Budowa i historia układu słonecznego

Historia Układu Słonecznego według najnowszej teorii zapoczątkowana została ok. 5 miliardów lat temu. Mówi o tym, że powstał on równocześnie z obłoku międzygwiazdowego gazu i pyłu prawdopodobnie w wyniku wybuchu znajdującej się w jego pobliżu gwiazdy supernowej. Pod wpływem sił grawitacji obłok ten zaczął ulegać kondensacji tworząc w centralnym obszarze gęstą kulę gazową. Siły te zarazem wprawiały obłok w coraz szybszy ruch wirowy i w efekcie z materii tej uformował się płaski dysk wokół centrum. Temperatura w obszarze centralnym wzrosła na, tyle, że zapoczątkowane zostały reakcje jądrowe, w wyniku, których gazowa kula przeobraziła się w gwiazdę Słońce a z materii dysku wykształciły się mniejsze ciała układu słonecznego - planety, planetoidy i komety.
W Słońcu skupiona jest prawie cała masa Układu Słonecznego (99,87%), temperatura w jego jądrze dochodzi do 15-20 mln stopni Celsjusza, ciśnienie do 5 mld atmosfer i składa się głównie z wodoru i helu. Wokół niego siłą grawitacji utrzymywane są rozmaite ciała niebieskie, do których należą planety z księżycami, międzyplanetarne obłoki gazu i pyłu oraz olbrzymia ilość planetoid, komet i meteroidów.
Układ Słoneczny stanowi całość. Ciała do niego należące obiegają Słońce z różnymi prędkościami po orbitach eliptycznych, za wyjątkiem komet, w tym samym kierunku.
Główny element w układzie stanowią planety. Są to ciała niebieskie o średnicach większych niż 1000 km, obiegające gwiazdę i niemające własnych źródeł energii promienistej, widoczne dzięki oświetleniu ich promieniowaniem gwiazdy. Są bryłami o kształcie zbliżonym do elipsoidy obrotowej o niewielkim spłaszczeniu i średnicach od ok. 2300 km do 142800 km. U większości z nich wykryto atmosfery, stanowiące otoczki gazowe utrzymujące się przy ich powierzchni dzięki przyciąganiu grawitacyjnemu. Jest ich dziewięć i krążą wokół Słońca w następującej kolejności:
 Merkury- planeta znana już w starożytności, przedostatnia, co do wielkości z całego Układu Słonecznego o stosunkowo niewielkiej masie równej 0,05 masy Ziemi o bardzo rozrzedzonej atmosferze i bardzo słabym polu magnetycznym(ok. 100 razy słabszym od ziemskiego). Jego powierzchnię pokrywają liczne kratery pochodzenia wulkanicznego i meteorytowego. Nie posiada żadnych satelitów.
 Wenus- drugi pod względem jasności obiekt na nocnym niebie. Jej powierzchnia składa się z wysokich gór, rozległych równin, wyżyn, kraterów. Ma gęstą i nieprzeźroczystą atmosferę złożoną w 97% z dwutlenku węgla. Nie posiada również wewnętrznego pola magnetycznego jak też żadnych satelitów.
 Ziemia- trzecia wg oddalenia od Słońca planeta Układu Słonecznego. Jedyne znane miejsce we wszechświecie, gdzie rozwinęło się życie. Jest także jedyną planetą Układu Słonecznego, której powierzchnię w ponad 70% pokrywa woda. Posiada atmosferę składającą się głównie z azotu (78%) i tlenu i pole magnetyczne zwane magnetosferą. Dokładne wyznaczenie masy Ziemi stanowi podstawę oceny mas innych ciał niebieskich. Ziemia ma jednego naturalnego satelitę – Księżyc, który jest drugim po Słońcu pod względem jasności obiektem na niebie a od 1957r szereg satelitów sztucznych.
 Mars- trzecia pod względem jasności planeta na nocnym niebie. Na jej powierzchni występują liczne kratery w tym najwyższa góra w Układzie Słonecznym. Jej atmosfera jest bardziej rozrzedzona od ziemskiej i składa się głównie z dwutlenku węgla, w której występują liczne huragany i burze pyłowe. Temperatura na powierzchni Marsa ulega silnym wahaniom rocznym i dobowym a jej rdzawy kolor i miano „czerwonej planety” zawdzięcza licznym związkom żelaza w skorupie.
 Jowisz- jest największą planetą Układu Słonecznego posiadającą rozległą, nieprzeźroczystą atmosferę złożoną gł. z wodoru (90%) i helu. Posiada prawdopodobnie małe, skaliste jądro. Jest jednym z najsilniejszych radioźródeł nieba, posiada ponadto pole magnetyczne 10 razy większe od ziemskiego. Wokół Jowisza rozciągają się dwa pierścienie (podobne do pierścieni Saturna) i występuje szesnaście satelitów.
 Saturn- najodleglejsza ze znanych w starożytności planet o silnie spłaszczonym kształcie na skutek bardzo małej gęstości i szybkiego obrotu. Ma gęstą atmosferę i osiemnaście satelitów. Wokół niego rozciąga się charakterystyczny układ pierścieni składających się z oddzielnych brył i drobnych cząstek materii. Jest otoczony, podobnie jak Ziemia, lecz nieco słabszą magnetosferą.
 Uran- jest siódmą planetą biorąc pod uwagę oddalenie od Słońca. Kształt globu jest stosunkowo mocno spłaszczony z powodu wirowania wokół własnej osi ruchem wstecznym. Jego masa jest 4,5 razy większa od masy Ziemi a atmosfera składa się głównie z wodoru i helu. Jako jedyna planeta układu nie posiada wewnętrznego źródła energii, występuje za to trzy razy silniejsze pole magnetyczne niż na Ziemi, mimo iż nie jest znane jego źródło. Jest otoczony rzadkim pierścieniem rozdrobnionych bryłek materii i dotychczas odkrytymi piętnastoma satelitami.
 Neptun- ósma planeta Układu Słonecznego, pod względem właściwości fizycznych jest podobny do Urana. Jest od niego troszkę mniejszy, choć masą swą i tak przewyższa Ziemię. Podobnie jak Jowisz emituje dwa razy więcej energii niż otrzymuje ze Słońca, mimo iż nieznany jest tego mechanizm. Posiada cztery wąskie obręcze wokół globu i osiem satelitów.
 Pluton- najsłabiej zbadana, ostatnia planeta w Układzie Słonecznym odkryta dopiero, w 1930r. będąca prawdopodobnie w przeszłości księżycem Neptuna. Posiada charakterystyczną cechę, mianowicie jego orbita przecina orbitę Neptuna prze co okresowo nie jest najdalszą planetą układu ustępując miejsca właśnie Neptunowi. Powierzchnia Plutona składa się w większości z zamarzniętego metanu i niestety ze względu na małe rozmiary i odległość nie znamy jego dokładnych wymiarów.
Pozostałym, stałym elementem Układu Słonecznego są m.in. planetoidy, czyli niewielkie ciała niebieskie o składzie kamiennym, węglowym lub metalicznym krążące wokół Słońca. Zaliczamy do nich tak obiekty duże (o średnicy do 1000 km) jak i najmniejsze drobiny pyłowe. Występują przede wszystkim w pasie położonym pomiędzy orbitami Marsa i Jowisza.
Do stałych elementów układu zaliczyć też musimy komety, ciała niebieskie zbudowane głównie z zamrożonych gazów z dodatkiem substancji nielotnych. Są stosunkowo niewielkie i krążą wokół Słońca po bardzo różnych torach, zgodnych lub przeciwnych do kierunku ruchów planet i planetoid. Jeśli któraś z nich zbliży się do Słońca, jej jądro częściowo wyparowuje i tworzy się jasna otoczka gazowo-pyłowa i jeden lub więcej warkoczy, których długość może dochodzić nawet do kilkuset milionów kilometrów. Niewielka część z nich to tzw. komety krótkookresowe jednak najbardziej znaną z nich jest kometa Halleya, która obiega Słońce średnio, co 76 lat.
Kolejnymi i ostatnimi dotyczącymi tego tematu obiektami wypełniającymi przestrzeń międzyplanetarną są meteroidy, zjonizowane gazy wypływające ze Słońca zwane wiatrem słonecznym i pyły. Meteroidy tworzą odłamki skalne lub drobiny pyłu poruszające się w przestrzeni kosmicznej i często wchodzące w atmosferę ziemską, rozżarzając się na skutek tarcia i pozostawiając jaskrawą smugę na niebie zwaną meteorem lub niekiedy spadającą gwiazdą.