Lwowska Galeria Obrazów - Jan Matejko - Portret Dzieci Artysty

Portret dzieci artysty to tytuł dzieła namalowanego techniką olejną na desce mahoniowej w roku 1879. Obraz przechowywany we Lwowie w Lwowskiej Galerii Obrazów ma wymiary 202 cm x 149 cm z sygnaturą w lewym dolnym rogu.

Autorem dzieła jest Jan Matejko (1838-1893), polski malarz, najznakomitszy reprezentant polskiego malarstwa historycznego XIX w., wybitny portrecista i realizator polichromii ściennych. Jego głęboko patriotyczna, plastyczna wizja historii Polski pobudza wyobraźnię wielu pokoleń Polaków. Wykształcony w krakowskiej Szkole Sztuk Pięknych (u W.K. Stattlera i W. Łuszczkiewicza), ponadto w Monachium i Wiedniu, od 1873 dyrektor SSP w Krakowie, w 1887 doktor honoris causa UJ, odbył wiele podróży zagranicznych (Paryż, Wiedeń, Turcja, Czechy, Węgry, Włochy).

Tematem obrazu jest portret zbiorowy dzieci artysty: Tadeusza, Heleny, Beaty i Jerzego, których Matejko doczekał się z żoną - Teodorą z Giebułtowskich.

Pierwszym planem i dominującym elementem kompozycji jest ściśle ustawiona grupa dzieci z psem. Ich pozy są nienaturalne, gesty wystudiowane i pozbawione lekkości. Krytycy pisali, że Jerzy trzymający psa na smyczy, stojący Tadeusz i dwie pięknie ubrane córki ukazał niczym dumne, wystrojone książątka, a nie rozbrykane, wesołe, pełne życia dzieci.

Kompozycja portretu jest centralna i statyczna. Harmonijna, oparta na pionach i poziomach. Ograniczona ciasnym pomieszczeniem z mnóstwem dekoracyjnie zdobionych mebli, tkanin. Przestrzeń robi wrażenie klaustrofobicznej, choć otwarta jest na pejzaż. W obrazie mnóstwo jest szczegółów - nie ma wolnych, pozbawionych dekoracji płaszczyzn. (horror vacui).

Opisywane dzieło emanuje linearnością. Taka dokładność i precyzja malowania oddana jest dzięki studiom z natury, choć można by przypuszczać, że Matejko wspomagał się fotografią.

Gama barwna jest szeroka. Artysta umiejętnie używa czerni i bieli. Kontrastuje barwy ubrań portretowanych, być może nadając tym pewną symbolikę i różnorodność charakteru dzieci

Światło w obrazie jest naturalne i lekko rozproszone, z pewnością jego źródło znajduje się na przeciwko dzieci. Delikatnie modeluje pięknie oddane faktury materiałów.

Linia wyznacza kształty każdego elementu obrazu, perfekcyjnie oddaje detal.

Artysta malując swoje dzieci nadaję im typowe cechy indywidualne (nie są idealizowane) ale ich twarze i gesty robią wrażenie przedwcześnie dojrzałych.

Technika malarska ma ogromy wpływ na dzieło. Faktura jest gładka, niektóre elementy powstały w wyniku kładzenia farby są w sposób laserunkowy.

Dziewięć lat wcześniej (w 1870 roku) Matejko namalował obraz olejny ukazujący trójkę swoich dzieci, których chwalono za intymna atmosferę i naturalne przedstawienie dziecięcej twarzy. W 1879 r. stworzył kolejny portret swoich pociech, jednak tym razem zebrał wiele głosów krytycznych.

---------------------
„Był mały jako ludzie ciałem drobni i przygarbiony
nie wiekiem, lecz pracą... głowę chylił w długich lokach,
z oczu mu gorzał żar – taki w prorokach. ”
(Stanisław Wyspiański)
---------------------