Charakterystyka twórczej osobowości

Charakterystyka twórczej osobowości

Temat pracy: Charakterystyka twórczej osobowości

Osobowość człowieka kształtowana jest przez cechy biofizyczne jak też poprzez proces socjalizacji, która przystosowuje człowieka do życia w zbiorowości, umożliwia porozumienie się i inteligentne działanie w jej ramach, uczy jak się zachować, by osiągnąć cele życiowe.
Osobowość nie jest cechą gatunkową człowieka, lecz cechą indywidualną i kulturową, odnoszącą się do wzoru, do którego osiągnięcia zmierza proces wychowania i samowychowania.
Na osobowość twórczą składają się zarówno cechy typowe dla każdej jednostki twórczej, jak i właściwości indywidualne.
Ludzie, którzy są twórczy przejawiają dużą otwartość na świat, nowości, innych ludzi, łatwo przyswajają nowe informacje i transformują z łatwością wiedzę do nowych zastosowań. Wykazują stałą potrzebę nowości, zmiany, są tolerancyjni wobec dwuznaczności. Cechuje ich niezależność w myśleniu i działaniu oraz nonkonformizm, ale nie oznacza to, że nie potrafią współpracować, przeciwnie, cenią wiedzę, umiejętności i kreatywność innych i chętnie się uczą. Charakteryzują się dużą motywacją poznawczą, potrzebą osiągnięć i perseweracją (stałe wracanie do problemu, który ich nurtuje, a który uważają za interesujący). W pracy, w rozwiązywaniu problemów i w swoich pasjach są wytrwali.
Twórczość to proces budowania, powoływania do istnienia czegoś nowego, innego czego jeszcze nie było wcześniej. Proces ten musi być rozpatrywany nie jako produkt choroby, ale jako oznaka pełnego emocjonalnego, psychicznego zdrowia, jako wyraz samorealizacji normalnych zdrowych ludzi.
Proces twórczy by zaistniał, wymusza na nas posiadanie pewnych ściśle określonych cech osobowości, a dzięki owym cechom stajemy się autentycznymi.
Osoby twórcze wyróżniają się swoimi zainteresowaniami i postawami. Mniejsze znaczenie mają tu uzdolnienia intelektualne. Wielu twórczych ludzi charakteryzuje się niezależnością, intuicją i dużym poziomem samoakceptacji. Często są to introwertycy o bogatej fantazji. Nie dbają o opinię innych o nich samych i w związku z tym mogą swobodniej wyrażać własne myśli i idee. Osobowość twórcza dotyczy człowieka, który łatwo lub często wytwarza nowe, wartościowe dzieła, idee.
Twórcze osoby mają też większą wrażliwość estetyczną. Ich największą cechą jest jednak zdolność konstruktywnego rozwiązywania problemów.
Współczesność wyklucza ze swoich ram stagnację i zatrzymanie. Na piedestale naszych czasów wznoszą się ruch i zmiana, postęp i rozwój. W takim świecie nie każdy potrafi poruszać się swobodnie, nie każdy znajduje miejsce dla siebie i swych możliwości. Dlatego człowiek powinien być dziś wyposażony w takie cechy osobowościowe i umiejętności życiowe, które będą drogowskazami po zawiłych ścieżkach współczesności. Tylko wyobraźnia i myślenie wyzwolone ze stereotypów i schematów warunkują wzrost i postęp w każdej dziedzinie życia. Tylko otwartość i elastyczność umożliwiają adaptację do nowych warunków w zmieniającej się rzeczywistości.
Podłożem wszelkich procesów osobowo twórczych jest aktywność jednostki. Aktywność wraz z procesami poznawczymi i systemem potrzeb wywołują impulsy do działania, a te z kolei modyfikują zachowanie. Rozwój osobowości rozpoczyna się od pierwszych chwil życia i warunkiem jest określona budowa anatomiczna i funkcje organizmu, przede wszystkim systemu nerwowego, gruczołów wydzielania wewnętrznego, układu krążenia. Zasadniczy wpływ na kształtowanie osobowości mają pierwsze doświadczenia dziecka, np. reakcje rodziców wobec form zachowania się dziecka. Osobowość więc to zbiór ważnych psychicznych własności wzajemnie odróżniających ludzi.
W badaniach osób twórczych dostrzega się różnice w indywidualnych cechach, szczególnie w zakresie cech osobowości oraz funkcjonowania poznawczego. Rozważając problematykę funkcjonowania poznawczego zwraca się uwagę na styl poznawczy, który dotyczy ?sposobów podchodzenia do problemów poznawczych? nie natomiast stopnia efektywności ich rozwiązywania. Twierdzi się, że osoby twórcze są bardziej refleksyjne niż impulsywne. Refleksyjność wiąże się z aktywnym, ukierunkowanym i kontrolowanym poszukiwaniem informacji, natomiast osoby impulsywne preferują szybkie lecz błędne odpowiedzi na poszukiwane problemy.
Na uwagę zasługuje rozróżnienie pomiędzy intuicyjnym a racjonalnym stylem myślenia. Racjonalne przetwarzanie informacji jest myśleniem liniowym, przyczynowo - skutkowym, którego wynik znajduje uzasadnienie w przesłankach, a sytuacja problemowa i pomysły wiążą się z analitycznym opracowaniem. Jest ono związane z nasileniem procesów kontroli, które polegają na porównywaniu efektów kolejnych operacji ze standardami oraz z intensywną uwagą o dużej głębi i wąskim zakresie. Intuicji sprzyja natomiast relatywnie niski udział samokontroli, związany z uwagą ekstensywną o szerokim zakresie i małej głębi. Oznacza to równocześnie ujmowanie szerokiego pola danych, jednak przetwarzanie odbywa się w sposób bardziej powierzchowny (zmysłowy).
W wielu badaniach wykazano, że osoby twórcze charakteryzują się upodobaniem do intuicyjnego stylu myślenia, jednak styl ten nie ma monopolu na twórczość. Nawiązując do styli poznawczych warto zwrócić uwagę na ponadprzeciętne uzdolnienia poznawcze, do których należą między innymi: wysoki poziom uzdolnień do percepcji otaczającego świata, specyficzne właściwości uwagi, specyficzne właściwości pamięci, ponadprzeciętny poziom inteligencji, bogata wyobraźnia i intuicja twórcza. Indywidualność osoby twórczej nie ogranicza się do sfery intelektu, obejmuje również emocjonalność, systemy motywacyjne i relacje z innymi ludźmi.
Osobowość twórczą można opisać według trzech grup cech, odpowiadających trzem osobowościowym mechanizmom tworzenia. Są to cechy związane otwartością, niezależnością i wytrwałością.
Otwartość dotyczy łatwości asymilowania nowych informacji, niezależnie od ich chwilowej przydatności, wiarygodności czy niesprzeczności z już posiadanymi informacjami. Według pięcioczynnikowego modelu osobowości otwartość nazywana bywa ?czynnikiem kultury? i oznacza ciekawość intelektualną, zainteresowania estetyczne, krytyczny stosunek do wyznawanych wartości. Czasem cecha ta przeradza się w silną potrzebę nowości. Przeciwieństwem otwartości jest dogmatyzm, czyli skłonność do przedwczesnego udzielania jedynie słusznej odpowiedzi oraz upodobanie do zdecydowanych sądów.
Niezależność oznacza głównie postawę nonkonformizmu i nieulegania naciskowi. Badania wskazują, że osoby twórcze zarówno w pracy, jak i życiu prywatnym kierują się wewnętrznymi standardami i osobiście ustalonymi celami. Chętnie podważają istniejące normy i kwestionują powszechnie wyznawane wartości, wyznają niekonwencjonalne poglądy i nie starają się ich ukrywać.
Nonkonformizm jest istotą twórczości, wiąże się jednak z koniecznością ponoszenia społecznych i emocjonalnych kosztów, szczególnie wtedy, gdy społeczność wywiera presję w kierunku ujednolicenia zachowań swoich członków. Ta odporność jednostki na naciski i wpływy grupy oznacza także zdolność do akceptowania konfliktów i napięć społecznych. Silny związek z niezależnością i nonkonformizmem wykazuje cecha, która nosi nazwę psychotyczności. Wymiar ten na jednym biegunie oznacza empatię i altruizm, na drugim zaś, chłód emocjonalny, skłonność do zachowań antyspołecznych niekonwencjonalność. Psychotyczność w skrajnym nasileniu prowadzi do zaburzeń w postaci psychopatii i schizofrenii. Ostatnią formą jej przejawiania się jest aktywność twórcza. Twórczy lub destrukcyjny sposób przejawiania się psychotyczności zależy od obecności innych cech osobowości, na przykład stabilności emocjonalnej. Związki psychotyczności z twórczością wykazano w wielu badaniach, choć siła związku jest umiarkowana. Do tej pory nie jest wiadomo, czy psychotyczność sprzyja twórczości z powodu zawartego w niej pierwiastka nonkonformizmu, czy ze względu na poznawcze mechanizmy funkcjonowania osób. Badania osób twórczych wskazują na ich zdolność do długotrwałej, wytężonej pracy i odraczania gratyfikacji. Jednak wytrwałości nie redukuje się jedynie do siły motywów, które sterują aktywnością twórczą, ponieważ nie jest obojętne, jaki typ motywacji dominuje w strukturze osobowościowej człowieka. Osoba motywowana immanentnie cieszy się samą aktywnością twórczą, natomiast osoba motywowana potrzebą osiągnięć, czerpie satysfakcję z uzyskanego wyniku. Twierdzi się, że typową cechą osobowości ludzi twórczych jest łatwość wzbudzania motywacji samoistnej, w tym autonomicznej motywacji poznawczej, jak również dążenie do osiągnięć, ambicja oraz chęć potwierdzania własnej wartości. Warto również zwrócić uwagę na właściwości emocjonalne oraz charakterologiczne osób twórczych. Do właściwości emocjonalnych zaliczyć można: wysoki poziom wrażliwości emocjonalnej (często nadwrażliwość emocjonalna, czasem stany melancholii i okresowej depresji, nieśmiałość, tendencja do introwersji i podwyższonej neurotyczności, równocześnie zdolność do samoregulacji emocjonalnej, odporność na stres), silna potrzeba samotności z wyboru, przy wysokim poziomie społecznej empatii oraz zdolność do spontanicznej ekspresji, która jest instrumentem rozwoju. Oprócz nonkonformizmu i silnej potrzeby autonomii, wśród właściwości charakterologicznych u osób twórczych spotyka się: odwagę twórczą, pewność siebie, aktywność, witalność, wysokie aspiracje twórcze oraz wysoką samoocenę, przejawiają agresję w obronie własnego ?ja?; głębokie zainteresowania, pasję twórczą.
Literatura podejmująca powyższą problematykę zaznacza, iż brakuje spójnej teorii osobowości twórczej, dlatego cechy osób twórczych stanowią mozaikę. Nie wiadomo, które z nich są przyczyną, które zaś skutkiem twórczości.
Na podstawie tych informacji można postawić tezę, że człowiek nie jest całkowicie zdeterminowany przez społeczeństwo choć jego osobowość, jego decyzje mają swoje podłoże w tym, co ono w nim zaszczepiło. Od urodzenia zatopieni jesteśmy w społeczeństwie i jego kulturze. Wpajane są nam pewne zachowania akceptowane w danej społeczności, wzorce osobowe, które powinniśmy naśladować, przypisane są nam pewne role i wysuwane wobec nas pewne oczekiwania, które my mimowolnie staramy się spełnić. Już od niemowlęctwa w zależności od płci przypisane są nam pewne role, wyrażające się chociażby tym, że chłopcom kupowane są inne zabawki niż dziewczynkom. Wraz ze wzrostem uczeni jesteśmy co nam wolno, a czego nie wypada. Pozycja naszych rodziców i miejsce urodzenia (miasto czy wieś) determinują nasz przyszły życiowy sukces. Religia i ustrój państwa w jakim przyszło nam żyć nie są bez znaczenia, na to kim jesteśmy i co robimy. Jednak gdyby wpływ na osobowość jednostki miały mieć jedynie czynniki zewnętrzne, człowieka można by było zaplanować, jego cechy indywidualne od podstaw wykształcić, zdefiniować go już w momencie narodzin. Tak jednak nie jest. Człowiek wciąż może o sobie powiedzieć, że jest istotą wolną, bo posiada własną osobowość i własne niepowtarzalne cechy indywidualne.