Miłość i śmierć w textach kultury. Prezentacja maturalna

L I T E R A T U R A P O D M I O T U:

1. Jan Parandowski: Eros i Tanatos. w: Mitologia: wierzenia i podania Greków i Rzymian. Londyn 1992
2. Joseph Bedier: Dzieje Tristana i Izoldy. Warszawa 1987
3. Jan Andrzej Morsztyn: Do trupa. Warszawa 1983
4. Francesco Petrarka: S’io Credesse.... Toruń 2000
5. Adam Mickiewicz: Dziady IV. Kraków 2000
6. Halina Poświatowska: Wybór wierszy. Kraków 1993
7. Paulo Coelho: Weronika postanawia umrzeć. Warszawa 2001
8. Erich Maria Remarque: Łuk triumfalny. Poznań 2001
9. Rzeźba:Antonio Canova : Amor i Psyche.
10. Obraz: Edward Munch: Śmierć Marata II
11. Obraz: Carlos Schwabe : The death of the Grave- Digger
12. Obraz: George Frederic Watts: Miłość i śmierć
13. Obraz: Girodet- Trioson: Pogrzeb Atali
14. Obraz: Jacek Malczewski: Thanatos I
15. Obraz: Jacek Malczewski: Ukojenie
16. Obraz: Jacek Malczewski: Anioł śmierci
17. Film: Lars von Tier: Przełamując fale
18. Krzysztof Kieślowski: Trzy kolory: Niebieski
19. Maciek Maleńczuk: Miłość. Fragment
20. Maanam: Bez Ciebie umieram. Fragment
21. Ryszard Wagner: Tristan i Izolda




L I T E R A T U R A P R Z E D M I O T U:

1. Robert Cumming: Najsłynniejsze obrazy świata. Warszawa 1998
2. Władysław Kopaliński: Siedem wieków malarstwa. Poznań 2001
3. Maria Rzepińska: Słownik mitów i tradycji kultury. Warszawa 1999
4. Ewa Szczęsna: Słownik pojęć i tekstów kultury. Warszawa 2002
5. Joanna Lupas- Rutkowska: Epoki literackie. Warszawa 2002
6. Andrzej Jakimowicz: Jacek Malczewski. Warszawa 1974


MATERIALY POMOCNICZE:
1. Plansza z cytatami
2. Slajdy z obrazami


................
................

Temat: „Miłość i śmierć (Eros i Tanatos) jako temat. Omów zagadnienie na podstawie wybranych tekstów kultury.



RAMOWY PLAN WYPOWIEDZI

Wstęp

W kulturze motywy miłości i śmierci często wzajemnie się przenikają. Czy to w prozie, poezji, czy w sztuce malarskiej bądź rzeźbie, miłość prowadzi do śmierci, śmierć zostaje przez miłość pokonana; albo też okazuje się od niej silniejsza. Wreszcie może być i tak, że miłość odsuwa śmierć, pozwala człowiekowi odnaleźć nowe życie.

Rozwinięcie

A. Literatura średniowieczna– Józef Bedier - Dzieje Tristana i Izoldy - miłość tragiczna.
B. Literatura barokowa- Jan Andrzej Morsztyn - Do Trupa - oryginalność erotyku.
C. Literatura renesansu- Franciszek Petrarka - Sonety do Laury - nieszczęśliwa miłość platoniczna.
D. Literatura romantyczna- Adam Mickiewicz - Dziady cz. IV - reminiscencja autobiograficzna.
E. Literatura współczesna- Halina Poświatowska – Wybór wierszy – autentyzm przeżyć.
F. Literatura współczesna- Erich Maria Remarque - Łuk triumfalny- „Tristan i Izolda XX wieku”.
G. Literatura współczesna- Paulo Coelho - Weronika postanawia umrzeć – miłość, która przezwycięża śmierć
H. Film- Lars von Trier - Przełamując fale - miłość prowadząca do śmierć
I. Wysłuchanie fragmentów utworów o miłości i śmierci w wykonaniu współczesnych piosenkarzy.
J. Pokaz slajdów z obrazami
K. Obraz Girodet- Trioson - Pogrzeb Atali - omówienie.
L. Podkład muzyczny- Ryszard Wagner- Tristan i Izolda

Wnioski

Reasumując, miłość jest najpiękniejszą wartością daną człowiekowi przez Boga. Zarazem najsilniejszą, gdyż przetrwa śmierć i najsłabszą, gdyż wystarczy kilka słów, aby ją zabić. Motyw ten od czasów najdawniejszych jest niezwykle popularny, wykorzystywany przez artystów z wszelkich dziedzin sztu



PRACA



W kulturze motywy miłości i śmierci często wzajemnie się przenikają. Czy to w prozie, poezji, czy w sztuce malarskiej bądź rzeźbie, miłość prowadzi do śmierci, śmierć zostaje przez miłość pokonana; albo też okazuje się od niej silniejsza. Wreszcie może być i tak, że miłość odsuwa śmierć, pozwala człowiekowi odnaleźć nowe życie.
Która z tych sił, miłość czy śmierć jest większa, silniejsza?
Pewne jest to, że każdy człowiek dozna kiedyś zarówno miłości, jak i śmierci. Sądzę, iż siły te, pomimo że są od siebie tak różne, to w rzeczywistości są ze sobą związane, a o tym, która z nich jest silniejsza będziemy mogli odpowiedzieć dopiero wtedy, kiedy doznamy jednego jak i drugiego.
Miłość i śmierć była wdzięcznym tematem dla twórców już od czasów starożytnych. Tak wiec Eros – bóg miłości, Tanatos – bóg śmierci często występują obok siebie. W literaturze średniowiecza najlepszym przykładem jest „Legenda o Tristanie i Izoldzie” z XII wieku, która jest najgłębszym poematem o miłości i śmierci zarazem.
Utwór opowiada o tragicznych kochankach, którzy żyją w ciągłym napięciu emocjonalnym, przez całe życie poszukując się i rozłączając. „ Kochankowie nie mogli żyć ani umrzeć jedno bez drugiego. W rozłączeniu nie było to życie ani śmierć, ale i życie i śmierć razem” Miłość sprowokowana tajemniczym napojem jest przepojona cierpieniem, którym kochankowie płacą za chwile radości bycia ze sobą. Żyją w kłamstwie, zdradzają człowieka, którego oboje kochają – Izolda męża, Tristan swojego wuja i najlepszego przyjaciela, króla Marka. Nie zostało oszczędzone im żadne cierpienie. Miłość ich jest przede wszystkim duchowa, umożliwiająca pełne zrozumienie, absolutną harmonię. Dlatego trwała ona również po ich śmierci, a ... W nocy z grobu Tristana wybujał zielony głóg [...], Który zanurzył się w grobie Izoldy... Bohaterowie tej pięknej opowieści, choć nie mogli żyć bez siebie, nie byli szczęśliwi. Umierają przedwcześnie, umierają z miłości.


Kolejny przykładem jest barokowy utwór Jana Andrzeja Morsztyna pt. Do trupa. W sonecie ty poeta porównuje oba zjawiska śmierć i miłość. Okazuje się, że miłość bardzo przypomina śmierć, że ktoś zakochany jest podobny do nieboszczyka: ” Leżysz zabity i jam tez zabity,
Ty - strzałą śmierci, ja - strzałą miłości” Ta sama bladość twarzy, płomień (świec lub uczucia), ciemność żałoby lub zmysłów, niewola nieruchomego ciała lub rozumu. Jaki efekt przynosi to drastyczne porównanie? Oto – wnioskuje poeta – nieboszczyk w lepszej jest sytuacji niż zakochany, bo nic nie czuje, a miłość jest ogromnym cierpieniem.

Sonety do Laury to największe dzieło poetyckie renesansu. Napisał je Franciszek Petrarka. Tworzył je przez cale życie od chwili, gdy ujrzał ja w kościele. Niestety pani jego serca nie była wolna. Ukochana była mężatka. Petrarka pisał o targającym go uczuciu, o swojej rozpaczy i nieszczęściu, o tylu sprzecznościach, które niesie ze sobą miłość. „ Poprzez śmierć gdyby wyzwolić się dało Od morderczego miłosnego żaru Zabiłbym własne uprzykrzone ciało I nieznośnego zbyłbym się ciężaru”. Śmierć Laury nie osłabiła miłości podmiotu lirycznego. Przeciwnie, uczucie stało się silniejsze przez to ze jego obiekt odszedł ze świata żywych.

Miłość opiewały najwybitniejsza dzieła romantyków. Ale nie przedstawiano tego uczucia jako szczęścia dającego radość. Uważano natomiast, że jest ono przyczyną cierpień człowieka, determinuje jego działania, a nawet doprowadza do obłędu i samobójstwa. Doskonałym przykładem jest IV cześć Dziadów Adama Mickiewicza. Utwór, którego inspiracją była nieszczęśliwa miłość samego autora to część IV „Dziadów”. Ukochana głównego bohatera Gustawa nosi takie same imię jak wybranka Adama Mickiewicza – Maryla. W tym wypadku nieszczęśliwa miłość także prowadzi do obłędu i samobójstwa. Gustaw w śmierci szuka ucieczki przed cierpieniami spowodowanymi nieszczęśliwą miłością. Niestety, śmierć nie przynosi ukojenia – powraca co roku na ziemię, by po raz kolejny przeżyć to co pchnęło go do samobójstwa. Miłość przynosi wielkie szczęście. Przyznaje to Gustaw w swoich ostatnich słowach:


,”kto za życia, choć raz był w niebie,
Ten po śmierci nie trafi od razu

Ale miłość to także piekło:

Kto miłości nie zna, ten żyje szczęśliwy?
I noc ma spokojna, i dzien. nietęskliwy”

Problem miłości i śmierci poruszany był również w literaturze współczesnej.
Motyw ten występuje w twórczości Haliny Poświatowskiej. Miłość i śmierć to dwa tak samo ważne zjawiska, wydawałoby się nierozłączne, „ Kto potrafi pomiędzy miłość i śmierć wpleść anegdotę o istnieniu?” Kontekst autobiograficzny, poetka była nieuleczalnie chora na serce, powoduje, iż niekiedy życie jawi się jako kochanek porywany przez okrutną śmierć.
„Ta miłość jest skazańcem
zasądzonym na śmierć
umrze
za krótkie dwa miesiące”

Innym znów razem bohaterką liryczna jest owdowiała Julia, wspominająca miłości, którą zabrała jej śmierć. W „Odzie do rąk”, patrząc na owdowiały serdeczny palec lewej ręki, konstatuje raz jeszcze śmierć ukochanego męża.

Innym przykladem literackim z XX wieku jest „Łuk triumfalny”- Erich Maria Remarque
Joanna i Ravic przypominają Tristana i Izolde przeniesionych w inne czasy. Łączy ich miłość, jaka zdarza się wyjątkowo. Jednak z wielu powodów nie mogą żyć ze sobą, ale bez siebie tez nie. Racic zapewnia ja: „My nie umrzemy nigdy, umiera tylko czas”. Definiując łączące ich uczucie stwierdza ze zawiera ono wszystkie elementy: biologiczna prymitywna żądze i romantyczne uniesienie i mistyczna ekstazę. Do takiej miłości nie stosują się żadne ludzkie prawa moralne: jest i brudna i święta, mimo zdrady pozostaje czysta. I tylko taka miłość usprawiedliwia i rozumie konieczność uśmiercenia przedmiotu własnego uwielbienia. Ravic decyduje się wobec śmiertelnie rannej Joanny na eutanazje. „, Kiedy kochamy, stajemy się nieśmiertelni i niezniszczalni jak bicie serca, jak deszcz lub wiatr, a o cóż więcej chodzi?”
Następnym przykładem jest niezwykle popularna książka Paula Coelha- Weronika postanawia umrzeć
Książka ta zaciekawiła mnie od samego początku. Wplatane w nią wątki są w pewien sposób ukazaniem naszej rzeczywistości. Weronika postanawia umrzeć, bo nie wierzy, że na świecie jest jeszcze dla niej miejsce i miłość... A jednak! Miłość znalazła w szpitalu, zakochała się w schizofreniku. To, że znalazła swoją miłość zawdzięcza śmierci. Gdyby się na nią nie zdecydowała, nigdy by nie znalazła Edwarda. Śmierć jednak okazała się życzliwa. Książka ta jest obrazem naszej rzeczywistości i powinna nam dać nadzieję, że na tym świecie istnieje prawdziwa miłość i nadzieja...

Bardzo często motyw milosci i smierc przewija się w dzielach filmowych. Ja chcialabym przyblizyc panstwu film Larsa von Triera - Przełamując fale
Film niezwykły, odznaczony wieloma nagrodami. Akcja rozgrywa się w nadmorskiej wiosce na dalekiej północy Szkocji. Bohaterką jest Bess (Emily Watson)- delikatna, pełna dobroci dziewczyna, która poślubia marynarza - robotnika z platformy wiertniczej. Niedługo potem jej mąż Jan (Stellan Skarsgard) ulega wypadkowi i zostaje sparaliżowany. Dziewczyna czuje się winna. Dobroć i oddanie mężowi sprawia, że jest ona w stanie ponieść każdą ofiarę, żeby tylko Jan wrócił do zdrowia. Ten zaś zmusza ją do znalezienia sobie kochanków. Bess, chcąc wypełnić wolę Jana, staje się prostytutką. Zostaje potępiona i wyklęta przez mieszkańców wioski. Ogromna ofiara prowadzi ją do śmierci - zostaje zabita przez swoich klientów. Jan odzyskuje zdrowie, a cud ów puentuje dźwięk dzwonów towarzyszący pogrzebaniu ciała Bess w morzu. Pojęcie wiary i miłości nabiera tu wielu znaczeń, a film pozostawia widza z głową pełną pytań, poszukującego wytłumaczenia - rozwikłania nagromadzonych myśli i emocji.

Kolejną dziedziną sztuki, która wykorzystała motyw miłości i śmierci jest muzyka. Podczas mojej
Wypowiedz mieliśmy okazje posłuchać utworu Ryszarda Wagnera pt. „Tristan i Izolda”. W tekstach tego znakomitego kompozytora tęsknota i cierpienie stale się krzyżują oraz zanurzają w muzycznym półmroku. W muzyce współczesnej, głownie rockowej, temat ten jest często poruszany. Chciałabym przytoczyć 2 fragmenty piosenek. Pierwszy to utwór Maćka Maleńczuka, który od postaci legendarnej w podziemiu wyrósł w trakcie swojej kariery na osobę szokującą, skandaliczną, powszechnie znaną w polskim biznesie muzycznym.

Odpływam by wrócić w czasy dawniejsze
Gdy wilki były starszymi braćmi
I później gdy pierwszą wypuszczasz strzałę
I później gdy zakuwasz się w zbroję cały i walczysz
Choćby z wiatrakiem
Śmierci butnie urągasz a ta
Przegrywa tylko z miłością
Romeo i Julia
Tristan i Izolda

Śmierć zabiera ciała
A miłość ponad nami
Każda chmurka biała
To jej oddech to ona cala

Na pytanie o sens istnienia miłości i śmierci wokalista odpowiada: Wydaje mi się, że w życiu nie ma nic innego niż miłość i śmierć. Najpierw kochamy, a później umieramy, ważne, więc, żeby nie robić tego z byle, kim, byle gdzie i byle jak.

Kolejnym fragmentem jest utwór niezwykle popularnego w latach ’80 zespołu Maanam pt. „ Bez Ciebie umieram”

Wiem, że czekasz że stoisz
Boisz się, że nie przyjdę, że to był tylko żart
Nie, nie żartuję, bardzo tęsknię i czuję
Że bez ciebie umieram, powietrza mi brak

Teraz chcialabym przedstawic panstwu prezentecje multimedialna obrazow które moim zdaniem oddaja istote opracowywanego przeze mnie motywu
(teraz omowienie jednego z nich)

Girodet- Trioson Pogrzeb Atali
Obraz przedstawia pogrzeb wychowanej w wierze chcescijanskiej Indianki Atali. Owiniete w biala szate cialo mlodej kobiety podtrzymuje stary pograzony w smutku zakonnik. Na brzegu swiezo wykopanej mogilysiedzy ukochany dziewczyny który w gescie rezygnacji i rozpaczy obejmuje jej nogi. Nastrojowi smutku i melancholii doskonale odpowiada przedstawiona na obrazie natura . ciemna skala wyraznie kontrastuje z zielenia roslinnosci oraz rozswietlonym tlem nieba na którym widnieje krzyz- symbol...

Reasumując, miłość jest najpiękniejszą rzeczą daną człowiekowi przez Boga. Zarazem najsilniejszą, gdyż przetrwa śmierć i najsłabszą, gdyż wystarczy kilka słów, aby ją zabić. Tak, więc, jak mówi św. Paweł: „Teraz, więc pozostaje wiara, nadzieja, miłość, te trzy; lecz z nich największa jest miłość”. Motyw ten od czasów najdawniejszych jest niezwykle popularny, wykorzystywany przez artystów z wszelkich dziedzin sztuki.