Temat: Konflikt w Baskonii oraz

Temat: Konflikt w Baskonii oraz
Katalonii.



Spis treści:



1. Baskonia.
2. Baskowie.
3. Kultura i język baskijski.
4. Obyczaje Basków.
5. Historia Basków.
6. Stolice Baskonii.
7. ETA.
8. Najsławniejsze zamachy ETA.
9. Zawieszenia broni ETA.
10. Jarrai – młodzieżowa organizacja socjalistyczna.
11. Katalonia i jej mieszkańcy.
12. Historia regionu Katalonii.
Sytuacja polityczna Katalonii i separatyści...


1.
Baskonia inaczej Vascongadas to kraina historyczna, w północnej Hiszpanii przy granicy z Francją, nad Zatoką Biskajską. Składa się z 3 prowincji: lawa, Guipzcoa i Vizcaya. Liczy dwa miliony mieszkańców (1990), głównie są to Baskowie. Największe miasta: Bilbao, San Sebastian i Vitoria. Jest to
teren górzysty (Góry Baskijskie) o klimacie morskim. Występują tam rudy żelaza. Powszechny jest przemysł hutniczy, chemiczny, lekki. Uprawia się kukurydzę i hoduje bydło. Ważny element gospodarki stanowi rybołówstwo.

2.
Baskowie to lud mieszkający po obu stronach granicy hiszpańsko-francuskiej, w zachodnich Pirenejach, nad zatoką Biskajską i liczący ponad 700 tys. ludzi w swym kraju oraz 200 tys. emigrantów w Ameryce Południowej (Nikaragua, Urugwaj, Argentyna, Meksyk...). Baskowie stanowią ostatnią etniczną pozostałość po przedindoeuropejskiej ekspansji ludów azjanickich w Europie.
Baskowie z epoki brązu wyróżniali się znacznym odsetkiem (40%) antropologicznego składnika armenoidalnego, charakterystycznego również dla ludów Kaukazu. Dziś odsetek tego elementu zmniejszył się do 15%, natomiast na pierwszym miejscu w składzie występuje element śródziemnomorski w 40%, następnie orientalny w 18% i nordyczny w 16%. Baskowie zachowali czystość rasy, którą antropolodzy wywodzą od ludu Cro-Magnon, zamieszkującego zachodnie i środkowe Pireneje 40 tys. lat temu.

3.
Dorobek kulturalny Basków jest ogromny... W wielu kościołach przetrwały stare dzwonnice i drewniane galerie dla mężczyzn, jak również relikty dawnej sztuki ludowej, jak np. layas – widłowatego kształtu narzędzia służące do uprawy ziemi, strój ludowy z charakterystycznym okrągłym beretem, ludowe tańce, muzyka i pieśni różniące się od indoeuropejskich. Zachowali silne przywiązanie do własnej sztuki, budownictwa z kamienia, mitów, potraw i swojego języka, euskary. Lingwiści doszukali się wielu podobieństw euskary z językami kaukaskimi. Do niedawna euskara, która w formie pisanej istnieje od XVI wieku, miała wiele dialektów regionalnych.
Zagadka pochodzenia Basków ciągle nie została do końca wyjaśniona, ale zdaniem wielu naukowców, jest to najstarszy naród europejski.

4.
W rodzinie baskijskiej panuje patryjarchat.. Według prawa zwyczajowego ojciec rodziny posiada nieograniczoną władzą nad dziećmi (do momentu, kiedy osiągną pełnoletność) i nad żoną. Tradycja baskijska wzbudza wśród Basków poczucie dumy narodowej oraz dążenie do wolności. Ten lud nie wytworzył warstwy szlacheckiej, ale gdy zostały im nadane przywileje przez Jana z Kastylii mieszkańcy prowincji Biscaya zostali uznani w całej Hiszpanii za przynależnych do stanu szlacheckiego. Stąd też wywodzi się rozwinięte poczucie godności tak u biednych jak i bogatych. Powszechne jest dziedziczenie ziemi po ojcu w rodzinie przez najstarsze dziecko niezależnie od płci. Najstarsza siostra dziedziczy rodzinne ziemie, o ile bracia jej są młodsi i jeśli nie opuścili domu rodzicielskiego. Ten system pochodzi od dawnego ustroju matriarchalnego z neolitycznej epoki rejonu śródziemnomorskiego.

5.
Baskowie od IX wieku wchodzili w skład królestwa Asturii i Nawarry. Cztery wieki później, także z dużą samodzielnością, znaleźli się w królestwie Kastylii. Od drugiej połowy ubiegłego stulecia Baskowie domagają się niepodległości. Rząd hiszpański zaczął ograniczać ich autonomię i wybuchło powstanie. Podczas hiszpańskiej wojny domowej w latach 1936 – 1939 Baskowie stanęli po stronie republikanów. W dniu 1 X 1936 została ogłoszona Autonomiczna Republika Baskijska, jednakże została wkrótce zlikwidowana poprzez generała Franco. Po upadku reżimu ożywiły się w Baskonii ruchy separatystyczne (działalność ETA). Ich wysiłek zaobfitował uzyskaniem autonomii w 1978. W wyborach 1980 powołano regionalny parlament z rządem złożonym z umiarkowanych nacjonalistów, policję, która liczy obecnie 7 tys. funkcjonariuszy.
6.
Turystyka w Baskonii jest dość słabo rozwinięta, gdyż liczne zamachy odstraszają ewentualnych klientów. Ten region jest najrzadziej odwiedzany na tle całej Hiszpanii. Dopiero ostatnie inwestycje w Bilbao (finansowo-przemysłowej stolicy) mają na celu zwiększenie atrakcyjności – Międzynarodowe Targi, festiwal Eskalduna... Centrum administracyjnym jest historyczne miasto Vitoria-Gasteiz.
Stolicą części francuskiej jest miasto Bayonne (Gaskonia). Trzeba także zauważyć, że Baskonia znajduje się na trzecim miejscu w Hiszpanii pod względem produkcji najjakościowszych win...

7.
Wejście w kraj Basków jest bardzo widoczne. Podwójne nazwy oraz wszędzie rozbrzmiewający język baskijski, którego nie rozumieją inni mieszkańcy Hiszpanii świadczą o odrębności tego narodu. Podczas zgromadzenia ludzi walczących o niepodległość można zobaczyć jak szeroki zakres ma ich działalność. Liczne broszury, ulotki, literatura podziemna, wszędzie porozwieszane flagi oraz tłum skandujący ponad transparentem ETA są dowodem determinacji walczących.
ETA to skrót nazwy: Euskadi Ta Askatasuna (Kraj Basków i Wolność)
organizacji nacjonalistycznej w kraju Basków. Jej powstanie datuje się na 1959 rok. Została założona prawdopodobnie przez studentów uniwersytetu w Bilbao. Głównym jej celem jest założenie niepodległego państwa Basków po obu stronach Pirenejów. W roku 1968 zaczęli ginąć funkcjonariusze reżimu generała Franco. Polityka represji nie przyniosła pozytywnych skutków, a wręcz pogorszyła sprawę... Lata siedemdziesiąte były szczytowe pod względem natężenia ilości zamachów. Do 1997 roku ofiarami ETA było ponad osiemset osób (policjanci, oficerowie oraz politycy), podczas gdy terrorystów zginęło stupiędziesięciu. W skład tej organizacji początkowo wchodzili jedynie intelektualiści. Dopiero rok 1990 zmienił tą sytuację i w szeregi ETA wstąpili robotnicy nękani bezrobociem – w 1995 roku bezrobocie wyniosło 25% ludności Baskonii... Liczne sukcesy odniosła współpraca policji hiszpańskiej i francuskiej na przełomie lat osiemdziesiątych i dziewiędziesiątych. Ustała działalność terorystyczna, a było to skutkiem szczególnie tak zwanych szwadronów śmierci czyli GAL, które w latach 1983 – 1987 zdołały zamordować dwudziestusiedmiu aktywistów. W roku 1995 prokuratura hiszpańska podejrzewała premiera Gonzalesa, byłego ministra spraw wewnętrznych J. Barrionuero i byłego ministra obrony oraz wiceministra w rządach socjalistów (PSOE) N. Serra o zainspirowanie tychże grup... W1979 roku Kraj Basków uzyskał szeroką autonomię. Socjaliści pod dowództwem Gonzalesa nie poprzestali tylko na tym i także dali możliwość Baskom do ściągania podatków, posiadania własnej policji Ertzaintza (Przyjaciel Ludu).
W 1974 doszło do rozłamu ETA. Powstała legalna Partia Euskal Iraultzako Alderdia odrzucająca terroryzm, połączona następnie ze skrajnie lewicową Euskadiko Ezkerra, która ostatecznie weszła w skład Hiszpańskiej Socjalistycznej Partii Robotniczej – w 1982 zaprzestała działalności – oraz Herri Batasuno. Kilkanaście procent ludności Kraju Basków obecnie popiera tą nacjonalistyczną partię. Herri Batasuno (Jedność Ludowa) stanowi polityczne ramię ETA. Ma ona podobny charakter jak w Irlandii Północnej partia Sin Feinn (przybudówka IRA) na czele z Gerrym Adamsem. Siedemnaście partii politycznych, związków zawodowych i organizacji społecznych postawiło sobie za cel niepodległość regionu – podpisano takie porozumienie. Przywódcy Herri Batasuno podczas kampanii wyborczej w 1994 roku próbowali oddać swój czas antenowy separatystom. Tylko przez przypadek taśma z odezwą Basków nie została wyemitowana w telewizji publicznej. Za karę 17 członków zarządu HB spędziło prawie rok w więzieniu. Herri Batasuna uważa, że Euskadi (Kraj Basków) powinien przejść tę samą drogę co Irlandia Północna.
Przywódcą tej partii jest Jon Idigoras, ale najbardziej popularną i zasłużoną osobą jest Arnaldo Otegi (ma za sobą pięć lat więzienia oraz przynależność do ETA). To ugrupowanie dysponowało jedenastoma posłami w siedemdziesięciopięcio – osobowym parlamencie Kraju Basków. Jon Idigoras był deputowanym do parlamentu Hiszpanii (Kortezów), ale by okazać swe niezadowolenie z polityki rządu Hiszpanii względem aspektu niepodległości Baskonii, nie uczęszczał na obrady. Luty 1996. roku był rokiem przełomowym. Ostra walka przed marcowymi wyborami do parlamentu między socjalistami (PSOE) i Partią Ludową J. M. Aznara toczyła się o sprawę Basków. Głównym punktem programu obu liderów – Felipe Gonzalesa oraz Jose – Marii Aznara stanowił ten problem. Równocześnie sytuację komplikowały coraz liczniejsze zamachy – w styczniu ginie szef baskijskich socjalistów Fernando Mugica Herzoga, a w lutym w Madrycie prezes Trybunału Konstytucyjnego Tomas y Valiente. Po lokalach wyborczych została rozpowszechniona kaseta z manifestem ETA głoszącym, że póki nie będzie pełnej wolności to nie zakończy się terrror. Ten czyn sprowokował władze, które jedynie aresztowały Jona Idigorasa. On natomiast stwierdził, że udostępnianie tej kasety było tylko egzekwowaniem prawa do wolności, a nie współpracą z terrorystami.
19 lutego 1996 roku w Madrycie odbyła się milionowa manifestacja przeciwko terroryzmowi Basków. Brali w niej udział najważniejsi politycy. W listopadzie 1997 roku Sąd Najwyższy Hiszpanii skazał ponad dwudziestu przywódców związanych z ETA i Herri Batasuno na długoletnie więzienia za propagowanie przemocy.

8.
Niektóre z zamachów ETA:
a) Najbardziej krwawego zamachu dokonano 19 czerwca 1987 r. w centrum handlowym Hipercor w Barcelonie. W wyniku wybuchu samochodu-pułapki zginęło wówczas 21 osób, a 45 zostało rannych.
b) Pierwszy zamach ETA zarejestrowany w archiwach MSW przeprowadzono 7 czerwca 1968 r. Separatyści zastrzelili w Kraju Basków 25-letniego członka Gwardii Cywilnej.
c) Do najbardziej spektakularnej operacji doszło 20 grudnia 1973 r. Wtedy zginął admirał Luis Carrero Blanco, ówczesny szef rządu, faworyt generała Francisco Franco, uważany za jego przyszłego następcę. Samochód Carrero Blanco wyleciał w powietrze na wysokość kilkudziesięciu metrów. Bomba była ukryta pod nawierzchnią ulicy w centrum Madrytu.
d) Od tego czasu ETA zabiła 28 innych polityków, w tym - w latach 1997 - 1998 - sześciu z rządzącej obecnie w Hiszpanii Partii Ludowej (PP). W 1995 roku separatyści próbowali zgładzić obecnego premiera Jose Marię Aznara, wówczas przywódcę opozycji, oraz króla Juana Carlosa.
e) A oto kilka innych przykładów działalności skrajnych separatystów: 13 września 1974 r. wybuch bomby w kawiarni "Rolando" w Madrycie zabił 12 cywili; 14 lipca 1986 r. 12 członków Gwardii Cywilnej zginęło w Madrycie w wyniku wybuchu samochodu-pułapki.
f) ETA uprowadziła 46 osoby. Pięciu zakładników zostało zabitych, sześciu odbiła policja. Większość pozostałych uwolniono po zapłaceniu okupu.
g) 1961 próba wykolejenia pociągu jadącego do Donosti z weteranami hiszpańskiej wojny domowej.
h) 1968 zabójstwo szefa policji M. Manzanasa (znanego z torturowania bojowników ETA).

9.
Zawieszenia broni:
a) Najdłuższy rozejm trwał trzy miesiące. Obowiązywał w 1989 roku podczas negocjacji z socjalistycznym rządem w Algierze.
b) W czerwcu 1996 roku, wkrótce po objęciu władzy przez centroprawicę, ETA ogłosiła, że zawiesza akcje zbrojne na tydzień. Miał to być gest dobrej woli wobec nowego rządu.
c) 20 listopada 1997 roku ETA poinformowała, że przerywa zamachy na strażników więziennych. W tym roku na jakiś czas zrezygnowała z ataków przeciwko policjantom w Kraju Basków.
ETA uzależniała całkowity rozejm od spełnienia przez władze następujących warunków: przyznania Krajowi Basków prawa do samostanowienia, wycofania hiszpańskich sił bezpieczeństwa z jego obszaru, dołączenia do Kraju Basków Nawarry i ogłoszenia amnestii dla więźniów z ETA.
Zdarzało się (np. w roku 1988 i 1992), iż ogłaszane przez separatystów rozejmy w ogóle nie wchodziły w życie.

10.
ETA podejmowała współpracę z innymi ugrupowaniami terrorystycznymi, m.in. z: IRA, Czerwonymi Brygadami, grupami Palestyńczyków (Organizacja Wyzwolenia Palestyny) - (szkolenie bojowników w Nikaragui, Jemenie, dawniej także w Libii...). Jarrai to młodzieżowa organizacja (jej ideologia opiera się na socjaliźmie) uznawana za bojówkę ETA. W ciągu ostatniego roku jej członkowie spalili 38 lokali bankowych, 19 samochodów policyjnych, 6 autobusów i 116 budek telefonicznych. Szkody szacowano na ponad milion dolarów. W Hiszpanii mówi się o nich "kaptury", bo podczas starć mają zakryte głowy. Nawet w czasie trwającego 14 miesięcy zawieszenia broni między ETA ,a władzami państwowymi Jarrai nie przestała atakować. Zdaniem młodych buntowników agresja jest odpowiedzią na przemoc państwa, gdy kogoś zabiją albo pobiją jakiegoś więźnia. Hiszpański rząd jest terrorystą, a dzięki ETA ten kraj ciągle ma nadzieję. Tak naprawdę to ETA, Jarrai czy Herri Batasuno jest jedną tą samą organizacją. Władze w Madrycie boją się nadać niepodległość Baskom. Wolność dla nich oznaczałaby wolność także dla Katalonii, Wysp Kanaryjskich (najbogatszych rejonów Hiszpanii). Taka sytuacja groziłaby rozpadem kraju, a tego rząd nie chce. Pociechą jest to, że większość Basków nie popiera Herri Batasuna i ETA zwłaszcza, gdy jest mowa o ich metodach. Wystarcza im szeroka autonomia w ramach państwa hiszpańskiego.
11.
Katalonia inaczej Cataluña to region w północno-wschodniej Hiszpanii, który graniczy z Francją i Andorą. Jego powierzchnia wynosi 31 900 km2. Barcelona jest stolicą. Na tym terenie występują góry oraz wyżyny (Pireneje, Góry Katalońskie). Też są niziny, ale wyłącznie na wybrzeżu i w dolinach dużych rzek (Ebro, Llobregat). Leży w strefie klimatu podzwrotnikowego, umiarkowanie wilgotnego. Jest tam gęsta sieć rzeczna, a najdłuższymi rzekami są Segre i Llobregat. Roślinność ma charakter śródziemnomorski. Ten region jest silnie rozwinięty i uprzemysłowiony: przemysł włókienniczy, chemiczny i elektrotechniczny. Ważną jego gałąź stanowi przemysł środków transportu (samochodowy i stoczniowy). Rolnictwo jest dość dobrze rozwinięte (pszenica, ryż) oraz także sadownictwo (winorośl, owoce cytrusowe, oliwki). Hoduje się bydło i owce. Katalonia jest znanym regionem turystycznym i wypoczynkowym (m.in. wybrzeże Costa Brava). Główne ośrodki to: Barcelona, Tarrasa, Sabadell.

12.
W starożytności Grecy i Fenicjanie zakładali tu swoje kolonie (Emporion). Od końca III w. p.n.e. Katalonia była pod władzą Rzymu (Tarraco stolicą prowincji Hispania Tarraconensis - Citerior). W V w. Katalonię opanowali Wizygoci, a w VIII - Arabowie, którzy zostali następnie wyparci przez Karola Wielkiego. Ok. 800 roku na tym terenie powstała marchia ze stolicą w Barcelonie, włączona później do marchii Tuluzy. W X w. Katalonia zdobyła niezależność. We wczesnym średniowieczu utrzymywała związki kulturalne i polityczne z księstwami południowej Francji. Od XII w. organizowała krucjaty przeciwko Maurom. W 1137 połączyła się z Aragonią. Po połączeniu się Aragonii z Kastylią unią personalną (XV w.) oraz rekonkwiście rola Katalonii zmalała i doszło do degradacji języka katalońskiego. W 1640 ogłoszono w Barcelonie republikę katalońską. Hiszpania jednak stłumiła powstanie (1652), prawa Katalończyków podlegały coraz większemu ograniczaniu. Po kolejnym powstaniu (1705-1715) skasowano nawet prawo używania języka katalońskiego w dokumentach prowincji. Tendencje separatystyczne narastały w Katalonii od początku XX w. W 1931 Katalonia uzyskała autonomię, w 1934 ogłosiła się republiką. W czasie wojny domowej (1936-1939) przeciwstawiała się wojskom frankistowskim, przez co utraciła autonomię. Odzyskała ją w 1977, Barcelona ma status stolicy odrębnego narodu.

13.
Katalończycy domagają się od Hiszpanii specjalnego traktowania. Każdy zauważy, że nie jest ona zasymilowana z resztą Hiszpanii. Dwujęzyczne napisy, z których pierwsze bardziej przypominają francuski niż hiszpański oraz ich nieco gardłowa wymowa. Samochody posiadają nalepkę CAT albo złoto-czerwoną flagę. Katalonia lubi podkreślać swoją odmienność. Jordi Pujol, polityk, który według sondaży ma największy wpływ na poczynania rządu Jose Marii Aznara, uważa, że Katalończycy wyróżniają się na tle całej Hiszpanii i należą się im inne prawa. Jego partia Convergencia i Union (CiU) - pierwsza w prowincji, trzecia w Hiszpanii - najpierw opowiadała się za socjalistycznym rządem Felipe Gonzaleza, a od ubiegłego roku wspiera prawicowy gabinet Aznara. Wcześniej jednak wymusiła na nim pakt gwarantujący podwojenie wpływów prowincji z odprowadzanego do Madrytu podatku dochodowego; w Katalonii zostaje też więcej pieniędzy z eksploatacji autostrad, a także z akcyzy oraz gier hazardowych. Bez zgody Katalończyków rząd centralny nie może podejmować decyzji dotyczących np. bezrobocia czy wypełniania kolejnych punktów traktatu z Maastricht o Unii Europejskiej.
Dzięki paktowi, po roku rządów prawicy, Katalonia uzyskała pierwszą pozycję w kraju. Nawet uniezależniła się administracyjnie. Ale Katalończykom stale to nie wystarcza. Pracowici mieszkańcy tej części Hiszpanii czują się i chcą być obywatelami pueblo Catalan, czyli Państwa Katalonii. Ubolewają, że muszą utrzymywać inne biedniejsze regiony Półwyspu Iberyjskiego (czwarta część zysków z hiszpańskiego przemysłu i importu oraz piąta z eksportu jest uzyskiwana właśnie w Katalonii – z każdych odprowadzanych do stolicy stu peset Madryt odsyła im tylko 70). Jednak duża ilość mieszkańców uważa, że Katalonia powinna osiągnąć status podobny do kanadyjskiego Quebecu, a Hiszpania powinna stać się państwem wielonarodowym.
Nikt nie ukrywa, że tutejsi nacjonaliści chcą doprowadzić do rewizji konstytucji i to nie tylko w części dotyczącej autonomii. Pujol oświadczał, że Katalończycy są narodem bez państwa, ale to nie oznacza, że nie będą o niego walczyć (Katalonia również m wkrótce posiadać narodową reprezentację piłki nożnej). Aby poczuć odrębność tego rejonu, najlepiej odwiedzić tę prowincję 11. września, w Dniu Niepodległości: piękne fasady barcelońskich kamienic zasłaniają wówczas szczelnie żółto-czerwone flagi, podczas gdy te hiszpańskie się pali. Różnica pomiędzy Baskami, a Katalończykami jest taka, że oni konstruują bomby, a ci drudzy dbają o swój język i kulturę – to działanie ma z pewnością lepsze skutki... Zgodnie z założeniami przeprowadzonej przed czterema laty reformy oświaty językiem wykładowym w szkołach i na uniwersytetach jest kataloński, a hiszpański, zwany tu kastylijskim, nauczany jest na podobnych zasadach jak angielski. Głownie z powodu wszechobecnego języka katalońskiego region posądzany jest o nacjonalizm i separatyzm - według nowych, opracowywanych przez tutejszy parlament norm językowych wkrótce po katalońsku będą musieli mówić właściciele nie tylko sklepów i punktów usługowych, ale także wszystkich innych firm. Hiszpanie nie mogą zapomnieć, że w książce pt. "Emigranci" Pujol napisał, iż mieszkańcy innych prowincji przyjeżdżają do Katalonii wyłącznie po to, by się najeść i otrząsnąć z siebie pluskwy - nie pomogły jego publiczne przeprosiny.
Paradoksalnie najbardziej do rozwoju odrębności prowincji przyczynił się generał Franco i realizowana przez niego idea Wielkiej i Wolnej Hiszpanii. Ponieważ nie było w niej miejsca na odrębność, Katalończycy musieli zapomnieć o swej inności... Używanie katalońskiego, który był niepowszechny w czasach hiszpańskiej republiki, stał się jedną z metod przeciwstawienia się reżimowi. Sam Pujol nie dąży jednak do oderwania się prowincji. Dobrze wie, że więcej zyska prowadząc dynamiczną politykę w ramach państwa hiszpańskiego.