Lwowska Galeria Obrazów - Aleksander Kotsis - Matula pomarli

Matula umarła to tytuł dzieła namalowanego techniką olejną na papierze na płótnie w roku 1867. Obraz przechowywany we Lwowie w Lwowskiej Galerii Obrazów ma wymiary 61 cm x 40 cm.

Autorem dzieła jest Aleksander Kotsis (1836-1877), polski malarz, wykształcony w Krakowie u W.K Stattlera, W. Łuszczkiewicza i w Wiedniu, przebywał też w Monachium. Realista podejmujący tematy rodzajowe związane ze wsią podkrakowską, podhalańską, malujący epizody z powstania styczniowego oraz portrety. Jego płótna cechuje prosta kompozycja i czytelna fabuła oraz wąska gama kolorystyczna, pomimo iż był wybitnym kolorystą.

Tematem obrazu jest scena rodzajowa - śmierć matki. Częstym przedmiotem obserwacji Aleksandra Kotsisa, czołowego przedstawiciela realistycznego nurtu w polskim malarstwie II połowy XIX wieku była skrajna nędza galicyjskich chłopów. Realizm krytyczny w malarstwie przejawiał się w opisywaniu najskrajniejszych przypadków ludzkiej niedoli, wynikłych z niesprawiedliwych układów społecznych.

W niewielkim pomieszczeniu, przy leżącej na łóżku umierającej matce, siedzi dwoje dzieci. Trzecie, opierające się o stół przy oknie, delikatnie spogląda w ich stronę. Grupa postaci, która w oczach ma smutek i zmartwienie o dalszy swój los, stanowi pierwszy i dominujący plan obrazu. Tłem są ciemne ściany chaty.
Kompozycja płótna jest centralna i otwarta. Statyka nadaje obrazowi melancholijność.
Kotsis operuje wyłącznie plamą barwną przez co wzmaga się odczucie nędzy wieśniaków.
Gama barwna jest wąska. Ciepła kolorystyka oddaje klimat mrocznych, kurnych izb.
Światło naturalne, punktowe - wpada do ciemnego pomieszczenia przez niewielkie okno z lewej strony, oświetlając jedynie niektóre elementy obrazu. Leżąca na łóżku zmarła matka pozostaje w cieniu. Przestrzeń w obrazie została przedstawiona poprzez silny modelunek światłocieniowy. Dzięki niemu jesteśmy w stanie dojrzeć w tle uboga izbę, jak również wyraz twarzy postaci na łóżku. Ciepłe światło padające z okna silne oświetla między innymi tył stojącego chłopca przy czym jego twarz jest zacieniona.

Artysta malując tę scenę rodzajową nie zwraca uwagi na indywidualne przedstawienie postaci. Styka się z naturalizmem - przedstawia w przerażający sposób beznadziejną wegetację pozbawionych najniezbędniejszych środków do życia ludzkich istot.

Technika malarska ma ogromy wpływ na dzieło. Faktura jest gładka, niektóre elementy powstały w wyniku kładzenia farby są w sposób laserunkowy.

Obraz Matula umarła lub Matula pomarli Aleksandra Kotsisa ukazujący śmierc matki trojga dzieci - ostatniej żywicielki rodziny jest dziełem wstrząsającym, jednym z najwybitniejszych, jakie powstały w Polsce w zakresie tego gatunku.