do miasta doskonałego, zwanego Betsalem. Wyspa odznacza się ogromną gościnnością, bowiem mieszkańcy obdarzyli przybyszów doskonałą opieką. Otwartość ludu pozwoliła na poznanie całej historii ich państwa, którego założycielem był król Salomon. Założyciel ów wyspy włożył ogromne poświęcenie by zapewnić swemu narodowi szczęście. Zasady, które odznaczały się wielką sprawiedliwością dostarczały obywatelom równość i dobrobyt. Mieszkańcy prowadzili swe życie „pod ręką bożą”, zgodnie z wszelkimi zasadami moralnymi oraz dogmatami religijnymi. Ludzie zamieszkujący wyspę wierzą w potęgę rozumu, który umożliwia rozwój techniki oraz przejęcie całkowitej władzy nad światem. Utwór ten zgłębiał tajemnice stworzenia oraz odkrywał drogę do wielkich wynalazków. Eksperymenty i postęp techniki prowadzą do całkowitej izolacji Nowej Atlantydy od świata otaczającego.



Georgie Orwell „Folwark zwierzęcy”

Jest to utwór typowo antyutopijny, zawiera pewne powiązania z baśnią. Tematem przewodnim jest całkowita równość zwierząt. Folwark staję się zdobyczą zwierząt, po obaleniu władzy człowieka. Dominuje dobra sprawiedliwość. Zwierzęta wyznaczają sobie Siedem przykazań, które zostały ściśle przestrzegane. Pragnienie władzy absolutnej przywódców okazało się zgubne i doprowadziło do licznych rozczarowań. Niecne postępki świadczą o tym, iż zbyt duża wiara słowu pisanemu również może okazać się kompletną porażką.

Georgie Orwell „Rok 1984”

Rok 1984 jest kolejnym przykładem antyutopijnego państwa. Orwell ukazuje społeczeństwo pod mechanizmem rządów totalitarnych. Wyraża potępienie dla ów systemu, który odznacza się terrorem, agresywnym rządzeniem oraz całkowitą demoralizacją, co powoduje w fazie końcowej kompletne zniszczenie społeczeństwa. Władzę posiada tzw. partia wewnętrzna, która odznacza się ogromną potęgą, a piecze nad nią sprawuje Wielki Brat. Posiadają oni wszelkie dobra, pławią się w dobrobycie, jednakże reszcie społeczeństwa nie było dane posiąść ową swobodę i rozrzutność. Partia zewnętrzna była niższą warstwą społeczną, poddawaną ciągłym kontrolą, mieszkającą w identycznych blokowiskach. Trzecią, zaś warstwą społeczną byli tzw. prole, którzy nie posiadali żadnych praw. Głównym bohaterem staje się członek partii zewnętrznej- Smith, który pisze swój pamiętnik wyrażający nienawiść do partii wewnętrznej. Musiał się on bardzo pilnować , bowiem każdy był ściśle obserwowany. Akty terroru doprowadziły do tego, iż ludzie bali się sprzeciwić partii rządzącej i narzucającej swoje warunki. Wielki Brat stosował propagande w mediach, manipulując tym samym poglądami obywatelów. Ciągłe szczucie, kontrola i strach doprowadziło do antyutopijnego podejścia całego społeczeństwa.

Opisując kształt idealnego państwa, wnioskujemy, iż utopia w państwie całkowicie odbiega od realiów. Ten system nie ma najmniejszych szans do wprowadzenia w życie. Może jedynie pomóc nam w procesie racjonalnego spojrzenia na otaczającą nas rzeczywistość. Kształt idealnego państwa to długotrwały proces analiz lub po prostu poddanie się fikcyjnym filozofią na temat urzeczywistnienia utopijnego państwa.



BIBLIOGRAFIA:

1. Świadomościowo- ideologiczne realizmem polityczne przesłanki pokoju i demokracji realizmem na przełomie XX i XXI wieku oraz ich historyczne uwarunkowania, Między realizmem a utopią, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego; Katowice 1998;
2. Drożdż Andrzej, Książka w świecie utopii, Wydawnictwo Naukowe Akademii Pedagogicznej; Kraków 2006;
3. Morus Tomasz, Utopia, Wydawnictwo DAIMONION; Lublin 1993
4. Stanisław Filipowicz; Adam Mielczanek; Krzysztof Pieniński; Maciej Tański Historia idei politycznych, wybór tekstów, tom I; str. 33-61; 281-290; 302- 312; Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego; Warszawa 2005.