II Wojna Światowa. Od kampanii wrześniowej do karty atlantyckiej. (Najważniejsze informacje w skrucie.)

1. Kampania wrześniowa
Nad rankiem 1 września 1939r. Niemcy rozpoczęły działania zbrojne przeciw Polsce. Niemiecki pancernik „Schleswig Holstein” wpłynął do portu w Gdańsku i kierował się w stronę Westerplatte. Kwadrans przed 5 nad ranem rozpoczęto ostrzał Westerplatte. Niemcy ruszyli do szturmu. Załoga Westerplatte skapitulowała po 7 dniach dzielnego odpierania ataków nieprzyjaciela. Przez pierwsze trzy dni wojny trwał bój graniczny. Armie „Pomorze”, „Poznań” oraz „Modlin” na skutek konfrontacji z silniejszym, lepiej wyposażonym przeciwnikiem zmuszone zostały do odwrotu (opuszczenia zajmowanych pozycji i cofnięcia się w głąb kraju). 3 września na skutek odrzucenia żądań Anglii i Francji dotyczących wstrzymania ofensywy niemieckiej ów dwa kraje wypowiedziały Niemcom wojnę. Gdy 7 września nadal trwał odwrót armii „Poznań”, częściowo rozbita została armia „Łódź”, co otworzyło Niemcom drogę na Warszawę. Podobnie rozdzielona atakiem z Podhala została armia „Kraków” i „Karpaty”, które walczyły u swych boków. Z 4 na 5 września rozpoczęto ewakuację rządu oraz instytucji państwowych. Brak reakcji sojuszników Polski pogłębiał tylko już i tak dramatyczną sytuację. 9 września armia „Poznań” uderzyła znad Bzury na skrzydło 8 armii niemieckiej. Uderzenie było zaskoczeniem dla oddziałów niemieckich. Atak ten zahamował błyskawiczną kampanię Hitlera. 16 września sytuacja Polski była już tragiczna. Większa część zachodniej i środkowej Polski znalazła się w rękach wroga. Niemcy mordowali ludność cywilną i jeńców. W Bydgoszczy hitlerowcy rozstrzelali 5 tys. osób. 17 września granicę polską przekroczyła Armia Czerwona, która pod pretekstem opieki nad ludnością białoruską i ukraińską pogwałciła postanowienia traktatu o nieagresji z Polską z roku 1932. Między 18-20 września w bojach pod Tomaszowem Lubelskim rozbity został polski front środkowy. 28 września skapitulowała Warszawa, a 2 października załoga Helu. Od 2 do 5 października trwały walki Samodzielnej Grupy Operacyjnej „Polesie” dowodzonej przez gen. Franciszka Kleeberga w rejonach Kocka. Jednak po włączeniu się do walk sił ZSRR SGO „Polesie” skapitulowało. BILANS KAMPANII Kampania wrześniowa przyniosła wiele strat: po stronie polskiej ok. 70 tys. zabitych żołnierzy i oficerów, ok. 133 tys. rannych, ok. 300 tys. wziętych do niewoli niemieckiej i ok. 180 tys. (+ok. 50tys.) do radzieckiej. Klęska polskich wojsk była nieunikniona...
2. Wojna w Europie
Agresja Niemiec na Danię i Norwegię
W kwietniu 1940r. Niemcy zaatakowały Danię i Norwegię. Dania zdobyta została w ciągu jednego dnia, jednak porządek okupacyjny wprowadzono dopiero w 1943r. Celem nadrzędnym ataku na Norwegię zaś było zdobycie portów norweskich stanowiących doskonałą bazę przydatną w ataku na Wielką Brytanię, a także dających kontrolę nad rudą szwedzką. Z tych samych powodów los Norwegii nie był obojętny WB. Wojska niemieckie bez trudu pokonały lądową armię norweską. WB wysłała do Norwegii korpus ekspedycyjny, który od kwietnia do czerwca toczył walki m.in. wokół portu Narwik. Król i rząd norweski udali się na emigrację do WB. W Norwegii zaczęła się władza niemiecka.
Wojna Niemiec z Belgią, Holandią, Luksemburgiem i Francją
Działania wojenne rozpoczęły się 10 maja 1940r. 15 maja poddała się Holandia, a 27 maja Belgia. Tymczasem Niemcy ominęli Linię Maginota i przełamali obronę francuską w Ardenach. Spod Dunkierki 27 maja rozpoczęto ewakuację do Wielkiej Brytanii otoczonych przez armie niemieckie wojsk francusko-brytyjskich. Zakończono ją 4 czerwca. Niemcy poruszali się w stronę stolicy - Paryża, który 14 czerwca oddany został bez walki. Układ o zawieszeniu broni między Francją a Niemcami podpisany został 22 czerwca 1940r. Na jego mocy Francja podzielona została na dwie strefy: północną, okupowaną przez III Rzeszę, stanowiącą 3/5 terytorium kraju; oraz na strefę południową która była wolna.
Bitwa o Anglię
Od sierpnia do października 1940r. prawie 3 tys. samolotów niemieckich uczestniczyło w masowych nalotach na lotniska, porty i fabryki angielskie. Realizowano w ten sposób plan inwazji na Wielką Brytanię, którego pierwszym etapem była wojna powietrzna. Od września zaczęto bombardować Londyn. Anglia zdołała się jednak obronić. Prowadziła także działania ofensywne, udało się nawet dotrzeć do Berlina. W listopadzie 1940r. było wiadomo, że bitwa o Anglię nie osiągnęła celów, mimo to kontynuowano naloty. Starano się także odciąć Wyspy Brytyjskie od posiadłości kolonialnych za pomocą blokady morskiej. Do samego końca wojny trwała tzw. Bitwa o Atlantyk.
3. Wojna radziecko-niemiecka
Najazd Niemiec hitlerowskich na ZSRR
22 czerwca Niemcy rozpoczęły realizację planu „Barbarossa”, który zakładał błyskawiczne uderzenie lotnictwa i sił lądowych na stacjonujące w pasie przygranicznym jednostki Armii Czerwonej. Już w pierwszych dniach przyniósł on Niemcom sukces. Zniszczyli lotniska i samoloty sił radzieckich. Dywizje niemieckie wyraźnie poruszały się w głąb ZSRR. W sierpniu zajęty został Smoleńsk co otwierało drogę do Moskwy. We wrześniu zdobyto Kijów. W tym samym miesiącu rozpoczęło się oblężenie Leningradu, które trwało 900 dni i doprowadziło do śmierci wielu osób. Niemcy zyskiwali przewagę.
Bitwa pod Moskwą
11 listopada na przedmieściach Moskwy zatrzymały się Grupy Armii „Środek”. Rosjanie zmobilizowali rezerwy. Dowódca obrony Moskwy, gen. Gieorgij Żukow zdołał powstrzymać atak. 5 grudnia Armia Czerwona przeszła do kontrataku. Celów Barbarossy nie osiągnięto.
Walki o Stalingrad
Naczelne dowództwo nad Wermahtem przejął Hitler. Planował uderzenie na Kaukaz. 22 czerwca 1942r. ruszyła ofensywa niemiecka na linię Kursk-Charaków. W lipcu oddziały niemieckie po przełamaniu linii obrony radzieckiej dotarły do Stalingradu. Rozpoczęły się walki o każdą ulicę i każdy dom miasta. W listopadzie zamknięte przez Rosjan w „kotle stalingradzkim” siły niemieckie skapitulowały. Do niewoli dostało się ok. 100 tys. żołnierzy, oficerów (3 tys.), generałów (27).
Ofensywa hitlerowska ku Wołdze i Kaukazowi
Po raz trzeci Niemcy zaatakowali Łuk Kurski latem 1943r. Celem operacji „Cytadela” było zlikwidowanie Łuku Kurskiego, a następnie uderzenie na Moskwę. Bitwa ta była jedną z najważniejszych bitew II Wojny Światowej. Przyczyniła się do zniszczenia pancernych dywizji Wermahtu.
4. Wojna w Afryce i we Włoszech
Pakt Trzech
27 września 1940r. przez Włochy, III Rzeszę i Japonię zawarty został pakt, który dzielił strefy wpływów tych państw. 28 października Włochy zaatakowały Grecję jednak dopiero pomoc Wermahtu udzielona włoskiemu sojusznikowi w kwietniu 1941r. zakończyła podbój Grecji. 17 kwietnia zdobyta została Jugosławia, a 20 maja drogą desantu powietrznego zaatakowano Kretę.
Front w Afryce. Obrona Tobruku. Bitwy pod El Alamejn i El Gazala.
13 września 1940r. włoskie siły pod dowództwem marszałka Rodolfo Grazioniego zaatakowały pozycje brytyjskie w Afryce. Celem ataku było opanowanie kanału Sueskiego i dotarcie do pól roponośnych. Atak został zatrzymany a rozbita armia włoska wycofała się do Libii. W lutym 1941r. na pomoc Włochom wyruszyły oddziały niemieckie Afrika Korps. Początkowo odnosiły one sukcesy w walkach z Brytyjczykami. Centrum walk stała się twierdza Tobruk położona na pograniczu libijsko-egipskim. 22 października brytyjski marszałek Bernard Montgomery odniósł zwycięstwo pod El Alamejn. Wojska niemieckie zajmujące Tunezję skapitulowały w maju 1943r. Afryka została więc w rękach aliantów.
Inwazja we Włoszech
Alianci zamierzali szybko wyeliminować z działań słabszego przeciwnika jakim były Włochy. 10 lipca 1943r. na Sycylii wylądowały: 8 armia amerykańska Pattona oraz 8 armia brytyjska marszałka Montgomerego. Szybko zdobyto Sycylię. W lęku przed atakiem aliantów Włochy dokonały przewrotu i aresztowały Mussoliniego. Nowy rząd 3 września 1943r. podpisał rozejm z aliantami. Jednak Hitler przybył z pomocą do włoskiego partnera i po zajęciu Rzymu uwolnił Mussoliniego z aresztu. Rozmieścił siły na północnej, kontrolowanej przez siebie części kraju. Utworzona została w ten sposób linia Gustawa będąca 120 km pasem obrony Niemiec i Włochów. Jej kluczowym punktem był klasztor Monte Cassino.
Bitwa pod Monte Cassino
Atak na Monte Cassino rozpoczął się 11 maja 1944r. Po ciężkich walkach 18 maja po dwudniowym boju udało się oddziałom polskim zająć ruiny klasztoru. Co w znacznym stopniu przyczynił się do zdobycia linii Gustawa. Otworzyło to aliantom drogę na Rzym, który zdobyto 4 czerwca. Pod Monte Cassino u boku Brytyjczyków walczyły oddziały polskie jak: 2 Korpus Polski pod dowództwem Władysława Andersa.
5. Wojna w Europie zachodniej 1944-45r.
Lądowanie w Normandii
W nocy z 5/6 czerwca 1944r. rozpoczęto realizację operacji „Overlord” której celem miało być otworzenie drugiego frontu w Europie i wyzwolenie Francji. Z portów brytyjskich wypłynęło 6700 jednostek z zadaniem przetransportowania do Normandii żołnierzy, broni i sprzętu. Siłami alianckimi liczącymi ok. 2 milionów ludzi dowodził gen. Dwight Eisenhower. Atak aliantów okazał się zaskoczeniem dla niemieckich oddziałów. 25 lipca nastąpił przełom w walkach o Normandię. Armie alianckie przełamały niemieckie pozycje i opanowały Bretonię aż po Loarę. 25 sierpnia garnizon niemiecki kapitulował przed aliantami w Paryżu. Francja została wyzwolona.
Strategiczne bombardowanie Niemiec
Zmęczenie wojną dawało się odczuć w samych Niemczech. Lotnictwo alianckie bombardowało niemieckie miasta. III Rzesza powoli przegrywała wojnę. Coraz wyraźniejsza stawała się przewaga aliantów. Doszło do zamachu na Hitlera. Jednak był on nieudany. Tuż przed 1945r. Hitler polecił zmobilizować wszystkich mężczyzn w wieku od 16 do 60 roku życia w celu wstąpienia do armii. Ruszyła ofensywa styczniowa ze wschodu. Między 11 a 15 stycznia rozpoczęto działania. Wał Pomorski, na którym głównie toczono walki został przełamany przez Armie Czerwoną i sprzymierzone z nią siły polskie.
Zdobycie Berlina
Wiosną dowództwo radzieckie przystąpiło do decydującego natarcia na Berlin. 16 kwietnia 1945r. armia radziecka rozpoczęła operację berlińską. Jednostki radzieckie rozczłonkowały obronę niemiecką. 25 kwietnia rozpoczął się bezpośredni szturm na pozycje niemieckie. W walkach uczestniczyła 1 Dywizja Piechoty im. Tadeusza Kościuszki. 2 maja Berlin padł, a Hitler trzy dni wcześniej popełnił samobójstwo.
Kapitulacja III Rzeszy
7 maja do kwatery głównej gen. Eisenhowera przybył gen. płk. Alfred Jodl i podpisał akt bezwarunkowej kapitulacji Niemiec. Akt ten wchodził w życie z dniem 8 maja. Identyczny akt przyjął w Berlinie przedstawiciel Stalina marszałek Żukow 8 maja o północy.
6. Działania Wielkiej Koalicji
Karta Atlantycka
14 sierpnia 1941r. podpisana została przez przedstawicieli: Wielkiej Brytanii - W. Churchilla i Stanów Zjednoczonych - F.D. Roosevelta Karta Atlantycka, która formowała wspólnie akceptowane zasady. Gwarantowała ona: nienaruszalność terytorialną, poszanowanie praw narodów do wyboru ustroju, kontynuowanie wojny aż do zwycięstwa (rezygnacja z zaborów terytorialnych), współpraca międzynarodowa, swoboda handlu i żeglugi, wyrzeczenie się stosowania siły we wzajemnych stosunkach, odbudowa suwerennych praw narodów i ich demokratyczny rozwój. We wrześniu 1941r. w Londynie zwołana została konferencja, na której ZSRR przyjął Kartę Atlantycką.