W jakim miejscu i w jakim celu w organizmie człowieka spotykają się układy: oddechowy, krwionośny i pokarmowy?
Układ oddechowy
Oddychanie jest procesem wdychania i wydychania powietrza - pozwala na pochłanianie przez krew tlenu potrzebnego do wytwarzania energii, jak również na wydalanie dwutlenku węgla i wody powstających przy wytwarzaniu tej energii.
Proces oddychania angażuje klatkę żebrową, przeponę (płat mięśniowy między klatką piersiową a jamą brzuszną) oraz drogi oddechowe: płuca, oskrzela i oskrzeliki - te dwa ostatnie narządy doprowadzają i odprowadzają powietrze do i z płuc. Powietrze wydychane nosem i ustami przechodzi w dół do tchawicy, a następnie przez liczne rozgałęziające się rurki - oskrzela i oskrzeliki - do płuc.
Układ oddechowy pozostaje sprawny dopóki nie zostanie uszkodzony dymem tytoniowym, zanieczyszczeniami atmosfery, gazami spalinowymi lub w skutek infekcji. Ludzie palący lub zamieszkujący obszary o znacznym skażeniu powietrza cierpią częściej na przewlekłe zapalenie oskrzeli, zapalenie błony śluzowej wyścielającej płuca.
Jak oddychamy
Powietrze wdychane nosem jest nawilżane i ogrzewane za sprawą małych naczyń krwionośnych, znajdujących się w bezpośrednim sąsiedztwie jamy nosowej. Dopiero w takim stanie dociera do płuc. Delikatne włoski wyścielające nos filtrują powietrze, zatrzymując ciała obce, mogące dostać się do płuc. Podczas wdechu przepona - normalnie uwypuklona ku górze - spłaszcza się. W tym samym czasie mięśnie międzyżebrowe się kurczą, unosząc żebra i rozsuwając na boki. Wszystko to zwiększa pojemność klatki piersiowej, umożliwiając płucom rozprężenie i zassanie powietrza. W trakcie wydechu mięśnie klatki piersiowej i przepona rozkurczają się, co sprawia, że żebra się zapadają, płuca zostają ściśnięte, wypychając tym samym powietrze.
Jak tlen przedostaje się do krwi
Płuca są narządem przypominającym gąbkę, zbudowanym z milionów małych mieszków zwanych pęcherzykami. Cieniutka błona wyścielająca pęcherzyki zawiera krwionośne naczynia włosowate. To tu właśnie odbywa się owa życiowa wymiana dwutlenku węgla na tlen. Pęcherzyki umożliwiają bezpośredni kontakt krwi z wydychanym powietrzem, pozwalając na przejście tlenu do krwiobiegu i przemieszczenie dwutlenku węgla do powietrza wydychanego.
Układ krążenia
Układ krążenia transportuje krew do i od każdej okolicy ciała. Najważniejszym jego elementem jest serce. Tętnice odprowadzają krew z serca, która dopływa do niego żyłami. Serce dzieli się na dwie części, z których każda zawiera komorę i przedsionek połączone jednokierunkową zastawką. Lewa komora i przedsionek odpowiadają za przepływ krwi utlenowanej, prawe zaś - za przepływ krwi „zużytej”. Przegroda zapobiega ich mieszaniu się.
Serce jest pompą mięśniową, złożoną z czterech części podłączonych do głównych naczyń krwionośnych, transportujących krew od i do pozostałych narządów ciała. Rytmiczne skurcze i rozkurcze wymuszają ruch krwi we właściwych kierunkach.
Krew transportuje tlen i składniki odżywcze do wszystkich okolic ciała, zabierając stamtąd zbędne produkty przemiany materii. Przepływ utlenowanej krwi odbywa się za pośrednictwem tętnic, w żyłach natomiast płynie ku sercu krew „zużyta”, pozbawiona tlenu.
Zdrowie każdego narządu wewnętrznego uwarunkowane jest prawidłowym krążeniem, a więc zależy zarówno od skuteczności funkcjonowania mięśnia sercowego, jak i łatwości przepływu krwi przez tętnice.
Układ pokarmowy
Szereg narządów odpowiedzialnych za procesy trawienia nosi łącznie nazwę przewodu pokarmowego. Rozpoczyna się on ustami, a kończy odbytem. W jego wnętrzu pokarm jest rozkładany tak, aby składniki mineralne, witaminy, węglowodany, tłuszcze i białka mogły zostać wchłonięte przez organizm.
Trawienie rozpoczyna się w ustach. Tu bowiem podczas przeżuwania, enzymy zawarte w ślinie rozkładają pewne węglowodany. Język i mięśnie gardła przemieszczają mieszaninę pokarmu i śliny do przełyku, skąd trafia do żołądka.
W żołądku pokarm może przebywać przez kilka godzin, jest tam rozcierany i częściowo trawiony przez kwas i enzymy, do zamienienia się w półpłynną papkę. Ta miazga pokarmowa trafia do dwunastnicy, gdzie jest dalej rozkładana sokami trawiennymi z wątroby i trzustki.
Końcowe stadium trawienia odbywa się w jelicie cienkim, gdzie składniki odżywcze zostają rozbite w związki chemiczne wystarczająco małe, aby mogły przez ściany jelita przeniknąć do sieci naczyń krwionośnych i limfatycznych. Niestrawiony, płynny pokarm trafia z jelita cienkiego do grubego, gdzie większość wody zostaje ponownie wchłonięta do organizmu. Półstałe zbędne pozostałości przemieszczają się w dół, do odbytnicy, gdzie są magazynowane do chwili wydalenia przez odbyt w procesie wypróżnienia.
Podsumowanie
Krew rozprowadza tlen i substancje odżywcze do wszystkich komórek ciała, choć nigdy się z nimi bezpośrednio nie kontaktuje. Jest to możliwe dzięki temu, że cieniutkie ściany naczyń włosowatych są przepuszczalne i przez nie z krwi przedostaje się do przestrzeni miedzy komórkowych ciecz zwana płynem tkankowym. Płyn tkankowy, w którym rozpuszczone są tlen i substancje odżywcze, obmywa komórki przekazując im te transportowane substancje. Jednocześnie do płynu przedostają się w tym czasie substancje zbędne, które muszą zostać usunięte. Znaczna część płynu tkankowego powraca do naczyń krwionośnych, a pewna jego część przesącza się wraz z bakteriami i resztkami obumarłych komórek do specjalnego rodzaju naczyń - włosowatych naczyń limfatycznych. Potem w węzłach limfatycznych płyn ten jest oczyszczany i powraca do krwiobiegu.
Ten proces jest warunkiem niezbędnym do życia każdego człowieka, a spotkanie się trzech układów: oddechowego, krwionośnego i pokarmowego w okolicy jamy ustnej pozwala spełniać ten warunek i zapewnia prawidłowe funkcjonowanie organizmu ludzkiego.