Zawód i jego znaczenie w wyznaczaniu pozycji i statusu społecznego jednostki

1. Co to jest zawód.
2. Kobiety i mężczyźni na rynku pracy.
3. Klasyfikacja zawodów.
4. Zmiany w strukturze zawodowej w powojennej Polsce.
5. Atrakcyjność zawodów.
6. Uznawalność tytułów zawodowych za granicą.


1
Z socjologicznego punktu widzenia „zawód” rozumie się przez zbiorowość ludzi wykonujących określone rodzaje czynności, ukształtowane w ramach społecznego podziału pracy wg kwalifikacji przypisanych do ich wykonywania, ludzi mających świadomość pewnej wspólności różnych spraw i poczucie własnej odrębności. Owa wspólność spraw obejmuje zagadnienia dot. warunków pracy, rekrutacji do danego zawodu, kształcenia, zarobków itd. Ludzie wykonujący określony zawód (lekarze, prawnicy) stanowią zbiorowość społeczną, gdyż mają poczucie łączności, wspólności wielu spraw, którymi są zainteresowani, oraz poczucie solidarności, ale są grupą zawodową gdy stworzą wewnętrzną organizacje, gdy powołają związki zawodowe, organizacje branżowe czy stowarzyszenia zawodowe.

2
Ludność w wieku produkcyjnym tworzą kobiety w wieku 18-59 lat i mężczyźni w wieku 18-64 lata. Osoby w wieku 0-17 lat są zaliczane do grupy w wieku przedprodukcyjnym, a kobiety w wieku 60 lat i więcej oraz mężczyźni w wieku 65 lat i więcej należą do grupy w wieku poprodukcyjnym. W 2003 roku (stan na 31 XII) na 1000 kobiet w wieku produkcyjnym przypadały 684 kobiety w wieku nieprodukcyjnym (przedprodukcyjnym i poprodukcyjnym). Odpowiedni wskaźnik dla mężczyzn wynosił 498. Prognozy demograficzne wskazują, że liczba ludności w wieku produkcyjnym będzie rosła do 2010 r., a następnie obniżała się. Jednocześnie przewiduje się, że ludności w wieku poprodukcyjnym, zarówno mężczyzn jak i kobiet, będzie systematycznie rosła.
WSPÓŁCZYNNIKI AKTYWNOŚCI ZAWODOWEJ LUDNOŚCI
WEDŁUG PŁCI W LATACH 1994-2003
Lata Mężczyźni Kobiety
w %
1994 67,0 52,2
1995 66,5 51,1
1996 65,9 50,6
1997 65,5 50,0
1998 64,9 50,0
1999 64,3 49,7
2000 64,3 49,2
2001 63,4 48,8
2002 62,6 48,0
2003 62,4 47,9

Zbiorowość aktywnych zawodowo tworzą pracujący i bezrobotni. Do pomiaru poziomu aktywności zawodowej służy współczynnik, wyrażający udział osób aktywnych zawodowo w liczbie ludności w wieku 15 lat i więcej.

Najwyższy odsetek aktywnych zawodowo występuje wśród mężczyzn w wieku 25-39 lat (w 2003 r. na 1000 mężczyzn 937 pracowało lub poszukiwało pracy) oraz wśród kobiet w wieku 35-44 lata (na 1000 kobiet 833 pracowały lub poszukiwały pracy).

WSKAŹNIK ZATRUDNIENIA WEDŁUG PŁCI W LATACH 1994-2003
Lata Mężczyźni Kobiety
w %
1994 58,8 44,0
1995 58,5 43,7
1996 59,4 43,8
1997 59,8 44,0
1998 58,9 43,9
1999 55,9 40,7
2000 55,2 40,3
2001 52,5 39,0
2002 50,7 38,1
2003 50,9 38,2

Do pomiaru wykorzystania zasobów pracy stosuje się wskaźnik zatrudnienia, który obrazuje udział pracujących w liczbie ludności w wieku 15 lat i więcej.

Najbardziej sfeminizowaną grupą zawodową jest grupa pracowników biurowych, w której w 2003 r. na 100 mężczyzn przypadało 235 kobiet, najmniej zaś - grupa operatorów i monterów maszyn i urządzeń, w której na 100 mężczyzn przypadało tylko 15 kobiet. Do najbardziej sfeminizowanych sekcji gospodarki narodowej należały: ochrona zdrowia i opieka społeczna (412 kobiet na 100 mężczyzn), edukacja (337 kobiet na 100 mężczyzn) oraz pośrednictwo finansowe (243 kobiety na 100 mężczyzn).

3
W Polsce zawody kategoryzowane są przez Polską Socjologiczną Klasyfikację Zawodów. Odmienna klasyfikacja zawodów istnieje w Międzynarodowej Klasyfikacji Zawodów i opracowanej na jej podstawie Klasyfikacji Zawodów i Specjalności.

Zawody wg tych klasyfikacji można podzielić na 10 grup wielkich a te na duże, średnie i małe

Charakterystyka grup wielkich:
Poszczególne grupy wielkie zawodów można scharakteryzować następująco:
1. Parlamentarzyści, wyżsi urzędnicy i kierownicy - Grupa ta obejmuje zawody, w których podstawowymi zadaniami są: planowanie, określanie i realizowanie podstawowych celów i kierunków polityki państwa, formułowanie przepisów prawnych oraz kierowanie działalnością jednostek administracji publicznej, a także sprawowanie funkcji zarządzania w przedsiębiorstwach lub ich wewnętrznych jednostkach organizacyjnych.
2. Specjaliści - Grupa ta obejmuje zawody wymagające posiadania wysokiego poziomu wiedzy zawodowej, umiejętności oraz doświadczenia w zakresie nauk technicznych, przyrodniczych, społecznych, humanistycznych i pokrewnych. Ich głównymi zadaniami są: wdrażanie do praktyki koncepcji i teorii naukowych lub artystycznych, powiększanie dotychczasowego stanu wiedzy poprzez badania i twórczość oraz systematyczne nauczanie w tym zakresie.
3. Technicy i inny średni personel - Grupa ta obejmuje zawody wymagające wiedzy, umiejętności i doświadczenia niezbędnych do wykonywania głównie prac technicznych i podobnych, związanych z badaniem i stosowaniem naukowych oraz artystycznych koncepcji i metod działania.
4. Pracownicy biurowi - Grupa ta obejmuje zawody wymagające wiedzy, umiejętności i doświadczenia niezbędnych do zapisywania, organizowania, przechowywania i wyszukiwania informacji, obliczania danych liczbowych, finansowych i statystycznych oraz wykonywania obowiązków wobec klientów, szczególnie związanych z operacjami pieniężnymi, organizowaniem podróży, informacjami i spotkaniami w zakresie biznesu.
5. Pracownicy usług osobistych i sprzedawcy - Grupa ta obejmuje zawody wymagające wiedzy, umiejętności i doświadczenia, które są niezbędne do świadczenia usług ochrony, usług osobistych związanych m.in. z podróżą, prowadzeniem gospodarstwa, dostarczaniem żywności, opieką osobistą oraz do sprzedawania i demonstrowania towarów w sklepach hurtowych czy detalicznych
6. . Rolnicy, ogrodnicy, leśnicy i rybacy - Grupa ta obejmuje zawody wymagające wiedzy, umiejętności i doświadczenia niezbędnych do uprawy i zbioru ziemiopłodów, zbierania owoców lub roślin dziko rosnących, uprawy i eksploatacji lasów, chowu i hodowli zwierząt, połowów lub hodowli ryb.
7. Robotnicy przemysłowi i rzemieślnicy - Grupa ta obejmuje zawody wymagające wiedzy, umiejętności i doświadczenia niezbędnych do uzyskiwania i obróbki surowców, wytwarzania i naprawy towarów oraz budowy, konserwacji i naprawy dróg, konstrukcji i maszyn. Główne zadania wymagają znajomości i zrozumienia charakteru pracy, stosowanych materiałów, maszyn i wytwarzanych produktów.
8. Operatorzy i monterzy maszyn i urządzeń - Grupa ta obejmuje zawody wymagające wiedzy, umiejętności i doświadczenia niezbędnych do prowadzenia pojazdów i innego sprzętu ruchomego, nadzorowania, kontroli i obserwacji pracy maszyn i urządzeń przemysłowych na miejscu lub przy pomocy zdalnego sterowania oraz do montowania produktów z komponentów według ścisłych norm i metod. Wykonywanie zadań wymaga głównie posiadania wiedzy i zrozumienia zasad funkcjonowania obsługiwanych urządzeń.
9. Pracownicy przy pracach prostych - Grupa ta obejmuje zawody, które wymagają niskich lub podstawowych umiejętności i niewielkiej wiedzy teoretycznej niezbędnych do wykonywania przeważnie prostych i rutynowych prac. Praca wykonywana jest przy zastosowaniu prostych narzędzi ręcznych i przy ograniczonej własnej inicjatywie i ocenie. W niektórych przypadkach wymaga pewnego wysiłku fizycznego.
10. Siły zbrojne - W grupie tej klasyfikowani są żołnierze zawodowi służby stałej i kontraktowej oraz żołnierze zasadniczej i nadterminowej służby wojskowej.
4
Społeczeństwo współczesne znamionuje rozwój zawodów pracy umysłowej. W Polsce wzrost zawodów pracy umysłowej nastąpił w okresie powojennym. W 1931 na 100% ludności czynnej zawodowo pracownicy umysłowi stanowili 9,3%, w latach osiemdziesiątych stanowili już oni ok. 30%.
Gdy pojawiła się nowa kategoria pracownika- „pracownik fizyczno-umysłowy”, podział na pracę fizyczną i umysłową zmienił się, biorąc za podstawę nazewnictwo pełnionego stanowiska np. stanowisko robotnicze, kierownicze. Postęp techniczny i automatyzacja spowodowały zaniknięcie pewnych stanowisk pracy: pracochłonnych i czasochłonnych. Równocześnie na te miejsca powstają nowe zawody związane z obsługą maszyn.
Współczesne badania wykazują, że wraz z postępem technicznym zacierają się różnice między charakterem pracy administracyjno-biurowej i produkcyjnej.
Ciekawostka
Niebieskie kołnierzyki (ang. blue collars) - termin wprowadzony w amerykańskiej socjologii na określenie pracowników produkcyjnych lub administracyjnych niższego szczebla.
Pracownicy fizyczni w USA faktycznie zazwyczaj mają kołnierzyki o takim właśnie kolorze, gdyż na niebieskim i podobnej kolorystyce brud nie rzuca się w oczy. Ponadto na niebiesko jest farbowany jeans, z którego produkuje się odzież roboczą.
Białe kołnierzyki - termin wprowadzony w amerykańskiej socjologii na określenie osób pełniących zawody niewymagające pracy fizycznej. Najczęściej utożsamiany jest on z pracownikami zatrudnionymi w sektorze publicznym, pracownikami administracji publicznej, ale również prawnikami, doradcami podatkowymi itp. Nie dotyczy on wolnych zawodów oraz przedsiębiorców.
Mówi się też czasem o kategorii "różowych kołnierzyków", czyli pracowników umysłowych (lub ogólnie - nieużywających wielkiego wysiłku fizycznego), których zawód nie cieszy się takim prestiżem, jak białe kołnierzyki. Do "różowych" zalicza się więc przykładowo bibliotekarzy, kwiaciarzy, sekretarki itp.


5
Zawód jest też jedną z podstaw zróżnicowania struktury społecznej we współczesnych społeczeństwach i kształtuje pozycję społeczną jednostki oraz jej prestiż. W Polsce przez długi czas utrzymywał się np. wysoki prestiż górnika, chociaż w społeczeństwach Zachodniej Europy od dawna najbardziej prestiżowymi są zawody wymagające wysokich kwalifikacji, w tym wyższego wykształcenia.
Atrakcyjność zawodu - zespół pewnych jego właściwości i zbiorowo przypisywanych mu wartości powszechnie uważanych za cenne oraz spodziewanych korzyści związanych z jego wykonywaniem: dzięki temu zdobycie umiejętności oraz kwalifikacji niezbędnych do systematycznego uprawiania jakiegoś zajęcia staje się dobrem akceptowanym przez ogół i szczególnie pożądanym przez jednostkę.
6
Od 1984 r. Polska jest stroną konwencji UNESCO o uznawaniu studiów, dyplomów wyższego wykształcenia i stopni naukowych w państwach regionu Europy.
W 1991 r. Polska stała się członkiem Rady Europy, a w 1994r. przystąpiła do konwencji tej organizacji dotyczących:
• równoważność dyplomów uprawniających do przyjęcia do szkół wyższych
• równoważność studiów uniwersyteckich
• akademickiego uznawania kwalifikacji uniwersyteckich
Przystąpienie Polski do konwencji Rady Europy dało podstawy prawne do uznawania dyplomów ukończenia polskich szkół wyższych osobą pragnącym kontynuować naukę na studiach podyplomowych, doktoranckich lub specjalistycznych na terytorium państw stron konwencji
W Polsce zagraniczne dokumenty o wykształceniu, wystawione przez kraje nie będące członkami U.E., uznawane są na mocy umów międzynarodowych o uznawalności wykształcenia bądź na drodze nostryfikacji. Nostryfikacji świadectw dokonują kuratoria oświaty, dyplomów i tytułów zawodowych Rada wyznaczona przez ministra ds. oświaty i wychowania, nostryfikacja stopni naukowych jest dokonywana przez Centralną Komisję ds. Tytułu Naukowego i Stopni Naukowych
Do dokumentów potwierdzających kwalifikacje zawodowe dołącza się suplementy. Suplement do dyplomu jest to dokument , który ma pomóc w uznawaniu i ocenie kwalifikacji absolwentów wyższych przez ich przyszłych pracodawców w kraju i za granicą, jak również ułatwić im dalsza karierę naukową
Bibliografia
• www.wikipedia.pl
• www.pracuj.pl
• Skoła a rynek pracy –A. Bagaj, S. M. Kwiatkowski
• Socjologia- wielkie struktury społeczne- J. Turowski