Specyfika przyrodnicza i gospodarcza Wielkiej Brytanii

1.Informacje ogólne

Nazwa pełna: Zjednoczone Królestwo Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej
Nazwa skrócona: Wielka Brytania, Zjednoczone Królestwo
Flaga: Union Jack
Hymn: "God save the King/Queen" (tekst jest zmieniany zależnie od tego, kto zasiada na brytyjskim tronie)
Regiony i terytoria zależne: W skład Wielkiej Brytanii wchodzą: Anglia, Walia i Szkocja położone na wyspie Wielka Brytania, Irlandia Północna leżąca w północnej części wyspy
Irlandia, a także Wyspy Normandzkie i wyspa Man, będące dependencjami. Inne terytoria zależne to: Gibraltar, Anguilla, Bermudy, Brytyjskie Wyspy Dziewicze, Falklandy z wyspami Georgia Południowa i Sandwich Południowy, Kajmany, Montserrat, Turks i Caicos, Św. Helena, Brytyjskie Terytorium Oceanu Indyjskiego i Pitcairn.
Stolica: Londyn (2,7 mln, 1994, zespół miejski 7,0 mln).
Większe miasta: Birmingham (1 mln), Leeds (724 tys.), Glasgow (663 tys.), Sheffield (530 tys.), Liverpool (474 tys.), Manchester (431 tys.), Newcastle upon Tyne (284 tys.) (stan z roku 1994)
Powierzchnia: 242,9 tys. km2
Ludność: 59,5 mln mieszkańców (dane z 2002 roku)
Gęstość zaludnienia: 230 osób/km2
Skład etniczny: Anglicy (76%), Szkoci (9%),Irlandczycy(4%), Walijczycy (5%), Hindusi (1%).
Wyznania: anglikanie (56%), katolicy (13%), prezbiterianie (7%), metodyści (4%), bezwyznaniowcy (16%).
Średnia długość życia: mężczyźni 73 lata, kobiety 78 lat.
Języki: angielski(urzędowy), w użyciu także języki celtyckie: walijski, irlandzki, gaelicki (używany w Irlandii i Szkocji), szkocki (trzy odmiany: Scots, Gallic nazywany też Scottish oraz szkocki używany w Irlandii Północnej, tzw. Ulster Scots), planuje się także uznanie za urzędowy języka kornwalijskiego.
Jednostka monetarna: 1 funt szterling = 100 pensów
Ustrój polityczny: Wielopartyjna monarchia dziedziczna, system parlamentarno-gabinetowy, dwuizbowy parlament - Izba Gmin z 651 miejscami i Izba Lordów z 1177 miejscami.

2.Położenie geograficzne

Wielka Brytania i Irlandia Północna – państwo "wyspiarskie" na północy Oceanu Atlantyckiego, położone na północny zachód od kontynentalnej Europy. W skład państwa wchodzi Wielka Brytania, stanowiąc większość jego powierzchni, i Irlandia Północna. Guernsey, Jersey i Wyspa Man posiadają odrębny status dependencji Korony brytyjskiej i nie wchodzą w skład Wielkiej Brytanii. Natomiast wyspy takie jak Hebrydy, Szetlandy, Orkady, Anglesey, Man, Arran,Wight, Bute. Wyspa Skye oraz Wyspy Scilly oraz wiele innych wchodzą w skład archipelagu Wysp Brytyjskich.
Inne terytoria zależne to: Gibraltar, Anguilla, Bermudy, Brytyjskie Wyspy Dziewicze, Falklandy z wyspami Georgia Południowa i Sandwich Południowy, Kajmany, Montserrat, Turks i Caicos, Św. Helena, Brytyjskie Terytorium Oceanu Indyjskiego i Pitcairn.
Wielka Brytania jest największą wyspą w tym archipelagu i zarazem największą wyspą Europy, jej powierzchnia wynosi 209 331,1 km², co czyni ją także 9. wyspą pod względem powierzchni na świecie.
Od kontynentalnej Europy Wielką Brytanie oddziela Kanał La Manche (ang. English Channel), który w najwęższym miejscu, jakim jest Cieśnina Kaletańska, ma szerokość 32 km. Od położonej na zachód Irlandii oddziela Wielką Brytanię Morze Irlandzkie oraz Kanał Św. Jerzego i Kanał Północny.

3.Środowisko geograficzne

Stosunkowo mały obszar Wielkiej Brytanii charakteryzuje się dużym zróżnicowaniem krajobrazowym i geologicznym. Lekko pofałdowane tereny południowej i środkowej Anglii kontrastują z surowymi i górzystymi krajobrazami północnej Anglii, Szkocji, Walii i Irlandii Północnej.

3.1.Budowa geologiczna i rzeźba terenu

Wielka Brytania ma bardzo dobrze rozwiniętą linię brzegową. Przekracza ona 7,5 tysiąca km. Wybrzeże charakteryzuje się licznymi zatokami i estuariami rzek. O morskim charakterze państwa decydują liczne zatoki tj. Kanał Brystolski, Zatoka Cardigan, Zatoka Liverpoolska, Firth of Clyde i wiele, wiele innych. Szkocja i położone u jej wybrzeży wyspy - Hebrydy, Orkady i Szetlandy - stanowią najbardziej na północ wysunięte obszary Wielkiej Brytanii. Na terytorium Szkocji można wyróżnić 3 wielkie krainy: Góry Kaledońskie (orogeneza kaledońska) na północy, niziny w części środkowej i Wyżynę Południowoszkocką na południu. Najwyższym szczytem Szkocji, a jednocześnie Wysp Brytyjskich, jest Ben Nevis w górach Grampianach (orogeneza kaledońska), wznoszący się na wysokość 1344 m. Wzgórza Cheviot stanowią naturalną granicę między
Szkocją i Anglią. Dalej na południe wznosi się łańcuch Gór Pennińskich (orogeneza kaledońska), biegnący równolegle do wybrzeży przez środkową Anglię. W północno-zachodniej części Anglii znajdują się góry Cumbrian oraz pojezierze Lakę District. W północno-wschodniej części Anglii, w hrabstwie North Yorkshire, występują torfowiska porośnięte wrzosem. Na południe od Gór rozciągają się faliste wzgórza środkowej Anglii, z równinnymi obszarami wschodniej części kraju. Najdłuższą rzeką Wielkiej Brytanii jest Tamiza, mająca swe źródła na wzgórzach Cotswold, przepływa przez centrum Londynu i uchodzi do Morza Północnego.
Od zachodu z Anglią graniczy Walia, którą od północy oblewają wody Morza Irlandzkiego, od zachodu - Kanału Świętego Jerzego, a od południa - Kanału Bristolskiego. W środkowej części Walii wznoszą się Góry Kambryjskie z licznymi jeziorami i wodospadami. Ma tu swoje źródła druga pod względem długości rzeka Wielkiej Brytanii, Severn, uchodząca do Kanału Bristolskiego.
Morze Irlandzkie oddziela wyspę Wielka Brytania od wyspy Irlandia. 5/6 powierzchni Irlandii zajmuje Republika Irlandii, natomiast pozostałą część, na północnym wschodzie, brytyjska prowincja - Irlandia Północna. Na północ od Belfastu - stolicy prowincji - wznoszą się góry Antrim, których kredowo- bazaltowe stoki opadają stromo i są przedłużeniem południowo-zachodniego wybrzeża Szkocji.

3.2.Specyfika klimatu

Pomimo położenia Wielkiej Brytanii w wysokich szerokościach geograficznych, klimat jest stosunkowo łagodny. Jest to klimat umiarkowany morski. W wyniku zetknięcia się ciepłych mas powietrza, napływających z południa, wraz z Prądem Północnoatlantyckim, z zimnym i wilgotnym powietrzem znad Islandii i obszarów arktycznych, powstają silne wiatry i obfite opady deszczu.
Daje się zauważyć regionalne zróżnicowanie klimatu. W górach zachodniej Szkocji występują intensywne opady śniegu. Irlandia Północna ma klimat wilgotny, z niewielkimi tylko opadami śniegu zimą. Klimat Walii charakteryzuje się chłodnymi latami i łagodnymi zimami, z dużymi opadami na wyżynach. W południowej Anglii notowane są najwyższe letnie temperatury powietrza przy jednocześnie największych rocznych amplitudach. Zimy są tu często chłodne i mroźne.
Typową cechą klimatu jest częste występowanie mgieł i zachmurzenia oraz silnych wiatrów. Następują również bardzo szybkie zmiany pogody.
Stany wód są wyrównane przez cały rok. Bardzo liczne są jeziora, zwłaszcza w górach Szkocji. Najczęściej są pochodzenia polodowcowego. Największe jezioro, Lough Neagh, znajduje się w Irlandii Północnej. Z kolei najgłębsze jeziora występują w Szkocji (Loch Ness i Loch Monar).

3.3.Fauna i flora

Ponad 5000 lat temu większą część Wielkiej Brytanii pokrywały gęste lasy liściaste. Do dnia dzisiejszego zachowało się niewiele takich leśnych kompleksów i dominują głównie inne zbiorowiska roślinne. Dla Szkocji, Irlandii Północnej i wyżyn północnej Anglii i Walii charakterystyczne są wrzosowiska. Wiele dolin i terenów leśnych zostało przekształconych w obszary rolnicze, powszechnie spotyka się plantacje drzew przeznaczonych na handel. Duże ssaki, m.in. wilk, zostały wybite w wyniku wielowiekowych polowań lub wyginęły z powodu zniszczenia ich naturalnego środowiska. Największym zachowanym ssakiem jest jeleń, zamieszkujący góry Szkocji. Spośród mniejszych gatunków spotyka się lisa, borsuka, wydrę i gronostaja. Świat ptaków reprezentowany jest przez wiele gatunków, rzeki obfitują w ryby.

3.4.Złoża naturalne

Głównymi bogactwami Wielkiej Brytanii są:
• węgiel
• ropa naftowa
• gaz naturalny
• rudy żelaza
• ołów
• cynk
• złoto
• cyna
• wapień
• sól
• glina
• kreda
• gips
• potaż
• piasek
• krzemowy
• łupki

Wielka Brytania jest znana ze swoich ogromnych złóż surowców mineralnych, a szczególnie z zasobów węgla kamiennego, który występuje w środkowej części królestwa, południowej Szkocji i Walii. Na niewielką skalę nadal wydobywa się rudy żelaza w środkowej Anglii. Większość innych złóż surowcowych została już wyeksploatowana. Duże znaczenie zyskały, odkryte po II wojnie światowej, złoża ropy naftowej i gazu ziemnego na Morzu Północnym.
W produkcji ropy naftowej Wielka Brytania zajmuje dziewiąte miejsce w świecie (a drugie w Europie). Natomiast w wydobyciu gazu ziemnego zajmuje w świecie miejsce szóste.

4.Gospodarka

Gospodarka Wielkiej Brytanii od czasów kolonialnych stanowiła podstawę ekonomicznej egzystencji dla Europy. Przejęcie kontroli nad morskimi szlakami handlowymi i ogromne kolonie przyniosły temu krajowi bogactwo i status wielkiego mocarstwa gospodarczego. Zgromadzony w ten sposób kapitał był podstawą późniejszych rewolucji przemysłowej opartej na importowanych z kolonii surowcach mineralnych. Wielka Brytania straciła swoją wiodącą pozycję na początku XX wieku na rzecz Niemiec i USA. Natomiast II Wojna Światowa pogłębiła kryzys i zmniejszyła konkurencyjność brytyjskich produktów na rynku europejskim i amerykańskim. Gospodarka uległa jednak modernizacji w kierunku przemysłów nowoczesnych i usług, zdobywając ponownie konkurencyjność.

4.1.Rolnictwo

Użytki rolne zajmują ok.70% powierzchni kraju, jednak rolnictwo zajmuje drugorzędną pozycję w gospodarce. 2/3 użytków rolnych to łąki i pastwiska. Hodowla ma bowiem największe znaczenie w produkcji rolnej.
W regionach górskich Walii i Szkocji prowadzi się intensywną hodowlę owiec, natomiast na pogórzach i nizinach Anglii przeważa hodowla bydła. W produkcji mięsa, mleka i wełny kraj znajduje się w światowej czołówce.
Grunty orne znajdują się głównie w Anglii. Wśród upraw największe znaczenie mają zboża: pszenica i jęczmień, a także owies i żyto. Ich plony należą do najwyższych na świecie. Inne ważniejsze uprawy to buraki cukrowe, ziemniaki i rzepak. Bardzo dobrze jest także rozwinięte warzywnictwo, ogrodnictwo i sadownictwo.

4.2.Przemysł

Wielka Brytania znana jest ze swoich ogromnych złóż mineralnych takich jak rudy ołowiu i żelaza. Jednak w wyniku niskiej zyskowności górnictwa rud cynku, ołowiu, miedzi wydobywanie zaprzestało. Pozostało jedynie górnictwo rudy żelaza.
Ogromny regres przeżywa górnictwo węgla kamiennego. Wynika to z wielu względów m.in. : wzrostów kosztów wydobywania, tańszego alternatywnego źródła surowca energetycznego jakim jest ropa naftowa na Morzu Północnym, importu taniego węgla kamiennego z Europy (m.in. z Polski). Największe istniejące okręgi górnictwa węgla kamiennego to Yorkshire – - Derbyshire - Nottinghamshire, Durham i Południowo-Walijski.
Odkrycie złóż ropy naftowej na Morzu Północnym otworzyła nowe szanse gospodarce brytyjskiej. Z importera tego surowca przeobraził się w eksportera ropy jak i gazu.
Energia dla całego przemysłu jest wytwarzana w 85% w elektrowniach cieplnych opalanych węglem kamiennym , 13% ropą , a reszta przypada na elektrownie wodne i atomowe.
Powyżej wymienione gałęzie przemysłu przetwórczego od dawna zapewniają Wielkiej Brytanii wysoką pozycję gospodarczą.
Przemysł tradycyjny obejmujący swym zakresem przemysł włókienniczy, hutniczy, skórzany, stalowy i ceramiczny jak i przemysł maszynowy, niektóre działy przemysłu chemicznego obecnie dotknięte recesją były podporą rozwoju potęgi przemysłowej Wielkiej Brytanii zaspokajały one potrzebę dawnego imperium. Dodać można także przemysł motoryzacyjny, który napędzał gospodarkę Wielkiej Brytanii. Upadające przemysły tradycyjne skupiają się w ośrodkach górniczych i przemysłowych środkowa i południowa Anglia oraz na Nizinie Środkowoszkockiej, zaś przemysł motoryzacyjny w pasie od Birmingham do Londynu.
Przemysł nowoczesny napędzają współczesny rozwój gospodarki i zaspakajają potrzeby własnego rynku i rynków zachodnio-europejskich i amerykańskich. Skupiają się w Londynie i wokół niego, a także w południowo-wschodniej Anglii. Warto nadmienić, iż przemysł nowoczesny oparty jest przede wszystkim na nowoczesnej technologii, wymagających niewielkich ilości surowców mineralnych, a co najważniejsze - wykwalifikowanej siły roboczej. Są to : przemysł elektroniczny, przetwarzanie danych, elektromaszynowy, poligraficzny, chemiczny (petrochemiczny). Wykazują one tendencje wzrostowe podobnie jak przemysł papierniczy i spożywczy.
Wielka Brytania specjalizuje się także w produkcji okrętów i łodzi podwodnych o napędzie atomowym.

4.3.Usługi

Wielka Brytania należy do największych światowych potęg przemysłowych i finansowych. Pod względem wartości PKB zajmuje 3. miejsce w Europie i 5. miejsce w świecie. Wielka Brytania określana jest mianem drugiego, po Stanach Zjednoczonych, „bankiera” świata.
Usługi mają ogromne znaczenie, gdyż jak w przypadku Wielkiej Brytanii zatrudniają ok. 75% ogółu zawodowo czynnych. Zajmują się one cyrkulacją jak i towarów i pieniędzy. Ułatwiają zarządzanie i tworzą nowoczesną myśl techniczną. Handel wewnętrzny będący częścią składową usług zdominowany jest przez ogromne korporacje transnarodowe. Wymiana międzynarodowa charakteryzuje się nadwyżką importu nad eksportem, czyli posiada ujemne saldo. Wielka Brytania importuje maszyny i środki transportu, i wyroby przemysłowe, natomiast eksportuje także maszyny i środki transportu oraz ropę naftową.

5.Funkcje wyspy

Dawniej Wielka Brytania była eksporterem węgla kamiennego, rudy ołowiu i żelaza. Jednak z ogromnych kosztów wydobywania rudy ołowiu obecnie pozostało tylko górnictwo rudy żelaza. Kraj również jest eksploratorem ropy naftowej i gazu ziemnego, którego złoża zostały odkryte po II wojnie światowej.
Kolejną funkcją jest to, że są tam wielkie okręgi przemysłowe. Największym okręgiem przemysłowym jest Londyński Okręg Przemysłowy. To obecnie największy okręg przemysłowy Wielkiej Brytanii. Skupia on wraz z regionem południowo – wschodniej Anglii ok. 20% zatrudnionych w przemyśle (udział aglomeracji Londynu w zaludnieniu kraju wynosi 12%). Okręg Londyński to klasyczny wielkomiejski i portowy okręg przemysłowy.
Wielka Brytania to kraj, który żyję również z turystyki. Do Wielkiej Brytanii turystów przyciąga nie tylko piękny krajobraz,
ale również wspaniałe miasta przesiąknięte historią, urocze parki narodowe, w których można napotkać miejsca o niezwykłej urodzie, ogrody miejskie i przepiękne atlantyckie plaże. Wielka Brytania jest państwem wielonarodowościowym. Odzwierciedla się to w zróżnicowaniu kultury i obyczajów w poszczególnych regionach. Najbardziej znanymi budowlami Anglii są m.in.: Big Ben, Pałac Birmingham oraz budowla megalityczna Stonehenge pochodząca z epoki neolitu oraz brązu. W Irlandii Północnej dużym zainteresowaniem cieszy się Katedra Św. Patryka w Armagh, który jest patronem tego kraju. W Szkocji znany jest Zamek w Edynburgu, stolicy Szkocji.
Inną funkcją wyspy jest fakt, że jest to kraj dający pracę wielu ludziom. Od II wojny światowej Wielka Brytania przyjęła spore migracje ludności z Europy, Afryki oraz Południowej Azji. Szczególnie duży napływ imigrantów miał miejsce w latach 1960 – 1973, oraz w latach 80. Wielu Polaków emigrowało na Wyspy w poszukiwaniu pracy.

6.Żegluga

Sukcesy marynarki handlowej Wielkiej Brytanii przypisuje się często jej położeniu wyspiarskiemu, choć Wyspy Brytyjskie są położone mniej centralnie w stosunku do wielkich szlaków morskich niż wybrzeża Holandii, Francji i Półwyspu Iberyjskiego; brak im ponadto bezpośredniego dostępu do rozległego lądowego zaplecza, który tak skutecznie aktywizował rozwój miast portowych i żeglugi śródziemnomorskiej i bałtyckiej. Anglia dopiero od XVI w. zaczęła oswabadzać się spod kontroli przewozowej śródziemnomorskich i hanzeatyckich miast portowych. Ostatnie "flandryjskie galeony" wyruszyły z Wenecji do Anglii w 1532 r.; odtąd handel Wenecji z Anglią uprawiali już tylko pojedynczy kupcy, bez poparcia swego państwa. W tym też czasie angielska korona pozbawiła przywilejów Związek Miast Hanzeatyckich. Po klęsce hiszpańskiej wielkiej armady w 1588 r. Anglia uzyskała przewagę morską nad Hiszpanią, a jednocześnie królowa Elżbieta I zarządziła ostateczne wydalenie kupców hanzeatyckich. przypisując im udzielenie pomocy Hiszpanii w walce przeciwko Anglii.
Traktat paryski z 1763 r., kończąc wojnę morską francusko-angielską, oddawał w angielskie władanie węzłowe punkty oparcia na szlakach morskich. Brytyjskie imperium objęło w tym czasie kontynent Ameryki Północnej od Atlantyku po rzekę Missisipi, Kanadę z Nową Szkocją i Cap Breton, ważne punkty oparcia w Indiach Zachodnich — wyspy St. Vincent, Grenadę, Domingo i Tobago, znaczną część Indii Wschodnich, Australię oraz pozycje strategiczne na Morzu Śródziemnym — Gibraltar i Minorkę. Z kolei jednak przebieg zmagań morskich, w przededniu i W okresie wojen napoleońskich, rozszerzył panowanie Anglii w wielu punktach i obszarach węzłowych dla transportu morskiego. Między 1786 r. a 1819 r. Anglia utrwaliła swoją kontrolę nad Cejlonem i nad "Gibraltarem Dalekiego Wschodu" — cieśniną Malakka. W 1806 r. opanowała Przylądek Dobrej Nadziei — węzeł głównych szlaków oceanicznych. Na Oceanie Spokojnym ważnym punktem oparcia stała się Nowa Zelandia. Na Morzu Śródziemnym do Gibraltaru dołączono nowe punkty oparcia — Maltę i w drugiej połowie stulecia — Cypr, a w końcu kontrolę nad Kanałem Sueskim. W toku rozwoju angielskiej żeglugi atlantyckiej wyodrębniło się wiele przedsiębiorstw żeglugi liniowej zajmujących się przewozem pasażerskim albo towarowym. Przedsiębiorstwa te działały niezależnie od siebie, a ich dekoncentracja prowadziła do nierównomiernej obsługi przewozów atlantyckich. Podczas, gdy jedne porty były przepełnione połączeniami, w innych brakowało jakichkolwiek możliwości przewozowych.

7.Pochodzenie ludności

W starożytności obszar dzisiejszej Wielkiej Brytanii zaczął być zasiedlany przez plemiona celtyckie. Prawdopodobnie przybyli oni z centralnej lub wschodniej Europy. Celtowie znali metody obróbki żelaza, dzięki czemu posiadali lepszą broń niż dotychczasowi mieszkańcy wyspy (którzy dalej stosowali brąz). Przypuszcza się, że napór Celtów spowodował ich migracje na tereny stanowiące dzisiaj Walię, Szkocję i Irlandię. Celtowie ciągle napływali do Brytanii przez kolejne 700 lat. Celtowie zajmują szczególne miejsce w historii Brytanii, gdyż to z nich właśnie wywodzi się duża liczba ludzi zamieszkujących obecnie Szkocję, Kornwalię, Walię i Irlandię. Ich kultura oraz język zostały przyjęte przez ówczesnych mieszkańców wyspy.
W 55 roku p.n.e. Brytanię odwiedził Juliusz Cezar i to co zobaczył opisał w swoim dziele O wojnie galijskiej. Przyczyną inwazji Rzymian na Brytanię była pomoc, której mieszkający tam Celtowie udzielali Celtom z Galii. dostarczali oni im żywność, i udzielali schronienia na wyspie. Rzymianie chcieli powstrzymać te praktyki oraz przejąć kontrolę nad tamtejszą produkcją żywności. W trakcie dwóch pierwszych prób inwazji na Brytanię, dokonanych przez Cezara w 55 i 54 roku p.n.e., nie zdobyto żadnych terytoriów. Właściwy podbój Brytanii przez Rzymian rozpoczął się w roku 43. Dzięki przewadze wojskowej oraz walkom jakie toczyli między sobą Celtowie, nie był on trudny. Największym aktem oporu było powstanie Celtów pod przywództwem Boudiki około roku 60, lecz i to zostało stłumione. Rzymianie nie zdołali tylko podbić Kaledonii, czyli dzisiejszej Szkocji, mimo całego wieku starań. Ostatecznie na granicy pomiędzy Kaledonią a terenami przez nich zajętymi zbudowano fortyfikacje. W latach 121-129 powstał Mur Hadriana, a w roku 142 Mur Antoninusa.
Od około roku 367 wzmogły się ataki Celtów z Kaledonii. Wojsko rzymskie miało coraz większe kłopoty z ich odpieraniem. Było to odbiciem sytuacji na kontynencie, która wieszczyła początek końca panowania Rzymian w Brytanii. W 409 roku wycofano ostatnich żołnierzy rzymskich z Brytanii, a zromanizowanych Celtów pozostawiono samym sobie w obliczu najazdów.
Widocznymi śladami pobytu Rzymian w Brytanii są zbudowane przez nich drogi. Używano ich jeszcze długo po odejściu Rzymian. W tym okresie powstało także wiele miast. Niektóre z nich były początkowo obozami wojskowymi (po łacinie castra). Pochodne tego wyrazu można odnaleźć w nazwach miast takich jak Lancaster, Winchester, Leicester, Gloucester.
Od II Wojny Światowej Wielka Brytania przyjęła spore migracje ludności z Europy, Afryki oraz Południowej Azji. Szczególnie duży napływ imigrantów miał miejsce w latach 1960 – 1973, oraz
w latach 80.
Obecnie Zjednoczone Królestwo Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej jest krajem o wielkim potencjale ludnościowym. Na obszarze mniejszym o 20 % od Polski, zamieszkuje 57 mln osób. Struktura funkcjonalna tej ludności była następująca: osoby w wieku produkcyjnym (16-65 lat) stanowiły 50,7%, zaś w wieku powyżej 65 lat czyli poprodukcyjnym było aż 26% ludności. Ludności czynnej zawodowo było 46%. Liczby te wskazują, że młodzież i dzieci, czyli ludność w wieku przed produkcyjnym stanowią zaledwie 23,3%. W poszczególnych częściach kraju gęstość zaludnienia bardzo się różni.

8.Stosunki polityczne i społeczne

8.1.Ustrój polityczny

W Wielkiej Brytanii obowiązuje dziedziczna monarchia parlamentarna. Głową państwa jest obecnie Elżbieta II, która zasiadła na tronie w 1952 i została koronowana w 1953. Następcą tronu jest Książę Karol. Władza ustawodawcza należy do Królowej i 2-izbowego parlamentu, w którego skład wchodzi Izba Lordów i Izba Gmin. Kompetencje Królowej Elżbiety II są jednak ograniczone do funkcji reprezentacyjnych. Władzę wykonawczą sprawuje rząd mianowany przez Królową i odpowiedzialny przed parlamentem. Na czole parlamentu stoi premier Gordon Brown. Obowiązuje zasada rex regnat, sed non gubernat — "król panuje, ale nie rządzi".
Izba Lordów (ang. House of Lords) – izba wyższa dwuizbowego parlamentu brytyjskiego, który oprócz tego składa się też z Izby Gmin i Suwerena (panującej rodziny królewskiej). Aktualnie Izba Lordów składa się z 743 par duchownych i świeckich, potocznie zwanych lordami. Nie jest to ciało wybieralne, lecz jego skład i struktura jest uwarunkowana wielowiekową tradycją. Pełna, oficjalna nazwa Izby Lordów to: "The Right Honourable The Lords Spiritual and Temporal of the United Kingdom of Great Britain and Northern Ireland in Parliament Assembled". Izba Lordów, podobnie jak Izba Gmin spotyka się w Pałacu Westminsterskim13. Jej obrady plenarne odbywają się w tzw. czerwonej sali (obrady Izby Gmin odbywają się w sali zielonej).
Izba Gmin – izba niższa dwuizbowego parlamentu brytyjskiego, odgrywa jednak rolę nadrzędną wobec Izby Lordów. W jej skład od 2005 roku wchodzi 646 deputowanych (MPs od angielskiego Member of Parliament - "członek parlamentu"), wybieranych przez całość obywateli Zjednoczonego Królestwa w powszechnych, czteroprzymiotnikowych wyborach.
Wielka Brytania jest bardzo scentralizowanym państwem, w którym Parlament Westminsterski zajmuje się większością spraw politycznych. W ostatnich latach jednak każdy z krajów, wchodzących w skład Wielkiej Brytanii poza Anglią, otrzymał własne organy rządowe, zajmujące się sprawami lokalnymi.

8.2. Irlandzka Armia Republikańska (IRA)

Irlandzka Armia Republikańska (IRA; ang. Irish Republican Army) jest to organizacja zbrojna walcząca początkowo o niepodległość Irlandii, a od 1921roku o przyłączenie Irlandii Północnej do Republiki Irlandii.
Irlandzka Armia Republikańska powstała po nieudanym powstaniu wielkanocnym z kwietnia 1916 roku w wyniku przekształcenia Irlandzkich Ochotników (zachowała jednak irlandzką nazwę ochotników - Óglaigh na hÉireann). Twórcą IRA był Michael Collins, który zamierzał stworzyć oddziały, będące w stanie przetrwać w starciu z wielokrotnie silniejszymi wojskami brytyjskimi, dzięki zastosowaniu taktyki partyzanckiej, sabotaż i terror.
Po podpisaniu traktatu irlandzko-brytyjskiego 1921 w IRA dokonał się rozłam, w wyniku którego frakcja opowiadająca się za dalszym związkiem z Wielką Brytanią dała początek armii Wolnego Państwa Irlandzkiego, zaś przeciwnicy układu walczyli nadal doprowadzając do wojny domowej 1922–1923, którą przegrali.
W 1969 nastąpił w IRA rozłam na skrzydło umiarkowane (IRA – Oficjalna) i skrajnie radykalne (IRA – Tymczasowa). Uznawana przez rząd irlandzki za organizację nielegalną, była zwalczana energicznie, ale mało skutecznie przez władze brytyjskie. Szczególną aktywność terrorystyczną przejawiała od 1971. 1994 ogłosiła zawieszenie broni, które nie było przestrzegane. 1998 podpisała układ, w wyniku którego w Irlandii Północnej odbyły się wybory do lokalnego parlamentu. W sierpniu 1998 w wyniku zamachu w Omagh dokonanego przez Real IRA (frakcja przeciwna pokojowi) zginęło 29 osób ponad 200 zostało rannych. 9 września 1998 IRA podpisała ostateczny i bezwarunkowy rozejm. W październiku 2001 organizacja ogłosiła początek rozbrajania swoich oddziałów, proces zakończył się we wrześniu 2005. IRA zadeklarowała używanie wyłącznie pokojowych metod w dalszej walce o zjednoczenie Irlandii.

9.Komunikacja, łączność i środki masowego przekazu

Sieć komunikacyjna jest bardzo dobrze rozwinięta. W przewozach towarowych największy udział ma transport samochodowy, kolejowy i rurociągowy. Długość dróg o utwardzonej nawierzchni wynosi 389 tys. km (159 km na 100 km2 — 1993, jeden z najwyższych wskaźników w świecie), w tym autostrad 3259 km. Główne autostrady łączą Londyn z Edynburgiem, Dover, Portsmouth i Bristolem, Bristol z Glasgow. W użytkowaniu znajduje się 21,9 mln samochodów osobowych (379 samochodów na 1000 mieszk.) i 2,3 mln samochodów ciężarowych (1992). Maleje znaczenie transportu kolejowego, którego rozwój został zapoczątkowany 1825 przez budowę pierwszej linii kolejowej w świecie (Stockton-on-Tees–Darlington). W okresie 1965–92 długość linii kolejowej zmniejszyła się z 24 tys. km do 16,5 tys. km (6,8 km na 100 km2). Układ sieci kolejowej jest promienisty z głównym węzłem w Londynie, połączonym liniami magistralnymi z Glasgow i Aberdeen, Edynburgiem, Bristolem oraz portami nad Kanałem La Manche (Southampton, Plymouth). W rozbudowie jest transport rurociągowy, zwłaszcza sieć gazociągów, głównie ze wschodu Szkocji do południowo-wschodzniej Anglii. Od lat 60. nośność brytyjskich floty handlowych (największej w świecie do II wojny świat.) zmniejszyła się prawie trzykrotnie, do 8,3 mln DWT (1991). Łączny przeładunek portów brytyjskich wynosi 310 mln t, z tego na wyładunek przypada 176 mln t.
Główne porty morskie:
• Londyn,
• Liverpool,
• Southampton (obsługuje głównie wymianę handlową z Europą),
• Milford Haven (nafta)
• Glasgow.
Wzrasta znaczenie portów wschodniego wybrzeża (Newcastle upon Tyne, Middlesbrough, Grimsby), wyposażonych w nowoczesne terminale naftowe i rudowe. Rozwinięta została żegluga kabotażowa i promowa. Liczne linie promowe łączą Irlandię Północną z portami angielskimi, Szkocję z Hebrydami i Szetlandami oraz porty angielskie z europejskimi, zwłaszcza francuskimi (linie Dover–Calais, Portsmouth–Hawr). Od 1994 podmorski tunel kolejowy Eurotunel połączył Wielką Brytanię i Francję. Transport lotniczy obsługuje głównie towarzystwo British Airways, utrzymujące regularne połączenia z dużymi portami lotniczymi na całym świecie; Wielka Brytania ma 60 portów lotniczych. Zzespół portowy Londynu (Heathrow, Gatwick) należy do największych w świecie, 1993 obsłużył 71 mln pasażerów. Duże porty międzynarodowe są w Manchesterze i Glasgow. Rozbudowana łączność nastąpiła w Wielkiej Brytanii głownie dzięki telefonom komórkowym: w użytkowaniu 523 aparaty telefoniczne na 1000 mieszk. (1990).
Przemysł telekomunikacyjny został sprywatyzowany w latach 80. Wszystkie brytyjskie gazety pozostają w rękach prywatnych. Nie ma formalnej cenzury. Brytyjskie radio British Broadcasting Corporation (BBC) działa jako niezależna publiczna organizacja, do której należy większość lokalnych i ogólnokrajowych rozgłośni radiowych oraz telewizyjnych. Przedsiębiorstwo Independent Broadcasting Authority (IBA) kontroluje koncesje telewizji komercyjnej i radia, działających w różnych częściach kraju. Do usług specjalnych należą audycje nadawane w języku walijskim, sieć telewizji satelitarnej i rozwijająca się telewizja kablowa.

10.Własna koncepcja rozwoju gospodarczego wyspy

• Zachowanie zdrowej konkurencyjności czyli małe firmy mają także możliwość rozwoju w pobliżu dużych fabryk.
• Tworzenie parków narodowych, rezerwatów przyrody itp. dla zachowania równowagi w przyrodzie i w celu ochrony fauny i flory.
• Ograniczenie szkodliwych i trujących substancji oraz odpadów produkcyjnych.
• Zahamowanie automatyzacji i robotyzacji w celu zmniejszenia bezrobocia i pokazania, że człowiek w dalszym ciągu jest potrzebny.

11.Źródła

 Strony internetowe:
- http://przewodnik.onet.pl/
- http://www.walia.com.pl/
- http://www.turystyka-anglia.infnews.pl/
- http://www.wakacjezprzewodnikiem.pl/
- http://www.travelplanet.pl/
- http://www.znaczenie-morskiego-transportu.arts.pila.pl/
- http://pl.wikipedia.org/
- http://www.sciaga.pl/
 Bibliografia:
- Jerzy Ciepielski – Dzieje gospodarcze świata
- Podręcznik do geografii część II, wyd. SOP Oświatowiec Toruń
- Encyklopedia PWN