Lasy Liściaste

Las jest jednym z najbardziej złożonych i skomplikowanych „organizmów” na świecie. Las tworzą nie tylko postrzegane jako dom rosnące w nim rośliny – szczególnie drzewa, ale ogromna ilość wzajemnie powiązanych ze sobą gatunków bakterii, glonów, grzybów, owadów, ptaków i ssaków. Wszystkie organizmy wzajemnie oddziałują na siebie i swoje siedlisko (gleba, woda, klimat) i współtworzą ekosystem potocznie zwany lasem.
Lasy zajmują 27 % powierzchni kontynentów.
Las liściasty - ekosystem leśny z udziałem przede wszystkim drzew liściastych. Charakter lasu liściastego zmienia się w zależności od regionu geograficznego i klimatu. Las liściasty zrzucający liście na zimę spotyka się w strefie umiarkowanej, z wyraźnie zaznaczoną sezonowością i temperaturach poniżej zera w zimie i powyżej 12 st. C w lecie. Las liściasty strefy umiarkowanej charakteryzuje się stosunkowo bogatym runem, które rozwija się na wiosnę, gdy drzewa nie mają liści i światło może bez trudu penetrować głębsze warstwy lasu. Szerokolistny las liściasty strefy subtropikalnej występuje w strefie, w której nie ma wyraźnych różnic między latem i zimą. Roślinność stanowią dęby, a także tamaryndowce, magnolie, palmy, pnącza i storczyki. wilgotny las tropikalny strefy okołorównikowej charakteryzuje duża ilość opadów i ogromna różnorodność gatunkowa. Lasy te rosną w dorzeczach wielkich rzek tej strefy, takich jak Orinoko, Kongo, Zambezi, a także na Borneo i Nowej Gwinei. Drzewa wilgotnego lasu tropikalnego są wiecznie zielone i wysokie.
Las jest naturalnym przykładem ekosystemu o złożonej, wielowarstwowej strukturze i dużej dynamice procesów w nim zachodzących. W strukturze pionowej lasu można wyróżnić cztery główne warstwy: I - warstwa koron drzew - może być jednopiętrowa (lasy jednogatunkowe, jednowiekowe) lub wielopiętrowe (lasy mieszane, drzewa w różnym wieku) II - warstwa krzewów i niskich drzew (podszyt) III - warstwa ziół (krzewinki, trawy, byliny i rośliny jednoroczne) IV - warstwa przyziemna (mchy, porosty)
Taka warstwowa struktura lasu pozwala roślinności maksymalnie wykorzystać przestrzeń życiową oraz światło. Najlepsze warunki świetlne mają drzewa z wyższej warstwy i one wywierają znaczący wpływ na skład gatunkowy lasu i na współzależności między występującymi w nich organizmami.
Największe i najważniejsze obszary lasów liściastych strefy umiarkowanej ciągną się pasem w poprzek Ameryki Północnej, Europy i Azji, a także na najdalej wysuniętych skrawkach kontynentów półkuli południowej. Występują one w okolicach, gdzie średnie opady deszczu wynoszą w ciągu roku od 75 do 150 cm. Niestety, obecnie ogromna większość naturalnych, pierwotnych lasów liściastych została wycięta i zastąpiona przez tereny rolnicze, a do naszych czasów przetrwały one w niewielu miejscach. Jednym z nich jest znajdujący się w Polsce Białowieski Park Narodowy. Jednym z pierwszych rodzajów lasów wycinanych przez człowieka i karczowanych były porastające niziny lasy lipowe. Obecnie lasy te w postaci naturalnej są spotykane niezmiernie rzadko. W warunkach naturalnych o tym, jaki gatunek drzewa będzie rósł w danym miejscu, w zasadniczym stopniu decyduje rodzaj gleby. Na przykład na glebach gliniastych wyrastają dąbrowy, a na glebach kredowych buczyny. Różnice między tymi typami lasów liściastych są bardzo duże. Dąbrowy są bardzo świetliste, promienie słoneczne przenikają przez luki w koronach i docierają do dna lasów. W miejscach, gdzie są powalone stare dęby, rozwija się bujny podszyt, w którym można napotkać wiele gatunków motyki i innych owadów. Ich larwy żerują na liściach, a ponieważ wciąż postępuje niszczenie starych dąbrów, również i liczebność owadów z każdym rokiem gwałtownie się zmniejsza, przynajmniej w tych częściach Europy, które są najgęściej zaludnione. W buczynach sytuacja jest odmienna, gdyż dostęp do światła jest bardziej utrudniony. Korony buków przepuszczają bardzo mało światła do niżej położonych części lasu, to też rośliny runa i podszytu mogą rozwijać się tylko w bardzo krótkim okresie początku wiosny, gdy liście buków są jeszcze małe.

Las strefy umiarkowanej jest biomem, który podlega znacznym zmianom temperatury w ciągu roku i odpowiednim zmianom w cyklach wegetacyjnych. Na obszarach jego występowania znajdują się liczne jeziora, rzeki i strumienie. Drzewa zimą zrzucaja liście, co umożliwia wiosną rozwój runa i podszytu leśnego. Różnorodność gatunkowa i produktywność lasu strefy umiarkowanej, mniejsze wprawdzie niż lasu tropikalnego, są większe niż na sawannie. Sezonowość źródeł pożywienia powoduje sezonowe ruchy roślinożerców i związanych z nimi drapieżców. Lasy tej strefy rozwijają się na obszarach, gdzie okres wegetacji roślin trwa od 4 do 6 miesięcy, zima – od 3-4 miesięcy, roczna suma opadów wynosi od 700 do 1500 mm, a temperatury zmieniają się przeciętnie od -5 *C w styczniu do 20 *C w lipcu. Warunki klimatyczne tych obszarów wykazują dużą zmienność, głównie w zależności od położenia względem morza. W głębi kontynentów klimat jest bardziej suchy, z zimami mroźniejszymi i z cieplejszymi okresami letnimi niż na terenach nadmorskich. W kierunku północnym następuje też spadek średnich temperatur. Gleby są na ogół żyzne i bogate w próchnice. Łatwo dostrzegalną cechą lasów liściastych strefy umiarkowanej jest wyraźna sezonowość wyznaczona przez coroczny rozwój, a następnie zrzucanie liści przez drzewa i krzewy liściaste w czasie poprzedzającym okres suszy fizjologicznej, powodowanej przez niskie temperatury zimowe. Sezonowe zmiany tych lasów są również widoczne w warstwie runa. Na początku okresu wegetacyjnego, przed listnieniem drzew rozwijają się światłolubne rośliny zielone, wymagające ponadto odpowiedniego nagrzania gleby, aby osiągnąć fazę kwitnienia. W budowie omawianych lasów wyróżniają się trzy warstwy. W dość wysokiej, jedno-, dwu-, lub trzypoziomowej warstwie drzew 30m) występuje kilka gatunków, albo jeden dominuje, a pozostałe stanowią mniej lub bardziej liczną domieszkę. Warstwa krzewów jest lepiej lub słabiej rozwinięta w zależności od zbiorowiska. Runo składa się przeważnie z bylin, niekiedy z udziałem krzewinek w warstwie zielonej i zazwyczaj niewielkiej ilości mszaków w warstwie przyziemnej. Niewiele jest pnączy. Florę epifityczną reprezentują mszaki i porosty. Lasy liściaste strefy umiarkowanej zrzucające liście na zimę występują niemal wyłącznie na półkuli północnej. Rozpowszechnione są na dużych obszarach środkowej europy oraz częściowo zachodniej i wschodniej.

Wilgotne lasy równikowe
Tropikalne lasy deszczowe są jednym z najstarszych i najbogatszych w gatunki środowisk naturalnych naszej planety. Chociaż zajmują zaledwie 6% powierzchni Ziemi, są środowiskiem życia ponad połowy wszystkich gatunków roślin i zwierząt. Tworzą je głównie szerokolistne, wiecznie zielone drzewa, które rosną przez cały rok dlatego nie maja pierścieni przyrostów rocznych. Środowiska te występują w rejonach, gdzie temperatura jest wysoka, a roczne opady deszcze przekraczają 2000 mm. Rosną one w Ameryce Środkowej i Południowej, środkowej i zachodniej Afryce, na Madagaskarze, większości terenów południowo-wschodniej Azji, na wielu wyspach pacyficznych i w stanie Queensland Australii. Lasy deszczowe można podzielić na kilka typów. Najbardziej rozpowszechnione i najbardziej zagrożone są nizinne lasy deszczowe. Innymi rodzajami są na przykład las mangrowy, który porasta nadbrzeżne słonowodne bagna, oraz las deszczowy górski, zwany lasem mgłowym, gdyż często jest powity chmurami mgły. w lasach deszczowych żyje zadziwiająco dużo gatunków zwierząt, szczególnie bezkręgowców. Większość z nich nie żyje wśród runa, lecz w koronach drzew, gdzie pokarm występuje w największej obfitości. Ponadto wiele kręgowców prowadzi nocny tryb życia i dzień spędza w ukryciu. Innym powodem spotykania zwierząt w dolnych strefach czasu jest to, że zwierzęta tu występujące są maskująco ubarwione. W przeciwieństwie do nich papugi, tukany i motyle, które przebywają wysoko, maja jaskrawe ubarwienie o wyrazistym rysunku. Wiele gatunków ssaków posiada dobrze rozwinięte i chwytne ogony, które spełniają funkcję piątej kończyny. Te cechy umożliwiają sprawne poruszanie się wśród gałęzi. wśród ssaków wilgotnych puszcz równikowych jest wiele gatunków małp. Należą do nich gibony, które zwisają na swych kończynach przednich, mogą z zaskakującą prędkością przemieszczać się między drzewami. Większe i cięższe ssaki naczelne, takie jak szympansy, goryle i orangutany, większość czasu spędzają na ziemi. Innymi ssakami dolnych partii lasu są na przykład rzadkie, spokrewnione z żyrafami okapi, żerujące w strefie podszytu w lasach środkowej Afryki, oraz gryzonie takie jak aguti i paka z Ameryki Południowej. Amazońskie puszcze tropikalne wypełnione są różnymi gatunkami bajecznie kolorowych ptaków, o charakterystycznym skrzeczącym głosie, Znajdują się wśród nich okazy z długimi, kolorowymi dziobami. Niektóre żyją samotnie, podczas gdy inne gnieżdżą się w wielkich koloniach na moczarach i biegach wodnych. Bujna roślinność zapewnia im syty pokarm. Znajduje się tutaj także wiele gatunków ptaków drapieżnych. I tak na przykład przepiękna Harpia koszącym lotem urozmaiconymi przedziwnymi figurami wykonywanymi w powietrzu rzuca się nagle na swoje łupy - leniwce, małpy i inne ssaki żyjące na drzewach.
Las monsunowy, zrzucający liście w porze suchej, związany z klimatem podrównikowym, z letnią porą deszczową, trwającą 7-9 miesięcy i krótką porą suchą, wywołaną monsunami. Rośnie w sąsiedztwie lasów równikowych. Ich drzewostan jest niewiele niższy niż w lasach równikowych (20–35 m), podzielony na dwa piętra. Nazwa „lasy monsunowe” pochodzi stąd, że ich rytm jest odzwierciedleniem rytmu monsunów. Podczas pory deszczowej (monsun letni) lasy te przypominają wilgotną puszczę równikową. Jednak w okresie suchym liście drzew górnego piętra opadają i zostają jedynie suche, skórzaste liście niższych drzew i krzewów, a las przypomina suche zarośla. Obecnie ten typ lasu prawie nie występuje w Afryce. Te niewielkie obszary, na których występuje klimat monsunowy (ujścia Nigru i Konga, wybrzeża Oceanu Indyjskiego), zostały wylesione i przekształcone na pola, a te zaniedbane nie powracają do stanu pierwotnego, tylko przekształcają się w sawanny.