Instytucje resocjalizacyjne w środowisku zamkniętym: schroniska dla nieletnich, zakłady poprawcze, zakłady karne.

12. INSTYTUCJE RESOCJALIZACYJNE W ŚRODOWISKU ZAMKNIĘTYM: SCHRONISKA DLA NIELETNICH; ZAKŁADY POPRAWCZE; ZAKŁADY KARNE.



1. SCHRONISKA DLA NIELETNICH:
1. Schroniska dla nieletnich:
 schronisko jest „aresztem śledczym” dla nieletnich
 są w nim umieszczone osoby co do których istnieje prawdopodobieństwo, że uciekną, osoby wobec których trudno ustalić tożsamość, osoby, które będą próbowały zatrzeć ślady
 pobyt w schronisku określony jest na 3 miesiące z przedłużeniem o kolejne 3 miesiące
są 2 typy: 1. na czas postępowania wyjaśniającego o dalszych jego losach; 2. przyjęcia, kiedy jest już wydane orzeczenie o umieszczeniu w zakładzie poprawczym i na czas oczekiwania na zakład poprawczego
2. Typy schronisk dla nieletnich:
A/ Zwykłe:
 zapewniają wychowankom możliwość kształcenia w szkole podstawowej lub ponadpodstawowej
 ilość wychowanków w grupie może liczyć do 10 osób
B/ Interwencyjne:
 przeznaczone dla nieletnich o wysokim stopniu zdemoralizowania
 ilość wychowanków może liczyć do 6 osób
3. Za wzorowe zachowanie wychowanek może być nagradzany:
 pochwałą,
 listem Pochwalnym do rodziców lub opiekunów
 zezwoleniem na rozmowę telefoniczną na koszt schroniska w obecności wychowawcy,
 udzieleniem dodatkowego widzenia,
 przyzna¬niem nagrody rzeczowej lub pieniężnej,
 noszeniem swojego ubrania,
 zezwoleniem na posiadanie przedmiotów wartościowych,
 zezwoleniem udział w imprezach sportowych i kulturalnych oraz szkoleniach,
 udzieleniem dodatkowej przepustki
4. Za zachowanie naganne wychowankowi można udzielić kary:
 upomnienia
 nagany,
 zakazu noszenia swojego ubrania,
 zawiadomienia rodziców opiekunów prawnych o niewłaściwym zachowaniu,
 obniżenia kieszonkowego,
 cofnięcia przyznanych nagród,
 przeniesienia do innego schroniska.
2. ZAKŁADY POPRAWCZE:
1. Zakłady poprawcze:
Stanowią jedyny środek poprawczy dostępny ustawą. W zakładzie poprawczym mogą przebywać osoby od 13-21 r.ż. Pobyt w zakładzie trwa tak długo, jak to jest konieczne. Orzekając o pobycie w zakładzie poprawczym nie ma określonego czasu pobytu.
2. Przesłanką umieszczenia w zakładzie poprawczym jest:
 czyn karalny o znamionach przestępstwa (czynem karalnym są także wykroczenia, ale za to nie idzie się do zakładu poprawczego)
 charakter, okoliczności czynu
 wysoki stopień zdemoralizowania nieletniego
 przekonanie, że stosowanie środków wychowawczych nie będzie dawało rezultatów
 orzeczony pobyt w zakładzie poprawczym można warunkowo zawiesić na okres próby od 1-3 lat; w tym czasie oddaje się nieletniego pod nadzór kuratora i jeśli w okresie próby i karencji nie dopuści się popełnienia przestępstwa, pobyt w zakładzie poprawczym uważa się za odbyty.
 z zakładu poprawczego można warunkowo, przedterminowo zwolnić przed ukończeniem 21 r.ż., ale nakłada się okres próby od 1-3 lat i 3 miesiące karencji.
3. Działania resocjalizacyjne:
Działania resocjalizacyjne w zakładzie poprawczym prowadzone są na podstawie indywidualnego programu resocjalizacji, który zawiera w sobie diagnozę działania i efekty. Co roku jest weryfikowalny.
4. Zasady pobytu nieletnich w zakładzie:
A/ Wychowanek ma prawo do:
 zapoznania się z przysługującymi mu prawami,
 zapoznania się z obowiązkami,
 właściwej opieki i warunków pobytu, zapewniających higienę; bezpieczeństwo, ochronę przed wszelkimi formami przemocy fizycznej bądź psychicznej oraz ochrony i poszanowania jego godności osobistej,
 świadczeń zdrowotnych, opieki psychologicznej i socjalnej,
 życzliwego traktowania,
 wykonywania praktyk i korzystania z posług religijnych,
 ochrony więzi rodzinnych,
 wysyłania i otrzymywania korespondencji,
 poszanowania prywatności, z ograniczeniami wynikającymi z rodzaju zakładu,
 uczestniczenia w życiu zakładu,
 składania próśb, skarg, wniosków i odwołań do organu właściwego do ich rozpoznania.
B/ Do obowiązków wychowanków zakładów poprawczych należy:
 uczestniczenie w procesie kształcenia i wychowania,
 przestrzeganie ustalonego w zakładzie regulaminu,
 przestrzeganie zasad współżycia społecznego,
 przestrzeganie zasad bezpieczeństwa na terenie zakładu,
 posłuszeństwo wobec przełożonych, poprawnego traktowania in¬nych wychowanków oraz innych osób,
 dbałość o stan zdrowia i higienę osobistą,
 dbałość o kulturę osobistą i kulturę słowa,
 sprzątanie pomieszczeń, w których przebywa, i utrzymywanie w nich należytego porządku,
 wykonywanie prac pomocniczych o porządkowym charakterze związanych z funkcjonowaniem zakładu, uzyskanie zgody dyrektora na opuszczenie zakładu,
 terminowe powroty z urlopów i przepustek.
C/ Za nienaganne wypełnianie swoich obowiązków wychowanek może otrzy¬mać nagrody:
 pochwałę,
 pochwałę wobec wychowanków,
 list pochwalny do rodziców lub opiekunów,
 zezwolenie na rozmowę telefoniczną na koszt zakładu,
 zezwolenie na dodatkowe odwiedziny,
 przyznanie nagrody rzeczowej lub pieniężnej,
 podwyższenie kieszonkowego,
 zgodę na wykonanie przedmiotu lub usługi w warsztatach szkol¬nych na potrzeby wychowanka,
 zgodę na udział w imprezach, zajęciach i szkoleniach poza zakła¬dem,
 zgodę na uczęszczanie do szkoły poza zakładem,
 zgodę na posiadanie wartościowych przedmiotów,
 skrócenie, zawieszenie lub darowanie uprzednio wymierzonej kary,
 list pochwalny do sądu,
 udzielenie przepustki do 3 dni, udzielenie urlopu,
 umieszczenie poza zakładem ze względów wychowawczych lub szkoleniowych,
 przedstawienie do warunkowego zwolnienia
D/ Za zachowania naganne wychowanek może być ukarany karami:
 upomnienia,
 upomnienia wobec wychowanków
 naganą,
 zawiadomieniem rodziców lub opiekunów o niewłaściwym zachowaniu wychowanka,
 zakazem rozmów telefonicznych na okres do l miesiąca, z wyłą¬czeniem rozmów z rodzicami lub opiekunami,
 pozbawieniem możliwości uczestniczenia w imprezach na okres do 3 miesięcy,
 obniżeniem lub utratą prawa do kieszonkowego na okres do 3 mie¬sięcy,
 cofnięciem zgody na posiadanie wartościowych przedmiotów,
 ograniczeniem lub wstrzymaniem prawa do spotykania się z oso¬bami z zewnątrz, z wyłączeniem rodziców lub opiekunów, na okres do 3 miesięcy,
 zakazem wyjść poza teren zakładu na okres do l miesiąca,
 zakazem korzystania z przepustek i urlopów na okres do 3 miesięcy
 zawiadomieniem sądu o niewłaściwym zachowaniu wychowanka,
 wstrzymaniem wniosku o umieszczenie poza zakładem
 wstrzymaniem wniosku o przedstawienie do warunkowego zwolnienia
 przeniesieniem do innego zakładu tego samego rodzaju.
5. Zakłady poprawcze mają obowiązek:
 zapewnić wychowankom kształcenie ogólne, kształcenie zawodowe, naukę zawodu i umożliwić im podjęcie pracy
 organizowanie czasu wolnego: zajęcia kulturalno-oświatowe, rekreacyjne, zajęcia sportowe oraz prace porządkowe na terenie zakładu
6. Organizacja zakładów poprawczych:
A/ W skład zakładu poprawczego wchodzą:
 internat,
 szkoła lub szkoły,
 warsztaty szkolne, ewentualnie gospodarstwo pomocnicze,
 zespół diagnostyczno-korekcyjny,
 inne działy zapewniające realizację zadań zakładu.
B/ Każdy zakład powi¬nien posiadać:
 pomieszczenia mieszkalne oraz higieniczno-sanitarne,
 sale lekcyjne (pracownie przedmiotowe), z zapleczem na środki dydaktyczne,
 l salę gimnastyczną,
 bibliotekę z czytelnią,
 pomieszczenia warsztatowe od¬powiednie do kierunków prowadzonego szkolenia zawodowego oraz szko¬lenia kursowego,
 gabinet lekarski i dentystyczny oraz izbę chorych,
 izby przejściowe,
 izby izolacyjne,
 pomieszczenia przeznaczone na hostele (ich celem jest stworzenie wychowankowi warunków zbliżonych do rodzinnych, domowych, do kontynuowania nauki, przygotowania wychowanka do całkowitego usamodzielnienia się)
 tereny i urządzenia do zajęć rekreacyjnych i sportowych,
7. Rodzaje zakładów poprawczych:
I. Zakłady resocjalizacyjne przeznaczone dla osób niedostosowanych społecznie o wysokim stopniu zdemoralizowania, ale nie mających żadnych chorób psychicznych. Typy zakładu:
 zakłady otwarte tzw. Młodzieżowe Ośrodki Adaptacji Społecznej: przeznaczone dla osób, które nie przebywały w schroniskach dla nieletnich i aresztach śledczych; nie utożsamiają się z podkulturą przestępczą; wyrażają wolę resocjalizacji; nie dopuścili się przestępstw za które nieletni odpowiada jako osoba dorosła; liczba wychowanków powinna liczyć do 12 wychowanków;
 zakłady półotwarte: przeznaczone dla osób których niekorzystne zmiany zachowania nie dają podstaw do umieszczenia ich w zakładzie resocjalizacyjnym otwartym; liczba wychowanków powinna liczyć do 10;
 zakłady zamknięte: przeznaczone są dla uciekinierów z zakładów otwartych i półotwartych; liczba wychowanków powinna liczyć do 8;
 zakłady o wzmożonym nadzorze wychowawczym: przeznaczone dla osób wobec których sąd orzekł o takim umieszczeniu; mogą być umieszczone osoby od 16 r.ż, w wyjątkowych przypadkach od 15 r.ż.
II. Zakłady poprawcze resocjalizacyjno-rewalidacyjne:
 są przeznaczone dla osób upośledzonych umysłowo, niedostosowanych.
III. Zakłady resocjalizacyjno-terapeutyczne:
 przeznaczone są dla osób z zaburzeniami psychicznymi, uzależnionych, zarażonych wirusem HIV.
 resocjalizacja łączona jest z terapią
 liczba wychowanków powinna wynosić 6
 w zakładach tych prowadzone jest leczenie, rehabilitacja i readaptacja nieletnich uzależnionych od środków odurzających, substancji psychotropowych i środków zastępczych
 leczenie i rehabilitację nieletnich uzależnionych prowadzi lekarz specjalista przy pomocy zespołu: psychologa, pedagoga, terapeuty uzależnień i pielęgniarki.
3. ZAKŁADY KARNE:
1. Zakład karny:
Zakład karny (więzienie), jest specjalnie strze¬żonym i wyposażonym w system zabezpieczeń miejscem przymusowego odosobnienia, przeznaczonym do wykonywania kary pozbawienia wolności. W teorii prawa administracyjnego zakłady karne, zalicza się do kategorii zakładów administracyjnych, czyli jednostek nie będących organami Państwa, które jednak dla wykonywania należnych zadań, nawiązują stosunki administracyjno-prawne. Zakłady karne podlegają Ministrowi Sprawiedliwości. Jednostką organizacyjną Ministra Sprawiedliwości i naczelnym organem zarządzającym sprawami wykonywania kar pozbawienia wolności we wszystkich zakładach karnych jest Centralny Zarząd Służby Więziennej, na czele którego stoi Dyrektor Generalny, pod¬legający Ministrowi Sprawiedliwości.
W oddziaływaniu na skazanych uwzględnia się przede wszystkim pracę sprzyjającą zdobywaniu odpowiednich kwalifikacji zawodowych, nauczanie, zajęcia kulturalno-oświatowe i sportowe, podtrzymywanie kontaktów z rodziną i światem zewnętrznym oraz środki terapeutyczne.
2. Rodzaje i typy zakładów karnych:
A/ Rodzaje zakładów karnych:
1. Zakład karny dla młodocianych:
 Odbywają karę skazani, którzy nie ukończyli 21 roku życia i nieletni odpowiadający na zasadzie Kodeksu Karnego
 Przesłanką jest większa skuteczność wychowawczego oddziaływania, organizowane w szerokim rozumieniu nauczanie, a także konieczność odizolowania młodych ludzi od demoralizującego wpływu środowiska skazanych oraz odrębność stosowanych form i metod oddziaływania wychowawczo-resocjalizacyjnego.
 Podstawową formą oddziaływań w procesie resocjalizacji jest: nauczanie ogólne i zawodowe oraz zatrudnienie; zajęcia kulturalno-oświatowe, wychowanie fizyczne i sport; tworzy się im indywidualny program resocjalizacji; jest współdziałanie z rodzinami skazanych w realizacji zadań wychowawczych; włączenie dorosłych skazanych w proces kształtowania środowiska wy¬chowawczego i oddziaływania na młodocianych.
2. Zakład karny dla odbywających karę po raz pierwszy:
 są to osoby które skazane zostały na taką karę za przestępstwa nieumyślne oraz odbywają po raz kolejny pozbawienia wolności za przestępstwa umyślne.
 W zakładach tych prowadzi się oddziaływania wychowawczo-resocjalizujące stosownie do systemu i do typu zakładu w którym skazani odbywają karę
 Odbywający karę pozbawienia wolności mogą korzystać w zakładzie karnym z zatrudnienia, nauczania oraz zajęć społeczno-wychowawczych i sportowych.
3. Zakład karny dla recydywistów penitencjarnych:
 Odbywają karę dorośli skazani za przestępstwo umyślne na karę pozbawienia wolności lub zastępczą karę pozbawienia wolności oraz ukarani za wykroczenia umyślne zasadniczą lub zastępczą karą aresztu, którzy uprzednio już odbywali takie kary lub karę aresztu wojskowego za umyślne przestępstwa lub wykroczenia
 Oddziaływania resocjalizujące powinny zmierzać do intensyfikacji oddziaływań resocjalizacyjnych i stwarzać surowsze warunki odbywania kary; polega ona w głównej mierze na egzekwowaniu wykonywania pracy społecznie użytecznej i nauki zawodu.
4. Zakład karny dla odbywających karę aresztu wojskowego:
 Przeznaczone są dla żołnierzy zawodowych lub osób powołanych do odbycia służby wojskowej, jeżeli przestępstwo zagrożone jest karą pozbawienia wolności nie przekraczającą 5 lat, a wymierzona za nie kara nie byłaby surowsza niż 2 lata.
 Kara aresztu wojskowego trwa najmniej miesiąc, naj¬wyżej 2 lata.
 W czasie odbywania kary pozbawienia wolności skazani pod¬legają szkoleniu wojskowemu i mają obowiązek pracy lub nauki oraz prze¬strzegania porządku w zakładzie.
 Kara odbywa się w specjalnym zakładzie karnym z uwzględnieniem elementów szkolenia i dyscypliny wojskowej.
 Skazanych umieszcza się w odrębnych pomieszcze¬niach
 Szkolenie wojskowe dotyczy wszystkich skazanych na karę aresztu wojskowego i ma celu utrwalenie nabytej wiedzy wojskowej, utrzymanie sprawności psychofizycznej, a także powinno wzmacniać dyscyplinę.
B/ Zakłady karne mogą być organizowane jako:
1. Zakłady karne typu zamkniętego:
 Cele mieszkalne skazanych są zamknięte, ale mogą być otwarte w porze dziennej przez określony czas
 Skazani mogą być zatrudniani poza terenem zakładu karnego w pełnym systemie konwojowania
 Zajęcia kulturalno-oświatowe i sportowe oraz nauczanie organizuje się w obrębie zakładu karnego, ruch skazanych po terenie zakładu karnego odbywa się w sposób zorganizowany i pod nadzorem,
 Skazani mogą korzystać z własnej bielizny i obuwia.
 Zakłada tylko dwa widzenia w ciągu miesiąca, a funkcjonariusz służby więziennej podczas widzeń prowadzi kontrole rozmowy.
 Korespondencja i rozmowy telefoniczne podlegają nadzorowi i kontroli przez administrację zakładu.
2. Zakłady karne typu półotwartego:
 Cele mieszkalne pozostają otwarte w porze dziennej, natomiast w porze nocnej mogą być zamknięte.
 Skazani mogą być zatrudniani poza terenem zakładu karnego w systemie zmniejszonego konwojowania lub bez konwojenta,
 Mają zezwolenie na uczestniczenie w nauczaniu, szkoleniu oraz w zajęciach terapeutycznych organizowanych poza terenem zakładu karnego.
 Mogą brać udział w organizowanych przez administrację poza terenem zakładu karnego grupowych zajęciach kulturalno-oświatowych lub sportowych,
 Mogą poruszać się po terenie zakładu karnego w czasie i miejscach ustalonych w porządku wewnętrznym,
 Mogą korzystać z własnej odzieży, bielizny i obuwia,
 Można im udzielać przepu¬stek nie częściej niż raz na dwa miesiące, łącznie na okres nie przekraczają¬cy 14 dni w roku.
 Odbywający karę pozbawienia wolności mogą korzyli stać z trzech widzeń w ciągu miesiąca, a funkcjonariusz służby więziennej może kontrolować przebieg widzenia.
 Korespondencja prowadzona przez skazanego i prowadzone rozmowy telefoniczne mogą być kontrolowane przez administrację zakładu.
3. Zakłady karne typu otwartego:
 Cele mieszkalne pozostają otwarte przez całą dobę,
 Skazanych zatrudnia się przede wszystkim poza terenem zakładu karnego bez konwojenta,
 Można im zezwalać na uczestniczenie w nauczaniu, szkoleniu oraz zajęciach terapeutycznych organizowanych poza terenem zakładu karnego
 Mogą brać udział poza terenem zakładu karnego w grupowych zajęciach kulturalno-oświatowych lub sportowych.
 Mogą poruszać się po terenie zakładu karnego w czasie i miejscach ustalonych w porządku wewnętrznym,
 Mogą korzystać z własnej odzieży bielizny i obuwia,
 Mogą otrzymywać z depozytu zakładu karnego pieniądze pozostające do ich dyspozycji.
 Można im udzielać przepustek, nie częściej niż raz w miesiącu, łącznie na okres nie przekraczający 28 dni w roku.
 Organizacja pobytu skazanego w zakładzie jest w największym stopniu zbliżona do funkcjonowania na wolności.
 Korespondencja skazanego i rozmowni telefoniczne nie podlegają kontroli.
3. Systemy wykonywania kar pozbawienia wolności:
 Programowanego oddziaływania:
W systemie programowego oddziaływania odbywają karę skazani młodociani, a także skazani dorośli, wyrażają zgodę na współudział w jego opracowaniu i wykonaniu. W programach oddziaływania ustala się zwłaszcza rodzaje zatrudnienia i nauczania skazanych, ich kontakty z rodziną i innymi osobami bliskimi i wykorzystywanie czasu wolnego. Skazanego dorosłego przenosi się do odbywania kary w systemie zwykłym, jeżeli nie przestrzega on wymagań ustalonych w programie oddziaływania, albo do systemu tera¬peutycznego.
 System terapeutyczny:
W systemie terapeutycznym odbywają karę skazani z zaburzeniami psychicznymi, upośledzeni umysłowo, uzależnieni od alkoholu albo innych środków odurzających lub psychotropowych oraz skazani niepełnosprawni fizycznie - wymagający oddziaływania specjalistycznego, zwłaszcza opieki psychologicznej, lekarskiej lub rehabilitacyjnej.
Wykonując karę w systemie terapeutycznym uwzględnia się potrzebę zapobiegania pogłębianiu się patologicznych cech osobowości, przywracania równowagi psychicznej oraz kształtowania zdolności współżycia społecznego i przygotowania do samodzielnego życia. Jeżeli względy zdrowotne tego wymagają, organizuje się za¬trudnienie w warunkach pracy chronionej.
 System zwykły:
W systemie zwykłym skazany może korzystać z dostępnego w za¬kładzie karnym zatrudnienia, nauczania oraz zajęć kulturalno-oświatowych i sportowych.
Ukarani odbywają kary według zasad przewidzianych dla osób ukaranych karą aresztu, w pomiesz¬czeniach do tego przeznaczonych, oddzielnie od skazanych.
Skazany odbywa karę we właściwym zakładzie karnym, położonym, w miarę możliwości, najbliżej jego miejsca zamieszkania.
4. Kobiety:
Kobiety odbywają karę pozbawienia wolności odrębnie od mężczyzn. Skazana kobieta odbywa karę w zakładzie karnym typu półotwartego. Kobiecie ciężarnej lub karmiącej zapewnia się opiekę specjalistyczną. W celu sprawowania stałej i bezpośredniej opieki nad dzieckiem organizuje się przy zakładach karnych domy dla matki i dziecka, w których dziecko może przebywać na życzenie matki do ukończenia trzeciego roku życia.