Stalinizm w Polsce

Stabilizację w władzy w powojennej Polsce przebiegała podczas utrwalania się podziału
świata na dwa bloki kapitalistyczny-czyli zachodni i komunistyczny będący, jak powiedział to w 1946 roku w Fulton Churchil za żelazną kurtyną, Wśród rosnących napięć i groźby wybuchu wojny, ograniczenia wszelkich kontaktów gospodarczych czy kulturalnych Stalin planował zunifikowania Europy Wschodniej i Środkowej, ponieważ we wszystkich tych krajach złamana została już wszelaka opozycja i komuniści przejęli stery rządów,
Pierwszym krokiem ku unifikacji było utworzenie w 1947 roku w Szklarskiej Porębie Kominformu, ośrodka wydającego dyrektywy, którym miały się podporządkować inne partie w krajach satelickich. Pod naciskiem stalinowskiej ręki rząd polski odrzucił w 1947 roku amerykańską pomoc w postaci planu Marshalla co według historyków przesądziło o zacofaniu gospodarki polskiej i jej stagnacji.
Po rozwiązaniu PSL i opuszczeniu kraju przez Mikołajczyka partia ta została wcielona w do Bloku Stronnictw Demokratycznych. Propaganda polska oskarżyła Watykan o poparcie rewizjonizmu niemieckiego po ogłoszeniu listu papieża Piusa IX, w tym samym okresie zaczęły się procesy pokazowe księży, członków polskiego podziemia, a nawet za prolondyńskie sytuacje, w Polsce zaczęła się długoletnia walka stalinizmu z kościołem, z kalendarza usuwano święta religijne, urzędnicy, milicjanci i żołnierze a także ich rodziny miały zabroniony udział w nabożeństwach. W okresie najcięższego terroru stalinowskiego głową kościoła polskiego był prymas Stefan Wyszyński były kapelan Armii Krajowej w ,równoczesnym okresie zaczął się szerzyć ruch tzw, księży patriotów współpracujących z UB,
W Polsce zaczął się okres masowych aresztowań i procesów głownie działaczy innych partii po to aby stworzyć monopartyjny system władzy w Polsce. Przed sądem stanęli byli działacze PPS-WRN oskarżeni o zniesienie przemocą demokratycznego ustroju państwa polskiego. Aresztowania, czystki i procesy zaczęły się też w obozie PPS, na kolejnym plenum KC PPR w 1948 roku Bolesław Bierut w swoim referacie ? O odchyleniu prawicowym i nacjonalistycznym w kierownictwie Partii i sposobach jego przezwyciężania ? oskarżył Gomułkę o takie zachowania i w rezultacie musiał ustąpić ze stanowiska sekretarza generalnego, Nowym przywódcą PPR został B. Bierut który piastował dwa najważniejsze urzędy w państwie prezydenta i sekretarza generalnego, na tymże plenum podjęto uchwałę o kolektywizacji i wzmożeniu propagandy marksistowsko-leninowskiej wśród pracowników kultury. Przed zjednoczeniem partii robotniczych wzmógł się terror i w samej PPR usunięto ze struktur partii ok. 30 tyś zwolenników Gomułki. W 1948 roku stracono przywódców Komendy Głównej Narodowych Sił Zbrojnych, w tym samym roku w Politechnice Warszawskiej, odbył się zjazd zjednoczeniowy PPR i PPS. Powstała Polska Zjednoczona Partia Robotnicza. Powstanie PZPR stanowiło ostatni etap na drodze powstania państwa totalitarnego którego cechami są min, centralizacja władzy, terror, silna biurokracja , aparat partyjny i milicyjny jak też wszechobecna propaganda.
Po zjednoczeniu obu partii i ogłoszeniu jej programu ideowego, w 1949 roku w Szczecinie Związek Młodzieży Polskiej ogłosił swój program w którym głosił podporządkowanie kultury pod doktrynę polityczną socjalizmu. Pryszczaci bo tak potocznie nazywano zrzeszonych w związku młodych artystów sławili poczynania władzy i socjalizmu, do pryszczatych przez pewien czas należała Wisława Szymborska Cześć młodych twórców należała do związku ponieważ tylko tutaj mogli tworzyć gdyż skala nasilenia cenzury była ogromna, przez co w Polsce rozwinął się specyficzny rodzaj inteligentnej poezji której właściwy sens odrywamy poprzez dogłębną analizę metafor.
W 1949 roku przeprowadzono bolszewizację harcerstwa i oficjalnie wcielono je do ZMP.
Polska gospodarka była zmonopolizowana i uzależniona od interwencjonizmu państwowego,
Krajowa manufaktura upodabniana była na wzór radzieckiej, ale różniła się dość znacznie w dwóch maksymalnie trzech kluczowych aspektach, nie było w Polsce potężnego kompleksu wojskowo- przemysłowego ani stosowania na masową skalę niewolniczej pracy więźniów chociaż istniało 97 obozów pracy w tym największy w Jaworznie.
Po wojnie wprowadzono charakterystyczne dla gospodarki socjalistycznej ?plany gospodarcze?, w których nakreślone były normy, jakie trzeba było osiągnąć podczas realizacji takiego planu, pierwszym i jednym zrealizowanym w zupełności planem był 3 letni plan gospodarczy, polska, zaczęła się elektryfikować i radiofonizować. Korzystne przemiany gospodarczo społeczne wpływały na ludność, terror odczuwały zazwyczaj tylko osoby związane z polityką lub nieostrożne. Rozrastał się aparat partyjny, przypadająca na szczyt ?zimnej wojny? wojna koreańska skłoniła Stalina do podporządkowania sobie wojsk państw satelickich, marszałkiem i ministrem obrony Polski został zrusyfikowany Polak Konstanty Rokossowski dowódca wojsk radzieckich z okresy II wojny światowej, wyższe stanowiska wojskowe otrzymywali oficerowie radzieccy a polscy byli odsuwani od władzy ,
Prawo naginane było do potrzeb państwa totalitarnego w 1950 roku zniesiono urzędy wojewodów starostów itp, a na ich miejsce powołano rady narodowe, głównym celem sądownictwa polskiego była ochrona ustroju , w 1951 roku do więzienia trafia sam Władysław Gomułka, którego próbowano oskarżyć bez powodzenia, w tymże roku odbył się pokazowy proces 9 wyższych oficerów WP oskarżonych o spiek oczywiście fikcyjny , oskarżeni otrzymali wyroki od 10-15 lat więzienia. W tym okresie władza ostatecznie rozprawiła się z podziemiem polskim. Zlikwidowano organizację WIN, wykonano wyroki śmierci na dowódcach wojsk AK na Wilnie. Na przełomie 50/51 roku władza rozpoczęła ?bój o umysły? -czyli nadanie wyższym uczelniom charakteru socjalistycznego, przez co zbezczeszczono ich niezawisłość.
Stała walka z wiarą chrześcijańską i kościołem polskim przyniosła ustawę sejmu o konfiskacie dóbr kościelnych po początkowym kryzysie osiągnięto porozumienie ale władze do niego się nie stosowały aresztując biskupów , usuwając księży z diecezji, wykreślając religię z przedmiotów szkolnych. Szykanowano księży i oskarżano ich bezpodstawnie doprowadzając do trzech wyroków śmierci w procesie krakowskim.
Teatry nie mogły wystawiać Dziadów, Nie-Boskiej Komedii, istniał indeks ksiąg zakazanych, do którego wpisywano wszystkie niebezpieczne dla socjalizmu pozycje książkowe, sztuki i pieśni radzieckie zdominowały radio i teatry, w prasie zapanował charakterystyczny dla władzy język nowomowy, Polska polityka zagraniczna zależna była od Kremla a informacje z zachodu były zakazane i docierały szczątkowo.
22 lipca 1952 roku w rocznicę manifestu PKWN, wybrany po sfałszowanych wyborach sejm uchwalił konstytucję PRL wzorowaną na radzieckiej. Konstytucja zniosła min. urząd prezydenta, którego zastąpiła Rada Państwa.
Po sukcesie planu 3-letniego dokonano drastycznej dewaluacji pieniądza dla przykładu za 100 zł obywatele otrzymywali 3 nowe złote, ale przy oszczędnościach w PKO powyżej 100 tys. tylko 1 zł. Zakazano posiadania obcych walut i złota, handel nimi groził więzieniem.
W 1953 roku rząd dokonał drastycznej podwyżki cen żywności w odpowiedzi na strajki rolników, polityka rolna PZPR skończyła się fiaskiem. Jednak cały czas inwestowano w uprzemysłowienie kraju pod Krakowem wybudowano Nową Hutę tylko z tego powodu aby osłabić ten silnie kulturowy ośrodek Polski. Podczas realizacji planu 6-letniego upowszechniło się czytelnictwo, zwiększyła się liczna kin, pojawiła się telewizja, otwarto zakłady FSO na Żeraniu i FSC w Lublinie.
Po śmierci Stalina 5 marca 1953 roku odwilż zapoczątkowana przez triumwirat a później przez Chruszczowa, nie dotarła do Polski, w której rządziło MBP, które zlikwidowane zostało po audycjach radia Wolna Europa założonego przez Jana Nowaka-Jeziorańskiego. W połowie grudnia 1954 roku uwolniono z więzienia Gomułkę, na III plenum KC potępiono rządy Bieruta i jego elity.
W Polsce w 1955 roku rozpoczyna się krytyka socrealizmu po opublikowaniu Poematu dla dorosłych A. Ważyka.
26 listpada 1955 roku rozpoczyna się okres destalinizacji, po wystawieniu Dziadów Mickiewicza w Teatrze Polskim, który poparty zostaję przez polityczne wystąpienie Chruszczowa na XX zjeździe KPZR potępiające politykę Stalina w 1956.

?CHARAKTERYSTYKA SYSTEMU
STALINOWSKIEGO W POLSCE?

System stalinowski to forma dyktatury komunistycznej zapoczątkowana ok. 1929r. w ZSRR przez Józefa Stalina. Stalinizm zwany też ?kultem jednostki? po II wojnie światowej został rozszerzony na związane z ZSRR państwa europejskie i azjatyckie, w tym także na Polskę. System ten dominował w Polsce szczególnie w latach 1944-1954.
Za początek stalinizmu w Polsce można uznać powstanie 21.05.1944 w Moskwie pod bezpośrednim nadzorem Stalina Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego (PKWN) i ogłoszenie tzw. Manifestu PKWN. Wzywał on do walki z okupantem, do zemsty nad Niemcami, podkreślał rolę Armii Czerwonej, wyzwalającej kraj wraz z Armią Polską. Nie znalazło się tam ani jedno słowo o przyszłej niepodległości Polski. Manifest miał charakter propagandowo-dezinformacyjny. Miał stworzyć wrażenie, że Polska kierowana przez PKWN będzie kontynuacją państwa polskiego. Jednak do końca działań wojennych najwyższą władzę na ziemiach polskich przejmował Naczelny Wódz Wojsk Radzieckich ? J.Stalin. PKWN przystąpił do udzielania wszelkiej pomocy Armii Czerwonej, mimo że rząd RP w Londynie uznał manifest za godzący w niepodległość Polski. Jednym z posunięć PKWN było przeprowadzenie reformy rolnej przez przymusową i nieodpłatną parcelację majątków. Za utrudnianie bądź próbę udaremniania realizacji reformy groziła kara śmierci. Parcelacja przeprowadzona siłą oznaczała zniszczenie kultury ziemiańskiej. Zgodnie z logiką komunistów wynajdowanie sztucznych wrogów umożliwiało umacnianie władzy. Wprowadzanie systemu stalinowskiego rozpoczęto od budowy nowego aparatu państwowego w oparciu o NKWD, UB i MO. Posunięciem typowo propagandowym było wzmocnienie działalności Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego przez PKWN. W Lublinie uruchomiono rozgłośnię radiową, która podobnie jak cała prasa oficjalna znalazła się pod ścisłą kontrolą cenzury, kierowanej przez J.Borejszę ? fanatycznego komunistę. Kolejnym punktem wprowadzania systemu stalinowskiego były decyzje w sprawie Polski, podjęte na konferencji w Jałcie 11.02.1945 przez Wielką Trójkę ? Roosvelta, Churchilla i Stalina. Zatwierdzono zabór przez ZSRR ziem wschodnich RP, umożliwiono mieszanie się ZSRR w wewnętrzne sprawy Polski. Już na wiosnę 1945 w Kołach Komunistycznych szerzyły się pogłoski o wcieleniu Polski do ZSRR jako republiki związkowej. ?Władza Ludowa? (komuniści będący pod wpływem ZSRR) rozpoczęli szeroko zakrojoną akcję zastraszania ludności. Brutalne pacyfikacje, rabunki i rozstrzeliwania stały się codziennością. W okolicach Lublina więziono ok. 8 tyś. Osób, które regularnie wywożono do Rosji. Do IV 1945 wykonano ok. 100 wyroków śmierci. Zamordowano m.in. oficerów AK. Także we Lwowie organizowano wywózkę Polaków do łagrów. Jednocześnie opór zaczęła stawiać polska partyzantka. NKWD (tajna policja rosyjska) przeprowadziła aresztowania i śledztwa przywódców Polski Podziemnej. 21 IV 1945 w Moskwie premier Rządu Tymczasowego Osóbka-Morawski oraz Stalin podpisali na 20 lat Układ o Przyjaźni, Pomocy Wzajemnej i Współpracy.
Wielu Polaków znalazło się po wojnie w ZSRR. Najstraszniejszy los spotkał ok. 50 tyś. nowych zesłańców, głównie żołnierzy i oficerów AK oraz działaczy Polski Podziemnej, aresztowanych i wywiezionych w głąb ZSRR w chwili zajmowania Polski przez Armię Czerwoną. Dołączyli oni do setek tysięcy Polaków umierających w radzieckich łagrach, gdzie znaleźli się jeszcze w czasie wojny. Niedożywieni, obciążeni nadmierną pracą, pozbawieni dostępu do podstawowych dóbr kultury tonęli w otchłani ?archipelagu GUŁAGU?.
W VI 45r. rozpoczęły się dalsze procesy dowódców polskich sił zbrojnych m.in. Pużaka, Okulickiego i wielu innych. NKGB chodziło o wymuszenie fikcyjnych zeznań, o stwierdzenie nielegalności AK. W tym celu zarzucano im fikcyjne zbrodnie, spiski, akty terroru, utrzymywanie wywiadu.
Celem komunistów stała się także walka z Kościołem. Początkowo znając potęgę Kościoła w Polsce nie odważali się na frontalny atak. Poprzestawali na wykorzystywaniu każdej okazji do skrytych uderzeń. Z czasem władze radzieckie zaczęły zaciekle zwalczać Kościół i ludzi wierzących, deportując i zsyłając ich do obozów dla księży. Za sprawą komunistów Tymczasowy Rząd Jedności Narodowej (TRJN) odrzucił konkordat ze Stolicą Apostolską.
19 stycznia 1947 r. odbyły się wybory do Sejmu Ustawodawczego. Wyeliminowały one z gry politycznej prawdziwą opozycję w postaci PSL, która od początku była niewygodna dla komunistów. Jej przywódca Stanisław Mikołajczyk zarzucał koalicji PPR, PPS, SD i SL fałszerstwa wyborcze. Już pierwszego dnia wybrano nowego prezydenta Bolesława Bieruta. W nowym rządzie znaleźli się wyłącznie komuniści i ludzie im ulegli. W roku tym odbywały się także procesy polityczne przeciwko organizacjom i przywódcom podziemia. Sam St. Mikołajczyk, zagrożony wręcz fizyczną likwidacją, musiał opuścić Polskę w październiku 1947 roku. 19.02.1947 pod dyktando komunistów powołano ustawę o ?małej konstytucji?.
Jednocześnie zaczęła się jeszcze ostrzejsza walka z podziemiem, z PSL, niezależnymi socjalistami, ataki na Kościół, terroryzowanie ludności oraz ideologiczna indoktrynacja młodzieży.
W grudniu 1948 r. powstała PZPR (Polska Zjednoczona Partia Robotnicza), co było sygnałem do jednoczenia ruchu chłopskiego i środowisk rzemieślniczych. W praktyce od początku lat 50. mieliśmy na scenie politycznej PZPR jako siłę dominującą i dwa stronnictwa sojusznicze: ZSL i SD. W aparacie przymusu (bezpieczeństwo i wojsko) powielane były wzory wypracowane przez ZSRR. Fizycznie pracowało w nim tysiące obywateli ZSRR. W listopadzie 1949 r. szefem MON został marszałek ZSRR i Polski Konstanty Rokossowski. Już wcześniej, bo w marcu 1949 r. powstało sławne Biuro Specjalne X Departamentu (MBP). Dyrektorem jego został płk. Anatol Fejgin, a zastępcą Józef Światło. Wraz z ujarzmieniem politycznym społeczeństwa polskiego komuniści dokonywali ważnych przemian w życiu gospodarczym. Celem ich było podporządkowanie jednostek przez wydziedziczenie ich z resztek własności produkcyjnej, tak by pozbawione samodzielnego oparcia materialnego stały się zbiorowiskiem całkowicie uzależnionym od wszechobecnego państwa. Komuniści prowadzili ?bitwę o handel? brutalnie niszcząc prywatny handel i rzemiosło oraz likwidując niezależność spółdzielni przy użyciu wszelkich chwytów. W 48r. rzucili hasło ?socjalistycznych? przeobrażeń wsi w duchu kolektywizacji.
Komuniści wpłynęli także znacząco na kulturę. Celem ich stało się wprowadzanie ?realizmu socjalistycznego?. Nasilały się narady i zjazdy naukowców i twórców, którym stawiano nowe warunki działalności. Organizowano liczne konkursy i festiwale na dany temat, co pozwalało eliminować artystów nie poddających się presji politycznej. Powołano nowe instytucje nadzorujące kulturę. Czasopisma otwarcie lansowały socrealizm jako obowiązujący kanon w literaturze i sztuce.
W szczytowym okresie stalinizmu, po załamaniu organizacji politycznych i okiełznaniu samorządności społecznej i gospodarczej, w polu bezpośredniego ataku władz komunistycznych znalazło się życie duchowe narodu polskiego. Jedną z płaszczyzn walki z tożsamością kulturalną Polaków była ofensywa antykościelna, zmierzająca do zniszczenia chrześcijańskich korzeni duchowości polskiej i przekształcenia społeczeństwa w masę posłusznych i bezwolnych automatów, tak jak się to stało w ZSRR. Równocześnie władze PRL coraz energiczniej ingerowały w podobnym kierunku w życie naukowe, w literaturę i sztukę, w życie rodzinne oraz świadomość społeczną stosując szeroką gamę środków administracyjnych, propagandowych i represji. W całej sferze polityki, życia społecznego, gospodarczego i kulturalnego kluczowe znaczenie miała propaganda ? główny obok terroru instrument władzy komunistycznej, przenikający nie tylko do treści informacji, ale i do języka codziennego. Podstawowym celem propagandy, której komuniści nadali zupełnie nowy sens, było wytresowanie społeczeństwa w uwielbieniu dla władzy, którą ukazywano jako spełnienie procesu dziejowego i najwyższy cel marzeń oraz nienawiść do wszystkiego, co nie pochodziło od tej władzy, bądź uniemożliwiało jej ogarnięcie całego życia ludzkiego. Tych, którzy w tezy propagandy nie wierzyli lub im nie ulegali, miała ona straszyć siłą władzy, która wszystko może, wszystko wie i wszystko powiedziała.
W państwie polskim terror policyjny sankcjonowano stopniowo przez wprowadzanie nowych zasad prawnych. Ich podstawą było, zgodnie z ideologią marksistowską, barbarzyńskie rozumienie prawa jako ?woli klasy panującej?, a w praktyce stalinowskiej ? partyjnego kierownictwa. Całe prawodawstwo miało więc na celu nie utrzymywanie porządku moralnego i względnej choćby sprawiedliwości, lecz umacnianie ustroju, czyli dyktatury komunistycznej. W ten sposób prawo polskie dostosowano do praktyki rosyjskiej, w której nie liczyły się nigdy normy prawne, lecz wola panującego.
W państwie polskim 18 stycznia 1951 r. Sejm Ustawodawczy zlikwidował Święto 3 Maja i niektóre święta kościelne, jako dni wolne od pracy. W dniach 14-22 września 1953 r. toczył się w sądzie wojskowym proces przeciwko biskupowi kieleckiemu Czesławowi Kaczmarkowi. 26 września 1953 r. aresztowano prymasa Stefana Wyszyńskiego. Z kolei 17 listopada 1953 r. zorganizowano ślubowanie wierności dla PRL przez episkopat polski, pod przewodnictwem biskupa Michała Klepacza z Łodzi. Jeżeli chodzi o wymiar instytucjonalno-prawny, to w 1952 r. przyjęto konstytucję wzorowaną na konstytucji radzieckiej. Szef PPR, później PZPR, prezydent oraz premier Bolesław Bierut był otoczony kultem na wzór J. Stalina. Życie całego społeczeństwa kontrolowała partia robotnicza i służby aparatu bezpieczeństwa. Walka o władzę prowadziła do eliminacji, często fizycznej, przeciwników. Oskarżenie o odchylenie prawicowo - nacjonalistyczne pozwoliło na wyeliminowanie z walki politycznej Wł. Gomułki. W sierpniu 1951 r. został on aresztowany, a zwolniono go w grudniu 1954 r., czyli już po śmierci J. Stalina. Inni działacze polityczni, zwłaszcza z okresu jednoczenia partii politycznych, mieli mniej szczęścia. Przede wszystkim lata rządów stalinowskich były naznaczone terrorem... Psychoza wroga klasowego i imperialistycznego szpiega wyznaczały politykę wewnętrzną państwa. PZPR przejęła stalinowską tezę o zaostrzającej się walce klasowej, w miarę postępów budowy socjalizmu. Prowadziło to do rozbudowy aparatu bezpieczeństwa oraz pozaprawnych metod jego działania. Donosy czy anonimy były wystarczającymi dowodami winy, uprawniającymi do aresztowania. Na 20 departamentów Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego 8 kierowali specjaliści radzieccy. Do początku lat 50. terror był skierowany na politycznych przeciwników. Przełom lat 40. i 50. to z kolei walka z wrogiem klasowym i fabrykowanie procesów politycznych.
Schyłek epoki stalinizmu rozpoczął się po śmierci J. Stalina w marcu 1953 r. W Polsce pod koniec 1953 r. pojawiły się już pewne oznaki zmian. W grudniu 1953 r. szefowie Informacji Wojskowej D. Wozniesieński i A. Skulbaszewski zostali odwołani do ZSRR. W tym też miesiącu, ale 1954 r. zlikwidowano MBP, a w jego miejsce powstały MSW i Komitet ds. Bezpieczeństwa Publicznego. W grudniu 1954 r. został zwolniony z więzienia Wł. Gomułka. Stalinizm w wymiarze najbardziej spektakularnym, charakterystycznym w wymiarze kary śmierci, morderstw, skrytobójstw, prześladowań kończy się w roku 1956.