Człowiek renesansu
W okresie renesansu nastąpiło istotne przesunięcie w powszechnie uznawanym systemie wartości. Zaczęto dostrzegać jak również doceniać możliwości twórcze człowieka. Skutkiem tego był intensywny rozwój sztuk pięknych i nowa rola sztuki oraz artysty w życiu społecznym, W epoce renesansu sztuki plastyczne wyodrębniły swoją wolność a artysta zdobył przekonanie o swych nieograniczonych możliwościach twórczych. Tym właśnie czynnikom należy zawdzięczać fakt, że artyści stali się wybitnymi jednostkami.
Renesans oznacza wielki przełom w kulturze europejskiej, jedna z najbardziej radykalnych zwrotów w historii sztuki. Oznaczał on odejście od kanonów sztuki gotyckiej i zwrócenie ku humanizmowi. Renesans charakteryzował się także ogromną fascynacją antykiem. Stosunek do tej epoki był jednak bardzo twórczy, artyści nigdy nie kopiowali dzieł Greków i Rzymian, inspirowali się jedynie filozofią, duchem i wyrazem dzieł.
Odrodzenie to epoka rozwoju, przez wszystkim intelektualnego, olbrzymiego nacisku na wartości poznawcze, a także na rozwój piękna ciała i wychwalania wartości jednostki.
W zainteresowaniach artystów na pierwszym planie był człowiek ? okazałości jego ciała, wartości intelektu, godność osobista i moralność. Studiowali oni przyrodę, pogłębiali anatomię, sięgali do starożytnych wzorców a wszystko to po to, aby swoją twórczością dążyć do osiągnięcia doskonałej formy.
Odejście od kanonu piękna sztuki gotyckiej i powrót do sztuki świeckiej przejawia się w dużej liczbie portretów w nawrocie do scen mitologicznych, ale istnieje nawet w malarstwie religijnym. Sceny religijne ukazują ziemskie uczucia oraz stany psychiczne świętych.
Michał Anioł ? jeden z najwybitniejszych twórców opisywanej epoki, stworzył posąg DAWIDA [1];postać nagiego młodzieńca ? bohatera uchwyconego w napięciu poprzedzającym walkę. Tak ujęty, wolny a zarazem silny bohater biblijny jest symbolem dumy, dzielności i niezależności. Jest on także symbolem człowieka renesansu; jednostki o wyraźnie ukształtowanej świadomości swych dążeń i możliwości.
Ogólnie w rzeźbie renesansowej dominuje postać ludzka. W najwybitniejszych dziełach poświęca się wiele uwagi cechom charakteru i życiu wewnętrznym modela. Jest to wizerunek renesansowy jakże odmienny od postaci ?homo sapiens? ukształtowanej przez średniowiecze.
Wspomnianym wcześniej, przewodnim tematem sztuki odrodzenia jest człowiek. Dla niego, bowiem planuje się miasta, wznosi budowle. Świadczy o tym przewaga obiektów świeckich a także charakter tych budowli. Wnętrza są przestrzenne i jasne, szerokie okna wpuszczają dużo światła, przestrzeń otaczająca człowieka jest łatwa do ogarnięcia wzrokiem. Meble są wygodne a pokoje ogrzewa się kominkami. Na ścianach wiszą obrazy i inne dekoracje. Miarą wszystkiego staje się ludzka postać. Także proporcje architektoniczne kształtowane są według proporcji ciała ludzkiego, uznanych za idealne. Ulubioną formą renesansu są założenia centralne na kwadracie, krzyżu greckim, kole, kryte kopułą ? odzwierciedlające renesansowe poszukiwanie doskonałych kształtów. Plan centralny uważano za najdoskonalszy, odpowiadał on budowli religijnej, odzwierciedlał poglądy na miejsce człowiek we wszechświecie.
W malarstwie z nielicznymi wyjątkami postać lub grupa ludzi zajmuje centrum kompozycji, sugerując przez to swą ważność. Niejasność, zagadkowość wyrazu modela i nastroju całego dzieła jest cechą wszystkich obrazów Leonarda da Vinci. ?Mona Lisa? [2] jest typowym dziełem renesansowym, znanym na całym świecie. Obecnie znajduje się one w muzeum w Luwrze. Umieszczenie portretowanych osób na tle rozległego krajobrazu świadczy o szczególnym miejscu człowieka w świecie ? jest to miejsce pana i władcy, jednakże żyjącego w zgodzie i harmonii z całą ziemską naturą. Tak właśnie ujmują człowieka dzieła Botticellego, Leonarda da Vinci i Rafaella. Pojawiają się też dzieła przedstawiające człowieka e jego rodzinnym otoczeniu, w naturalnym środowisku (P. Bruegl ?Wesele Chłopskie?). Poza tym dzieła Brugla są pełne filozoficznej zadumy nad ludzkim losem, dążeniami i sensem działań.
Renesans myślał symbolicznie. W tej epoce powszechnie wierzono, że dla każdego pojęcia abstrakcyjnego można znaleźć obraz umownie wyrażający jego treść. Zazwyczaj były to personifikacje otoczone symbolicznymi przedmiotami. Wszelkie tego typu zabiegi służyły ukształtowaniu piękna. W ujęciu renesansu podlega ono, przede wszystkim racjom rozumowym a więc jest ono wartością obiektywną i niezależną. Połączenie filozofii starożytnej z wiarą chrześcijańską dało przekonanie, że miarą piękna i sztuki jest człowiek uważany za najdoskonalszą istotę.