Notatki z kosmetologi

SKÓRA BUDOWA
Naskórek :

1.Warstwa podstawna jeden rząd walcowatych komórek ściśle przylegających do siebie ułożonych na błonie podstawnej. Komórki mają duże owalne jądra komórkowe. W obrębie tej warstwy widoczne są liczne podziały komórkowe.

2.Warstwa kolczysta kilka rzędów komórek o kształcie wielokątnym, komórki nie przylegają ściśle do siebie, a połączone są ze sobą jedynie desmosomami. Powstałe przestrzenie międzykomórkowe wypełnia płyn bogaty w mukopisacharydy i białka.Warstwa podstawna i kolczysta nazywane są warstwą Malpighiego ("żywą"), ponieważ powyżej tej warstwy nie obserwuje się podziałów komórkowych i rozpoczyna się proces keratynizacji.

3.Warstwa ziarnista kilka rzędów wrzecionowatych komórek. Komórki zawierają liczne ziarna keratohialiny.

4.Warstwa pośrednia (jasna) nie występuje we wszystkich okolicach ciała.

5.Warstwa rogowa płaskie ściśle do siebie przylegające komórki dachówkowato ułożone, w górnej części komórki są luźniej ułożone. Cecha charakterystyczna korneocytów - brak lub szczątkowe jądro komórkowe.

Przekształcanie się keratynocytów (keratynizacja) obejmuje kilka jednocześnie zachodzących procesów dotyczących :desmosomów ,białek śródkomórkowych (keratyny) tworzenia otoczki rogowej .
Przekształcenie i złuszczanie korneocytów jest procesem apoptozy, czyli zaprogramowanej śmierci komórki. Apoptoza rozpoczyna się już w warstwie kolczystej - zmianami struktury jądra komórkowego i rozpadem DNA, oraz rozpadem niektórych organelli komórkowych.

Desmosomy są strukturami łączącymi komórki naskórka ze sobą. Wyróżnia się część wewnątrzkomórkową i zewnątrzkomórkową.

Hemidesmosomy łączą komórki warstwy podstawnej z błoną podstawną.

Otoczka rogowa jest nierozpuszczalną błonę komórkową (białkowo-lipidową).

Białka wewnątrzkomórkowe :Keratyna jest białkiem fibrylarnym (nierozpuszczalnym w wodzie, cząsteczki białka tworzą włókna). Są to nierozpuszczalne białka zawierające aminokwas cysteinę, metionina. Włókna keratyny są zatopione w bezpostaciowej macierzy zbudowanej z białek o dużej zawartości siarki.
Jej włókna oplatają komórkę co ma wpływ na odporność komórek na rozciąganie i urazy mechaniczne. Keratohialina prawie całkowicie wypełnia ziarnistości w komórkach warstwy ziarnistej. W skład keratohialiny wchodzi głównie filagryna.

Czas przejścia (TOT- turn over time) - czas potrzebny do przejścia komórki z warstwy podstawnej do jej przekształcenia i złuszczenia. Fizjologicznie ok 26-28 dni Dzienna ilość złuszczonego naskórka wynosi 6 - 14g, rozległe patologiczne zatłuszczenie może spowodować zubożenie ustroju w białko.

Ortokeratoza - prawidłowe rogowacenie i złuszczenie komórek.

Hyperkeratoza - nadmierne rogowacenie prawidłowe przekształcanie komórek.

Parakeratoza - nieprawidłowe przekształcanie, skrócenie (TOT do 4-5 dni) pominięcie warstwy ziarnistej, komórki warstwy rogowej zawierają przetrwałe jądra komórkowe.

Dyskeratoza - nieprawidłowe rogowacenie często pojedynczych komórek. Komórki rogowacieją już w warstwie kolczystej, lub przechodzą w inne z pominięciem postaci pośrednich.

Zatrzymywanie wody w skórze:
-zapobiega wnikaniu drobnoustrojów w skórę
-zapewnia miękkość i elastyczność

Ceramidy- należą do sfingolipidów, zapewniają nieprzepuszczalność wody, zapewniają elastycznośc. 74% ceramidów to NNKT (nienasycone kwasy tłuszczowe). Ich ilość zmienia się pod wpływem detergentów. Występują w kosmetykach z ceramidami- to kremy, ampułki, maski, płaty(są polecane dla osób ze skórą starczą, suchą, wrażliwą).

NNKT- niezbędne nienasycone kwasy tłuszczowe
-jest to grupa wysoko nienasyconych kwasów tłuszczowych zawiera od 2-4 wiązań podwójnych. Ich obecność jest konieczna do prawidłowego funkcjonowania organizmu. Do NNKT należą:
-kwas alfa linolinowy
-kwas gama linolinowy
-kwas linolowy
-kwas arachidonowy
Do niedawna zestaw związków zawierający te kwasy zwany witaminą F.

Najwięcej NNKT zawierają:
-olejek z kiełków zbóż
-awokado
-słodkie migdały
-pestki winogronu
-orzechy

Funkcje NNKT:
-bierze udział w przemianie materii
-produkuje sebu
-odpowiada za gospodarkę lipidową skóry
-leczy łuszczyce i alergie
-są środkiem regeneracyjnym

2.Skora właściwa
Zbudowana jest z tkanki łącznej właściwej, znajdują sie w niej naczynia krwionośne i limfatyczne, gruczoły potowe i łojowe, tkwią włosy i paznokcie.

Skóra właściwa zbudowana jest z 2 warstw:
-warstwa brodawkowata
-warstwa siateczkowata

W skład podstawowy skóry właściwej wchodzą komórki i włókna
Komórki:
fibroblasty-tworzą międzykomórkową substancje podstawową, tworzą włókna kolagenowe i elastynowe, są to komórki młode natomiast starsze to fibrocyty.

histiocyty-są to makrofagi tkanki łącznej zwane też komórkami żernymi. Na drodze fagocytozy niszczą komórki chorobotwórcze.

masocyty -komórki tuczne, odpowiadają za produkcie różnych substancji np. hormony tkankowe. Wywołują także reakcje skórne na bodźce mechaniczne i chemiczne. hormonem- produkowanym przez te komórki jest histamina (rozszerza naczynia krwionośne). Oprócz tego produkuje również enzymy tkankowe.

mucynoza- odpowiada za proporcje i równowagę włókien skóry właściwej.
hialuronodoza

Włókna:

-kolagenowe- zbudowane z białka zwanego kolagenem. Produkowane przez komórki fibroblasty. Mają kształt falisty są długie, gróbe i odporne na urazy mechaniczne. Są połączone ze sobą w pęczki za pomocą mukopolisacharydów- NPS przedstawiciel to kwas hialuronowy, a zastosowanie to nawilżanie).
Funkcje:-tworzą rusztowanie tzw.podpore i zajmują całą masę skóry właściwej. Występują dwa rodzaje kolagenu 1 i 3.

-elastynowe- zbudowane z białka zwanego elastyną. Oplatają one włókna kolagenowe. Są mniej liczne, cienkie, elastyczne, po rozciągnięciu wracają do swojej formy. Główna funkcja to absorpcja wody.

-retikulinowe- zbudowane z białka zwanego retikuliną. Są najmniejsze, najdelikatniejsze i oplatają naczynia krwionośne.

3.tkanka podskórna-jest niejednolita w różnych częściach ciała i wyróżnia się tkankę podskórną z przewagą struktur włóknistych (taką nazywamy zbitą) i strukturę luźną (tkanka luźna) przykładem jest tkanka tłuszczowa.
Tkanka podskórna zbita-składa się z włókien kolagenowych i elastylowych. Ułożenie tych włókien ułożone jest z kierunkiem pociągłym.

Tkanka podskórna luźna-wypełnia przeszczep miedzy narządami, umożliwia połączenia anatomiczne narządów i ich przeszczenie w stosunku do siebie. Chroni organizm przed utratą ciepła i w niej głównie gromadzi się tłuszcz w postaci ziarenek.

Płaszcz chydrolipidowy skóry- emulsja skóry utworzona jest z łoju i potu oraz z niektórych elemętów które powstają w procesach etokarizacji. Zapewnia on właściwy stan nawilżenia skóry oraz chroni przed szkodliwym wpływem czynników zewnęcznych, zabezpiecza od odparowaniem wody ze skóry.

Kwaśny odczyn skóry-główne zadanie:
-zabezpiecza przed wniknięciem drobnoustrojów chorobotwórczych

Czynnikami nadającymi kwaśny odczyn skóry są:
-kwas mlekowy w pocie
-wolny kwas tłuszczowy w łoju
-tlen z powietrza
-naturalna bakteryjna flora skóry(występują przyjazne gronkowce i stanowią osłonę skóry przed czynnikami choroby).

Przydatki skóry(tkwią w skórze właściwej):
Gruczoły:
-gruczoły łojowe- znajdują się na całej powierzchni ciała mają ujście w skórze właściwej. Występują głównie na nosie, czole, brodzie, nosie, dekold i plecy nie znajduje się na dłoniach i miedzy palcami i na stopach tak samo. Główna funkcja to produkcja łoju.

-gruczoły potowe- tkwią w skórze właściwej. Są bogato unerwione i dzielimy je na dwa rodzaje:
apokryfowe-występują w okolicach pachowych, sudkowych, genitaliowych. Czynne są dopiero po okresie pokwitania. Komórki tych gruczołów potowych ulegają częściowemu zniszczeniu przy produkcji potu, co charakteryzuje ostry intensywny zapach.
ekranowe-ich komórki nie ulegają rozkładowi. Są obecne na całym ciele ale szczególnie na skórze dłoni, podeszw i czole. Codzienny bilans produkcji tego potu jest 800mml.

Transport przez skórę może odbyć się dwoma sposobami:
-transport transe?.- odbywa się przez warstwę naskórka
Transport trans folikularny-przechodzi przez gruczoły łojowy, mieszki włosowe i gruczoły potowe

Włosy
-tkwią w mieszku włosowym, dolna cześć włosa znajdująca się w skórze właściwej to korzeń, to co wystaje ponad skórze to łodyga włosa, dolna cześć to opuszka to cebulka włosa, wygłembienie skóry właściwej to brodawka w niej znajdują się naczynia krwionośne i nerwy cześć te opuszki która przylega do brodawki to macierz włosa-miejsce wzrostu. Za kolor odpowiadają melanocyty. Korzeń włosa otoczony jest dwoma pochewkami- zewnętrzną i wewnętrzną. W mieszku włosowym tkwią gruczoły łojowe-produkuje łój. Mięsień przywłośny łączy mięsień włosa opuszki a druga znajduje się w naskórku- skurcz powoduje gęsią skórkę.

Rodzaje włosów:
-meszek-występuje na twarzy, ramionach i jest cieki, jasny i tkwi płytko a jego długość to 1-2cm
-włosy przejściowe-mamy na nogach, przedramionach na pachach. Są grubsze i barwniejsze a długość to 3-4cm.
-włosy koncoweostateczne- występują na głowie, brwi i rzęsy, strefy genitali. Jest zabarwiony, gruby i tkwi głęboko. Długość 4-7cm.

Fazy wzrostu włosa:
1.anagen-faza wzrostu może trwać nawet kilka lat i stanowi od60-90% włosów na głowie.
2.katagen-faza przejściowa trwa 2-3 tygodnie podczas tej fazy cebulka oddziela się od brodawki i takich włosów może być około 3%
3.talagen-faza spoczynku, obumierania i wypadania włosów. Cebulka jest całkowicie oddzielona od brodawki. Trwa od 4-6 miesięcy.

Skład chemiczny włosa:
-głównym składnikiem jest keratyna
-melanina która decyduje o barwie włosa
-woda
-związki organiczne tj. azot, siarka, cynk, kobal, żelazo, wapń, magnez, krzem

Właściwości fizyczne włosa funkcja:
-wytrzymałość
-elastyczność
-sprężystość


Paznokieć
-zbudowany z białka (z kreatyny)
Budowa paznokcia:
-obłączeklunula- biały półksiężyc widoczny u nasady paznokcia, blade zabarwienie wynika z tego że nie przylega on mocno do podłoża
-macierz paznokcia-zaczyna się wzrost paznokcia, znajduje się pod wałem paznokcia i zakończony jest obrąbkiem naskórkowym
-łożysko-tkanka położona bezpośrednio pod płytką nosi ja na sobie i odżywia paznokcia, nie przyczynia się do jego wzrostu.
-płytka paznokcia-twarda, gładka i lekko wypukła i pokrywa koniec palca
-wał paznokcia- warstwa skóry pokrywająca brzeg zakryty paznokcia ze wszystkich stron oprócz tzw. wolnego brzegu
-obrąbek naskórkowy- obwódka z ciężkiej warstwy porastającej paznokiec, by osłonic zwłaszcza jego nasadę, chroni tkankę macierza
-brzeg wolny

Promieniowanie UF
Dzieli się na 3:
UFC- ten rodzaj promieniowania jest całkiem pochłaniany przez warstwe ozonową atmosfery. Jest wykorzystywane w warunkach laboratoryjnych do sterylizacji.
UFB- stanowi 5% całkowitego promieniowania docierającego do powierzchni ziemi. Jest odpowiedzialne za pojawienie się rumienia i oparzen słonecznych, a takrze powoduje pigmentacje czyli efekt opalonej skóry.
UFA-dzieli się na UFA1 i UFA2-stanowi 92% promieniowania docierającego do powierzchni ziemi. Powoduje pigmętacje nie powoduje oparzeń i rumienia. Głównie jest odpowiedzialny za proces fotostażenia się skóry i stany nowotworowe.
Korzystne działannie promieniowania UF (UFB):
-umożliwia syntezę witaminy D3
-powoduje wzrost odporności skóry i jej zdolność do przyjmowania kolagenowych dawek promieniowania UF
Niekorzystny wpływ promieniowania UF:
-powoduje rumień i oparzenie słoneczne (UFB)
-odpowiada za fotostażenie się skóry (UFA)
-przyczynia się do nadmiernego rogowacenia naskórka przez co skóra staje się gruba, sucha i szorstka i jest nadmiernie zrogowaciała (UFA)
-powoduje niekorzystne zmiany w fibroblastach(działa niszcząco na włókna kolagenowe i elastyny, wpływa niekorzystne na enzymy zwane metaloprotinazy- odpowiadają za regeneryzację skóry pod wpływem promieniowania UF enzymy te ulegają nadmiernej aktywacji co w efekcie powoduje niszczenie i degradacje włókien kolagenowych.
-promieniowanie UF powoduje powstawanie telogenezy (UFA)
-powoduje przebarwienia skóry
-wyzwala większe ilości wolnych rodników
-powoduje powstawanie nowotworów skóry UFA (rak złośliwy, czyli czerniak)
-imunosupresja- to zjawisko polegające na osłabieniu układu odpornościowego pod wpływem promieniowania UFB (może wystąpic opryszczka)
-reakcje fotouczulenia wywołane są, przez substancje chemiczne zawarte w kosmetykach, lekach i ziołach (UFA)

-fotodermatizy- są to schorzenia skóry, które mogą powstawać pod wpływem promieniowania UF (dermatozy pokrzywkowe i wypryskowe, Chłonia skóry z litocytów T)
Wskazania do promieniowania UF:
-choroby uszu, nosa, gardła
-grzybica
-wszystkie anemi z wyjątkiem złośliwych
-trudno gojące się rany
-trądzik pospolity
-łysienie płaskowate
-utrudniony wzrost kości po złamaniu
-niedoczynność gruczołów wewnętrznych tj. tarczyca, jajniki
Przeciwskazania do promieniowania UF:
-nowotwory złośliwe
-zaawansowana miażdzyca
-stany gorączkowe
-osoby po 70 roku życia
-nadmierność tarczycy
-padaczka
-choroby nerek
Fototypy skóry
-fototyp 0-albinos
-fototyp 1-skóra bardzo jasna, wrażliwa, najczęściej rude
-fototyp2-skóra jasna, normalna
-fototyp3-skóra jasno brązowa
-fototyp4-skóra śniada, ciemne włosy, ciemne oczy, najczęściej brak oparzeń słonecznych
Melanina i warstwa rogowa to naturalny mechanizm obronny.
Filtr chemiczny-paraaminobenzoesowy ?kw. Cynamonowy, kw. Salicylowy, zw.terpeiltry, benzofenon.
Filtr fizyczny- tlenek cynku, 2 tlenki tytanu
Dinosorb N-łączy i chroni przed opażeniem słonecznym

SPF= MED minimalna dawka promieniowania UF
MED skóra nie chroniona filtrem
2mg x cm2skóry
SPF 15 20min x 15
30
2
50
SPF= 15 i po zastosowaniu tego filtra czas przebywania na słoncu wydłuża się 15x20min i rumień oraz opażenia na słoncu po okoł.5godz.
SPF=2 -blokuje w 25 do 50% promieni UF
SPF=4 -50%
SPF=10 -85%
SPF=15 -956%około
SPF=30 -96,7%
SPF=50 -95%
SPF=60 -98,5%
SPF=100 -100%
Wolny rodnik jest cząsteczka organiczna pozbawiona 1 elektronu i bez tego nie może stanowić pełnej cząstki. Dąży więc do tego aby uzupełnić brakujący elektron z cząsteczek związków znajdujących się w tkankach organizmu. Napotkawszy zdrową czasteczkę błyskawicznie wchodzi z nią w reakcję i zabiera jej potrzebny elektron powoduje to uszkodzenie białek, tłuszczów, kw. Mlekowych, zdrowych komórek. W efekcie wolne rodniki przyczyniaja się do przedwczesnego stażenia się organizmu a ich gwałtownemu pomnażaniu sprzyjają także:
-stany zapalne przebiegające z wysoką gorączką
-zażywanie wielu leków
-stres
-zanieczyszczenie powietrza
-palenie papierosów
-alkohol
Sposobem walki z wolnymi rodnikami są tz. Antyoksydanty (przeciwutleniacze)
Najczęściej spotykamy je:
Witamina E- występuje w orzechach, szpinaku, kapuście, mango, łuskanych ziarnach pszenicy
Witamina C- występuje w owocach cytrusowych, brokułach, kalafiorze, kapusta
Betakaroten- kapusta włoska, szpinak, marchew, dynia, morela, pietruszka
Tytoniowa twarz- spowodowana paleniem tytoniu, powoduje wcześniejsze występowanie zmarszczek, opuznienie gojenia się ran, zaostrzenie wielu schorzeń skóry (trądzik, łuszczyca), obniżenie zawartości witamin w skórze tj. A,C,E, obniżenie poziomu estrogenów- co wpływa na wysuszenie skóry, zmniejszenie ilości włókien kolagenowych, skracają skurcz naczyn krwionośnych co ogranicza dopływ do nich składników odżywczych
Zanieczyszczenia organizmu
Smog-osadza się w skórze nie pozwala dostac się tam substancją odżywczym
Ozon-zwiększa ilość wolnych rodników

Składniki mineralne:
Do makroelementów należą: Wapń, Chlor, Magnez, Fosfor, Potas, Sód .
Do pierwiastków śladowych czyli mikroelementów należą: Żelazo, Cynk, Miedź, Mangan, Molibden, Jod, Fluor , Chrom, Selen.
Wapń Funkcje: Wapń wchodzi w skład materiału budulcowego kości i szkliwa. Wapń przez cały czas podlega przemianom polegającym na wbudowywaniu do kości i szkliwa oraz resorpcji. Pełni rolę w przewodzeniu impulsów nerwowych, mechanizmie skurczu mięśni, przepuszczalności błon komórkowych, w regulacji procesu krzepnięcia krwi, regulacji rytmu serca oraz wchłaniania witaminy B12, wpływa na kontrolę ciśnienia tętniczego. Prawidłowe stężenie wapnia redukuje ryzyko wystąpienia chorób serca, udarów, raka jelita grubego oraz kamieni nerkowych, wchodzi w skład wielu enzymów. Źródła: Sery żółte, sery białe, mleko, sardynki, rzeżucha, jaja, kapusta, mięso, ziemniaki, buraki, rośliny strączkowe, orzechy.
Zapotrzebowanie: Wapń wyraża się w tabelach żywieniowych w miligramach [mg].
Chlor Funkcje: Jest głównym składnikiem wydzielin i wydalin, wchodzi w skład soków trawiennych w przewodzie pokarmowym (sok żołądkowy i ślina), uczestniczy w regulacji gospodarki wodnej w organizmie oraz równowagi kwasowo zasadowej. Źródła: Sól, sery żółte, wędliny, żywność produkowana z udziałem soli. Zapotrzebowanie: Chlor wyraża się w tabelach żywieniowych w miligramach [mg] lub gramach [g].
Magnez Funkcje: Magnez bierze udział w budowie kości i zębów, ma udział w procesie widzenia, spełnia ważną rolę w przekazywaniu informacji między mięśniami i nerwami, bierze udział w przemianie materii, w syntezie kwasów nukleinowych i białka, w termoregulacji, metabolizmie lipidów, hamuje krzepnięcie krwi (chroni przed zakrzepami w naczyniach, skrzepami w sercu - ochrona przed zawałem), jest aktywatorem niektórych enzymów.
Źródła: Mąka sojowa, kasza jęczmienna, orzechy, kasza gryczana, czekolada, kakao, pestki dyni, fasola, groch, kukurydza, soczewica, szpinak, mąka pełnoziarnista. Zapotrzebowanie: Magnez wyraża się w tabelach żywieniowych w miligramach [mg]. Aby nie dopuścić do możliwości przedawkowania, źródłem tego składnika mineralnego powinna być żywność.
Fosfor Funkcje: Składnik kości, zębów, związków wysokoenergetycznych, kwasów nukleinowych, kefaliny, lecytyny, błon komórkowych oraz krwi. Bierze udział w budowie i utrzymaniu prawidłowego stanu zębów i kości; w regulacji równowagi kwasowo-zasadowej, Odgrywa bardzo duża rolę w procesach anabolicznych i katabolicznych, bierze udział w spalaniu glukozy. Źródła: Produkty mleczne, mięso, ryby, wątroba, jaja, sery żółte, groch, pestki dyni, fasola, ziemniaki, pełnoziarniste produkty zbożowe, marchew.

Potas Funkcje: Potas bezpośrednio związany jest z sodem i zapewnia prawidłową gospodarkę wodną organizmu, główny kation płynu wewnątrzkomórkowego, składnik enzymów, występuje w sokach trawiennych, reguluje gospodarkę wodną (objętość komórek, ciśnienie osmotyczne wewnątrzkomórkowe), wpływa na równowagę kwasowo-zasadową, zapewnia prawidłowe funkcjonowanie nerwów i mięśni, zwiększa przepuszczalność błon komórkowych (antagonista wapnia), zwiększa aktywność gruczołów wydzielniczych.
Źródła: Banany, morele, marchew, ziemniaki, brokuły, brukselka, kapusta, awokado, daktyle, orzechy, szpinak. Zapotrzebowanie: Potas wyraża się w tabelach żywieniowych w miligramach [mg] lub gramach [g]. Dla tego składnika mineralnego z powodu braku danych nie została oznaczona bezpieczna maksymalna dawka nie powodująca ryzyka efektów ubocznych, dlatego też, aby nie dopuścić do możliwości przedawkowania, źródłem tego składnika powinna być żywność.
Sód Funkcje: Jest podstawowym składnikiem płynów ustrojowych (soki trawienne, krew, chłonka, płyn śródtkankowy), bierze udział w zachowaniu bilansu wodnego w organizmie oraz równowagi kwasowo zasadowej. Wpływa na prawidłowe funkcjonowanie nerwów i mięśni, składnik enzymów. Źródła: Sól, żywność produkowana z udziałem sodu. Zapotrzebowanie: Sód wyraża się w tabelach żywieniowych w miligramach [mg] lub gramach
Żelazo Funkcje: Najistotniejszy składnik czerwonego barwnika krwi (hemoglobiny), niezbędny także w procesie tworzenia czerwonych ciałek krwi w szpiku kostnym, żelazo wiąże dwutlenek węgla w hemoglobinie i transportuje go do płuc, skąd jest on usuwany. Pierwiastek ten jest także składnikiem wielu enzymów i białek biorących udział w metabolizmie organizmu. Bierze udział w syntezie DNA, niezbędny do prawidłowej budowy skóry, włosów, paznokci, do prawidłowego funkcjonowania układu odpornościowego. Źródła: Mięso, wątroba, ryby, żółtko jaj, twaróg, orzechy, mleko, warzywa strączkowe, brokuły, szpinak, krewetki. Zapotrzebowanie: Żelazo wyraża się w tabelach żywieniowych w miligramach [mg].
Cynk Funkcje: Jest niezbędny do syntezy DNA i RNA, białek, insuliny i nasienia, niezbędny dla prawidłowego funkcjonowania systemu immunologicznego oraz do aktywacji ponad 80 enzymów. Bierze udział w metabolizmie węglowodanów, tłuszczy, białek i alkoholu. Potrzebny w procesie ochrony przed wolnymi rodnikami, odczuwania smaku i zapachu, ma wpływ na wygląd włosów i paznokci. Źródła: Chude mięso, chude mleko, żółtko jaj, mąka pełnoziarnista, orzechy, żywność pochodzenia morskiego. Zapotrzebowanie: Cynk wyraża się w tabelach żywieniowych w miligramach [mg].
Miedź Funkcje: Miedź jest niezbędna do prawidłowego funkcjonowania organizmu. Bierze udział w wytwarzaniu czerwonych krwinek, w tworzeniu kości i kolagenu, w prawidłowym gojeniu ran, we wchłanianiu i transporcie żelaza, w metabolizmie kwasów tłuszczowych i w powstawaniu RNA, jest składnikiem niektórych enzymów, odgrywa pewną rolę w procesach przemiany materii ośrodkowego układu nerwowego i w przemianie barwników. Źródła: Cielęcina, orzechy, warzywa strączkowe, zboża, drób, wątroba, małże, ryby, kasza gryczana, żółtka jaj. Zapotrzebowanie: Miedź wyraża się w tabelach żywieniowych w mikrogramach [?g].
Mangan Funkcje: Mangan jest pierwiastkiem niezbędnym w śladowych ilościach do prawidłowego funkcjonowania. Bierze udział w budowie enzymów metabolizujących glukozę i kwasy tłuszczowe, jest elementem strukturalnym kości i skóry. Mangan jest bardzo ważny w procesach reprodukcji oraz prawidłowym funkcjonowaniu ośrodkowego układu nerwowego.
Źródła: Orzechy, herbata, mąka pełnoziarnista, zielone warzywa, groszek, buraki, fasola, szpinak.Zapotrzebowanie: Mangan wyraża się w tabelach żywieniowych w miligramach [mg].
Molibden Funkcje: Wchodzi w skład metaloenzymów biorących udział w metaboliźmie białek, tłuszczów i puryn. Źródła: Mleko, wątroba, fasola, czerwona kapusta, zielone części roślin, mąka pełnoziarnista, ryż naturalny, nasiona roślin strąkowych, sery, mięso i podroby.
Zapotrzebowanie: Molibden wyraża się w tabelach żywieniowych w mikrogramach [?g].
Jod Funkcje: Jod jest niezbędny do prawidłowego funkcjonowania tarczycy (wchodzi w skład hormonów tarczycy, które biorą udział w regulowaniu podstawowych funkcji życiowych: kontrolują temperaturę, układ nerwowy, mięśniowy, podział komórek przez co wpływa na tempo metabolizmu w organizmie), zapobiega powstawaniu wola. Źródła: Sól jodowana, ryby morskie, owoce morza, drożdże, morszczyn, cebula. Zapotrzebowanie: Jod wyraża się w tabelach żywieniowych w mikrogramach [?g].
Fluor Funkcje: Fluor jest składnikiem kości i zębów, wzmacnia szkliwo, zębinę, zapobiega występowaniu próchnicy, zmniejsza rozpuszczalność szkliwa. U osób dorosłych pełni również ważną rolę w prawidłowym funkcjonowaniu kośćca. Wpływa na gospodarkę wapnia i fosforu w organizmie. W okresie ciąży pomaga we wchłanianiu żelaza i zapobiega niedokrwistości. Źródła: Ryby morskie i produkty pochodzenia morskiego, czarna herbata, orzechy włoskie, wątroba, soja, mleko, rośliny strączkowe, woda mineralna. Zapotrzebowanie: Fluor wyraża się w tabelach żywieniowych w miligramach [mg].
Chrom Funkcje: Pierwiastek regulujący poziom cholesterolu i kwasów tłuszczowych. Bierze udział w uwrażliwieniu komórek na insulinę (spłaszczenie krzywej glikemicznej) i w trawieniu białek. Źródła: Orzechy, mąka pełnoziarnista, wątroba, grzyby, rośliny strączkowe, szparagi, brokuły. Zapotrzebowanie: Chrom wyraża się w tabelach żywieniowych w mikrogramach [?g]. Dla tego składnika mineralnego z powodu braku danych nie została oznaczona bezpieczna maksymalna dawka nie powodująca ryzyka efektów ubocznych, dlatego też, aby nie dopuścić do możliwości przedawkowania, źródłem tego składnika powinna być żywność.
Selen Funkcje: Jest to mikroelement działający bezpośrednio w połączeniu z witaminą E. Bierze udział w eliminacji wolnych rodników i metali ciężkich takich jak arsen, kadm, srebro i rtęć, bierze udział w przemianie hormonów tarczycy. Źródła: Żywność pochodzenia morskiego, mięso, kukurydza, mąka pełnoziarnista, warzywa strączkowe. Zapotrzebowanie: Selen wyraża się w tabelach żywieniowych w mikrogramach [?g].

Witamina
Witaminy rozpuszczalne w tłuszczach
Nazwa witaminy Inne nazwy Najważniejszy wpływ na funkcje organizmu Najbogatsze źródła
Witamina A
Retinol,

Beta-karoten
= Prowitamina A ? wzrost i ogólny rozwój organizmu,
? tworzenie kości,
? produkcja hormonów,
? widzenie (także nocne),
? prawidłowy rozwój i funkcjonowanie skóry,
? ochrona przed nowotworami i chorobami serca (przeciwutleniacz). Ryby morskie, tran, wątroba wołowa, wątroba wieprzowa, węgorz, żółtko jaj, masło, oleje roślinne, szpinak, morele, sałata, jarmuż, dynia, groszek zielony, boćwina, szczaw, marchew.
Witamina D
Kalciferol ? przemiany wapnia i fosforanów
? Właściwa mineralizacja kości Ryby morskie, tran, węgorz, śledź, szprot, makrela, łosoś, wątroba cielęca, wątroba wieprzowa, wątroba wołowa, wątroba barania, żółtko jaja, świeże jaja, masło, masło roślinne, sery żółte.
Witamina E
Tokoferol ? zapobieganie uszkodzeniu błon komórkowych przez procesy utleniania - tzw. przeciwutleniacz (=antyoksydant),
? Ochrona przed rozwojem miażdżycy - hamuje utlenianie frakcji LDL cholesterolu (tzw. zły cholesterol). Soja, kiełki zbóż, oleje roślinne - słonecznikowy i sojowy, jaja świeże całe, żółtko jaja, kasze - jęczmienna i gryczana, zboża, orzechy, szparagi, tran, masło, masło roślinne, kapusta - czerwona i włoska, jarmuż, groszek zielony, brukselka, fasola biała, groch, płatki owsiane.
Witamina K
Kompleks witamin K to: wit. K1 - Filochinon, wit. K2 - farnochinon, wit. K3 - menadion. ? Regulacja procesów krzepnięcia krwi i zapobieganie krwawieniom.
? utrzymywanie prawidłowej struktury kości i gojenie złamań. Lucerna, szpinak, kapusta, kalarepa, marchew, pomidory, groch, truskawki, ziemniaki, sery żółte, żółtka jaj kurzych, wątroba.



Witaminy rozpuszczalne w wodzie
Nazwa witaminy Inne nazwy Najważniejszy wpływ na funkcje organizmu Najbogatsze źródła
Witaminy B (kompleks)
Witamina B1
Tiamina ? Przemiany metaboliczne glukozy we krwi w związki wysokoenergetyczne,
? Funkcjonowanie włókien układu nerwowego, serca i mięśni,
? Produkcja krwinek czerwonych. Drożdże, niełuskane ziarno pszenicy, płatki owsiane, mięso wieprzowe, wątroba wieprzowa, wątroba cielęca, jaja, ziemniaki, orzechy, groch, fasola, pieczywo pełnoziarniste.
Witamina B2
Ryboflawina ? Produkcja związków wysokoenergetycznych,
? Właściwe funkcjonowanie skóry i błon śluzowych Drożdże, wątroba cielęca, wątroba wieprzowa, mleko, płatki owsiane, całe ziarno pszenicy, szpinak, mięso wieprzowe, jaja, marchew, chleb biały, ser żółty, makrela.
Witamina B5
Kwas pantotenowy ? Metabolizm tłuszczów, węglowodanów i białek,
? Synteza hormonów sterydowych i innych związków chemicznych.
? Prawidłowa budowa i funkcjonowanie skóry oraz włosów
? Ochrona przed infekcjami. Drożdże, wątroba wieprzowa, wątroba cielęca, jaja, niełuskane ziarno pszenicy, płatki owsiane, pełnoziarnisty chleb, mięso wieprzowe, mięso wołowe, chleb biały, mleko, ziemniaki, szpinak, marchew, kapusta.
Witamina B6
Pirydoksyna ? Synteza i regulacja ponad 60 białek w organizmie (głównie białka związane z prawidłowym funkcjonowaniem układu nerwowego)
? Produkcja czerwonych i białych komórek krwi. Drożdże, niełuskane ziarno pszenicy, mięso wołowe, mięso wieprzowe, chleb biały, kapusta, płatki owsiane, mleko, marchew, ziemniaki, ryby.
Witamina B12
Kobalamina ? Tworzenie czerwonych komórek krwi,
? Tworzenie materiału genetycznego (synteza DNA i RNA),
? Prawidłowe funkcjonowanie układu nerwowego. Wątroba wołowa, wątroba wieprzowa, nerki wołowe, nerki wieprzowe, śledź, makrela, łosoś, pstrąg, mózg wieprzowy, ozór wołowy, flądra, dorsz, mózg cielęcy, wołowina, baranina, cielęcina, żółtko jaja kurzego, sery żółte.
Witamina PP
Witamina B3, Niacyna, Kwas nikotynowy ? Procesy utleniania i redukcji w organizmie
? Regulacja poziomu cukru we krwi (produkcja związków energetycznych).
? Regulacja przepływu krwi w naczyniach krwionośnych.
? Regulacja poziomu cholesterolu. Drożdże, wątroba wieprzowa, wątroba cielęca, mięso wołowe, mięso wieprzowe, niełuskane ziarno pszenicy, pełnoziarnisty chleb, marchew, chleb biały, groszek szpinak, jabłka, kapusta, pomarańcze, ziemniaki, makrela.

Witamina C
Kwas askorbinowy ? Zmniejszanie szkodliwego działania chemicznych procesów utleniających - tzw. przeciwutleniacz
? Produkcja kolagenu i podstawowych białek w całym organizmie (kości, chrząstki, ścięgna, więzadła).
? Zwiększanie wydajności układu odpornościowego.
? Przyspieszanie gojenia ran, Róża cukrowa, róża dzika, porzeczka czarna, porzeczka biała, porzeczka czerwona, agrest, grejpfrut, cytryna, pomarańcz, malina, truskawka, rabarbar, bób, kapusta, kalafior, szczypior, pory cebula, groszek zielony, ziemniaki, pomidory, rzepa, jarmuż, kapusta czerwona, kapusta włoska, chrzan, rzodkiewka, brukselka, brokuły.
Kwas foliowy
Folacyna, Witamina B9 ? Regulacja różnych procesów metabolicznych w organizmie,
? Tworzenie kwasów nukleinowych DNA i RNA,
? Jest chemicznym przekaźnikiem w mózgu.
? Zapobieganie chorobom serca i miażdżycy.
? Tworzenie czerwonych komórek krwi. Wątroba wołowa, szpinak, nać buraków, kawon, dynia, kapusta, ziemniaki, mleko, jaja, wołowina, groszek zielony, marchew, pełnoziarnisty chleb, kasza jęczmienna, drożdże.
Witamina H
Biotyna ? Synteza aminokwasów, białek i kwasów tłuszczowych.
? Prawidłowa budowa i funkcjonowanie skóry oraz włosów,
? wspomaganie funkcji tarczycy. Ziarno pszenicy, jaja, mleko, kurczak, śledź, wieprzowina, wołowina, banany, winogrona, pomarańcze, kalafior, groch, szpinak, cebula, sałata, buraki, marchew, kapusta, drożdże, grzyby.