Kierunki pedagogiki XX wieku w pigułce

1. Scharakteryzuj pojęcie pedagogiki dziecka opracowane przez Ellen Key.
2. Scharakteryzuj i wyjaśnij zasady funkcjonowania niemieckich wiejskich ognisk domowych (D.L.E.H.).
3. Scharakteryzuj i wyjaśnij zasady funkcjonowania wolnej gminy szkolnej.
4. Wyjaśnij zasady pedagogiki opracowane przez Rudolfa Steinera.
5. Wymień i scharakteryzuj znane Ci szkoły alternatywne funkcjonujące w świecie w XX wieku.
6. Scharakteryzuj założenia pedagogiki kultury i wymień przedstawicieli tego nurtu.
7. Scharakteryzuj koncepcję filozofii wychowania Sergiusza Hessena.
8. Scharakteryzuj podstawowe założenia pedagogiki społecznej oraz wymień przedstawicieli tego nurtu.
9. Wyjaśnij pojęcie pedagogiki emancypacyjnej oraz znane Ci nurty tej pedagogiki.
10. Scharakteryzuj pedagogikę wyzwolenia dziecka Neila.

Scharakteryzuj pojęcie pedagogiki dziecka opracowane przez Ellen Key.
Pedagogika dziecka E. Key należy do nurtu pedagogiki naturalistycznej. E. Key swoje poglądy oparła na wynikających z naturalizmu pedagogicznego przekonaniu, że cele wychowania należy wyprowadzać z natury dziecka. Propagowała tzw. swobodne wychowanie, oparte na tworzeniu warunków dla najpełniejszego rozwoju dziecka. Postrzegała wychowanie jako zindywidualizowany proces kształcenia, wyznaczony przez naturalny rozwój psychofizyczny dziecka. Swoje poglądy i wizje przedstawiła w książce „100-lecie dziecka”, którą wydała w 1900 roku. W książce tej odnosi się krytycznie do ówczesnego stanu w szkolnictwie i wychowaniu. Krytykuje politykę państw w odniesieniu do dzieci. E. Key uważa system szkolny jako nieefektywny, a podawaną w niej wiedzę za zbędną w praktyce. Uważa, że lata szkolne są stracone, a wiedza zdobywana jest kosztem osobistych zdolności.
W odniesieniu do prób reform E. Key zauważa, że próby reform są daremne dopóki nie zmienią się programy kształcenia odstępujące od wykształcenia ogólnego.
Jednocześnie E. Key kreśli wizję szkoły zbiorowej. W swojej koncepcji zakłada, że nauczanie powinno rozpoczynać się w wieku 9-10 lat i trwać powinno do 15-16 roku życia. Przedmioty nauczania powinny być traktowane poglądowo i nie powinno się ich rozszczepiać na działy. Powinny być dostosowane do rozwoju dziecka i odpowiednio rozłożone w czasie. Nie tylko w porach dnia, ale również dostosowane do pór roku. Szkoły powinny być koedukacyjne i uczące życia w rodzinie i w państwie.
Najważniejszymi jednak założeniami pedagogiki dziecka E. Key są poznawanie indywidualnych zdolności i kierowanie się w ich stronę, z jednoczesnym uwzględnianiem indywidualnych różnic między dziećmi. Dla dzieci pozbawionych szczególnych uzdolnień powinno się znaleźć taki sposób nauczania, aby ich indywidualności mogły się rozwijać. Kategoryczny nacisk E. Key kładzie na zerwanie z systemem wykładów. W czasie lekcji dzieci mogą się uczyć różnych przedmiotów w zależności od własnych zainteresowań. Odrabianie lekcji odbywa się w szkole, a prace domowe ograniczają się do czytania lektur beletrystycznych. Grupy, w których dzieci się uczą nie powinny być liczniejsze niż 12 osób.

wróć


Scharakteryzuj i wyjaśnij zasady funkcjonowania niemieckich wiejskich ognisk domowych (D.L.E.H.).
Twórcą idei D.L.E.H. był Herman Leitz. Najistotniejszym motywem utworzenia D.L.E.H. były negatywne doświadczenia Leitz’a z okresu młodości oraz pozytywne związane z życiem rodzinnym na wsi. Program pedagogiczny D.L.E.H. zawierał się w samej nazwie, każdy z członów nazwy wskazywał zasadnicze jego elementy.
Niemieckie – oznaczało, że szkoły miały służyć wyłącznie Niemcom, a grono nauczyciel wywodziło się tylko spośród Niemców (chociaż początkowo zatrudniano żydów). Program nauczania był zbliżony do ówczesnego programu szkoły realnej i zreformowanego gimnazjum. Nauczanie obejmowało jako najważniejsze przedmioty język niemiecki i historię Niemiec, przyrodę i matematykę jako przedmioty pomocnicze oraz języki obce – angielski i francuski.
Wiejskie – oznaczało, że szkoły położone były na wsi. Życie na wsi miało chronić przed zgubnymi wpływami miasta jako siedliska wszelkiego zła i zepsucia moralnego. Życie na wsi miało uczyć wspólnoty i harmonii z przyrodą. Do programu wychowania należała również praca w polu i ogrodzie, nauczanie na łonie natury, wędrówki i podróże krajoznawcze po okolicach. Duży nacisk kładziono na kształtowanie ciała i sport. Używki były zabronione. D.L.E.H. były samowystarczalne i opierały się na sile roboczej wychowanków. Warunki bytowe, ubiór i odżywianie było typowe dla ówczesnej wsi niemieckiej.
Domowe ogniska – oznaczało, że szkoła sprawowała zadania wychowawcze na wzór rodziny wiejskiej. Rodzina mieszkała w kilku pokojach lub oddzielnym domku i składała się z 5-12 uczniów i nauczyciela. Domowe ogniska składały się z kilku do kilkunastu rodzin. Nauczyciel był jednocześnie ojcem rodziny – wodzem, doradcą, przyjacielem i przewodnikiem. Stanowił dla rodziny wzór osobowy. Toteż stawiano nauczycielom bardzo wysokie wymagania. Zatrudniony nauczyciel musiał posiadać wykształcenie akademickie w co najmniej dwóch przedmiotach. Musiał być gotowy do całkowitego poświęcenia pracy pedagogicznej. Ponadto musiał posiadać i przestrzegać czterech cnót: ubóstwa, czystości, dzielności i posłuszeństwa. Podobne cechy kształtował i wymagał ich od uczniów swojej rodziny.
Wychowawcze – oznaczało, że szkoła może zastąpić biologiczną rodzinę w sprawowaniu funkcji wychowawczych. Oznaczało to równie kształtowanie charakteru i rozwijanie wszelkich stron osobowości, sił, zmysłów oraz nauczanie życia. Za formalny cel D.L.E.H. przyjmowały kształtowanie ludzi o zdrowym i silnym ciele i duszy, jasno i precyzyjnie myślących, głęboko odczuwających i o niezłomnej woli. Temu służył właśnie pobyt na wsi, życie we wspólnocie, zdrowy tryb życia, ćwiczenia gimnastyczne, praca praktyczna, zajęcia artystyczne, unikanie bezpośredniego przymusu i nauczanie na najnowszych zdobyczach psychologii i pedagogiki.
D.L.E.H. funkcjonowało na trzech poziomach. Najniższy obejmował chłopców w wieku 8-12 lat, gdzie głównym zajęciem było ogrodnictwo, hodowla i wędrówki. Średni szczebel obejmował chłopców w wieku 13-15 lat, gdzie zajmowano się pracami rolnymi i rzemieślniczymi, a grupy były samowystarczalne. Najwyższy poziom obejmował chłopców w wieku 16-18 lat, gdzie dominowało życie w ciszy, odosobnieniu, pośród górskiej przyrody, co miało służyć zbieraniu i pogłębianiu myśli. Życie było zorganizowane na wzór szkoły z internatem. Obejmowało między innymi wspólne posiłki, spotkania w kaplicy, gdzie w romantycznej scenerii odczytywano nie tylko przypowieści i fragmenty biblijne, ale również fragmenty dzieł literackich przedstawiające heroiczne epizody z historii Niemiec.

wróć


Scharakteryzuj i wyjaśnij zasady funkcjonowania wolnej gminy szkolnej.
WOLNA GMINA SZKOLNA została utworzona na wzór pierwszych gmin chrześcijańskich – miała spełniać posłannictwo podobne do posłannictwa Kościoła. Twórcą FSG był Gustav Wyneken, który krytykował Niemieckie Wiejskie Domowe Ogniska Wychowawcze utworzone przez H. Lietza. Oprócz krytyki DLEH, fundamentem utworzenia Wolnej Gminy Szkolnej był ruch ”wędrownych ptaków”, który powstał jako przeciwieństwo szkoły i był utworzony przez młodzież, zrodził się z romantycznego pędu ku wolności.
Według Wynekena FSG jest twórcza i zwraca się ku przyszłości, jest obszarem „kultury młodości” i ośrodkiem duchowym ruchu młodzieżowego. Duży nacisk kładziono na wychowanie przez sztukę, aby młodzież umiała malarsko, muzycznie i poetycko myśleć. Życie codzienne W FSG było podobne do życia w DLEH – praca fizyczna, sport, wędrówki, abstynencja.
Celem wychowania w FSG było ukształtowanie u młodzieży postawy –„działaj tak, aby zbawienie świata było możliwe, a ty mógłbyś na nie pracować”. Ważna była samodzielność twórcza młodzieży. Wg FSG młodość ma łączyć się z przyszłością.
Charakterystyka szkoły:
FSG to szkoła średnia z internatem dla dziewcząt i chłopców w wieku 10-18 lat. Panował tam system klasowo-lekcyjny i nauczanie frontalne. Uczniowie mieli dużo czasu na zajęcia własne. O godz. 730 uczniowie gromadzili się aby wysłuchać utworu muzycznego. Szkoła otoczona była lasami, łąkami, górami – odizolowana od otoczenia społecznego, nie rządził nią regulamin lecz obyczaje, w szkole funkcjonowały tzw. „ciała społeczne” – gmina szkolna, komitet uczniowski i krąg koleżeński. Uczniowie nie mogli otrzymywać np. paczek ze słodyczami, na dworzec musieli chodzić pieszo, jeździć III lub IV klasą. W szkole panował sakralny kult sztuki – Wyneken uważał, że szkoła miała wychowywać krytycznych i wymagających odbiorców sztuki. Bardzo ważna w tej szkole była muzyka.
Do 1924 r. Szkoła nie miała prawa do przeprowadzania egzaminów maturalnych, uczniowie musieli je składać w szkole państwowej i dlatego w FSG obowiązywał ten sam program nauczania co w szkołach państwowych. W roku 1933 FSG została przekształcona w NSDAP.

wróć


Wyjaśnij zasady pedagogiki opracowane przez Rudolfa Steinera.
Steiner uważa, że człowiek podlega w swym rozwoju cyklowi siedmioletniemu. Toteż teoria i praktyka pedagogiczna musi być zróżnicowana i odpowiednia do etapu rozwoju dziecka, a formy oddziaływań pedagogicznych odpowiednio dobrane. W klasach niższych powinny dominować zajęcia o charakterze artystycznym i dopiero z czasem można wprowadzać przedmioty o charakterze czysto intelektualnym.
Ważną rolę powinny odgrywać w szkole zajęcia o profilu artystycznym i praktycznym: prace ręczne, rzemieślnicze, ogrodnictwo, plastyka, malowanie, muzyka, eurytmia (rodzaj zajęć ruchowych). Służą one wszechstronnemu rozwojowi osobowości dzieci i młodzieży, a dla osób postronnych stanowią symbol tych szkół w ogóle.
Szkoły powinny mieć charakter koedukacyjny oraz zachowywać odpowiednie proporcje, jeśli chodzi o pochodzenie społeczne uczniów.
W szkole nie powinno się stawiać ocen i nie powinno być drugoroczności, gdyż nauka nie ma tu na celu selekcji, ale raczej wychodzi się z założenia, iż korzyści wychowawcze, płynące z pozytywnego oddziaływania zespołu klasowego i tym samym poczucia bezpieczeństwa, pozwolą na przezwyciężenie przejściowych często trudności w nauce.
Steiner uważa, że niezmiernie istotną funkcję do spełnienia w szkole ma nauczyciel – wychowawca klasowy, który sprawuje pieczę nad uczniami, nauczając prawie wszystkich przedmiotów przez cały czas trwania nauki. Fakt, iż są one prowadzone przez jednego nauczyciela, determinuje pozytywnie koordynację w zakresie treści poszczególnych przedmiotów i ich struktury.
Już od pierwszej klasy powinno nauczać się dwóch języków obcych, gdyż w tym właśnie wieku dziecko łatwo uczy się przez naśladownictwo i opanowuje szybko i na trwałe zasady artykulacji i intonacji zdaniowej.
Szkoła powinna być zarządzana kolegialnie przez samych nauczycieli. Nie ma w niej miejsca dla dyrektora, a pomiędzy nauczycielami nie powinny istnieć żadne różnice, oprócz tych, które wynikają z ich zaangażowania w pracę oraz okazywanej inicjatywy.
Co tydzień odbywać się powinny pedagogiczno – psychologiczne konferencje nauczycieli, mające na celu poszerzenie wiedzy i doskonalenie umiejętności pedagogicznych oraz refleksję nad praktyką wychowawczo – dydaktyczną szkoły. Łączyć się je powinno z dyskusją nad konkretnymi przypadkami poszczególnych uczniów czy całych klas szkolnych oraz analizą problemów metodycznych.
Z gronem nauczycielskim ściśle powinien współpracować lekarz szkolny, który bierze udział w jego konferencjach jako pełnoprawny członek tego grona, prowadzi i hospituje lekcje, za jego przyczyną zdrowotno – medyczny aspekt funkcjonowania szkoły nie ogranicza się do rutynowej higieny.
Zdaniem Steinera powinna istnieć ścisła współpraca z rodzicami uczniów, którzy są integralnym podmiotem całego procesu oddziaływania wychowawczego szkoły, ich aktywność powinna korespondować bezpośrednio z działaniami nauczycieli i stanowić nieodłączny składnik całej koncepcji funkcjonowania szkoły.
Wyraz tych założeń Steiner zmaterializował powołując do życia tak zwane szkoły Wadorfskie.

wróć


Wymień i scharakteryzuj znane Ci szkoły alternatywne funkcjonujące w świecie w XX wieku.
Szkoły alternatywne zrodziły się w krajach zachodnich na fali krytyki skoły tradycyjno-konwencjonalnej. Powstawały inicjatywy stworzenia szkoły lepszej, elastyczniejszej, reagującej na zmiany dnia dzisiejszego i jutra. Szkoły te muszą w swym założeniu być otwarte na otaczającą je rzeczywistość przyrodniczą, techniczną i społeczną. Musi pobudzać uczniów do samodzielnej aktywności i sprzyjać wszechstronnemu rozwojowi. Należy dodać, że w przeciwieństwie do deschoolersów, zwolennicy szkół alternatywnych stoją na stanowisku niezbędności szkoły w społeczeństwie.
Ruch szkół alternatywnych jest dość zróżnicowany o czym może świadczyć wielość funkcjonujących odmian szkół. Ze względu na kraj, w którym powstają i funkcjonują, można wskazać następujące odmiany szkół alternatywnych: niemiecką, brytyjską, północnoamerykańską i botswańską. Jednak ta klasyfikacja nie oddaje w pełni obrazu rozmaitości szkół alternatywnych. W samych tylko Niemczech jest szereg koncepcji, które w różnym stopniu realizują idee szkoły alternatywnej.
W Niemczech niezależnie od siebie funkcjonują szkoły typu Waldorf, szkoły zintegrowane, szkoły praktycznego uczenia się oraz inne formy eksperymentalne. Największą popularnością cieszą się szkoły typu Waldorf, oparte na pedagogice Rudolfa Steinera. Podstawą tej szkoły jest nauka i praca dziecka w swoim środowisku, w którym wprowadzane jest w szerszy świat, w którym dokonuje się socjalizacja oraz kształtuje się postawy wobec siebie i drugiego człowieka. Treści nauczania ułożone są w sposób organiczno-genetyczny. Odstąpiono od tradycyjnego oceniania i promowania uczniów. Każde dziecko oceniane jest opisowo, w formie listu do rodziców. Nie wydaje się także rocznych świadectw z ocenami, lecz specjalne świadectwa z krótką opinią z każdego przedmiotu oraz wskazaniami co do dalszej pracy ucznia.
Duński model szkoły alternatywnej opiera się na ośrodku alternatywnym Tvind. Nawiązuje on do tradycji szkół-internatów i uniwersytetów ludowych. Obejmuje kilka placówek dydaktyczno-wychowawczych. Najstarszym i najciekawszym z nich jest „uniwersytet wędrujący”. Słuchacze zorganizowani w grupy 20-25 osób na własny koszt podróżują w określone miejsca świata dla zdobycia wiedzy z danej dziedziny. Kolejnym z ośrodków jest 4-letnie seminarium nauczycielskie oparte na praktyce. Funkcję szkoły ćwiczeń spełnia tzw. wolna szkoła. Do innych ośrodków należą „mała szkoła” dla uczniów powyżej 14 lat, którzy nie opanowali w stopniu dobrym języka duńskiego, czy szkoła-internat dla uczniów odrzuconych, gdzie mogą oni zdobyć zawód. W szkołach tych obowiązuje zasada łączenia pracy z nauką. Cały ośrodek w Tvind jest w pełni samodzielny i samowystarczalny. Uczniowie ucząc się i pracując, żyją w pełnią życia, przygotowując się do sprostania jego wymogom w dorosłym życiu.
Północnoamerykańskim szkołom alternatywnym przyświeca cel aby każdy uczeń mógł uczyć się w odpowiednim dla siebie tempie, korzystając najpierw z pomocy kolegów, a dopiero później z pomocy nauczyciela. Proces nauczania jest wolny od jakichkolwiek nacisków na ucznia i nawiązuje do problemów życia codziennego. Miejsce klas szkolnych zajmują „ośrodki zainteresowań” i specjalistyczne pracownie, a miejsce przedmiotów interdyscyplinarne projekty. Najbardziej charakterystyczną cechą różnych północnoamerykańskich szkół alternatywnych jest nakierowanie na udzielanie wsparcia edukacyjnego najuboższym warstwom społecznym, w tym ludności kolorowej.
Brytyjskie szkoły alternatywne opierają się na założeniu przybliżeniu nauki szkolnej do życia. Są to modele szkoły naturalistycznej. Kształcenie dzieci odbywa się na najniższym szczeblu dydaktyczno-wychowawczym szkoły elementarnej, według koncepcji Piageta polegającej na asymilacji z otaczającym środowiskiem, akomodacji i interioryzacji.
Dotychczas omówione odmiany szkół alternatywnych powstawały w krajach rozwiniętych. Dlatego na uwagę zasługuje inicjatywa Rosenburga w Botswanie. Jego pomysł polegał na budowie od podstaw (od budowy budynku szklonego) szkół średnich przez uczniów, którzy mieli się w niej później uczyć i zdobywać zawód. Rosenburg swoich uczniów dzielił na brygady murarskie i ciesielskie, a po zakończeniu budowy, tworzył z nich brygady tkackie, krawieckie, rolnicze i mechaniczne. Uczniowie, świadcząc usługi dla ludności, jednocześnie doskonalili się zawodowo i zarabiali na utrzymanie szkoły. W miarę jak szkoła stawała się samowystarczalna finansowo, zmniejszano czas przeznaczony na pracę, a zwiększano czas na naukę, dążąc do optymalnego rozwiązania. Zdaniem Rosenburga, taki model szkoły samowystarczalnej pod względem finansowym, jest jedyną drogą do upowszechniania edukacji w krajach biednych i rozwijających się.

wróć


Scharakteryzuj założenia pedagogiki kultury i wymień przedstawicieli tego nurtu.
Pedagogika kultury wywodzi się z prądu pedagogiki humanistycznej. Ogólny jej kierunek wyznaczył Wilhelm Dilthey. Pedagogika kultury postrzega człowieka jako istotę kulturotwórczą, złożoną i wielowarstwową uczestniczącą w procesie przyswajania sobie, rozumienia i używania gotowych dóbr kultury oraz wytwarzania nowych. Pedagogika kultury opiera się na przekonaniu, że kultura zaspokaja odpowiednie potrzeby człowieka. Kontakt człowieka z kulturą odbywa się poprzez przeżywanie i rozumienie. Przeżywanie dostarcza wszelkiej wiedzy o rzeczywistości, a świat staje się dostępny dopiero wtedy, gdy człowiek pojmuje swoje przeżycia, ich sens i cel. Osiągnąć to można przez wychowanie. Wychowanie polega na kształceniu, które zmierza do udoskonalenia procesów przeżywania i rozumienia oraz ich związków z życiem psychicznym czyli do ukształtowania osobowości.
Twórcy pedagogiki kultury uważali, że dobra kultury materialnej, dobra duchowe są głównym materiałem i stanowią źródło dla celów wychowania. Celem wychowania jest przygotowanie młodych pokoleń w oparciu o istniejącą kulturę, do czynnego i twórczego udziału w budowaniu nowych wartości. Temu celowi wychowawczemu służy kształcenie. Pedagogika kultury akcentuje jedność osobowości ze światem wartości ponad indywidualnych i od tego uzależnia duchowy rozwój osobowości. W ich rozwijaniu upatruje istotny sens życia ludzkiego.
Oprócz Dilthey’a, przedstawicielami tego nurtu są Spranger i Kirschensteiner, a w Polsce Hessen i Nawroczyński.

wróć


Scharakteryzuj koncepcję filozofii wychowania Sergiusza Hessena.
Według Hessena pomiędzy wychowaniem i kulturą istnieje ścisła zależność. Cele wychowania pokrywają się z celami kultury. Głównym celem wychowania jest kształcenie (kształtowanie) osobowości ludzkiej.
Hessen wyróżnia w strukturze wychowania cztery, wzajemnie przenikające się, warstwy. Najniższą warstwę stanowi życie biologiczne, czyli psychofizyczny rozwój człowieka. Warstwa bytu społecznego, czyli uspołecznienie jednostki poprzez wychowywanie go do grupy społecznej. Trzecią warstwą jest warstwa kultury duchowej, która ma charakter wspólnoty duchowej. Najwyższą - „warstwa doskonałej wspólnoty moralnej”, u podstaw której leży pierwiastek doskonałej miłości „w sensie czynnej miłości bliźniego”.
Według Hessena, zadania szkoły polega na kształceniu w dziecku poczucia prawa i świadomości społecznej. Uważa, że wychowanie przedszkolne, szkolne i poza szkolne powinno być drogą do anomii, czyli istnienia pozbawionego prawa, przez heteronomię, czyli posłuszeństwo prawu nadanemu z zewnątrz, do autonomii jako posłuszeństwu prawu, pochodzącemu z własnego wyboru.
Anomiczny charakter wieku dziecięcego wyraża się głównie w zabawie. Hessen uważa, że zabawa powinna być zorganizowana tak, aby stanowiła przejście od zabawy do pracy. Uważał, że praca wprowadza w życie dziecka ład i prawidłowość.
Podobnie rozwiązuje Hessen zagadnienia karności na tym samym stopniu wychowania. Jego zdaniem, powinność ma być dziecku wskazana nie drogą nakazów i zakazów, lecz w postacie stosunków przedmiotowych i rzeczowych, przenikniętych autorytetem. Hessen kategorycznie odrzuca karę jako mechaniczny środek wymuszania karności szkolnej.
Ważnym elementem w kształceniu osobowości, według Hessena, jest samokształcenie na terenie poza szkolnym. Za najważniejsze jego ośrodki uważa biblioteki, muzea, czasopisma, wystawy itp. Hessen domaga się aby przy organizowaniu ośrodków, uwzględniać zainteresowania duchowe i potrzeby kulturalne poszczególnych jednostek i grup młodzieży, bowiem za pomocą różnych dróg i środków kształcenia da się osiągnąć prawdziwe uspołecznienie.
Hessen rozróżnia trzy stopnie kształcenia naukowego: kurs epizodyczny, systemowy i uniwersytecki, odpowiadające trzem szczeblom wychowania moralnego: anomii, heteronomii i autonomii.
Hessen uważał, że osobowości nie kształcą ani nakazy, ani kazania, powstaje ona i pogłębia się jedynie w miarę jak jednostka pracuje nad wartościami ponadosobowymi, które nadają jej treść życiową, czyli osobowość rozwija się jednocześnie przez uczestniczenie w procesie twórczym i pogłębianiu swego życia wewnętrznego.

wróć


Scharakteryzuj podstawowe założenia pedagogiki społecznej oraz wymień przedstawicieli tego nurtu.
Pedagogika społeczna, jako nauka, zajmuje się badaniem warunków środowiskowych wywierających wpływ na proces wychowawczy. Pedagogika społeczna, jako teoria wychowania, ukazuje społeczny oraz kulturowy charakter i funkcje wychowania. Wychowanie, według złożeń pedagogiki społecznej jest jednym ze składników życia, jego społecznego trwania. Traktuje wychowanie jako proces społeczny, którego cele i zadania są uzależnione od otaczającego środowiska społecznego i podporządkowane są potrzebom społecznym. W tym celu powoływane są do życia i tworzone instytucje wychowawcze i oświatowe oraz kształcona jest kadra nauczycieli i wychowawców. Zwraca uwagę na oddziaływanie na proces wychowania takich czynników jak środowiska szkolne i poza szkolne, jakim są rodzina, społeczność lokalna (w tym sąsiedzka) czy grupy rówieśnicze oraz elementy poza środowiskowe, do których należy zaliczyć choćby środki masowego przekazu czy wszelkie inne media (wideo, internet, komputeryzacja). Pedagogika społeczna za cel stawia sobie pobudzanie, rozwój, utrwalanie i kształtowanie indywidualnych uzdolnień na rzecz ich twórczego wykorzystania dla współpracy i współdziałania z innymi, przygotowanie młodego człowieka do aktywnego udziału w życiu społecznym i spełniania określonych ról społecznych. Z tych założeń wynikają główne kierunki działania pedagogiki społecznej jakimi są wyrównywanie szans oświatowych dzieci i młodzieży różnych środowisk, wychowanie poza szkołą, poradnictwo wychowawcze, pomoc socjalna oraz organizacja wypoczynku i rekreacji.
Do podstawowych przedstwicieli pedagogiki społecznej zaliczyć należy Durkheima, Natorp’a, a w Polsce Znanieckiego, Radlińską, Chałasińskiego.

wróć


Wyjaśnij pojęcie pedagogiki emancypacyjnej oraz znane Ci nurty tej pedagogiki.
W pedagogice emancypacyjnej centralną rolę odgrywa pojęcie emancypacji, czyli wyzwolenia jednostek od społecznej przemocy przez aktywny udział w kreowaniu antyrepresyjnych form wychowania i współżycia, ale i autonomię, wyzwolenie i uzyskanie przez młodego człowieka wewnętrznej niezależności od autorytetów.
Pedagogika emancypacyjna nie zgadzała się na to aby osobowość człowieka była kształtowana z zewnątrz, by była przystosowywana do normatywnych, ideologicznych i politycznych żądań swoich władz państwowych. Pedagogika emancypacyjna postulowała by człowiek stawał się takim, jakim chciałby być, postulowała podjęcie walki ze strukturami władzy by ją znieść, zniszczyć i nie reformować. Emancypacja oznaczała wyzwolenie się spod społecznej dominacji i zależności, ku swobodnemu wyrażaniu własnych, autentycznych potrzeb, równości szans, prawu do samostanowienia, samoregulacji, do wychowania wolnego od przemocy i wzmacniającego się JA. Takie terminy jak wyzwolenie, emancypacja czy wolność stały się kluczowymi hasłami do wszelkich rewolucyjno-reformatorskich inicjatyw w systemach oświaty różnych państw.
Pedagogika emancypacyjna jest normatywnym nurtem w naukach o wychowaniu, o zróżnicowanej strukturze i założeniach. Można wyróżnić dwa nurty: polityczny i indywidualistyczno-anarchiczny.
Pierwszy nurt poprzez nadanie mu politycznie instrumentalnego charakteru sprawił, że pedagogika emancypacyjna stała się ruchem protestu przeciwko nowoczesnemu społeczeństwu przemysłowemu, przeciwko ideologii oraz przeiwko szeroko rozumianym zagrożeniom ekologicznym.
Drugi nurt jest źródłem romantycznej czy utopijnej wiary w ukształtowanie nowego człowieka w doskonałym, wolnym od władzy i przemocy społeczeństwie. Ukazuje jako naczelny cel wychowania umożliwienie człowiekowi bycia wolną osobowością, wolną od przymusów jakie niosą za sobą państwo, religia, prawo i normy moralne. Nurt ten kładzie nacisk na wolność jednostki, zdolność do samostanowienia i autonomii.
Do podstawowych nurtów pedagogiki emancypacyjnej należy zaliczyć pedagogikę „uciśnionych” Freire’a, pedagogikę „wyzwolenia dziecka” Neill’a, pedagogikę krytyczą Szkoły Frankfurckiej.

wróć


Scharakteryzuj pedagogikę wyzwolenia dziecka Neila.
Aleksander Neill, twórca pedagogiki wyzwolenia dziecka, krytykował szkołę tradycyjną, gdyż, jak uważał, była zła ponieważ była wymyślona przez dorosłych i dla dorosłych. Dorośli narzucając własne temp i sposoby uczenia się, nieświadomie negowali prawo dziecka do bycia sobą, do zabawy, twórczości i dzieciństwa. Neill wychodził z założenia, że dziecko jest z natury dobre, mądre i rozsądne, że posiada własną niepowtarzalną osobowość, że nie rodzi się bezduszną istotą, którą trzeba ulepszać i naprawiać. Twierdzi, że należy pozostawić dziecku absolutną swobodę. Na tych założeniach oparł główne zasady swojej pedagogiki w odniesieniu do nauki i do wychowania.

Zasady dotyczące nauki
- dewiza „róbcie co chcecie”
- swoboda chodzenia lub do szkoły
- szkołą zarządzają i kierują dzieci
- lekcje odbywają się na zasadzie zajęć fakultatywnych
- decyzją o rozpoczęciu nauki pisania i czytanie podejmuje wychowanek
- najważniejsza jest własna decyzja dziecka o nauce bez nacisku osób dorosłych
- nie zwraca się uwagi na stroje i uczesanie
- dzieci nie obawiają się nauczycieli (nauczyciel nie krzyczy, nie prawi morałów)
- lekcje dostosowane są do wieku dziecka, czasami do zainteresowań
- dzieciom nie podaje się planu zajęć, bo podział na przedmioty nie jest im do niczego potrzebny
- nie ma lekcji religii (wiara powinna być domeną ludzi dojrzałych, tak jak zabawa jest prawem dziecka)
Zasady dotyczące wychowania
- jak najwięcej swobody
- każdy ma prawo głosu, głos dziecka jest równy głosowi wychowawcy
- parlament szkolny podejmuje ważne decyzje, począwszy od rozstrzygania najmniejszych sporów między wychowankami, a skończywszy na uchwałach w sprawie zakazów i kar
- zabronione jest tylko to co zagraża bezpośrednio życiu wychowanków (np. pływanie bez ratownika, wspinanie się po dachach)
-
wróć