Ludowość jako element romantycznego światopoglądu. Omów problem na podst. fragmentów "Świtezianki" A. Mickiewicza oraz innych utworów poety

Ludowość to program głoszący konieczność nawiązania do kultury ludowej. Po raz pierwszy pojawiła się w oświeceniu - w sztuce Cud mniemany, czyli Krakowiacy i Górale Wojciecha Bogusławskiego. Tematykę ludową dość często wprowadzano w tej epoce, jak również w sentymentaliźmie, jednak to właśnie romantycy nadali jej nowy sens - ludowość stała się elementem ich światopoglądu i to właśnie ona pojawia się w większości utworów Adama Mickiewicza. W mojej pracy postaram się omówić problem ludowości na podstawie wybranych dzieł poety : ballad - Świtezianka, Romantyczność, Lilie, oraz drugiej części dramatu Dziady.
Świtezianka opowiada historię dwojga zakochanych, którzy codzień widują się o tej samej porze nad brzegiem jeziora Świteź. Chłopiec przysięga dziewczynie miłość i wierność. Ta ostrzega, że złamie ową przysięgę, to spotka go surowa kara. Chcąc sprawdzić kochanka, wystawia go na próbę. W tym celu zamenia się w nimfę wodną i kusi, wabi go, namawia, żeby do niej podszedł. Daje się on zwieść i wchodzi do jeziora. Wówczas okazuje się, że to "dziewczyna spod lasku". Chłopiec złamał przysięgę, za co został ukarany - jego duszę zaklęto w modrzew stojący nad brzegiem Świtezi. Bohaterami Świtezianki są prości ludzie - piękny i młody kochanek jest "strzelcem w tutejszym borze", zaś o dziewczynie nie wiemy wiele. Sam narrator mówi, że nie wie kim ona jest. Możemy się domyślić, że rzecz dzieje się na wsi - mamy jezioro, las, ona zbiera maliny, a on kwiatki. Sceneria jest bardzo malownicza. Przyroda stanowi tło wydarzeń, ale ma elementy fantastyczne: droga jest "dzika", ziemia się zapada, blask księżyca jest "święty", tonie pękają, a woda "burzy się, wzdyma". Elementy te odwołują się do nastroju ballady, który jest tajemniczy, pełen grozy, fantastyki, niezwykłości. W Świteziance występuje ludowe przekonanie, że nie ma winy bez kary. Chłopiec złamał przysięgę, więc musiał być za to ukarany. Ciekawym jest fakt, iż był ostrzegany przed tym : "bo kto przysięgę naruszy, ach, biada jemu, za życia biada! I biada jego złej duszy!" Lecz, mimo przestróg, nie dochował słowa... Innym światopoglądem ludowym jest wiara w istnienie świata nadprzyrodzonego i możliwość kontaktu ze zmarłymi (zob. dalej). Również w Świteziance występuje nimfa wodna (wierzono, że nimfy pokazują się nad brzegami jezior) - więc postać metafizyczna.
Elementy ludowości odnajdujemy także w balladzie Romantyczność. Utwór ten składa się z dwóch części. W pierwszej - opisane są losy Karusi - nieszczęśliwej dziewczyny, która twierdzi, że widzi swego, zmarłego przed dwoma laty, ukochanego i rozmawia z nim na ulicy w środku dnia. Druga część to konflikt romantyków i klasyków dotyczący interpretacji rzeczywistości. Przedstawicielem klasyków jest starzec, który nie uznaje metafizyki, a kieruje się racjonalizmem i empiryzmem. Narrator - romantyk, uważa, że uczucia są silniejsze niż rozum, wierzy w możliwość kontaktu ze zmarłymi, w przenikanie wię światów - realnego z nadprzyrodzonym. Karusia to młoda, prosta dziewczyna ze wsi. Jej świat jest wyimaginowany, irracjonalny - to świat jej duszy, którym rządzą prawa uczuć.Jest osobą o szczególnej wrażliwości - miłość jest dla niej pokrewieństwem dusz, kieruje się silnymi namiętnościami. Dziewczyna wie, że prawdziwa miłość przezwycięża śmierć. W Romantyczności - ludowość przejawia się przede wszystkim jako uczucia i wiara w kontakt zw światem nadprzyrodzonym. Ballada potępia niejako racjonalizm - "czucie i wiara silniej mówi do mnie niż mędrca szkiełko i oko". Podstawowymi narzędziami poznania są więc właśnie uczucia i wiara a nie "szkiełko i oko" starca.
Utwór Lilie skupia w sobie, można powiedzieć, ludowość Świtezianki i Romantyczności. Ballada ta mówi zarówno o karze za winy, jak i o przenikaniu się światów - realnego z metafizycznym. Lilie to losy pani - niewiernej mężobójczyni, która boi się konsekwencji popełnionego czynu, więc zasięga rady u pustelnika - starego mędrca. Wdowa nie kieruje się skruchą, tak jak powinna, lecz strachem o własny los i to prawdziwy motyw jej postępowania. Starzec zapewnia, że zbrodnia nie wyjdzie na jaw. Pojawiają się bracia męża i czekając na niego, zakochują się w pani. Wdowa po raz kolejny udaje się do pustelnika, prosi o radę. Ten mówi, że może wskrzesić zmarłego, ale ona tego nie chce, więc mędrzec radzi, by kochankowie upletli wianki z kwiatów i ten, do którego należeć będzie wybrany przez nią - zostanie jej mężem. Oboje bracia wykonali bukiety z lilii - rodzi się konflikt pomiędzy nimi. Okazuje się, że są to kwiaty z grobu męża. Wtem powstaje on z mogiły i cerkiew, w której wszyscy byli zgromadzeni - zapadła się pod ziemię.Została ukarana zarówno niewierna żona, jak i źli bracia. W balladzie tej ważną rolę odgrywa przyroda - jest karzącą ręką sprawiedliwości. To właśnie lilie są narzędziem wymierzania kary. Na ludowość Lilii składa się motyw zbrodni i kary, elementy metafizyki, a także wątek oniryczny, czyli przekonanie, że sny odgrywają ważną rolę - pani ma koszmary, w których pojawia się jej zmarły mąż.
Dziady to pogański obrzęd, podczas którego przygotowywano posiłek dla zmarłych, modlono się za nich, mający na celu przyniesienie ulgi cierpiącym w czyśćcu duszom. W drugiej części dzieła Mickiewicza o tej samej nazwie znajdujemy opis tego rytuału, Guślarz - najważniejsza osoba w chórze wieśniaków, nakazuje, aby nastała ciemność w kaplicy. Karze wszystkim, żeby zgromadzili się wokół trumny, po czym zaczyna wzywać dusze z czyśćca. Na początku przywołuje duchy lekkie - małego Józia i Rózię. Gdy nadchodzi północ - wzywa najcięższe duchy. Pojawia się Widmo Złego Pana oraz chór ptaków nocnych - jego byłych poddanych, kruk - chłopiec, który ukradł mu kilka jabłek z sadu, sowa - kobieta, której pomocy odmówił. Następnie przyzwane zostają duchy średnie (Zosia). Potem ponownie zjawiają się wszystkie duchy i spożywają posiłek. Po północy obrzęd Dziadów kończy się. Lecz Guślarz dostrzega jeszcze jedną zjawę. Rozmawia on z pasterką siedzącą na grobie. Nagle zapada się podłoga i wyłania się widmo, które nie chce odejść. Pasterka wyprowadzona zostaje na zewnątrz, a zjawa podąża za nimi. W drugiej części Dziadów odnajdujemy ludowe przekonanie, że duszom cierpiącym w czyśćcu tzreba pomóc, bo same nie są w stanie sobie ulżyć. Bohaterami dramatu są prości ludzie, akcja toczy się w jakiejś kaplicy na wsi. Wieśniakom udaje się nawiązać kontakt ze zmarłymi, rozmawiać z nimi, a nawet im pomagać.
Ludowość bardzo mocno zakorzeniła się w twórczości romantyków. Stała się nawet elementem ich światopoglądu. Zaczęto odrzucać racjonalizm i empiryzm jako główne metody poznawania, a przyjęto "czucie i wiarę". Świat metafizyczny nie był już obcy, a możliwość kontaktu ze zmarłymi stała się powszechnym zagadnieniem. Także natura zyskała na wartości - odzwierciedlała nastrój i uczucia bohaterów, a czasem była karzącą ręką sprawiedliwości. Powyższe przykłady zastosowania ludowości w dziełach Adama Mickiewicza pozwalają uznać go za reprezentanta nawiązywania do kultury ludowej.