Funkcjonowanie państwa

W czasach prehistorycznych funkcje środka płatniczego pełniły różne przedmioty np. naczynia , narzędzia , broń. Używano ich wówczas podczas wymiany towar za towar. Z czasem role tę przejęły najbardziej poszukiwane towary uniwersalne takie jak zboże czy sól. W starożytności środkiem płatniczym stały się metale szlachetne ( srebro i złoto ) , które przekształciły się ostatecznie w monety ( w średniowieczu ) W czasach nowożytnych pojawiły się pieniądze papierowe – banknot. Obecnie używa się także pieniądza elektronicznego np. w postaci kart płatniczych. Funkcja pieniądza : Pieniądze pełni kilka podstawowych funkcji : * służy jako środek płatniczy * pozwala mierzyć wartość towarów *umożliwia gromadzenie oszczędności . Jaką gospodarkę określa się wszystkie działania związane z wytwarzaniem dóbr i świadczonych usług w danym państwie. Do najważniejszych działów należą przemysł , usługi, rolnictwo. Wszystkie dziedziny gospodarki są ze sobą powiązane , dzięki czemu mogą prawidłowo funkcjonować. Przemysł obejmuje między innymi górnictwo i produkcje urządzeń. Rolnictwo to uprawa roślin i hodowla zwierząt. Gospodarstwo domowe tworzą osoby mieszkające razem i dysponujące wspólnymi pieniędzmi . Gospodarstwo dzielimy na gospodarstwa indywidualne np. małżeństwo z dziećmi oraz gospodarstwa zbiorowe , w których skład wchodzą np. mieszkańcy internatu, koszar wojskowych. Dochody gospodarstw domowych pochodzą z różnych źródeł z zatrudnienia, z działalności gospodarczej , z emerytury , z renty , z zasiłków, z prowadzenia gospodarstwa rolnego , z posiadanego majątku np. zyski z lokat bankowych. Wszystkie dochody i wydatki tworzą budżet domowy. Jeżeli kwota otrzymana po sumowaniu tych liczb jest dodatni oznacza to że jest nadwyżka budżetowa gospodarstwa. Gdy otrzymany wynik jest ujemny wtedy występuje dziura budżetowa. Wydatki dzielą się na *stałe – rachunki *zmienne - żywność , ubranie, książki i inne Nabywając dowolny towar klient ( konsument )zawiera umowę ze sprzedawcą kupna- sprzedaży. Dzięki temu ma on prawo do reklamacji produktu, jeżeli jest uszkodzony. Można wówczas powołać się na niezgodność towaru z umową . W przypadku odmowy przyjęcia reklamacji i przez sprzedawcę możemy skorzystać z pomocy miejskich lub powiatowych rzeczników konsumentów. Instytucje te zajmują się ochrona praw. Dany kraj aby sprawnie funkcjonował i spełniał obowiązki wobec obywateli musi posiadać odpowiednie fundusze. Pochodzą one z podatków , czyli obowiązkach świadczeń pieniężnych na rzecz państwa. Każdemu obywatelowi Polski , płacącemu podatki nadawany jest numer identyfikacji podatkowej NIP W Polsce istnieją między innymi podatek dochodowy od osób fizycznych – PIT i od firm CIT oraz od towarów VAT Wyżej wymienione świadczenia są głównym źródłem dochodów budżetu państwa. Określa się tak dochody i wydatki danego kraju . W Polsce przygotowaniem budżetu zajmuje się rząd, natomiast akceptuje parlament . Wysokość płaconych podatków oblicza się wypełniając zmianę podatkowe. W Polsce obowiązują dwie stawki podatkowe : 18 procent i 32 procent . Są one zależne od wysokości uzyskiwanych dochodów. Podatki – to określne prawem świadczenia pieniężne, które obywatele są zobowiązani płacić na rzecz państwa oraz władz lokalnych. Budżet państwa – tak nazywamy roczny plan dochodów i wydatków państwa, przygotowany przez rząd i uchwalony przez parlament. Produkt Krajowy Brutto – to wskaźnik ekonomiczny za pomocą którego określa się stan gospodarki. Konkurencja – polega na rywalizowaniu o klienta wielu firm oferujących produkty lub usługi tego samego typu. Przebiegają ona w zakresie cen , jakości oraz dostępności towarów i usług , a także okresu gwarancji. Gospodarka stele ulega zmianom , w okresie ożywienia gospodarczego następuje rozwój ekonomiczny oraz wzrost płac i dochodów budżetu państwa. Rośnie także produkcja i zwiększa się liczba miejsc pracy . W czasie kolejnego kryzysu gospodarczego zmniejsza się produkcja , wzrasta bezrobocie i spadają dochody państwa. Z kryzysem gospodarczym wiąże się między innymi inflacja prowadzi do wzrostu cen dóbr i usług oraz spadku wartości pieniądza za ta sama kwotę można kupić mniej towarów niż wcześniej.
Konstytucja to najważniejszy akt prawny w państwie . w dokumencie tym opisane są zasady określające ustrój danego państwa ( trójpodział władzy ) . Na początku konstytucja zamieszczono krótki, uroczysty wstęp czyli preambuła, która nawiązuje do historii , a także mówi o wartościach gwarantujących rozwój społeczeństwa i państwa. Wszystkie pozostałe akty prawne między innymi ustawy musza być zgodne z konstytucja . Z tego powodu nazywa się ją mianem ustawy zasadniczej. W konstytucji zawarte są również najważniejsze prawa obywateli , które podzielono na osobiste, polityczne , ekonomiczne, socjalne i kulturowe. W akcie tym wymieniono także obowiązki obywateli należą do nich wierność państwu polskiemu , przestrzeganie prawa , płacenie podatków, obrona ojczyzny oraz dbanie o stan środowiska naturalnego. Władza ustawodawcza w Polsce należy do dwuizbowego parlamentu składającego się z sejmu i senatu. Obie izby uczestniczą w procesie postawania prawa . Obradują one osobno , jedynie w wyjątkowych sytuacjach opisanych w konstytucji zbierają się wspólnie jako Zgromadzenie Narodowe. W skład sejmu wchodzi 460 posłów , natomiast senat liczy 100 senatorów. Kadencja sejmu i senatu trwa 4 lata , ale może być skrócona w wyniku rozwiązania parlamentu przez prezydenta lub przez samorozwiązanie większością 2/3 głosów sejmu i senatu . Uchwalenie ustawy : 1. Inicjatywa ustawodawcza – prawo wystąpienia z projektem ustawy do sejmu * 100 tys. Obywateli * 15 posłów * komisja sejmowa *rząd *senat *prezydent 2. Sejm- ewentualne poprawki 3. Senat- ewentualne poprawki 4. Prezydent- *podpisuje ustawy *składa weto *kieruje ustawę do Trybunału Konstytucyjnego 5. Ustawa W wyborach parlamentarnych do sejmu i senatu biorą udział osoby , które ukończyły 18 lat < czynne prawo wyborcze > kandydat na possała musi mieć ukończone 21 lat ,a na senatora 30 lat < bierne prawo wyborcze > . kandydat na prezydenta musi mieć ukończone 35 lat < bierne prawo wyborcze> Koalicja to porozumienie partii politycznych w sprawie ustalenia wspólnego programu i utworzenia rządu. Koalicję mogą tworzyć też partie pozostałe w koalicji. Opozycja tworzą pozostałe partie polityczne ( stronnictwa polityczne ) posiadające odmienne programy i nie tworzące koalicji. Immunitet oznacza ,że posłowie i senatorowie nie mogą być aresztowane bez zgody Sejmu lub Senatu. Funkcje sejmu : *praca izby kieruje marszałek sejmu. * podstawowe uprawnienia sejmu: *tworzenie nowego prawa poprzez uchwalanie ustaw ( w tym budżetu państwa) większością głosów, przy czym w głosowaniu musi uczestniczyć połowa , czyli 230 posłów * zatwierdzenie składu Rady Ministrów * wyrażanie w głosowaniu poparcia dla polityki rządu poprzez podjęcie uchwały o wotum zaufania Ministrów poprzez głosowanie * zadzorowanie działalności rządu i innych organów państwa poprzez komisje sejmowe <np. komisje śledcze > * udział w powoływaniu i odwoływaniu organów państwa – między innymi Trybunału Konstytucyjnego , Trybunału Stanu , Rady Ministrów *decydowanie w szczególnych przypadkach o stanie wojny i zawarciu pokoju Funkcje Senatu : * pracom izby wyższej przewodniczy marszałek senatu. * najważniejszym uprawnieniom senatu : *ocenianie ustaw uchwalonych przez sejm *występowanie z inicjatywą ustawodawczą *udział w powołaniu między innymi Najniższej Izby Kontroli i Rzecznika Praw Obywatelskich *wyrażanie zgody na przeprowadzeniem reform , które zarządził prezydent * rozpatrywanie sprawozdań z działalności Krajowej Rady radiofonii i Telewizji oraz Rzecznika Praw Obywatelskich *opieka nad Polakami mieszkającymi poza granicami państwa *powołanie jednego członka Krajowej Rady radiofonii i Telewizji, dwóch senatorów do składu Krajowej Rady Sądownictwa , dwóch członków Rady Instytutu Pamięci Narodowej oraz trzech Rady polityki Zagranicznej. Władze wykonawcza w Polsce sprawuje rząd- Rada Ministrów oraz prezydent. Uprawnieni Rady Ministrów : *Wydawanie rozporządzeń *kontrolowanie organów administracji rządowej *uchwalanie projektu budżetu państwa i kierowanie jego wykonaniem *zapewnienie bezpieczeństwa wewnętrznego i zewnętrznego *kierowanie polityką społeczna *wykonywanie uchwał ustalonych przez parlament *prowadzenie polityki zagranicznej *kontroluje cała administrację *premier reprezentuje rząd kieruje nim Prezydent – wybierany jest przez społeczeństwo w wyborach powszechnych i jego kadencja trwa 5 lat i musi mieć ukończone 35 lat . Dana osoba może ja pełnić tylko dwie kadencje Siedziba głowy państwa jest Pałac Prezydencki w Warszawie *głowa państwa pełni funkcje zwierzchnia oraz reprezentuje Polskę na arenie międzynarodowej. Prezydenta nazywa się także „Strażnikiem Konstytucji ” może on bowiem kierować ustawę uchwalona prze parlament do Trybunału Konstytucyjnego organ ten decyduje o odrzuceniu danego aktu prawnego jeśli stwierdzi jego niezgodność z konstytucją (ustawą zasadniczą ) *prezydent gwarantuje ciągłość państwa dba o jego suwerenność i bezpieczeństwo *obowiązki głowy państwa może przejąć tymczasowo marszałek sejmu w przypadku : *śmierci *ustąpienia z urzędu * lub uznanie go przez zgromadzenie narodowe za niezdolne do pełnienia urzędu np. stan zdrowia Uprawnienia prezydenta : *zwierzchnik sił zbrojnych w czasie pokoju sprawuje zwierzchnia nad armią za pośrednictwem ministra obrony narodowej * w razie zagrożenia może wprowadzić stan wojny lub wyjątkowy *powołuje i odwołuje premiera oraz członków rządu *może zwołać Radę Gabinetową *może rozwiązać parlament w określonych sytuacjach * mianuje i wypowiada umowy międzynarodowe * mianuje profesorów ,powołuje sędziów, prezesa Sądu Najwyższego , Prezesa Trybunału Konstytucyjnego oraz prezesa Naczelnego Sądu Administracyjnego * ma prawo zmniejszenia lub darowania kary- czyli darowizny * nadaje obywatelstwo *ma prawo weta. Władza sądownicza sprawuje w Polsce niezależne sądy ( Powszechne, Wojskowe, Administracyjne ) oraz Trybunały ( Trybunał Konstytucyjne i Trybunał Stanu ) Sądy zorganizowane są według zasady dwuinstancyjności . Rozstrzygają one sprawy cywilne , czyli rozwiązują spory między obywatelami oraz zajmują się sprawami karnymi – karzą przestępców, Z kolei Trybunały stają na straży uchwalonego prawa (Trybunał Konstytucyjny ) i przestrzega go przez najwyższe osoby w państwie (Trybunał Stanu ) Wymiar sprawiedliwości- określa się działalność organów państwa ( sądów i trybunałów ) których zadaniem jest dążenie do rozstrzygania wszelkich sporów oraz osadzanie przestępców zgodnie z obowiązującym prawem. Trybunał Konstytucyjne tak nazywamy organ państwa będący częścią wymiary sprawiedliwości. Bada on zgodność z Konstytucją ustaw uchwalonych przez parlament. W przypadku stwierdzenia niezgodności może uniemożliwić wejście w życie konkretnej ustawy . Ważna rolę wymiaru sprawiedliwości jest prawo oskarżonego do obrony ( adwokata ) jawność rozpraw. Prokuratura - jej zadaniem jest ściganie przestępców, czuwa nad przestrzeganiem prawa przez obywateli i organy państwowe. Organami kontroli państwowej i ochrony praw są między innymi : Najwyższa Izba Kontroli , Rzecznik Praw Obywatelskich, Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji, Prokurator Generalny, Prokuratura Krajowa , Prokuratura Apelacyjna, Okręgowa i Rejonowa. Sędzia prowadzi proces sądowy i wydaje wyroki ,ale musi być bezstronny. Zasada niezawisłości sędziowie są niezawiśli podlegają tylko ustawom oraz Konstytucji. Wydaje wyroki kierując się przepisami prawa , zebranymi materiałami dowodowymi i własnym sumieniem. ` Immunitet sędziowski- sędzia nie może zostać aresztowany bez zgody sądu. Kodeks- zbiór przepisów prawa. Prawo- zbiór norm prawnych ( reguła postępowania ) które regulują stosunki społeczne. Prawo ustala zakazy i nakazy dotyczące określnego. Wybory służy wywoływaniu przedstawicieli społeczeństwa ,które będą w imieniu obywateli podejmuje decyzje dotyczące daje miejscowości regionu lub całego kraj. Wybory demokratyczne państwa musza być tajne, równe, powszechne, bezpośrednie. Zasady przeprowadzania demokratycznych wyborów określa ordynacja wyborcza , zawiera ona miedzy innymi informacje na temat obowiązujących w Polsce sposobów przeliczania głosów. W rzeczpospolitej stosuje się system proporcjonalny ( do sejmu ) oraz większościowy ( wybory do senatu i prezydenta ) Wybory parlamentarne do sejmu i senatu oraz samorządowe ( gminne, powiatowe i wojewódzkie ) odbywają się co 4 lata. Natomiast wybory prezydenckie co 5 lat. Czynne prawo wyborcze – oznacza prawo oddania głosu na określonego kandydata. Bierne prawo wyborcze – umożliwia kandydowaniu w wyborach. Partie polityczne to dobrowolna organizacja, która dąży do zdobycia i utrzymania władzy w państwie w celu realizacji swojego programu . Aby utworzyć partie polityczne w Polsce należy zebrać co najmniej 100 tysięcy podpisów obywateli. Partie polityczne to organizacje skupiające ludzi o podobnych poglądach politycznych, społecznych i gospodarczych. Ugrupowania te dążą do zdobycia poparcia obywateli i wygrania wyborów , aby móc realizować swoje założenia. W Polsce funkcjonuje system wielopartyjny. Oznacza to , ze o władzę w państwie rywalizuje wiele partii. Funkcje partii : * opiniotwórcza – partia kształtująca opinie publiczną poprzez przekonywanie wyborców do własnego programu politycznego . * wyborcza – poprzez wyznaczanie swoich kandydatów partie decydują o tym , kto będzie miał szanse sprawować najważniejsze funkcje w państwie. * rządzenia – po wygranych wyborach władzę przejmuje zwycięska partia . Realizuje ona swój program polityczny , samodzielnie lub w koalicji . Populizm polityczny - wolność głoszenia poglądów zrzeszenia się partie polityczne , stowarzyszenia , związki zawodowe. Typy partii : * LEWICA– należą do niej partie socjalistyczne i socjaldemokratyczne oraz jeśli mogą legalnie funkcjonować – komunistyczne Najważniejsze założenia : * głoszeni haseł sprawiedliwości społecznej oraz opieki państwa nad obywatelami. * obrona praw mniejszości i dążenia do pełnego równouprawnienia kobiet. * oddzielenie Kościoła od Państwa * zwiększenie wpływu państwa na sprawy gospodarcze * CENTRUM – zalicza się do niego zwykle partie demokratyczne ludowe i liberalne . W ich programie można odnaleźć zarówno poglądy prawicowe jak i lewicowe . Najważniejsze założenia : * partii demokratycznych – dbanie o rozwój samorządności i o przestrzeganie zasad demokracji * partii ludowych – reprezentowanie interesów ludności wiejskiej podkreślenie przywiązania do wartości religijnych. * zachowanie nienaruszalności własnej i prywatnej oraz tradycji . * liberałów – dążenie do rozwoju w przedsiębiorstwach i gospodarki wolnorynkowej , ochrona praw i wolności obywateli * PRAWICA - w jej skąd wchodzą najczęściej partie konserwatywne lub narodowe *Najważniejsze założenia : *umocnienie władzy państwowej , * pielęgnowanie przywiązań do tradycji , * zmniejszenie wydatków na cele socjale np. zasiłki dla bezrobotnych * zwiększenie środków finansowych na rozwój gospodarki i tworzenie nowych miejsc pracy. W niektórych granicach np. w Stanach Zjednoczonych , na scenie politycznej dominują dwa główne ugrupowania – mówimy wówczas o systemie dwupartyjnym . W państwach totalitarnych istniej system jednopartyjny . Władze sprawuje jedna partia , a działalność opozycji jest zabroniona . Polska w czasach PRL . Stronnictwa polityczne dzielimy na : prawicowe , centralne oraz lewicowe . W Polsce do ugrupowań prawicowych zalicza się Prawo i Sprawiedliwość ( PIS ) oraz Platforma Obywatelska ( PO ) . Do stronnictw centralnych zaliczamy : Polskie Stronnictwo Ludowe ( PSL ) zaś do lewicy Sojusz Lewicy Demokratycznej ( SLD ) . Opinia publiczna to poglądy społeczeństwa w danej sprawie . Nie rzadko pod jej wpływem polityce podejmują ważne decyzje . Istotna rolę w przewodniczeniu między rządzącymi z obywatelami odgrywają mass media – prasa , radio , telewizja oraz Internet . Wpływają bowiem na kształtowanie przekonania mieszkańców kraju i dlatego nazywane są „ czwartą władzą ” Do funkcjonowania mediów najważniejsza jest wolność słowa. Swoboda wyrażania własnych przekonań obowiązuje w państwach demokratycznych , natomiast w krajach autorytarnych i totalitarnych istnieje cenzura , oznacza to , że wszystkie publikacje prasowe , telewizyjne oraz radiowe są kontrolowane przez rządzących . Rodzaje cenzury : * cenzura prewencyjna – polega na kontrolowaniu treści przed ich opublikowaniem oraz * cenzura represyjna – polega na kontrolowaniu po opublikowaniu treści i stosowaniu ewentualnych represji wobec autora . Opinia publiczna – nazywamy tak poglądy społeczeństwa dotyczące danej sprawy , często brane pod uwagę przez rządzących w trakcie podejmowania decyzji . sondaż – to badanie opinii publicznej na określony temat przeprowadzone przez wyznaczone do tego instytucje Administracja publiczna – tworzą zespoły instytucji i urzędów powołanych do wykonywania zadań państwa , działających zgodnie z obowiązującym prawem i polityką rządu w interesie społeczeństwa . Administracja publiczna składa się z dwóch niezależnie od siebie i współpracujących ze sobą struktur – administracji rządowej oraz samorządu terytorialnego . Korpus służby cywilnej – wszyscy pracownicy zatrudnieni na stanowiskach urzędniczych w administracji rządowej w całej Polsce . Dzieli się na : * pracownicy służby cywilnej oraz urzędnicy mianowani służby cywilnej . Aby państwo mogło sprawnie funkcjonować musi mieć administrację publiczną . Dzieli się ona na administrację rządową i samorządową . Pierwsza z nich dział w imieniu władz centralnych , czyli rządu . Natomiast administracja samorządowa zajmuje się sprawami podlegającymi władzy gmin , powiatów i województw . Jako służba cywilna określa się grupę urzędników państwowych piastujących najwyższe stanowiska w administracji publicznej . Zobowiązują się oni między innymi do zachowania neutralności politycznej , dzięki czemu zapewniona zostaje ciągłość funkcjonalna najważniejszych urzędów – niezależnie od tego jak partia sprawuje władzę . Samorząd to samodzielne i niezależne od państwa zarządzanie swoimi sprawami * samorząd terytorialny to forma organizacji mieszkańców pewnego obszaru , którzy mogą decydować o sprawach dla nich istotnych , bezpośrednio lub przez wybory parlamentarne . 1 stycznia 1999 roku wprowadzono w Polsce nowy podział administracyjny państwa – samorząd Terytorialny składa się z : * gmin - 2489 * powiatów – 308 * województw – 16 Podstawowe funkcjonowanie samorządu terytorialnego stanowią dwie zasady : * decentralizacja władzy państwowej polega na przekazaniu przez władzę centralną części uprawnień i odpowiedzialność wspólnocie mieszkańców , czyli samorządowi . Zasada pomocniczości – oznacza realizację przez władze centralne ( rząd ) tylko tych spraw , którymi nie można się zająć samorząd terytorialny . Prawo lokalne – składa się z norm prawnych ustanowionych przez samorząd terytorialny i dotyczy wszystkich obywateli w gminie , powiecie lub województwie . Subwencja to pieniądze otrzymane z budżetu państwa na określone cele : środki te można wykorzystać zgodnie z potrzebami i nie trzeba się z nich rozliczać . Zadania samorządu terytorialnego : * zdania własne : - zaspokojenie potrzeb mieszkańców gminy np. utrzymanie dróg , utrzymanie szkół , utrzymanie przedszkoli , zaopatrzenie w wodę * zadania zlecone : - z zakresu administracji rządowej np. przeprowadzanie wyborów , wydanie dowodów osobistych . Ewidencja ludności – wykaz danych dotyczących ludności , zawierający między innymi imiona i nazwiska obywateli , informacje o miejscu ich zamieszkania , stanie cywilnym oraz obywatelstwie . Gmina to wspólnota obywateli zamieszkujący określone terytorium . W Polsce jest podstawową( najmniejszą ) jednostką samorządu terytorialnego . Na terenie gminy mogą funkcjonować jednostki pomocnicze gmin sołectwa i dzielnice. Zakres ich działalności określają władze gminy . Gminy dzielą się na :* wiejskie * miejskie * miejsko – wiejskie . W gminach władze sprawują : rada gminy oraz wójt , burmistrz , prezydent miasta . W miastach o stanie gminy powyżej 100 tysięcy mieszkańców władze sprawuje prezydent miasta . Rada gminy jest organem uchwałodawczo – kontrolnym , liczy od 15 do 45 członków , w zależności od liczby mieszkańców gmin , na jej czele stoi przewodniczący rady gminy , którego radni wybierają z pośród siebie na tajnych wyborach , rada gminy uchwala budżet , lokalne podatki , podejmuje decyzje w sprawach majątkowych, kontroluje wójta , sesja rady gminy jest jawna , każdy mieszkaniec może być świadkiem podejmowanych uchwał . Wójt , burmistrz , prezydent miasta sprawuje władze wykonawczą , wybierany jest na 4 – letnią kadencje , swoje zadania wykonuje za pomocą rządu . Do jego zadań należy : * kieruje sprawami bieżącymi gminy , *wykonuje uchwały rady gminy i przygotowanie do projektu , * realizuje budżet . Gminne wydatki i dochody : * budżet gminy – to roczny plan finansowy obejmujący dochody i wydatki . * dotacje – to bez powrotna pomoc finansowa na określone zadania * subwencja – to bezzwrotna pomoc finansowa na zadania ogólne , o sposobie wykorzystania pieniędzy decyduje rada gminy , powiatów i województwa . Powiat to jednostka administracyjna drugiego stopnia . Wyróżnia się powiaty ziemskie oraz grodzkie . Powiaty ziemskie składają się kilku lub kilkunastu sąsiadujących ze sobą gmin . Powiaty grodzkie - obejmują jedno duże miasto liczące powyżej 100 tysięcy mieszkańców tzw. Miasto na prawach powiatu . W powiecie ziemskim władze ustawodawczą sprawuje rada powiatu , natomiast władze wykonawczą zarząd powiatu ze starosta na czele . Członków rady wybierają obywatele w organizowanych co 4 lata wyborach samorządowych . W powiecie grodzkim organem uchwałodawczym jest rada miasta , a władza wykonawcza należy do prezydenta miasta . Do głównych zadań władz powiatowych zalicza się : finansowanie szkolnictwa ponadgimnazjalnego funkcjonowanie szpitali powiatowych , powiatowe urzędy pracy i przeciwdziałanie bezrobociu , utrzymaniu dróg powiatowych , ochrona praw konsumenta . Starostwo powiatowe : * rada powiaty , czyli radni oraz przewodniczący rady : podejmują uchwały regulujące życie w powiecie ( między innymi budżet powiatu , wybierają , odwołują zarząd powiatu , ustalają podatki lokalne ) kontrolują pracę zarządu powiatu , starostwa powiatowego , a także innych instytucji , podlegających powiatowi . Zarząd powiatu w składzie starostwa oraz prezydenta miasta : wykonują uchwały podjęte przez radę powiatu , podejmują decyzje o zatrudnieniu pracowników w starostwie i jednostkach podlegających powiatowi , przygotowują projekt uchwał dla rady powiatu , wspierają organizacje transportu publicznego w powiecie , wykonują zadania zlecone powiatowi przez administrację rządową . Administracja , czyli urzędnicy obsługują mieszkańców powiatu miedzy innymi w sprawach uzyskania prawa jazdy , zarejestrowania i wyrejestrowania pojazdów , otrzymania paszportu ( dokument wydaje urząd wojewódzki , a starostwo powiatowe może poświadczyć w tej procedurze ) zgłoszenie skarg konsumenckich , rejestracja w powiatowym urzędzie pracy , wydanie zezwoleń na budowę lub rozbiórkę budynku . Województwo to największa pod względem zajmowanego obszaru jednostka samorządu terytorialnego w Polsce . Obecnie w kraju istnieje 16 województw – od 1999 roku ich liczba wynosiła 49. Stolicą województwa jest zazwyczaj najbardziej rozwinięte gospodarczo miasto regionu . W skład województwa wchodzi od kilkunastu do kilku dziesięciu powiatów . NA terenie województwa funkcjonuje administracja samorządowa i rządowa . Samorząd tworzą : sejmik wojewódzki będący organem uchwałodawczym oraz zarząd wojewódzki sprawujący władzę wykonawczą z marszałkiem województwa na czele . Funkcje reprezentanta rządu w województwie pełni wojewoda . Sejmik województwa wybierany jest co 4 lata w wyborach samorządowych , zaś marszałek i rząd powołani są z grona radnych . prawo lokalne składa się z norm prawnych ustanowionych przez samorząd terytorialny i dotychczasowych wszystkich obywateli w gminie , powiecie lub województwie . W wojewódzkich organach można załatwić : wydanie paszportu , nadanie obywatelstwa i uzyskanie zgody na zrzeszenie obywatelstwa , pobyt i zatrudnienie cudzoziemców . Samorząd wojewódzki realizuje zadania : utrzymuje drogi wojewódzkie , utrzymuje biblioteki wojewódzkie , teatry , muzea , prowadzi szpitale wojewódzkie , specjalistyczne , prowadzi wojewódzkie urzędy pracy , tworzy plany wygospodarowania przestrzennego w województwie . Przed udaniem się do urzędu w celu załatwienia określonej sprawy warto sprawdzić na stronie internetowej danej instytucji jakie dokumenty będą potrzebne do tego . Każdy urząd w Polsce ma obowiązek prowadzenia internetowego Biuletynu Informacyjnego Publicznego tzw. Bip zawierającego wiadomości dotyczące działalności placówki i realizowania przez nią spraw . Urzędowe formularze należy wypełnić drukowanymi literami , unikając poprawek , skreśleń . Informacje na temat danej kwestii znajdują się też w kartach opisu usługi . PESEL to skrót od wyrażenia Powszechny Elektroniczny System Ewidencji Ludności .