Porównaj zjednoczenie Niemiec i zjednoczenie Włoch.

W mojej pracy zamierzam objąć okres począwszy od Wiosny Ludów (1848 r.) do roku 1871, oznaczającym zarówno ogłoszenie zjednoczenia Niemiec, jak i ogłoszenie Rzymu stolicą Włoch, czyli równocześnie zakończenia procesu zjednoczeniowego we Włoszech.
W latach 1848-1849 doszło do wybuchu w Europie szeregu powstań i rewolucji, określanych ogólnym mianem Wiosny Ludów. Największy zasięg miały powstania
we Francji, państwach niemieckich, włoskich, w Austrii. Miały one wiele cech wspólnych,
co ułatwiło wyznaczyć kilka głównych przyczyn europejskiej Wiosny Ludów. W jej ramach znajdowały się powstania narodowe, których celem było uzyskanie niepodległości (Węgry, Czesi, Włosi), rewolucje zmierzające do przejęcia przez burżuazję władzę w państwie (Prusy, Francja, Austria), oraz wreszcie ruchy zjednoczeniowe (państwa niemieckie i Włochy).
Jedną z głównych przyczyn Wiosny Ludów we Włoszech było hasło zjednoczenia Italii oraz chęć wyzwolenia się spod wpływów austriackich. Jednymi z ważniejszych wydarzeń były m.in. rewolucje na Sycylii, w Lombardii i Wenecji w 1848 roku; utworzenie Republiki Rzymskiej po ucieczce papieża, jeszcze w tym samym roku; próby zjednoczenia Italii pod wodzą króla Sardynii Karola Alberta zakończone klęską w wojnie z interwencją francusko-austriacką (1848-1849). Jednak w rezultacie Włochy pozostały nadal tylko pojęciem geograficznym. Najczęściej powtarzanym hasłem podczas walk o zjednoczenie Włoch było zawołanie Karola Alberta jeszcze z 1846 roku: L’Italia fara de se .
Główną przyczyną Wiosny Ludów w Niemczech również okazała się konieczność zjednoczenia kraju (zarówno gospodarcza jak i polityczna). Do tego dotarło również dążenie do reform ustrojowych oraz pełne uwłaszczenie (zwłaszcza w prowincjach na wschód
od Łaby). Do najważniejszych wydarzeń zaliczamy m.in. rewolucję berlińską w 1848 roku (proklamacja króla pruskiego Fryderyka Wilhelma IV „do moich kochanych Berlińczyków”), zwołanie Zgromadzenia Narodowego i deklaracja swobód obywatelskich; inauguracja obrad Parlamentu Frankfurckiego – maj 1848; unicestwienie rewolucji w Prusach – grudzień 1848; zdławienie powstań w poszczególnych państwach niemieckich – sierpień 1849. Rezultatem były zmiany ustrojowe w Prusach (monarchia konstytucyjna z elementami absolutyzmu od 1850 roku oraz przyspieszenie reform agrarnych trwających od 1807 roku.
Zakończona niepowodzeniem próba zjednoczenia Włoch podczas Wiosny Ludów
nie oznaczała zaniechania dalszych działań zmierzających do osiągnięcia tego celu. Centrum włoskiego ruchu narodowego stało się Królestwo Sardynii (Piemont), rządzone przez Wiktora Emanuela II z dynastii sabaudzkiej. Tuż przed zjednoczeniem na półwyspie apenińskim istniały: Królestwo Sardynii (Piemont), Wielkie Księstwo Toskanii, Wielkie Księstwo Lukki, Parma, Modena, Państwo Kościelne (to ostatnie było największym z ówczesnych państw włoskich). Zwolennikiem zjednoczenia przynajmniej północnych Włoch i odebrania równocześnie Austrii Lombardii i Wenecji był także premier rządu Sardynii Camillo Cavour. Widział w tym przede wszystkim możliwość znalezienia rynków zbytu dla gwałtownie rozwijającego się przemysłu w ogarniętych rewolucją przemysłową północnych Włoszech.
Cavour zdawał sobie sprawę, że przeciwna zjednoczeniu Włoch będzie Austria, dysponująca siłą militarną znacznie przewyższającą możliwości Piemontu. Z tego względu Piemont doprowadził do zawarcia tajnego porozumienia z cesarzem Francji Napoleonem III. Nastąpiło to w Plombieres w 1858 roku. Za wystąpienie przeciwko Austrii Francja miała otrzymać Sabaudię oraz Niceę. Mając takiego sojusznika C. Cavour w 1859 roku rozpoczął wojnę z cesarzem Austrii Franciszkiem Józefem I. Wojna toczyła się przy stałej przewadze sił sojuszniczych.
Po porażkach Austrii w bitwach pod Montebello, Palestro, poniosła ona klęskę
4 VI 1859 roku pod Magentą, a 24 VI 1859 roku pod Solferino. Austria zmuszona była w tej sytuacji podpisać pokój, w którym oddawała Piemontowi Lombardię wraz z Mediolanem. Nastąpiło to w Villafranca w 1859 roku. Nie przesądzało to jeszcze o zjednoczeniu Włoch.
Wręcz przeciwnie, utrzymano wówczas niezależność Toskanii, Parmy i Modeny,
co nawet spowodowało dymisję C. Cavoura. Gdy jednak wrócił on do polityki w 1860 roku, udało mu się spowodować, że w plebiscytach Toskania, Parma, Modena i Bolonia uznały zwierzchnictwo Wiktora Emanuela II, co było jednoznaczne ze zjednoczeniem północnych Włoch. Następnie wojska Piemontu wkroczyły do Państwa Kościelnego, przyłączając
i ten obszar.
Równocześnie, w najbardziej położonym na południe państwie włoskim – Królestwie Obojga Sycylii – doszło do wybuchu powstania skierowanego przeciw rządzącej
tam dynastii Burbonów. Na jej czele stanął jeden z uczestników Wiosny Ludów – Giuseppe Garibaldi (1807-1882). Doprowadził on do połączenia południa Włoch z terenami zajętymi przez Piemont, co przesądziło o sukcesie procesu zjednoczeniowego we Włoszech.
Ostatecznie 18 II 1861 roku w Turynie zebrał się po raz pierwszy ogólnowłoski parlament, który 17 III 1861 roku obwołał królem tego państwa Wiktora Emanuela II. Nieco później w 1866 roku Włochy odzyskały z rąk Austrii Wenecję, a w 1870 roku Rzym, który
do tej pory znajdował się w rękach papiestwa wspomaganego przez Francję. Zaangażowanie cesarza Napoleona III w wojnie z Prusami spowodowało opuszczenie Rzymu przez garnizon francuski i w efekcie miasto to zajęło wojsko włoskie. W 1871 roku Rzym ogłoszony został stolicą Włoch i był to ostatni akord procesu zjednoczeniowego we Włoszech.
Wydarzenie podobne do włoskich miały miejsce w 2. połowie XIX wieku także
w państwach niemieckich. Tworzyły one od 1815 roku tzw. Związek Niemiecki, konfederację niezależnych państw. Walka o prymat w tym związku toczyła się między Austrią i Prusami. W 1834 roku po utworzeniu Związku Celnego, łączącego państwa niemieckie, rola Prus jeszcze wzrosła, a kiedy na czele rządu tego państwa stanął w 1862 roku Otto von Bismarck, państwo pruskie przystąpiło do realizowania idei zjednoczenia Niemiec. W zamyśle
O. von Bismarcka miało to nastąpić drogą zbrojną i być decyzją narzuconą przez Prusy innym państwom niemieckim. Otto von Bismarck wyobrażał sobie ponadto, że w zjednoczonych Niemczech rolę dominującą pełnić będą Prusy.
Pierwszym krokiem do zjednoczenia musiało być osłabienie Austrii rywalizującej
z Prusami o przodownictwo wśród państw niemieckich. Wojna prusko-austriacka wybuchła
w 1866 roku, kiedy Otto von Bismarck zapewnił sobie neutralność Francji w tym konflikcie (układ w Biarritz z października 1865 roku). Naczelny wódz pruski Helmut Moltke,
mimo iż dysponował nieco mniejszą armią niż jego austriacki przeciwnik gen. Ludwik von Benedyk, pokonał go w bitwie pod Sadową 3 VII 1866 roku. To przesądziło o wyniku całego konfliktu.
Austria zmuszona została do podpisania pokoju w Pradze 23 VIII 1866 roku. Na mocy tej umowy rozwiązaniu uległ Związek Niemiecki. W jego miejsce powstał w 1867 roku Związek Północnoniemiecki , bez udziału Austrii; pod pełną kontrolą Prus. Oczywiste odtąd było, że właśnie Prusy, a nie Austria są najsilniejszym z państw niemieckich. W takiej sytuacji Otto von Bismarck doszedł do wniosku, że jedyną jeszcze siłą w Europie przeciwstawiającą się zjednoczeniu Niemiec może być Francja, która nie będzie zadowolona z powstania u jej wschodnich granic silnego państwa. Kanclerz Prus jednak, przekonany
o potędze swej armii, przeszkodę w postaci Francji usunąć chciał w kolejnej wojnie,
tym razem przeciwko Napoleonowi III.
Wymiana not dyplomatycznych między Francją a Prusami, w tym obraźliwa
dla Francuzów tzw. depesza emska z 13 VII 1870 roku, przyczyniły się do wypowiedzenia Prusom wojny przez Napoleona III (19 VII 1870 roku). I ta wojna od samego początku toczyła się przy przewadze pruskiej. Szczególnie dotkliwe porażki ponosił w Alzacji marszałek Marie Edme Mac Mahon. Decydujące jednak znaczenie miało zdobycie
przez Prusy 2 IX 1870 roku twierdzy Sedan. Do niewoli dostał się m.in. Napoleon III. 27 X 1870 roku padł Metz i Prusacy rozpoczęli oblężenie Paryża. Nowy rząd francuski, w którym decydującą rolę odgrywał Adolf Thiers, przystąpił do rozmów pokojowych. Zakończyły się one podpisaniem umowy we Frankfurcie 10 V 1871 roku. Wcześniej 18 I 1971 roku
w Wersalu uroczyście proklamowano zjednoczenie Niemiec.
Nowe państwo zabierało Francji Alzację i sporą część Lotaryngii. Francja musiała
też zapłacić mu okup w wysokości 5 miliardów franków. Zjednoczone Niemcy stawały się państwem federacyjnym, z dziedzicznym monarchą. Pierwszym był Wilhelm I – król Prus, który został cesarzem niemieckim. Władzę wykonawczą sprawował kanclerz. Jako pierwszy to stanowisko w zjednoczonych Niemczech sprawował Otto von Bismarck.
Podsumowując, zarówno Włochy jak i Niemcy po Wiośnie Ludów nadal pozostały rozdrobnione na wiele państw. Oba kraje dążyły do zjednoczenia mniej więcej z tych samych powodów. Na uwagę wskazuje również sprzymierzenie Włochów z rosnącymi w siłę Prusakami w wojnie przeciwko Austrii. Chociaż ich oddziały nie odniosły żadnych znaczących sukcesów, zwycięskie Prusy zmusiły Austriaków do oddania Włochom Wenecji. Również dopiero gdy wybuchła wojna francusko-pruska, w 1870 roku i Francuzi wycofali się z prowincji, oddziały włoskie wkroczyły do Rzymu. Oba państwa miały więc wkład
we wzajemne zjednoczenia.


BIBLIOGRAFIA:
1. G. Procacci, Historia Włochów. Warszawa 1983.
2. Świat Wiedzy, Zjednoczenie Włoch. wyd. Marshall Cavendish.
3. T. Wituch, Garibaldi. Wrocław 1983.
4. A. Liebfeld, Napoleon III. Warszawa 1979.