Alkoholizm
Spis treści
1. Co to jest alkohol?
2. Co to jest alkoholizm?
3. Kto to jest alkoholik?
4. Jak się zaczyna alkoholizm?
5. Skutki alkoholizmu:
? Utrata zdrowia.
? Oddziaływania alkoholizmu na rodzinę.
6. Alkohol wśród młodzieży.
7. Jak leczyć alkoholizm i jak pomóc
osobie pijącej?
1. Co to jest alkohol?
Alkohol to napój znany i pity na całym świecie, to środek odurzający, silnie wpływający na psychikę i funkcjonowanie organizmu oraz zachowanie człowieka. Po wypiciu, alkohol zmienia świadomość, nastrój, wpływa na sposób myślenia, mówienia, poruszania się, a jego działanie ma przy tym skutki krótko ? i długoterminowe. Poza tym, przyspiesza bicie serca, zmienia ciśnienie krwi, jest silnym obciążeniem dla wątroby bez działania, której nie mógłby zostać strawiony i wydalony z organizmu.
Alkohol zakłóca funkcjonowanie komórek nerwowych i mózgu, powoduje zaburzenia pamięci, utrudnia przypominanie sobie czegoś i zapamiętywanie nowych informacji, wywołuje zakłócenia równowagi, osłabia refleks, uniemożliwia koncentracje i utrudnia podejmowanie decyzji. Zakłóca działanie zmysłów ? wzroku, słuchu, powonienia, smaku i dotyku. Po alkoholu człowiek często robi rzeczy, których normalnie by nie zrobił, zakłóceniu ulega, bowiem zarówno moralna jak i zdroworozsądkowa ocena rzeczywistości.
Alkohol młodym ludziom stwarza iluzje ciekawszego i pełniejszego życia, daje złudzenie kontaktu i więzi, jednym obietnice luzu i relaksu innym zapomnienia.
2. Co to jest alkoholizm?
Choroba powstająca wskutek nadużywania napojów alkoholowych, jest jedną z najbardziej rozpowszechnionych na świecie uzależnień.
Jest to choroba ciała, duszy i umysłu. Polega ona na utracie kontroli nad ilością wypijanego alkoholu.
Spożywanie zazwyczaj dużych ilości alkoholu przez alkoholika jest spowodowane przymusem o charakterze psychicznym i somatycznym i nie podlega jego woli. Istotą tej choroby jest, więc psychiczne i fizyczne uzależnienie od środka narkotycznego, jakim jest alkohol. Uzależnienie psychiczne polega na potrzebie picia alkoholu dla poprawy samopoczucia. A uzależnienie fizyczne objawia się wzrostem tolerancji na alkohol, utratą kontroli nad wypijanym alkoholem(niemożność przerwania picia w z góry zaplanowanym momencie) oraz palimpsestami i występującym Alkoholowym Zespołem Abstynencyjnym po odstawieniu alkoholu.
3. Kto to jest alkoholik?
Alkoholik jest to człowiek uzależniony od alkoholu, chory na alkoholizm. Na skutek utraty zdolności kontrolowanego picia, alkoholik odczuwa silną, niezależną od jego woli potrzebę regularnego spożywania alkoholu, najczęściej w dużych ilościach. Pozbawienie dostępu do alkoholu, powoduje szereg dolegliwości organizmu o charakterze psychosomatycznym. Dolegliwości te wiążą się z tak zwanym syndromem uzależnienia. Osoby uzależnione, którym udało się zerwać z nałogiem, określa się mianem trzeźwego lub trzeźwiejącego alkoholika. Nie oznacza to wyleczenia, gdyż niezależnie od upływającego czasu, może dojść do nawrotu choroby i powrotu do niekontrolowanego picia.
4. Jak się zaczyna alkoholizm?
Początek alkoholizmu jest trudny do uchwycenia. Bowiem granica pomiędzy piciem towarzyskim a chorobowym jest bardzo płynna. Zależy to od wielu czynników i każdy człowiek inaczej reaguje na alkohol. Stąd są osoby, które przez wiele lat nie odczuwają fizycznie skutków picia, degradacja organizmu jest czasem znikoma.
Wyróżniamy cztery fazy uzależnienia od alkoholizmu:
? wstępną (stadium przedalkoholowe),
? ostrzegawczą (stadium wstępne),
? krytyczną (stadium ostre),
? przewlekłą (stadium przewlekłe).
Faza wstępna (objawowa) to picie alkoholu w celu uzyskania ulgi oraz wzrostu tolerancji na alkohol. Spożywanie alkoholu w tym okresie nie prowadzi zwykle do stanu znacznego upicia się, ale pijący wskutek działania alkoholu uzyskuje oczekiwany rodzaj odprężenia emocjonalnego czy wręcz błogostanu. Początkowo pijący poszukuje ulgi okazjonalnie, ale wraz z postępującym procesem zmniejszania się tolerancji na napięcia psychiczne, zaczyna pić codziennie. W tym okresie następuje wzrost tolerancji na alkohol: pijący musi wypijać coraz większe dawki alkoholu, aby uzyskać stan odprężenia i błogostanu. Występują również pierwsze amnezje spowodowane nadużyciem alkoholu (amnezje wynikające z przedawkowania, czyli zatrucia ośrodkowego układu nerwowego). Okres występowania tego sposobu picia jest dość zróżnicowany, choć najczęściej trwa od kilku miesięcy do dwóch lat, w zależności od pewnych okoliczności.
Granicę między fazą pierwszą wstępną, a drugą ostrzegawczą wyznacza pojawienie się pierwszych palimpsestów alkoholowych inaczej luk pamięciowych. Ich specyfika w odróżnieniu od amnezji alkoholowej, polegającej na tym, że po niewielkiej ilości alkoholu (ok. 50-60g czystego spirytusu) występuje stan niepamięci bądź pamięci jedynie mało istotnych szczegółów dla całości wydarzeń z okresu upicia.
Pojawienie się luk pamięciowych występuje z innymi zachowaniami związanymi z używaniem alkoholu, które zaczynają wskazywać pijącemu, że jego picie jest w pewien sposób inne niż u normalnych ludzi. Alkohol przestaje być jednym z napojów, staje się narkotykiem, którego on ?potrzebuje?.
W tej fazie pojawiają się:
? potajemne picie, osoba stera się wypić kilka kieliszków tak, aby nikt nie widział,
? ciągłe myślenie o alkoholu, obawy czy na spotkaniach będzie wystarczająca ilość alkoholu,
? ?chciwość? ? łapczywość picia alkoholu, pierwsze kieliszki wypija szybko i w krótkich odstępach czasu, aby jak najszybciej uzyskać stan odprężenia.
Kiedy pijący zaczyna uświadamiać sobie, że jego picie alkoholu przestaje być czymś normalnym pojawiają się poczucie winy i wyrzuty sumienia oraz unikanie wszelkich rozmów na temat alkoholu. Następnie pijący zaczyna ?maskować się?, ponieważ dla uzyskania stanu ulgi, odprężenia musi wypić znacznie więcej alkoholu niż to jest zwyczajowo przyjęte. Picie jego jest również inne, pije szybko i ukradkiem, doświadcza poczucia winy, co prowadzi często do racjonalizacji nowych zachowań związanych z piciem oraz izolacji społecznej.
Faza ostrzegawcza zwana fazą zwiastunów może trwać od pół roku do 4-5 lat, w zależności od predyspozycji fizycznych i psychicznych pijącego, jego sytuacji rodzinnej, zawodowej czy zainteresowań.
Kolejną fazą jest faza krytyczna (stadium ostre), która rozpoczyna się wraz z wystąpieniem podstawowego dla alkoholizmu objawu, jakim jest utrata kontroli nad piciem, czyli niepohamowanego głodu alkoholu. Wypicie jednego drinka wyzwala reakcję łańcuchową. Alkoholik zaprzecza wystąpieniu tego objawu, przekonuje siebie i innych, że nie stracił kontroli, podając coraz to nowe powody, które zmuszają go do takiego nadużywania alkoholu. W tej fazie potrafi jeszcze zdecydować, czy w ogóle sięgnie po alkohol czy nie, więc możliwe są pewne okresy abstynencji. Wraz z utratą kontroli z alkoholika opada maska. Jego sposób picia jest wyraźnie odmienny i wymaga wyjaśnienia, rozpoczyna się wówczas proces racjonalizacji. Pijący zaczyna podejmować próby odzyskania kontroli za pomocą kolejnych strategii. Próbuje on zazwyczaj powstrzymać się od picia przez jakiś czas, potem zmienia sposób i okoliczności picia, zmienia miejsce pobytu, podejmuje nowe prace. Jednak wszystkie te wysiłki są z góry skazane na niepowodzenie, bowiem pociągają one za sobą swoiste reakcje. Osoba pijąca staje się obrażona, albo skruszona albo agresywna. Życie zaczyna się kręcić wokół alkoholu. Związki rodzinne i przyjacielskie ulegają degeneracji, często ma miejsce pierwszy pobyt w szpitalu zależny od alkoholu.
Stadium ostre kończy się wraz z pojawieniem się regularnego picia porannego, które dotychczas zdarzało się rzadko. Nasilone zachowania agresywne i pretensje wobec otoczenia, wyrzuty sumienia, walka między potrzebami narzuconymi przez alkohol a obowiązkami, obniżanie poczucia własne wartości, fałszywa pewność siebie na tyle dezorganizują alkoholika, że nie jest on w stanie rozpocząć kolejnego dnia zanim nie odzyska równowagi za pomocą alkoholu. Wszystko to przepowiada, że alkoholik był jeszcze zdolny do utrzymania pracy i do zachowania swego oparcia społecznego. Jednak, kiedy spożywanie alkoholu rozpoczyna się z samego rana, stan nietrzeźwości staje się niemal codzienny, wszystko to powoduje degradację moralną oraz obniżenie sprawności funkcji intelektualnych. W tym okresie pojawiają się zmiany fizyczne. Gwałtownie obniża się tolerancja na alkohol. Nie może już wypić zbyt dużo, wpada w otępienie po kilku kieliszkach. Występują drżenia. Kiedy jest trzeźwy nie potrafi wykonać wielu najprostszych zadań. Bywa otoczony zewsząd przez nieokreślone lęki. W końcu przestaje działać system racjonalizacji. Wreszcie alkoholik uznaje się za pokonanego i staje się otwarty na możliwości terapii.
Do najczęstszych przyczyn sięgania po alkohol jest ucieczka od rzeczywistości. Ta kategoria pijaństwa charakteryzuje ludzi rozczarowanych, zawiedzionych, których aspiracje
życiowe nie ziściły się ? i nic nie wskazuje na prawdopodobieństwo ich realizacji. Drugą motywacją do picia jest przezwyciężenie lęku, niepokoju a także chęć zaimponowania innym. Obie te motywacje się zazębiają. Stan upojenia alkoholowego wyzwala poczucie mocy i gotowości do wielkich czynów. Alkohol przywraca humor i poczucie własnej wartości. Pod jego wpływem człowiek wydaje się sobie lepszym, szlachetniejszym, inteligentniejszym, odważniejszym itp. Kolejną przyczyną sięgania po alkohol jest chęć dobrej zabawy. Sytuacje te mają miejsce na przykład na chrzcinach, komuniach czy imieninach. Właściwie trudno o wydarzenie, którego nie można by opić: radość czy smutek, sukces czy jego brak ? każda okoliczność jest dobra dla alkoholowej libacji. Szczególnie ważne jest przy tym nawiązanie stosunków towarzyskich lub też ich podtrzymywanie.
5. Skutki alkoholizmu:
? Utrata zdrowia.
Alkoholizm jest chorobą śmiertelną. Nieleczony prowadzi nieuchronnie do śmierci. Mało jednak jest rozpoznań w aktach zgonu - alkoholizm. Przeważnie jest to somatyczny symptom alkoholizmu, np. marskość wątroby, itp. Warto, zastanawiając się nad istotą alkoholizmu, pamiętać, że to jest jednak choroba i powinna być leczona tak, jak każda inna bardzo groźna choroba. Często niestety traktowana jest w kategoriach moralnych.
Początek alkoholizmu jest trudny do uchwycenia. Bowiem granica pomiędzy piciem towarzyskim a chorobowym jest bardzo płynna. Zależy to od wielu czynników i każdy człowiek inaczej reaguje na alkohol. Stąd są osoby, które przez wiele lat nie odczuwają fizycznie skutków picia, degradacja organizmu jest czasem znikoma.
Nadmierne spożywanie alkoholu może również spowodować poważne problemy ze wzrokiem będące wynikiem uszkodzenia pozagałkowej części nerwu wzrokowego. Zmianom w obwodowym układzie nerwowym towarzyszą prawie zawsze zmiany mięśniowe (osłabienie siły i zanik mięśni). Natomiast w ośrodkowym układzie nerwowym występują zmiany zanikowe móżdżku i mózgu. Ze zmianami w ośrodkowym układzie nerwowym związane jest występowanie drgawkowych napadów abstynencyjnych tzw. padaczka alkoholowa. Wynikiem toksycznego działania alkoholu przy jednoczesnym niedoborze witamin ? głównie witaminy B1 jest encefalopatia Wernickiego przejawiająca się porażeniem mięśni okołoruchowych, zaburzeniami świadomości, mimowolnymi ruchami oraz niedowładem kończyn. W autonomicznym układzie nerwowym w skutek działania alkoholu może nastąpić neuropatia nerwu błędnego, którego uszkodzenie powoduje porażenie podniebienia miękkiego, gardła i krtani. Na szkodliwe działanie alkoholu narażony jest również układ pokarmowy. Najczęściej spotykane zmiany to przewlekłe stany zapalne błon śluzowych jamy ustnej, przełyku, żołądka i dwunastnicy, zaburzenia perystaltyki jelit oraz upośledzone wchłanianie. Często w stanach zapalnych, spotykane są wybroczyny i nadżerki oraz krwawienia spowodowane pęknięciami błony śluzowej.
Alkohol powoduje zagęszczenie i wytrącenie się substancji białkowych, które zatykają kanaliki trzustkowe wywołując stany zapalne połączone często z ?samo trawieniem? się trzustki. Wątroba, w której metabolizowana jest większość alkoholu reaguje na jego nadmiar poprzez: stłuszczenie (odkładanie się tłuszczu w komórkach wątrobowych), zapalenie, zwłóknienie i marskość.
Marskość wątroby to stan, w którym miąższ wątroby zostaje zastąpiony przez włóknistą tkankę łączną, która jest bezwartościowa dla funkcji wątroby, a jednocześnie utrudnia przepływ krwi przez wątrobę. Objawami marskości wątroby są ogólne osłabienie, chudniecie, obecność płynu w jamie brzusznej, obrzęki, żółtaczka oraz żylaki przełyku.
Pierwotny rak wątroby w 75 proc. Przypadków, rozwija się na podłożu marskości wątroby.
Częste spożywanie alkoholu ma ścisły związek z pracą układu krążenia, powodując nadciśnienia tętnicze oraz kariomiopatię alkoholową, czyli zmiany zwyrodnieniowe włókien mięśnia sercowego (stłuszczenie i powiększenie serca). U alkoholików spotykane są często zmiany morfologiczne w szpiku kostnym, które uniemożliwiają prawidłowe funkcjonowanie układu krwionośnego. Intensywne spożywanie alkoholu powoduje również nieprawidłowe funkcjonowanie układu hormonalnego, które może prowadzić do:
? u mężczyzn hypogonadyzm i feminizacja, czyli m.in. powiększenie gruczołów piersiowych, zmiana typu owłosienia, osłabienie lub zanik zarostu twarzy,
? u kobiet zanik jajników i maskulinizacja, czyli pojawienie się zarostu na górnej wardze i grubego głosu.
Następstwem tych zmian są często zaburzenia potencji i miesiączkowania, bezpłodność oraz wcześniejsze przekwitanie. Alkohol wpływa też niekorzystnie na wydzielanie hormonów tarczycy.
Alkohol wywołuje ogromną liczbę nieprawidłowości zdrowotnych w ludzkim organizmie. Nie sposób byłoby opisać wszystkie z nich, dlatego opis ten jest tylko wycinkiem ogromnej, przerażającej całości.
Najczęściej spotykanymi powikłaniami uzależnienia od alkoholu są ostre psychozy alkoholowe i depresje.
Jedną z nich jest Majaczenie alkoholowe nazywane również delirium tremens, ?biała gorączka? jest najczęściej spotykaną psychozą alkoholową. Występuje u około 5proc. Uzależnionych w ciągu pierwszych 72 godzin od zaprzestania picia. Jest to trwająca od kilku godzin do kilku dni ostra psychoza, której towarzyszą zagrażające życiu powikłania somatyczne.
Objawami majaczenia są:
? zaburzenia świadomości (dezorientacja czasu i miejsca),
? omamy i iluzje wzrokowe, słuchowe, czasem nawet czucia cielesnego.
Ostra halucynoza alkoholowa tzw. ostra omamica jest drugą, co do częstości występowania psychozą alkoholową. Jej początek jest zazwyczaj nagły, choremu wydaje się, że słyszy głosy, które mu grożą, czasem oskarżają a kiedy indziej dyskutują na jego temat. Zdarza się, że nakazują popełnić samobójstwo. Częste jest również występowanie halucynacji lub omamów czuciowych, np. chodzące po ciele robaki. Choroba trwa od kilku dni do miesiąca i wymaga leczenia farmakologicznego.
? Oddziaływania alkoholizmu na rodzinę.
Alkoholizm jest w Polsce główną przyczyną rozwodów. Jest on także jednym z najważniejszych powodów niedostatku a w krańcowych przypadkach wręcz nawet nędzy w rodzinie. Utrata kontaktu psychicznego i emocjonalnego z nałogowym alkoholikiem znęcającym się nad rodziną fizycznie i psychicznie prowadzi do zagrożenia fizycznego i psychicznego zdrowia członków rodziny. Nie ulega wątpliwości, że prawidłowe wychowanie dzieci jest w tych warunkach niemożliwe. Wiadomo, że alkoholizm, chociaż jednego z rodziców powoduje wykolejenie społeczne dziecka. Alkoholizm jest przyczyną patologicznych zwłaszcza przestępczych zachowań dzieci. Dziecko jest, bowiem największą ofiarą alkoholizmu. Istotne znaczenie mają tutaj społeczne konsekwencje dla tych dzieci. To one najczęściej kończą edukację na poziomie szkoły podstawowej lub zasadniczej zawodowej. Tylko nieliczne jednostki trafiają do technikum lub liceów ogólnokształcących. Natomiast wyższy stopień edukacji jest już najczęściej dla tych dzieci nieosiągalny.
Środowisko rodzinne najbardziej ujemnie wpływa na dzieci młodsze, najbardziej plastyczne i podatne na jego wpływ. Jest to ewidentne w odniesieniu do młodocianych i młodych przestępców pochodzących z rodzin alkoholików. Środowisko domowe jest tak silnie nacechowane alkoholizmem, że szkoła nie potrafi sobie poradzić z brakiem i zahamowaniem konfliktów emocjonalnych powstałych w rodzinie. Dzieci te są inne, gorzej od swych rówieśników wyposażone pod względem fizyczno ? rozwojowym, ale także bytowym, kulturowym i emocjonalnym. Odczuwają one swoją odrębność, niższość wobec innych, ale i większą dojrzałość życiową. To ostatnie kształtuje niejednokrotnie postawy zamykania się przed rówieśnikami, nie ujawniania im kłopotów domowych z obawy przed wyśmianiem. Naturalna potrzeba przynależności i akceptacji zostaje w tej sytuacji zaspokojona w kręgu podobnie nie przystosowanych rówieśników.
Dzieci w rodzinie z problemem alkoholowym często wcielają się w pewne role, które chociaż niewygodne pozwalają unikać kontaktu z bolesną rzeczywistością. Opisuje się często pięć obronnych wzorów funkcjonowania dzieci z rodzin o problemie alkoholowym:
?Bohater rodzinny? - podpora rodziny. Pełni ją zwykle najstarsze dziecko. Jego zadaniem jest dostarczanie rodzinie poczucia wartości. Stąd nie sprawia żadnych kłopotów, dobrze się uczy, wykonuje część obowiązków pijącego ojca. Jest nad wiek dorosłe oraz nadmiernie obowiązkowe i odpowiedzialne. Często zaniedbuje własne potrzeby. Dzieci te mają zwykle trudności z wypoczynkiem i odprężeniem się, czego następstwem mogą być schorzenia psychosomatyczne. W przyszłości wybierają często zawody polegające na pomaganiu innym.
?Wspomagacz? to dziecko przyjmujące postawę opiekuńczą wobec osoby pijącej. Jego głównym zadaniem jest chronić alkoholika przed przykrymi skutkami picia, przez co nieświadomie sprzyja rozwojowi choroby a nie otrzeźwieniu człowieka. To on wylewa alkohol do zlewu, albo przynosi go do domu, by alkoholik nie ?dopił się? poza domem. Angażuje się w poszukiwanie powodów picia i środków, które sprawią, że alkoholik będzie pił mniej. Picie alkoholika angażuje naprawdę wiele jego energii życiowej. Nie pozwala sobie na "bycie, obok?, co wobec osoby uzależnionej byłoby konstruktywną wersją życia. Gdy dorośnie, prawdopodobnie zostanie żoną lub mężem osoby uzależnionej.
?Kozioł ofiarny? - rolę tę pełni na ogół dziecko nieco młodsze od "bohatera". Nie jest ono
w stanie z nim konkurować, czuje się odsunięte i szuka wsparcia poza domem. Stwarza kłopoty w szkole i wiele problemów wychowawczych, bardzo często popada wcześnie
w konflikty z prawem, niejednokrotnie uzależnia się od alkoholu lub narkotyków. Nierzadko dzieci te są pierwszymi członkami rodziny alkoholika zgłaszającymi się po pomoc. Często zapadają na schorzenia wymagające pomocy psychiatrycznej.
?Rodzinna maskotka? - jest w centrum uwagi i zainteresowania rodziny. Po to, aby przetrwać dostarcza jej tematów do zabawy oraz dba o to, aby jak najczęściej było w domu wesoło. Zawsze stara się, aby zwracano na nie uwagę. Ta cecha utrzymuje się na ogół
w życiu dorosłym. Dzieci te charakteryzują się małą odpornością na stres, a stając przed trudnymi do rozwiązania problemami - nierzadko sięgają po alkohol lub narkotyki.
?Zagubione dziecko? - jest samotne i zamknięte w sobie. Przed chaosem i awanturami
w domu ucieka w świat marzeń. Niewiele wymaga od rodziny i minimalnie korzysta z jej wsparcia. Ma trudności w nawiązywaniu kontaktów z innymi ludźmi. W dorosłym życiu nie potrafi mieć satysfakcjonujących związków uczuciowych. Często popada w uzależnienie od substancji psychoaktywnych lub staje się nadmiernie otyłe.
Powyższy podział nie wyczerpuje bogactwa wszystkich wzorów funkcjonowania. Jedno dziecko może stosować różne wątki obronne, nie musi być "czystym" typem, bowiem życie jest o wiele bogatsze niż teoretyczne podziały. W różnych fazach życia dziecko możne też przyjmować kolejne, różne wzory.
Dla dzieci alkoholika ?polem bitwy? bywa ich dom, w którym celem ataku są podstawowe potrzeby człowieka. Niektóre dzieci padają ofiarą nadużyć seksualnych, inne są maltretowane fizycznie, a jeszcze inne nie otrzymują ani odrobiny ciepła. Dzieci te wymagają opieki, troski i ciągłego zapewniania o miłości. W domu alkoholika często nie poświęca się im uwagi. W niektórych wypadkach role zupełnie się zmieniają i od dziecka oczekuje się roztoczenia opieki nad ojcem lub matką. Dzieci to nie dorośli i po prostu nie podołają ich obowiązkom. Kiedy w rodzinie zmieniają się role, dzieci przypominające dziś dorosłych jutro wyrosną na sfrustrowanych ludzi. Wyglądają i mówią jak dorośli, ale wewnątrz są małymi dziećmi, których potrzeby nigdy nie zostały zaspokojone i które ciągle mają uczucie niedosytu emocjonalnego
Nie ulega wątpliwości, że najbardziej poszkodowane w rodzinach z problemem alkoholowym są dzieci. Sytuacja panująca w dysfunkcjonalnej rodzinie zmusza je do odgrywania różnych ról. Są to różne sposoby reagowania na świat, które wynikają z postaw obronnych wobec zagrożeń, jakie stwarza patologiczna rodzina z problemem alkoholowym. Brak ciepła emocjonalnego i wsparcia poważnie utrudniają właściwe ukształtowanie się
u dziecka poczucia własnej wartości. Bardzo często żyje ono w przekonaniu, że do picia
i awantur w rodzinie dochodzi z jego winy. Obwinianie siebie daje im złudzenie panowania nad sytuacją. W rzeczywistości żadne dziecko ? ani żaden dorosły ? nie może nikogo wpędzić
w nałóg, powstrzymać od picia ani wyleczyć z alkoholizmu.
6. Alkohol wśród młodzieży
Młode osoby zaczynają pić napoje alkoholowe, co grozi w konsekwencji nałogiem, najczęściej w grupach, przeważnie koedukacyjnych, które łączą się w celu wspólnego spędzenia wolnego czasu.
Dla dzieci i młodzieży alkohol wydaje się atrakcyjnym, bo uważają, że bez niego nie ma dobrej zabawy. Nie przejmują się zdrowiem, konsekwencjami uzależnień i problemami, które może wywoływać uważając, że to ich nie dotyczy, a ponieważ brakuje im wiedzy na temat skutków oddziaływania alkoholu na organizm i psychikę człowieka, alkohol zbiera wśród młodzieży znaczne żniwo. Poza tym brakuje łatwo dostępnych publikacji i ulotek informujących o negatywnym wpływie procentowych trunków. Dlatego też wybierany przez młodych sposób spędzania czasu przy alkoholu świadczy w dużym stopniu o ich niewiedzy.
Role wzorów picia odgrywają środki masowego przekazu, zdominowanie kina i telewizji przez filmy, programy krajów wysoko uprzemysłowionych to wszystko spopularyzowało na całym świecie zachodnioeuropejskie style konsumpcji alkoholu. W filmach alkohol kojarzony jest z dorosłością, przygodą, męskością i luzem. Wygląda na to, że picie daje poczucie samodzielności i niezależności.
Dla wielu mieszkańców krajów mniej rozwiniętych określony wzór picia alkoholu stał się symbolem przynależności do euroamerykańskiego kręgu cywilizacyjnego. Wraz ze zmianą wzorów konsumpcji w Polsce oraz obfitym zaopatrzeniem sklepów w napoje alkoholowe młodzi ludzie coraz częściej systematycznie piją piwo, a są też tacy, którzy robią to codziennie.
Znaczący wpływ na picie mają reklamy, przekonują, że to napój, który ma się kojarzyć z zabawą, energią, młodością, okazuje się, że aż 82% młodzieży uważa, że piwo nie jest alkoholem.
Reklamy piwa pojawiające się w czasie największej oglądalności przedstawiają ludzi szczęśliwych zrelaksowanych otoczonych przyjaciółmi w ładnych miejscach. Młodzi identyfikują się z bohaterami reklam chcą spędzać czas podobnie, czuć to samo. Browary dążą by ich wizerunek odbierany był pozytywnie, jako coś dobrego: sponsorują sport, akcje charytatywne, organizują pikniki i biesiady, po co to wszystko, po to by przyciągnąć młodego człowieka, bo to do niego przede wszystkim skierowana jest ich oferta, chcą przyzwyczaić nowego konsumenta do określonej marki.
Na zwiększone spożycie piwa wpływają również różnorakie promocje i konkursy, które mają zachęcić do wyboru trunku okazuje się, że piwo to najbardziej reklamowany towar na świecie. Duży wpływ ma jego dostępność i łatwość jego nabycia. Młody człowiek może po prostu wejść do sklepu i kupić alkohol. Na sto przypadków w 85 udaje się go kupić osobie poniżej 18 roku życia.
Młodzi ludzie są mniej odporni na presje rówieśników i środowiska, alkohol nabiera przy tym dodatkowej wartości jako owoc zakazany, funkcjonuje stereotyp, że picie świadczy o dorosłości. Czynnikiem zachęcającym do kupna piwa jest również jego cena. Odpowiadając na pytanie, dlaczego tak się stało warto wspomnieć, że popyt na niego zależy od wielkości funduszu nabywczego, jakim dysponuje potencjalny klient, co zmusiło browary w Polsce do połączenia się ze światowymi potentatami, a co z kolei spowodowało obniżkę kosztów produkcji na jednego statystycznego konsumenta. W dniu dzisiejszym koszt zakupu piwa waha się w granicach 2-4 złotych, co sprawia, że większość stać na jego zakup. Młody człowiek chętniej spędza czas w pubach, barach, ogródkach piwnych, ponieważ po butelce czuje się lepszy od innych, zwiększa się jego pewność siebie, poczucie siły, szczęścia, łatwość prowadzenia błyskotliwej rozmowy. Picie przestało być czynnością typowo męską, pomnożyła się liczba okazji do picia chociażby ze względu na możliwość zaproszenia kobiety na drinka czy piwo. Zachęcający wpływ mają również nazwy, każdy chce spróbować drinka o nazwie np. zachód słońca w Sydney, wściekły pies, upojna noc.
Pojawiły się nowe grupy konsumentów ? nastolatki kobiety, które łatwiej przyswajają sobie nowe trunki nie przywiązując wagi do tradycji alkoholowych, są nośnikami nowych wzorów picia. Dyskoteka, koncert, klub muzyczny to miejsca, w których wypada bywać, jest to modne i na czasie, a są one nierozerwalnie związane z konsumpcją alkoholu.
Picie jest postrzegane jako czynność społeczna, zachowanie grupowe, stwarza poczucie więzi osobowej, bezpieczeństwa i współuczestnictwa. Napięcia towarzyszące życiu współczesnego człowieka najłatwiej redukuje alkohol jak również wszelkiego typu stresy, frustracje. Młodzież pije, ponieważ chce dopasować się do kolegów, należeć do paczki, chce czuć się dorosłym. Młodzi piją, bo chcą pozbyć się napięcia i niepewności, chcą swobodniej poczuć się w towarzystwie, zwłaszcza wobec osób przeciwnej płci. Alkohol sprawia, że wstyd i nieśmiałość odchodzi w niepamięć. Oprócz reklam na bilbordach i reklam w TV Przykładem wpływu mediów na młodych ludzi jest np. program ?BAR? gdzie kwitnie tzw. Clubing, wszyscy są wyluzowani świetnie się bawią, a sprzedaż alkoholu jest kręgosłupem działania uczestników programu (im więcej sprzedaż tym lepiej). Wystąpiło tam również przyzwolenie społeczeństwa na picie w pracy, bo w efekcie osoba, która miała opuścić program właśnie za takie zachowanie dzięki telefonom od telewidzów pozostała w grze.
Badania dowodzą, że wśród uczniów szkół średnich najbardziej rozpowszechniony jest model zabawy- spotkanie towarzyskie przy alkoholu. Na pytanie ankietera, co robicie, gdy skończy się alkohol odpowiadano rozchodzimy się.
Na koniec chciałabym zwrócić uwagę na skalę problemu trudno walczyć z czymś, co jest mówiąc gwarą młodzieżową ?fajne?, a alkohol dla wielu młodych ludzi jest właśnie fajną formą rozrywki. I to przede wszystkim na rodzicach opiekunach i pedagogach spoczywa odpowiedzialność na zmianie tego stereotypu. Picie nawet symboliczne powinno być zakazane na komersach, studniówkach i innych balach szkolnych a wszystkie przypadki picia powinny być surowo karane. Pewnie, nie należy tylko karać, ale starać się uzmysłowić młodzieży skalę problemu i późniejsze konsekwencje. Swoją postawą należy przekonywać, że nie trzeba pić by być wartościowym człowiekiem i się dobrze bawić. Po za tym próbować organizować młodym czas wskazując drogę w trzeźwości, mogą to być wyjazdy, kluby tematyczne - ?Dla każdego coś dobrego?, kółka zainteresowań czy kluby sportowe. Należy próbować wszystkiego, co przyniesie wymierny efekt wychodząc z założenia, że liczy się każda jednostka.
7. Jak leczyć alkoholizm i jak pomóc osobie pijącej?
Osoby uzależnione są nietypowymi pacjentami. Z reguły nie chcą się leczyć i zaprzeczają obecności choroby, która ich zabija. Dość często wzbudzają również negatywne reakcje u pracowników służby zdrowia. Słowo ?alkoholik? nadal jeszcze wywołuje negatywne skojarzenia i zniechęca do pomocnego kontaktu.
W zdecydowanej większości przypadków alkoholicy trafiają do placówek odwykowych pod silną presją najbliższego otoczenia, złego stanu zdrowia czy zagrożenia konsekwencjami prawno ?administracyjnymi. Starają się jednak obronić przed tą presją i nawet, gdy w końcu pojawią się w poradni odwykowej to zwykle nie na długo. Typowe dla polskiej służby zdrowia rozwiązania organizacyjne ( zapisywanie się na wizyty, czas pracy poradni, pierwszy kontakt z systemem rejestracji itd.) wprowadzają poważne i dodatkowe utrudnienia w pracy z tymi pacjentami.
Największe sukcesy w rozwiązywaniu problemów alkoholowych zarówno osób pijących, jak również ich rodzin, ma ruch samopomocowy. Obecnie działa kilka odmian samopomocy skierowanych do różnych grup osób: AA, Alanon, Alteen, DDA.
AA
Idea samoorganizowania się alkoholików ma swoje początki w XIX wieku w USA. Jednak za datę powstania Wspólnoty Anonimowych Alkoholików (AA) uznaje się 1935 rok. Do Polski idea przyszła w latach 40-tych XX wieku. Natomiast w 1967 roku w książce ?Alkoholizm" ukazał się po raz pierwszy w Polsce pełny tekst 12 Kroków Anonimowych Alkoholików. W połowie lat siedemdziesiątych usamodzielniła się pierwsza polska grupa ?Eleusis" (spotkania alkoholików zaczęły odbywać się bez udziału psychologa) i od tego momentu można mówić o powstaniu pierwszej polskiej grupy AA. Proponowany przez Wspólnotę AA program wyłożony jest w 12 Krokach. Bliższe i bardziej szczegółowe zaznajomienie się z jego wytycznymi, znajomość literatury z nim związanej, a szczególnie osobisty udział w otwartych bądź zamkniętych spotkaniach (mityngach) grup AA, powodują, że proponowany program dostępny jest praktycznie dla każdego alkoholika (bez względu na jego wiek, wykształcenie, status społeczny). Program pomaga zapoznać się z istotą uzależnienia, umożliwia analizę siebie i swoich kontaktów interpersonalnych, wspiera w poznawaniu i wzbogacaniu potencjalnych możliwości własnego rozwoju oraz daje wskazówki, w jaki sposób można osiągnąć trzeźwość. Trzeźwość rozumiana jest w AA znacznie szerzej niż sama abstynencja, ponieważ obejmuje ona również zmieniony sposób myślenia, odczuwania siebie i innych oraz dojrzałe, a więc ?trzeźwe" funkcjonowanie w życiu.
Program 12 Kroków Anonimowych Alkoholików wyznacza kierunek i etapy procesu zmiany. Przykładowo Krok Pierwszy brzmi: ?Przyznaliśmy, że jesteśmy bezsilni wobec alkoholu, że przestaliśmy kierować własnym życiem". Przebieg programu jest bardzo zbliżony do dynamiki procesu psychoterapii i umożliwia usunięcie środkami psychologicznymi objawów choroby oraz uzyskanie korzystnych zmian w stanie zdrowia i zachowaniu. Warto wiedzieć, że Pogram 12 Kroków, po dokonaniu drobnych adaptacji, znalazł szerokie zastosowanie w innych grupach samopomocowych, co świadczy jednoznacznie o jego psychoterapeutycznej uniwersalności.
Alanon
Są grupami wsparcia dla rodzin alkoholików, tworzonymi na wzór grup wsparcia dla samych alkoholików. Pierwsze grupy Alanon powstały w połowie lat 40-tych również w USA za przykładem dynamicznie rozwijającej się Wspólnoty Anonimowych Alkoholików. Program Alanon wykorzystuje również 12 Kroków. Ta forma samopomocy istnieje w Polsce od 1980 r., kiedy to w Poznaniu powstała grupa ?Ariadna". W Stanach Zjednoczonych spotykają się także grupy Anonimowych Współuzależnionych (C.O.D.A.). Charakter i program tych grup jest zbliżony do Alanon. Wzorem Grup Rodzinnych Alanon spotykają się, oparte na tym samym programie, grupy Nar-Anon (bliscy narkomanów), Gam-Anon (bliscy hazardzistów) czy Work-Anon (bliscy pracoholików).
Alateen
Alatot Nikomu nie trzeba przypominać, że problem rodzin alkoholowych uderza szczególnie w dzieci. Osoby mające w swojej rodzinie osobę nadużywającą alkoholu, narażone są na silny stres, spowodowany ciągłą niepewnością, brakiem poczucia bezpieczeństwa, nieprzewidywalnością tego, co się zdarzy, brakiem jednoznacznych reguł kierujących życiem rodzinnym, stosowaniem przez członków rodziny wobec siebie nawzajem przemocy psychicznej, a bardzo często również fizycznej. W rodzinie z problemem alkoholowym panuje nastawienie na obronę. W odpowiedzi na zagrażające sytuacje rodzinne w psychice dzieci powstają mechanizmy obronne, tworzą się też schematy funkcjonowania ułatwiające przetrwanie w trudnych warunkach, dzieci wyrastają w przekonaniu, że są niepotrzebne, nieważne, że nie mają prawa realizować swoich potrzeb, że nie mogą nikomu zaufać, a nawet wierzą, że to one są winne temu, iż rodzic pije. Dlatego powstają programy adresowane do dzieci z rodzin związanych z problemem alkoholowym.
Grupy Alateen przeznaczone są dla nastolatków, dzieci i młodzieży do lat 18, na których życie wpłynął alkoholizm któregoś z rodziców lub innej, bliskiej osoby. Natomiast dzieci alkoholików w wieku 7-8 do 12 lat mogą spotykać się grupach o nazwach Alatot. Założenia terapeutyczne obu grup są oparte o zasady Programu Dwunastu Kroków.
DDA
Grupy są adresowane do osób, które mają doświadczenia bycia dzieckiem w rodzinie z problemem alkoholowym, które to doświadczenia pozostawiają w psychice dziecka trwałe ślady, które determinują uczucia, myśli i zachowanie także dorosłym życiu, rozszerzając się niekiedy na kontakty pozarodzinne. Ślady te tworzą tzw. syndrom DDA - specyficzną konstrukcję psychiczną, powodującą problemy w funkcjonowaniu psychicznym i społecznym dorosłego dziecka alkoholika. W ostatnich latach, wzorem Stanów Zjednoczonych, grupy Dorosłych Dzieci Alkoholików zaczęły powstawać na terenie Polski. Powstały też profesjonalne programy terapeutyczne dla tych osób.
Czasopisma
Informacje na temat zwalczania problemów alkoholowych zawierają również czasopisma. Kwartalnik ?Alkoholizm i narkomania? redagowany przez Zespół Profilaktyki i Leczenia Uzależnień Instytutu Psychiatrii i Neurologii jest przeznaczony dla specjalistów: lekarzy, terapeutów i psychologów klinicznych. Tematyka artykułów jest poświęcona medycznym i psychologicznym aspektom uzależnień. Kwartalnik publikuje wyniki badań prowadzonych w Polsce, a także komentarze do badań nad alkoholizmem prowadzonych zagranicą.
Instytut Psychologii Zdrowia wraz ze wspomnianym wyżej stowarzyszeniem ?Niebieska Linia? wydaje pismo ?Niebieska Linia? prezentujące polskie i zagraniczne osiągnięcia naukowe; dokonania placówek niosących pomoc ludziom uwikłanym w przemoc w rodzinie.
Natomiast Fundacja ETOH jest wydawcą dwóch miesięczników: ?Świata Problemów" i Remedium". Miesięcznik ?Remedium" wydawany na zlecenie PARPA jest poświęcony profilaktyce i zdrowemu stylowi życia. Pismo redagowane przez psychologów, pedagogów, terapeutów jest skierowane do szkół, poradni psychologiczno-pedagogicznych, klubów, organizacji pozarządowych oraz innych placówek i decydentów zajmujących się nowoczesną profilaktyką dzieci i młodzieży.
Bardziej popularny ?Świat Problemów" ma na celu wypracowanie wspólnego języka w porozumiewaniu się w obszarze problemów alkoholowych, podważaniu stereotypów i nieskutecznych podejść do alkoholu, problemów alkoholowych i ich konsekwencji. Dostarcza podstawowej wiedzy we wszystkich specjalnościach (nowoczesne podejścia i metody w terapii, profilaktyka, praca socjalna, specyfika realizowania programów lokalnych), Upowszechnia informacje o pozytywnych, skutecznych działaniach, które mogłyby być wykorzystane przez innych. Pismo adresowane jest do: działaczy lokalnych, zwłaszcza członków lokalnych komisji rozwiązywania problemów alkoholowych, władz samorządowych, osób pracujących w terapii odwykowej, lekarzy, pielęgniarek, psychologów, pracowników socjalnych, instruktorów terapii odwykowej, nauczycieli i innych osób zajmujących się profilaktyką alkoholową, trzeźwiejących alkoholików i ich rodzin.
Nowe media
Do walki z alkoholizmem włącza się także Internet. Od 3 lat pod adresem www.akcjasos.pl działa serwis przeznaczony dla osób borykających się z nałogiem, jak również dla ich rodzin. Na stronie serwisu oprócz informacji bieżących na temat spotkań, sympozjów, grup wsparcia, nowych osiągnięć terapii, znajdują się bazy adresowe, linki do piciorysów, działa forum dyskusyjne i chat, funkcjonuje też internetowa grupa AA.
Inne przydatne adresy zawierające wiele przydatnych informacji to: www.parpa.pl www.ipin.edu.pl, www.ipz.edu.pl, www.etoh.edu.pl, www.niebieskalinia.pl www.trzezwyumysl.pl, www.odwyk.pl, www.anonimowialkoholicy.pl. Bogate w materiały są także strony zagraniczne pośród, których warto wymienić: Institute Of Alcohol Studies: www.ias.org.uk, National Institute Of Alcohol Abuse and Alcoholizm: www.niaa.nik.gov, The National Center o?n Addiction and Substance Abuse at Columbia University: www.casacolumbia.org.
Informowanie, profilaktyka to najczęściej pojawiające się terminy związane z walką z alkoholizmem. Nie można też jednak zapominać, że walka z alkoholizmem to walka z chorobą i pomoc rodzinom, których członek jest tą chorobą dotknięty. Inicjatyw prowadzonych w Polsce jest wiele. Wiele z nich odnosi duże sukcesy na polu profilaktyki, terapii i leczenia. Wszystkie wymienione inicjatywy służą wyczerpującą i fachową informacją w kwestii alkoholizmu i sposobów jego zwalczania.