Wstęp do kulturoznawstwa, UAM wykłady dr Zaporowskiego.

Wstęp do kulturoznawstwa
Kult – na samym początku obyczajowość, religijność itp. U Kmity zbiór sądów normatywnych i dyrektywnych (proces mentalny albo abstrakcyjny) sądy te odnoszą się do czyichś przekonań:
a) normatywne – cel do którego się dąży musi gwarantować osiągnięcie celu
b) dyrektywa – jakie należy podjąć środki, by ten cel osiągnąć.
Kultura ma charakter porządkujący, dzięki któremu wiemy jaki jest cel i środki.
Żyjemy w świecie wielokulturowym i owe porządki nie są współmierne. Najbardziej pierwotna kultura jaką znamy (wg Kmity) to kultura całościowa. Pojęcie socjologiczne – społeczeństwo (organizacja ludzka urządzona wg pewnego porządku): + przekonania
a) zbieracko-łowieckie – magia (ma charakter działaniowy)
b) pastersko-rolnicze (religia a nie intelektualne
c) industrialne (poindustrialne, transindustrialne)
Religia jest tym etapem, na którym człowiek zaczyna się zastanawiać nad tym, że jest.
Magia synkretyczna – poskładana z różnych elementów, których nie jesteśmy w stanie rozszyfrować. Nie wiemy, czy myślą metonimicznie i metaforycznie, dlatego zdajemy relację tylko z działań
a) metafora – relacja, łączy dwa substancjalne różne przedmioty, ma charakter arbitralny (kojarzenie czego się chce z czym się chce) Gdyby nie było metafor, kultura nie mogłaby się rozwijać
b) metonimia – łączy substancjalnie różne elementy, ale przyczynowo-skutkowo
Dwie sfery kultury:
a) techniczno-użytkowa – respektujemy tylko normy a nie dyrektywy (nas już nauczono, jak osiągać cel, wiązanie sznurowadeł) metonimia
b) symboliczna – respektujemy i normy i dyrektywy – zawsze wymaga się od nas interpretacji (flaga biało-niebieska – mecz Lecha Poznań, czy święto maryjne) obowiązują metafory
Religia ustąpi nauce i podział kultury na dwie sfery zostanie przypieczętowany. W społeczeństwie poindustrialnym sfera symboliczna może zaniknąć – wymaga tego proces racjonalizacji – rozwija się sfera techniczno-naukowa a zanika symboliczna.
Relacje między kulturami – w oświeceniu moda na rozwój, nastawienie na krytyczne badanie – modernizm: jako ludzie nowocześni zaczynamy patrzeć na ludzi z Triobriandów itp. Jak na ludzi tradycyjnych (kultura dzika, itp.) kultura nowoczesna – postęp, porządek kultura ponowoczesna – zmiany, przemieszanie ale niekoniecznie rozwój.. Nauka – dziedzina, dzięki której chcemy poznać świat, charakteryzuje się takimi samymi normami i dyrektywami jak w innych dziedzinach działalności ludzkiej. W ramach nauki możemy mówić o innej kulturze, będąc w innej kulturze:
- relacja antysymetryczna – można porównywać jedno z drugim, ale nie odwrotnie (ziemia przyciąga klucze, ale klucze nie przyciągają ziemi) zawsze spełnia daną własność;
- Relacja symetryczna – porównanie wzajemne (Newton – ziemia przyciąga klucze i klucze ziemię)
- Relacja asymetryczna – to, co kiedyś spełniało jakąś własność, to w innych okolicznościach może już jej nie spełniać
- Relacja korespondencji ma charakter asymetryczny – analiza wcześniejszego stanem kult. W kategoriach współczesnych np. Galileusza w kategoriach Newtona. W kulturze ma za zadanie nie przekład jednej kultury na inną, lecz analizować ją w kategorii kulturalnej, której jesteśmy częścią. Musimy sobie wyobrazić stan wcześniejszy... co umożliwia nam współczesność
Epistemologia – nauka o poznaniu, która nie uznaje wyników badań naukowych (Husserl) fenomenologia; ufa badaniom naukowym, ale nie czyni ich przesłankami swoich własnych te (Kant); ufa i korzysta, więc czyni przesłankami swoich tez (pozytywizm logiczny)
Kulturoznawca nie jest epistemologiem,(który utożsamia się ze swoim sposobem myślenia. Kulturoznawca nie ma prawa utożsamić się tezami, musi zachować dystans. Musi być świadom, że posługuje się narzędziem a nie światopoglądem.
Kulturoznawstwo:
- zajmuje się kulturą
- pojęć kultury jest wiele
- przyjmujemy definicję kultury obowiązującą w Poznaniu
- korespondencja relacji istotnie korygujących
- kulturoznawstwo to nie może być epistemologia
Francuska szkoła socjologiczna. Emil Durkheim przełom XIX/XX w. Pojęcie społeczeństwo pochodzi z oświecenia. Jest to coś zorganizowanego. Dziki – jednostka indywidualna, dziki nawiązuje kontakt z innym dzikim (ekonomicznie, symbolicznie) tworzy społeczeństwo
Fakt społeczny – ma jednostkę wywierany jest nacisk, by podporządkowała się grupie, światu, który nas otacza.
F. de Saussure – adequatios intellectus et rei – klasyczna definicja prawdy
Zespół reguł/akty mowy/mówienie/mowa jednostkowa/język/znajduje się poza światem. Zachowania muszą być odniesione do jakiegoś abstraktu. Reguła, która rządzi zachowaniem jednostki – fakt. Durkheim „o podziale pracy społecznej” rozdział 2,3. Wprowadza do swojej koncepcji pojęcie funkcji (elementy pozostają w rónoważności) Kulturoznawstwo – nauka o komunikacji i poznawaniu
Durkheim:
- społ. tradycyjne – pojęcie charakterystyczne to podobieństwo” nie jest róne tożsamości. Różni ludzie poddają się czyjejś woli (autorytetowi) „Podobieństwo” zostaje powiązane funkcyjne z „solidarnością mechaniczną” (mechaniczność)
- społ. Nowoczesne – podział pracy (odwrócenie pojęcia podobieństwo, każdy ma swój wycinek życia i wszystkie się wypełniają. Jest powiązanie funkcyjne z solidarnością organiczną (organizm – pojęcie oświeceniowe) Opiera się na tym, że każda jednostka jest organem, a wszystkie tworzą ciało społeczne
Organizm, mechanizm, podział pracy = abstrakty
Społeczeństwo mechaniczne – obowiązuje prawo karne
społeczeństwo organiczne – obowiązuje prawo restytucyjne (ktoś coś wziął – musi oddać, zajął czyjeś miejsce, musi je zwolnić)
W zależności od tego, które prawo przeważa, możemy stwierdzić, z jakim społeczeństwem mamy do czynienia. Relacja między społeczeństwem tradycyjnym i nowoczesnym jest wartościująca (jedni mniej rozwinięci od drugich) Durheimowi nie o wartościowanie chodziło. Społeczeństwo nowoczesne – bez jednostki nie byłoby organizmu, brakowałoby ważnego elementu.
TRIOBRIANDY = Melanezja – zachodni Pacyfik. Świat – efekt konstruktu, jaki na ten świat narzucam. Kant – przewró™ kopernikowski. Najpierw sąd, którego odbiciem są rzeczy, a nie jak u Arystotelesa. Sacrum – to co święte, profanum – to co zwykłe – istnieje między nimi różnica przestrzeni.
Uczniem Emila był Marcel Mouss: „Szkic o darze” – Socjologia i antropologia: „wymiana” funkcjonuje w społeczeństwie, relacja, której argumentami są ludzkie działania, obowiązuje zasada wzajemności – dawanie i oddawanie. Mana anim – w każdej rzeczy istnieje tajna siła, która wywiera na człowieka wpływ i każe mu coś zrobić. Mana wpływa na emocje. Wymaina powoduje, że ludzie sobie obcy zaczynają tworzyć jeden element. Wymiana służyła temu, żeby dotąd wrogie sobie grupy się porozumiewały (uzupełniają się) Jednostki w społeczeństwie tradycyjnym nie myślą samodzielnie. Wymiana u Moussa – całościowy fakt społeczny. W momencie, kiedy pieniądz staje się celem wymiany, społeczeństwo przestaje być tradycyjne. Wymiana ma charakter symboliczny a nie handlowy.
Wymiana kula – wymiana naszyjników i naramienników (nie mają one ceny handlowej) między wyspami (Polinezja, Malezja) wymianie symbolicznej może towarzyszyć wymiana handlowa (jest różnorodna)
Socjologia: wprowadza pojęcie społeczne: tradycyjne (występuje w charakterze grupowym) nowoczene; fakt społeczny, wymiana odbywa się w charakterze grupowym, zespala je.
Podejście antropologiczne (podchodzi jakościowo do badań, socjologia – ilościowo)
Socjologia – pojęcie społeczne, antropologia wyrasta z badań nad kimś obcym – egzotycznym (inne lądy), odległym geograficznie. Ewolucjonizm trafia do humanistyki przez biologię.
Frazer – ewolucjonizm. Wiek XVIII – kończą się podboje kolonialne, świat, w którym żyjemy jest patriarchalny z różnymi strefami wpływów. Porównujemy nas – ludzi cywilizowanych i ich – dzikich. Naszym zadaniem jest dzikich ucywilizować. Kultura – ogół zwyczajów, wierzeń, przekonań danej ludności; nie żyjemy w jednej, lecz wielu kulturach, Jak badać inne kultury należąc do odrębnej. Frazer analizował problem magii: złota gałąź I-IV wyznacza 3 stadia organizacji ludzkiej: magia (współodczuwanie przez jednostkę z całym światem) religia (grupowe działanie podporządkowane jednostce) nauka (indywidualne działanie) Uznaje magię i naukę za sposoby myślenia, gdzie magia nie jest formą myślenia poprawną, nauka – owszem. Magia – bękarcia siostra nauki. Myślenie poprawne wiąże się z określonymi skojarzeniami. Metonimia – kojarzenie na zasadzie przyczynowo-skutkowej i charakterystyczne dla nauki. Metafora – charakterystyczne dla magii, wiąże dwa pojęcia, ale na zasadzie arbitralnej (luźne skojarzenia) Nauka – poprawne myślenie. Magia sympatyczna – współdziałąjąca, wspołczująca. Człowiek magiczny jest przekonany, że współodczuwa z całym światem (ożywionym i nieożywionym); świat jest całością.
Magia sympatyczna:
- magia homeopatyczna – opiera się na prawie podobieństwa (podobne wywołuje podobne) np. całujemy zdjęcie chcąc wywołać skutek podobny – całowanie żywej osoby
- magia styczności (kontagijna) prawo styczności (to, co było z czymś w kontakcie, w nim pozostaje) np. jeżeli dwie rzeczy były ze sobą w kontakcie, to są w nim cały czas np. jeżeli spalimy włosy, myślimy, że spaliliśmy człowieka
Frazer stara si przekazać nam obraz człowieka magicznego jako tego, który myli skojarzenia. Nie sądził, że nauka miała być celem, do którego dążono. Miała być najdoskonalszą formą myślenia w tamtych czasach (przed I wojną) Nie może być ostatecznym punktem odniesienia.
B. Malinowski – studiował nauki przyrodnicze, a później antropologiczne u Frazera. Rozpoczął badania terenowe. Uczył się ewolucjonizmu, któremu początkowo się sprzeciwiał. Malinowski – funkcjonalizm. Andamany – wyspy na Oceanie Indyjskim. Trzeba obcego zobaczyć i z nim rozmawiać, poznać język krajowca. Zdejmuje z obcych etykietkę dzikiego. Zauważa się różne kultury, więc zrywa się z ewolucjonizmem (nie ma stadiów kulturalnych, są różne kultury) wielokulturowość (III dekada XX)
Pojęcie Kula – funkcja – relacja przyporządkowująca dwa elementy na zasadzie równoważności. Malinowski patrzy na człowieka jako kulturowego i fizycznego jednocześnie. Koncepcja potrzeb:
- pierwotne – biologiczne: wydalanie, pokarmy
- wtórne – potrzeba edukacji, współdziałania ekonomicznego
Nigdy nie jest tak, że człowiek zaspokaja swoje potrzeby biologiczne bez zaplecza kulturowego – zawsze przyjmuje jakąś kulturową formę. Nie można rozdzielić tych potrzeb (toalety: ktoś tam siusia (biologicznie) ktoś zarabia pieniądze (potrzeby wtórne))
Instytucja
Kultura – układ funkcjonalny między potrzebami a instytucjami, które te potrzeby realizują. Malinowski bada różnego rodzaju instytucje w różnych częściach świata (np. rodzina na Triobriandach) Taką instytucją jest również kula. Mwali – naramienniki, soulowa – naszyjniki. Wymiana tychże ma charakter wyłącznie symboliczny a nie ekonomiczny. Podnoszą prestiż osoby, która to posiada,. Po jakimś czasie trzeba to oddać. Każdy z przedmiotów ma swoją historię. Dzięki temu są ustalane relacje hierarchiczne. Tej wymianie towarzyszy wymiana ekonomiczna (np. zboże z Nowej Gwinei w zamian za owoce z innych wysp) Funkcją kula jest jednocześnie utrzymywanie spójności organizacji.
Rozważa kulturę w 4 aspektach:
- gospodarczym – utrzymywanie, żywienie
- prawnym – prawo zwyczajowe
- politycznym – siły, jak rozgrywać problem bezpieczeństwa i agresji
- edukacyjnym
Są to filary na których tworzy się kultura, instytucje tworzą organiczną całość
Dziki poprzez wymianę tworzy społeczeństwo. Zamiast czystego daru Malinowski wprowadza pojęcie wymiany. U niego, w przeciwieństwie do Mousa, wchodzi w grę także podejście do jednostkowe a nie tylko grupowe. Do wymiany dochodzi również między jednostkami. Prowadzi badania terenowe i pokazuje, że świat jest złożony. Np. zakaz kazirodztwa. Czymś innym jest zakaz, a czymś innym układ społeczny. Jeżeli coś jest nieoficjalne, to jest akceptowane, jeżeli zostanie ujawnione, musi zostać ukarane. Najczęściej winny popełniał samobójstwo. Triobriandczycy wymyślają instytucje magii. Czarownikowi trzeba uiścić opłatę w zamiast za poradę. Malinowski widzi w człowieku jednostkę biologiczną.
Freud – marzenia senn
Człowiek jako jednostka psychiczna. Kartezjusz zredukuje to co fizykalne do tego, co mentalne. Freud wprowadza pojęcie podświadomości. Sustriak z wykształcenia lekarz. Sen nie ma wymiaru mistycznego lecz fizjologiczny. Sen nie kieruje nas ku temu, co będzie lecz ku temu, co było (podświadomość) w snach kryje się jakiś sens. Sens odnosi nas do nieskończonej liczby działań, które wykonywaliśmy. Nasz umysł w sposób dowolny dokonuje skojarzeń, nie ma nad nim kontroli. Zagęszczenie znaczeniowe marzenia sennego. W stanie świadomości funkcjonujemy jak jednostki zsocjalizowane – nasze myśli są uporządkowane. Stłumienie – gdy jesteśmy na jawie, to tłumimy nasze wolne skojarzenia, porządkujemy je. Wyznaczamy granice między tym, co jawne, a tym, co podświadome. Zniekształcenie – splątane wątki, które nie odpowiadają naszym przeszłym doświadczeniom. Stłumieniu to w przybliżeniu autocenzura. Maskowanie – marzenie senne – zamaskowane myśli, większość marzeń ma charakter zamaskowany. Gdy się budzimy nasze marzenia senne zostają stłumione. Kiedy śpimy, nasz umysł zaczyna żyć swoim własnym życiem. Na straży naszego umysłu stoi nasze ego. Superego – kultura, muzyka, sztuka, itp. Kiedy śpimy, śpi z nami nasze ego, wówczas budzi się nasze id – skojarzenia, które dokonuje nasz umysł itd. Nasze ego to stłumione id. Freud chciał ludzi wyzwolić z tego tłumienia. Dzisiaj wiemy, że to niemożliwe. Stłumienie dla Freuda było czymś złym. Miało wymiar erotyczny, bo kultura narzuca pewne ograniczenia w seksie. Seksualność pojawia się w naszych snach. Ego i id to dwa przeciwstawne bieguny, które się zwalczają.
J. Baudrillard – podsumowanie – człowiek – jednostka społeczna, jednostka biologiczna, jednostka nieświadoma (psychologiczna)

Przełom kopernikański u Kanta. – odwrócenie relacji pomiędzy pojęciami i rzeczami. Rzeczy są odbiciami pojęć a nie odwrotnie (jak u Arystotelesa)
A priori – coś, co niezależne od doświadczenia, taki charakter mają myśli
A postori – zależne od doświadczenia
Czas i przestrzeń są naszymi formami wzroczności. Przestrzeń jest tworem ludzkim. Fenomeny – stany rzeczy, Nomen – rzecz sama w sobie. Skoro pojęcia kreują rzeczy, to ta rzecz jest przed nami zamknięta. Nie dociera do nas rzecz, lecz obraz tej rzeczy (fenomen) Poznanie – rzecz jest niedostępna naszemu poznaniu. Epistemologia – teoria poznania. Sami możemy być nomenami – poznanie jest niekończące się. Kategoria (12 kategorii w naszym umyśle) odpowiadają za uporządkowanie fenomenów. Fenomeny wiążemy intelektualnie. Nie odbieramy świata takim, jaki jest, lecz takim, jaki nam się jawi. Uporządkowanie go zależy od naszych zdolności intelektualnych.. H. Putman:
- neokantyści – relacja między myślą i rzeczą
- postkantyści – analizują teksty będące refleksją na...
I. Kant – co to jest oświecenie?
Człowiek oświecony to człowiek myślący samodzielnie – nie potrzebuje przewodnika. Krytycznie podchodzi do swoich własnych myśli. Człowiek wg Kanta jest wolny wewnętrznie, choć jest spętany jakimiś więzami społecznymi. Relacja podporządkowania – jedno pojęcie jest podporządkowane drugiemu. Przeciwstawianie pojęć – pies i kot = ssaki. Ale pies jest przeciwieństwem kota.
Postkantyzm – odrzucenie możliwości porozumienia rzeczy, więc odrzucanie rzeczy. Zajmowanie się tekstami.

F. Nietzche – wielbłąd – poddaje się rozkazom innych, podporządkowuje się innym. W pewnym momencie się irytuje, bo uświadamia sobie, że jest podmiotem a nie przedmiotem. Lew – człowiek, który się buntuje, odrzuca zastane prawa, więc, żeby się spełnić.... Dziecko – samo uczy się siebie i świata, stwarza prawa. Nadczłowiek – odseparowuje się od społeczeństwa, nie działa z ludźmi lecz sam.
Nadczłowiek melancholijny – wraca myślami do tego, co było
Nadczłowiek ... – odrzuca to, co było i idzie dalej
Nietzche atakuje pojęcie epistemologii – krytykuje nasze ambicje poznania świata.
Adequatio ontelectus at rei – używając słowa prawda w gruncie rzeczy nie mamy z nim nic wspólnego. Metafora wg Nietzchego – obraz jednostkowy przekształca się w słowo – mówiąc np. padający śneig; powszechniki – ogólne terminy upraszczające. Metaforyzowanie nie pozwala nam opisać świata i każe nam stosować powszechniki. Artysta przechodzi przez jedną metaforę, badacz przez 2. Oboje są nieszczęśliwi, bo jeden poddaje się chwili, a drugi nie potrafi się cieszyć.
Nietzche twierdzi, że metafory są ruchome, ulegają wymianie (w czasie się to zmienia np. metafora muzyki – kiedyśbyła inna, niż dzisiaj, podobnie kultura)
Richard Rorty – fol. Amerykański
Nasze wyobrażenie o świecie to splot metafor nakładających sie na siebie (tkanina – każda z nitek to jakaś metafora) Nitki tkaniny ulegają wymianie. Nietzche – nie ma niczego stałego w kulturze, dynamicznie i zmieniające się podmioty. Ernest Cassirer – nokantyka. Nasza wiedza o świecie nie ma charakteru konieczności. Świat jest ode mnie niezależny, ale mimo to jesteśmy sobie w stanie stworzyć lepszy lub gorszy świat ( jak sobie w nim radzę) Człowiek jest istotą racjonalną (potrafi samodzielnie myśleć i podejmować decyzje) Rozróżnia człowieka i zwierzę. Zwierzę działa automatycznie (receptor – efektor) Człowiek między receptorem a efektorem znajduje się system symboliczny
U Cassirera człowiek jest istotą symboliczną a nie racjonalną (bo zwierzęta też sobie radzą w świecie)
Nietzche – sfera fizykalna – mentalna – fizykalna
Cassirer – sfera fizykalna – symboliczna – fizykalna
Patrzymy na świat przez wypracowane przez tradycję formy (język, sztuka, religia + nauka = kultura) Formy symboliczne pozwalają nam widzieć świat jakoś uporządkowany (bez iluzji)
Patrzenie analityczne – patrzenie na świat przez pryzmat jego części
Patrzenie syntetyczne – patrzenie na całość
Wymiar analityczny (Freiser): metonimia – my – myślenie poprawne; metafora – tubylcey – myślenie niepoprawne
Cassirer:
- Analityczny – rozdzielanie i porównanie (logika) metonimia, metafora, dotyczy tego, co myślowe, element logiczny - myślenie
- Syntetyczny – metamorfoza – scalanie w jeden system (odczuwanie) element uczuciowy
Aletheia – nieskrycie – mamy jakiś obraz świata, który ulega przekształceniu w inny itd. Proces docierania do prawdy jest nieskończony (odkrywanie kolejnych warstw) Metonimia i metafora to relacje łączące dwa zdarzenia. Pies jest ssakiem – warunek konieczny psa. Warunek wystarczający (każdy pies jest ssakiem) relacje liniowe – warunek konieczny <-> np. A=B wszelkie przekłady itp. Pojęcie warunku służy do określania relacji między częściami. (Część jest zawsze warunkiem koniecznym całości) Metamorfoza – elementy bytowe mają charakter wystarczający
Jednia przejawia się na różne sposoby; są różne przedstawienia bytu zachodzące w ciągłości (np. pory roku) Każdy przejaw jest warunkiem wystarczającym bytu (np. człowiek – widzimy różne przejawy, ale twierdzimy, że to jest ta sama rzecz) przejawy sprowadzamy do wspólnego mianownika -> myślenie syntetyczne. Magai jest domeną emocjonalną a nie intelektualną. Każdy człowiek posiada w sobie pierwiastek analityczny i syntetyczny (potrafimy myśleć i odczuwać) W różnych sytuacjach przyjmujemy różne postawy Między myśleniem analitycznym a syntetycznym nie zachodzi żaden warunek.



G. Frege XIX/XX zwrot lingwistyczny – mówić o języku w kategoriach zdań a nie słów. Widzimy przedstawienie rzeczy a nie same rzeczy – stan rzeczy. Człowiek odnosi się bezpośrednio do świata. Rozmawia z innymi ludźmi – zdania oznajmujące (mają wyrażać nasze sądy) Ja myślę, wyrażam i dopiero to zdanie podlega ocenie. Zdania ekstensjonalne – sądy o tym, co jest poza nami (np. Samochód stoi na parkingu) stwierdzeniem faktu. Czym innym jest mówienie o świecie, a czym innym mówienie o przekonaniach na temat świata. Zdania komunikujące przekonania – zdania impresjonalne (odwołuję się do tego, co jest we mnie – myślę, że , jestem przekonany, że)
Sens – zawartość, treść zdania ekstensjonalnego (jeżeli skupiamy się na treści, skupiamy się na sensie) Odnosimy się do zdań sensownych – które rozumiemy – posiada sens, czyli wyraża pewną myśl
3 królestwa
- stanów rzeczy – obiektywne
- wrażeńwobec świata (subiektywne)
- myśli (formy złożone – uchwytywanie myśli)
sens zdania – myśl Znaczenie to jest to, do czego wyrażenia się odnoszą. Pojęcie zadania – forma powtarzalna, za pomocą których ja odnoszę się do świata. Zdanie jest tworem złożonym z innych elementów posiadających sensy (np. nazwy – można je zastąpić opisem przedmiotowym)
Predykat (odniesienie do wielu przedmiotów) zdania coś opisują, zastawienia nazw z predykatami lub predykatów z predykatami. Zdania możemy traktować jako nazwy złożone. Język jest pierwotny w stosunku do świata. Czasem nazwy nie mają znaczenia. Np. Zeus – nie ma znaczenia, choć zdanie Zeus jest na Olimpie ma sens. Znaczenie – prawda. Odrzucamy zdania, które nie mają odniesienia w świecie. Kot siedzi na płocie. Znaczeniem będzie prawda albo fałsz. Wierzę, że kot siedzi na płocie – nie jesteśmy w stanie orzec, bo jest to zdanie odnoszące się do przekonań osobistych. Asercja – pozytywne przekonanie. Jest prawdą, że kot siedzi na płocie. Sąd na temat zdania ekstensjonalnego. Pojęcie prawdy nie jest częścią zdania.
Jan Łukasiewicz
Wprowadził trzecią wartość w logice ½ Antynomia kłamcy. X jest zdaniem prawdziwym C nie jest zdaniem prawdziwym C jest zdaniem prawdziwym wtw C nie jest zdaniem prawdziwym ??????????????
Semiotyka – nauka o znakach
- syntaktyka (budowa zdań, jakie są relacje między częściami zdania)
- semantyka (relacja między językiem i światem)
- pragmatyka (nasz stosunek do wyrażanych zdań)
język przedmiotowy – zdania oznajmujące, odnoszą się do świata.
Alfred Tański
Metajęzyk:
- zdania języka przedmiotowego
- nazwy tych zdań „”
- prawda (predykat jednoargumentowy)
X (nazwa zdania) jest zdaniem prawdziwym, wtw p (zdanie przedmiotowe) Pada śnieg jest zdaniem prawdziwym wtw, pada śnieg ???????
Argumentem predykatu prawdy jest „pada śnieg” Język semantycznie otwarty.
Semantyczne definicja prawdy. Kulturoznawca nie utożsamia się z tym, co bada, ale analizuje to z poziomu metajęzykowego. Punktem wyjścia jest język przedmiotowy. Dopiero po jego zgłębieniu można się wznieść na poziom metajęzyka. Kultura to myślenie za [pomocą form symbolicznych. Dwa sposoby odnoszenia się języka do języka
a) przekład – znaczenie, synonimiczność, analityczność. Trzeba mieć świadomość trzech języków:
- tego, który przekładamy
- tego, na który przekładamy
- język teorii (dwa terminy odpowiadając temu samemu przedmiotowi, co nie było możliwe w poprzednich dwóch językach, języki są synonimiczne, gdy spełnione są wszystkie dyrektywy znaczeniowe) np. pies to dog
- wyrażenia równoznaczne
- wyrażenia równoważne (ten sam efekt uzyskamy)
Idealny przekład – dwa języki kierowane są przez te same dyrektywy znaczeniowe. Znaczenie – myślę (zawdzięczamy to socjalizacji, służy komunikacji)
Ajdukiewicz – dyrektywa aksjomatyczna A->A; dyrektywa dedukcyjna (A->B) i A->B; dyrektywa empiryczna B<-> B Przekłąd (dyrektywa 3) Tarski, Ajdukiewicz – pracowali nad zagadnieniem relacji między językami
b) interpretacja – mamy do czynienia z dwoma językami
- ten, który interpretujemy
- na który interpretujemy (w nim zawiera się język teorii)
Relacja korespondencji istotnie korygująca: przechodzenie od jednego wyobrażenia do drugiego. Ta relacja ma charakter asymetryczny. Celem stosowania jest to, że mój sposób myślenia niż rzecz, do której się odnoszę. Ajdukiewicz stwierdził, że istnieje różnica pomiędzy semantyką i syntaktyką. Można mówić w sposób sensowny, ale nie mówić o świecie. Świat redukujemy do innych kategorii, nie odnoszących się do świata – nie można go zweryfikować. Ajdukiewicz rezygnuje z syntaktyki. W metajęzyku interpretujemy inny język (socjologii, psychologii itp.)
Świadectwem myśli jest język. Język w kontekście teorii Kmity. Język należy zarówno do sfery symbolicznej i sfery techniczno-użytkowej
Ajdukiewicz, M. Luhan
Pojęcie komunikacji można różnie ujmować. Komunikacja – powiązanie, połączenie. McLuhan rozważa człowieka w kontekście jego wynalazku. Druk skończył z tym, co nazywamy plemiennością. Komunikacja w wiosce przebiegała bez pośredników (przez zmysły) tylko wtedy, gdy jesteśmy w zasięgu jego możliwości percepcyjnych. Odbieranie drugiej osoby przez wszystkie swoje zmysły naraz. Po kole największym wynalazkiem było pismo. Język jednoklasowy – posiada znaki, które odsyłają do jednej, skończonej sytuacji (znaki drogowe, stopnie policyjne, wojskowe) Każdy z tych znaków funkcjonuje samodzielnie. Im więcej jest takich sytuacji, tym mniej potrzeba takich znaków. Znak – relacja, która łączy znaczone (to, co zobaczę) i znaczące (pojęcie w umyśle) (do Sausseare) Przejście od języka jednoklasowego do dwuklasowego. Rezygnujemy z tego, żeby nasze znaki miały formy znaczące po to, żeby relacja nabrała znaczącego charakteru. Pismo fonetyczne oparte na alfabecie. Wprowadzamy skończoną liczbę elementów, by budować nieskończoną liczbę znaków (fenicjanie – bez samogłosek) hebrajczycy) Teraz człowiek zaczyna myśleć abstrakcyjnie. Grecy przejęli pismo od Fenicjan i wprowadzili samogłoski. Następna rewolucja ma miejsce w wiku XV (pisano, ale ręcznie do tej pory, więc zasięg był mały) Wynalezienie druku – pisma fonetyczne zostaje upowszechnione. Jeżeli człowiek zaczyna traktować pismo jako pośrednik, to rozszerza swoje zdolności. Dochodzi jednak do rozdźwięku pomiędzy wzrokiem, a pozostałymi zmysłami (odbieramy tekst wzrokiem) Prowadzi to do schizofreniczności, bo zachodzi rozdźwięk między wzrokiem a pozostałymi zmysłami. Ta schizofreniczność prowadzi do wynalezienia trzeciego wymiaru przestrzenności (odkrycie perspektywy) Jednocześnie jednostka odseparowuje się od reszty ludzi. Niezależność jednostki. Wszystko ulegnie zmianie po odkryciu energii elektrycznej. Radio, telfon, telewizja, dzisiaj – sieć. Zmiana jakościowa polega na ponownym scaleniu zmysłów przy komunikacji. Dzięki temu wychodzimy z tej Galaktyki Gutenberga. Następuje scalenie. Kościół katolicki – pierwsza instytucja globalna. Dzięki temu wchodzimy w coś, co Mc Luhan nazywa wioską globalną bo wkraczamy na inną drogę plemienności. Elektroniczna współzależność. Inaczej musimy odbierać świat i inaczej go pisać. Mozaikowy charakter pisma (nie musi być po kolei, ciąg logiczny może być zachowany, nastawienie na szczegół) Globalność oznacza elektroniczną współzależność. Massmedia w jego koncepcji są pośrednikiem, nie mogę się skomunikować tak długo, jak długo nie będę miała dostępu do telefonu itp. Jesteśmy podporządkowanie medium, od którego jesteśmy zależni.
Bauman Globalizacja
Napięcie między tym ,co globalne i lokalne. Globalna jest mobilność, lokalna jest nieruchliwość. Człowiek lokalny jest przywiązany do miejsca. Globalny kapitał może pływać po całym świecie za pomocą środków komunikacji.
Przeciwstawienie globalności i lokalności. Globalny jest mobilny. Lokalny – przywiązany do ziemi. Turysta, włóczęga – podróżuje, bo nie ma ani celu, ani miejsca zaczepienia, człowiek postmoderny.
- Panopticon – więzienie na planie gwiazdy, na środku wieża, siedzi tam strażnik, nie ma krat, strach, że ktoś ich obserwuje, pozostają tam nawet, gdy strażnika tam nie ma, niewielu kontroluje wielu.
- Synopticon – odwrócenie panopticonu, wielu ogląda niewielu
Globalizacja prowadzi do upośledzenia jednej z grup na korzyść drugiej.
Glokalizacja – reakcja na globalizację, ruchy starające się globalizację zneutralizować, lokalna reakcja na globalne siły.
McLuhan – świat się skurczył, bo możemy się łatwo porozumiewać, kategoria tożsamości. Bauman – świat się skurczył, bo przestrzeń i czas można pokonywać. Opiera się na różnicy – więzień, strażnik, oglądani, oglądający itd. Globalizacja – istnieje grupa uprzywilejowana i upośledzona (nie ma tego u McLuhana)
Nauka to część kultury
Putnom – fundamentalizm filozoficzny – pozytywnie odpowiada na pytania:
- jak jest umeblowany świat
- jak możliwa jest wiedza o umeblowaniu
- czy istnieje poprawne sądzenie etyczne
Antyfundamentalizm – odpowiedzi na pytania są niemożliwe
Rabinow: wprowadza pojęcie rozmó korytarzowych: wiedza zdobyta nieoficjalnie jest tak samo ważna jak oficjalna.
Neopragmatyści – Quine, Davidson, Putnam, Rorty
Postrukturaliści – Faucault, Derrida/Baudrillard, Baumann

Nietzche – Arystoteles: Adequatio intellectus et rei – prawda jako relacja
Kant – rzecz jest nierozpoznawalna możemy poznawać tylko przedstawienia tych rzeczy.
Nietzche – skoro rzecz jest nierozpoznawalna, to jej nie ma, a skoro jej nie ma, to nie spełniona jest relacja prawdy – wobec tego ulegamy iluzji.
Kmita – antyfundamentalizm aktywny – zaprzeczenie fundamentalizmu