Właściwości i zastosowanie ważniejszych soli (azotany, fosforany, chlorki).
Sole- związki chemiczne wywodzące z kwasów, których roztwory wodne zawierają kationy metali. Złożone są z atomów metali połączonych z resztami kwasowymi. Sole są ciałami stałymi, krystalicznymi. Ich rozpuszczalność w wodzie jest zróżnicowana od bardzo dobrej do bardzo słabej. W solach amonowych metali jest zastąpiony grupą NH4. Sole są produktami wielu reakcji chemicznych, a przede wszystkim kwasów z zasadami, kwasów z metalami i tlenkami metali. Roztwory wodne soli oraz stopione sole przewodzą prąd elektryczny.
Sole można podzielić na:
- tlenowe- nazwy tych soli mają końcówkę -an
- beztlenowe- nazwy tych soli mają końcówkę -ek
Ogólny wzór soli: MexRy
Właściwości fizyczne. Sole są zwykle ciałami stałymi, krystalicznymi, najczęściej białymi, chociaż znanych jest wiele soli o różnych barwach, np. niebieskiej (CuSO4*5H2O), żółtej (PbI2), czerwonej (HgI2), czarnej (CuS). Rozpuszczalność soli w wodzie jest bardzo zróżnicowana. Właściwości chemiczne. Sole nie zawierające w cząsteczkach atomów wodoru „kwasowych” lub grup wodorotlenowych, mają charakter obojętny, a więc ich wodne roztwory nie powinny zmieniać barwy lakmusu. W wielu przypadkach tak jest istotnie. Jednak liczne ulegają w wodzie hydrolizie, w wyniku czego odczyn ich roztworów może być kwaśny lub zasadowy. Reakcje chemiczne soli są tzw. reakcjami jonowymi, ponieważ sole w roztworach są zdysocjowane na jony.
1) Dysocjują na kationy metali i aniony reszt kwasowych. Kation metalu ma ładunek dodatni równy wartościowości metalu w tym związku. Anion ma ładunek ujemny równy wartościowości reszty kwasowej.
Na3PO4 ® 3Na+ + PO43-
K2CO3 ® 2K+ + CO32-
NH4Cl ® NH4+ + Cl-
Al2S ® 2Al+ + S2-
Fe(NO3)2 ®Fe2+ + 2NO3-
CuSO4 ® Cu2+ + SO42-
2) Reagują z kwasami. Powstaje inna sól i inny kwas
H2SiO3 + 2NaCl ® Na2SiO3 + 2HCl
2NaCl + H2SO4 ® Na2SO4 + 2HCl
3) Reagują z zasadami. Powstaje inna zasada i inna sól.
FeCl3 + 3NaOH → ↓Fe(OH)3 + 3NaCl
NaCl + Cu(OH)2 → X
4) Sole reagują ze sobą. Powstają dwie inne sole.
AgNO3 + NaCl → NaNO3 + ↓AgCl
Sole znalazły dość szerokie zastosowanie:
Azotany(V) czyli sole kwasu azotowego(V) stosowane są do produkcji materiałów wybuchowych i prochu strzelniczego oraz do wyrobu szkła. Sole stosowane są ponadto jako dodatki do konserwacji mięsa, ponieważ umożliwiają zachowanie jego naturalnej barwy. Stosowane są również w lecznictwie i kosmetyce, a ponadto ma zastosowanie jako odczynnik analityczny, np. do wykrywania jonów.
Niektóre azotany są powszechnie stosowane jako nawozy sztuczne, uzupełniające roślinom niedobór azotu.
Sole kwasu siarkowego(VI) czyli siarczany(VI) stosowane są w farbiarstwie, przy produkcji szkła i papieru, środków piorących, szkła wodnego, do wyrobu gipsu palonego, do produkcji środków grzybobójczych w ogrodnictwie, atramentu, do barwienia wełny konserwowania drewna, niszczenia chwastów.
Węglany czyli sole kwasu węglowego stosowany jest w przemyśle optycznym, przy produkcji np. specjalnych mikroskopów.
Ortofosforany(V), potocznie zwane fosforanami(V) są solami kwasu fosforowego(V). Stosowane jako nawozy sztuczne(superfosforat, precypitat, fosforyt) ponieważ fosfor jest ważnym składnikiem substancji z których są zbudowane organizmy roślinne i zwierzęce.
Sole kwasu solnego zwane chlorkami są substancjami stałymi, krystalicznymi, na ogół dobrze rozpuszczalnymi w wodzie. Chlorek sodu jest jednym z podstawowych surowców przemysłu chemicznego, a także niezbędnym dodatkiem w przemyśle spożywczym i przetwórczym. Ponadto znajduje swoje zastosowanie w przemyśle metalurgicznym, mydlarskim, skórzanym, ceramicznym, spożywczym i do sporządzania solanek chłodzących. Znaczne ilości NaCl zużywane są do bezpośredniego spożycia i konserwowania żywności jako tzw. sól kuchenna.