Ścisła Biografia Henryka Sienkiewicza

Biografia Henryka Sienkiewicza
Henryk Adam Aleksander Pius Sienkiewicz herbu Oszyk, pseudonim Litwos (ur. 5 maja 1846w Woli Okrzejskiej, zm. 15 listopada 1916 w Vevey) ? polski nowelista, powieściopisarz i publicysta; laureat Nagrody Nobla w dziedzinie literatury (1905) za całokształt twórczości[1], jeden z najpopularniejszych pisarzy polskich przełomu XIX i XX wieku.
Życiorys
Urodził się we wsi Wola Okrzejska w Ziemi Łukowskiej na Podlasiu w zubożałej rodzinie szlacheckiej, pieczętującej się herbem Oszyk, po mieczu wywodzącej się z Tatarów osiadłych na Litwie w XV i XVI wieku.
Jego rodzicami byli Józef Sienkiewicz (1813-1896) i Stefania Sienkiewicz z rodziny Cieciszowskich (1820-1873). Wola Okrzejska należała do babki pisarza, Felicjany Cieciszowskiej. Został ochrzczony w sąsiedniej miejscowości Okrzeja, w kościele ufundowanym przez prababkę pisarza. Rodzina z czasem przeniosła się do Grotek, potem do Wygnanowa, Potkanny kolo Przytyka, następnie do Grabowców i Wężyczyna, by ostatecznie od roku 1861 zamieszkać w Warszawie. W 1858 roku Sienkiewicz rozpoczął naukę w gimnazjum w Warszawie; nie uzyskiwał jednak wysokich not, najlepiej szły mu przedmioty humanistyczne. Wskutek trudnej sytuacji materialnej, nie mogąc liczyć na pomoc finansową rodziców, dziewiętnastoletni Sienkiewicz podjął się posady guwernera u rodziny Weyherów w Płońsku. Jednocześnie kończył zaocznie ostatnie klasy gimnazjum. W 1866 r. uzyskał świadectwo dojrzałości. Zgodnie z wolą rodziców zdał na wydział lekarski Szkoły Głównej Warszawskiej, jednak zrezygnował z medycyny i podjął studia prawnicze, by w ostateczności przenieść się na wydział Filologiczno-Historyczny. Zdobył tam gruntowną znajomość literatury i języka staropolskiego. Prawdopodobnie w tym czasie napisał swoją pierwszą niepublikowaną powieść -Ofiara. W tym czasie pracował także nad swoją pierwszą opublikowaną powieścią - Na marne. Pierwszą próbę literacką podjął jeszcze w 1867 r., gdy napisał wierszowany utwór Sielanka młodości, odrzucony przez Tygodnik Ilustrowany. W 1869 r. debiutował jako dziennikarz.Przegląd Tygodniowy wydrukował jego recenzję sztuki teatralnej, a Tygodnik Ilustrowanyzamieścił rozprawkę historyczno-literacką o Mikołaju Sępie Sarzyńskim. Sienkiewicz pisał pod pseudonimem Litwos do Gazety Polskiej oraz Niwy. W 1873 roku objął w Gazecie Polskiej roku stały felieton Bez tytułu, a w roku 1875 cykl Chwila obecna. Od 1874 roku prowadził dział literacki w Niwie.
W 1872 r. wydał powieść Na marne oraz Humoreski z teki Worszyłły, a następnie (1872), Stary sługa (1875), Hania (1876), oraz Selim Mirza (1877). Trzy ostatnie utwory nazywane są małą trylogią. Bywał w popularnych w owym czasie salonach warszawskich: u swej krewnej Jadwigi Łuszczewskiej znanej pod literackim pseudonimem Deotyma oraz u aktorki Heleny Modrzejewskiej.
W 1876 r. wraz z Heleną Modrzejewską oraz grupą znajomych wybrał się w podróż do USA. W owym czasie nie było to czymś powszednim. W swej korespondencji do gazety pisał o tym: ?Człowiek, który wyjeżdża do Ameryki, jest jeszcze u nas rzadkością. Wyobrażam sobie nawet, że po powrocie, w powiecie łukowskim, z którym łączą mnie liczne stosunki, przynajmniej przez miesiąc będą mnie uważać za rodzaj powiatowego Ferdynanda Korteza.? W Ameryce zatrzymał się dłużej w Kalifornii. Z tego okresu pochodzą Listy z podróży; drukowane w Gazecie Polskiej zyskały sobie szerokie uznanie czytelników. Pisał też Szkice węglem (1877). Pod wpływem podróży do Stanów Zjednoczonych napisał kilka dalszych utworów: Komedia z pomyłek (1878),Przez stepy (1879), W krainie złota (1880), Za chlebem (1880), Latarnik (1881), Wspomnienia z Maripozy (1882), Sachem (1883).
W 1878 roku wrócił do Europy; zatrzymał się w Londynie, następnie przez rok przebywał w Paryżu. Podczas pobytu we Francji Sienkiewicz poznał nowy prąd w literaturze ? naturalizm. W 1879 r. w artykule Z Paryża stwierdza: ?Dla powieści naturalizm był w zasadzie znakomitym, niezbędnym i może jedynym krokiem naprzód?. Dwa lata później zmienił jednak zdanie i wypowiedział się o naturalizmie w tonie krytycznym. Wyrazem przekonań na temat naturalizmu i pisarstwa jako takiego były wydane drukiem odczyty: O naturalizmie w powieści (1881), O powieści historycznej (1889), Listy o Zoli (1893).
Korespondencje ze Stanów Zjednoczonych publikowane w prasie polskiej, zyskały szerokie uznanie i wzbudziły zainteresowanie jego osobą. Powodzenie pisarza świetnie odmalowałBolesław Prus w artykule Co p. Sienkiewicz wyrabia z piękniejszą połową Warszawy na łamachKuriera Warszawskiego z 1880 roku. ?Już po powrocie z Ameryki, prawie każda z dam, przechodząc ulicą, posądzała prawie każdego wyższego i przystojnego mężczyznę o to, że jest Sienkiewiczem. (...) Nareszcie spotykając co krok fryzury la Sienkiewicz, wiedząc, że młodzi panowie jeden po drugim zapuszczają Hiszpanki, starają się mieć posągowe rysy i śniadą cerę, postanowiłem poznać jego samego (...) Z mego kąta widzę, że sala prawie wyłącznie zapełniona jest przez płeć piękną. Kilku mężczyzn, którzy tam byli do robienia grzeczności damom albo pisania sprawozdań, tak już w ciżbie kobiet potracili poczucie własnej indywidualności, że mówili: byłam, czytałam, wypiłyśmy we dwie sześć butelek?"
W 1879 Sienkiewicz wygłasza we Lwowie odczyt pod tytułem Z Nowego Jorku do Kalifornii. W1880 r. w Poznaniu przedstawia w hotelu Bazar nowelę Za chlebem, następnie w Warszawiewygłasza dwa odczyty o naturalizmie w literaturze. W 1879 r. wracając ze Lwowa w Szczawnicydaje odczyt o swym pobycie w Ameryce. W Szczawnicy po raz pierwszy spotyka swoją przyszłą żonę Marię Szetkiewiczównę. Na wiadomość, że rodzina Szetkiewiczów wybiera się doWenecji, rusza za nimi i tam poznaje Marię bliżej. 18 sierpnia 1881 roku odbywa się ich ślub w kościele Zgromadzenia Panien Kanoniczek przy placu Teatralnym (dziś nie istnieje). Z małżeństwa tego pochodzą dzieci: Henryk Józef i Jadwiga Maria. Małżeństwo nie trwa długo, gdyż Maria umiera 18 sierpnia 1885 roku na gruźlicę.
W 1882 roku Sienkiewicz nawiązuje współpracę z dziennikiem Słowo (pismo o tendencjach konserwatywno-szlacheckich) i początkowo jest nawet jego redaktorem naczelnym. W latach 1879-1881 pisze utwór dramatyczny Na jedną kartę wystawiany w teatrach we Lwowie iWarszawie.
W 1880 pisze utwór historyczny Niewola tatarska i pracuje nad powieścią historyczną Ogniem i mieczem. W liście do redaktora krakowskiej gazety Czas Stanisława Smolki z 1 lutego 1884pisze: ?Co do powieści wielkiej, ta będzie nosiła prawdopodobnie tytuł Wilcze gniazdo. Rzecz dzieje się za Jana Kazimierza, w czasie insurekcji kozackiej.? Wspomniana w liście powieśćWilcze gniazdo ukazała się ostatecznie w odcinkach na łamach Słowa od 2 maja 1883 do 1 marca 1884 roku pod tytułem Ogniem i mieczem. Ogniem i mieczem była jednocześnie drukowana w warszawskim Słowie i krakowskim Czasie.
Powieść ta (podobnie zresztą jak kolejne części Trylogii) przyniosła pisarzowi wielką popularność i spotkała się z nadzwyczajnym odbiorem społecznym. Wiele osób korespondencyjnie pytało o dalsze losy ulubionych bohaterów. Miasto Zbaraż w 1879 roku nazwało jedną z ulic imieniem Sienkiewicza, w 1884 roku Jacek Malczewski wystawił tak zwane żywe obrazy na podstawie Ogniem i mieczem, powstała sztuka teatralna oparta na powieści, a nawet w 1900 roku mieszkańcy Zbaraża nie zgodzili się na oddanie pod budowę placu kościelnego, twierdząc, że spoczywają tam szczątki Podbipięty. Powieść spotkała się też z krytyką. Wytykano jej zwłaszcza przeinaczenia historyczne.
Druga połowa lat osiemdziesiątych i początek lat dziewięćdziesiątych to dla pisarza okres bardzo wytężonej pracy nad kilkoma powieściami. Wkrótce pisarz rozpoczął prace nad kolejną częścią Trylogii ? Potopem; tytuł odnosił się do potopu szwedzkiego. Także ta powieść była drukowana w odcinkach w Słowie - (od 23 grudnia 1884 do 2 września 1886). Był to trudny okres w życiu pisarza, gdyż w tym czasie zmarła Maria Sienkiewiczowa. Mimo to powieść szybko podbiła serca czytelników i utwierdziła jego literacką pozycję. Po śmierci żony pisarz udał się w podróż do Konstantynopola (przez Bukareszt iWarnę), z której pisał korespondencje. Po powrocie do Warszawy wydał trzecią część Trylogii ? Pana Wołodyjowskiego. I ta powieść ukazuje się w Słowie (od maja 1887 do maja 1888 roku). Trylogia wyniosła Sienkiewicza na szczyty popularności i uczyniła z niego najpopularniejszego polskiego pisarza. Stefan Żeromski w swych Dziennikach napisał: ?Sam widziałem w Sandomierskiem, jak wszyscy, tacy nawet, którzy nic nie czytują, dobijali się o Potop.? Jako wyraz uznania Sienkiewicz dostał od nieznanego wielbiciela podpisanego Michał Wołodyjowski bardzo pokaźną sumę 15. tysięcy rubli. Pieniądze te przeznaczył na fundusz imienia Marii Sienkiewiczowej dla artystów zagrożonych gruźlicą.
W 1888 roku autor Potopu odbywa podróż do Hiszpanii. W 1890 roku włącza się w organizację roku Mickiewiczowskiego. Pod koniec roku1890 wyrusza w podróż do Afryki. Podróż ta zaowocowała Listami z Afryki. W 1891 roku ukazuje się książkowe wydanie Bez dogmatu, które ukazało się wcześniej (od 1889 do 1890) na łamach Słowa. W 1892 r. Sienkiewicz podpisuje umowę na powieść Rodzina Połanieckich (której książkowe wydanie ukazało się w 1895 roku), w tym samym roku prasa donosi, że pisarz przystąpił do prac nad powieścią z czasówkrzyżackich, w 1893 pisarz przystąpił do przygotowań do powieści Quo vadis, a latem 1894 odczytuje w Zakopanem fragmenty Krzyżaków, ..
W jego życiu prywatnym pojawia się Maria Romanowska, przybrana córka odesskiego bogacza Wołodkowicza. Ślub odbył się 11 listopada1893 roku, jednak w niedługim czasie panna młoda opuściła męża. Sienkiewicz uzyskał papieskie potwierdzenie niezaistnienia sakramentumałżeństwa.
W lutym 1895 roku powstają pierwsze rozdziały Quo vadis, które ukazuje się drukiem od marca 1895 roku w warszawskiej Gazecie Polskiej , krakowskim Czasie oraz Dzienniku Poznańskim (do lutego 1896 roku). Wydanie książkowe pojawia się niedługo później i robi zawrotną karierę w całej Europie. Książka do dziś cieszy się wyjątkową popularnością, została przetłumaczona na wiele języków, w tym na arabski czyjapoński, a także esperanto. Quo vadis wielokrotnie adaptowano i wystawiano na deskach teatrów, ukazała się nawet opera oparta na motywach powieści, a w 1913 roku zostało po raz pierwszy sfilmowane. Potem była ekranizowana jeszcze kilkakrotnie.
W 1900 roku pisarz przy zaangażowaniu całego społeczeństwa obchodzi jubileusz pracy twórczej i otrzymuje od narodu majątek ziemski wOblęgorku, gdzie tworzy ochronkę (dom dziecka) dla dzieci. W tym samym roku Uniwersytet Jagielloński przyznaje mu tytuł doktora honoris causa. Sienkiewicz angażuje się w sprawy społeczne. W 1901 roku pisze odezwę w sprawie dzieci we Wrześni, w 1906 wzywa rodaków z USA do pomocy głodującym w Królestwie Polskim.

W 1904 roku poślubia swą cioteczną siostrzenicą Marię Babską.
W 1905 roku otrzymuje nagrodę Nobla za całokształt twórczości. W przemówieniu wygłaszanym z tej okazji Sienkiewicz mówi, że zaszczyt ten jest szczególnie cenny dla syna Polski. ?Głoszono ją umarłą, a oto jeden z tysięcznych dowodów, że żyje?. Dodał też ?Głoszono ją podbitą, a oto nowy dowód, że umie zwyciężać?.
Pisze powieść Na polu chwały (1903-1909), która miała być początkiem nowej trylogii. W Kurierze Warszawskim ukazuje się w 1910 w odcinkach jego powieść dla młodzieży W pustyni i w puszczy.
Po wybuchu wojny Sienkiewicz wyjeżdża do Szwajcarii. Wraz z Ignacym Janem Paderewskim jest jednym z współzałożycieli Szwajcarskiego Komitetu Generalnego Pomocy Ofiarom Wojny w Polsce.
Zmarł w Vevey 15 listopada 1916, gdzie go pochowano. W 1924 roku, już w wolnej Polsce, prochy pisarza uroczyście złożono w Warszawie w katedrze św. Jana.
Był kawalerem francuskiej Legii Honorowej i członkiem zagranicznym Serbskiej Akademii Nauk i Umiejętności.
Twórczość

Nowele
? 1873 Humoreski z teki Worszyłły
? 1880 Hania
? 1877 Szkice węglem
? 1880 Janko Muzykant
? 1880 Z pamiętnika poznańskiego nauczyciela
? 1880 Niewola tatarska
? 1882 Bartek Zwycięzca
? 1882 Jamioł
Nowele amerykańskie:
? 1880 Za chlebem - na jej podstawie powstało libretto do opery Konstantego Gorskiego
? 1880 Orso
? 1882 Latarnik
? 1889 Sachem
? 1889 Wspomnienie z Maripozy
Powieści
? Trylogia:
? Ogniem i mieczem (1884)
? Potop (1886)
? Pan Wołodyjowski (1888)
? 1891 Bez dogmatu
? 1894 Rodzina Połanieckich
? 1896 Quo vadis
? 1900 Krzyżacy
? 1906 Na polu chwały
? 1910 Wiry
? 1912 W pustyni i w puszczy
Adaptacje filmowe dzieł Henryka Sienkiewicza
? Krwawa bola wg Szkiców węglem (1912)
? Obrona Częstochowy (1913) wg Potopu
? Na jasnym brzegu (1921)
? Bartek zwycięzca (1923)
? Janko Muzykant (1930)
? Quo Vadis (1951)
? Szkice węglem (1956)
? Krzyżacy (1960)
? Col ferro e col fuoco (1962) francusko-włoska ekranizacja Ogniem i mieczem
? Komedia pomyłek (1967)
? serial telewizyjny Przygody pana Michała (1969) wg filmu Pan Wołodyjowski z tego samego roku
? film fabularny i serial telewizyjny W pustyni i w puszczy (1973)
? Potop (1974)
? Latarnik (1976)
? Rodzina Połanieckich (1978)
? Marynia (1983) wg Rodziny Połanieckich
? Hania (1984)
? film fabularny i serial telewizyjny Ogniem i mieczem (1999)
? film fabularny i serial telewizyjny W pustyni i w puszczy (2001)
? film fabularny i serial telewizyjny Quo vadis (2001)