Wojna trzydziestoletnia, Anlia w okresie wojny domowej, Wojny Polski w XVIII wieku

Wojna Trzydziestoletnia 1618-1648
Cesarstwo Habsburgow i p.Katolickie przeciw Czechy Dania Szwecja Francja p.Protestanskie
Przyczyny: 1.roznice religijne w europie 2,spory lerzaly wewnątrz Rzeszy niemieckiej-chcą wzmocnienia władzy cesarskiej,zjednoczenia Niemiec 3.Zakonczyla się działalność Hauza-wielka spółka handlowa.Panstwa niemieckie chca przyjąc handel po Hauzie 4.rywalizacja miedzy Francja i Habsburgami o hegemonię w europie.
1606-Czechy dostaly gwarancje swobód religijnych Zamieszlikawli tam Husyci.
1618-cesarz nie chciał zatwierdzić przywilejów Czechów.w Hradczanach(palac krolewski na wzgorzu) doszlo do spotkania miedzy przedstawicielami: Ferdynanda II Habsburga a czechami.
DEFENESTRACJA PRASKA-Czesi wyrzucili za okno przedstawicieli cesarza bo się nie zgadzali.
ETAPY WOJNY:
1.etap CZESKI-Czechy i Wegry walczą razem na Habsburgow.
XI 1620 Biała Góra-Czesi odnoszą wielką klęską
2. 1622-1629 etap DUŃSKI=Do wojny przystepuje Dania
1626=bitwa pod Lutter,dania przegrywa
1629-pokoj z Habsburgami w Lubeka,na jego mocy Dania wycofuje się z wojny,zobowiazuje się nie popierac protestantow.
3. 1630-35 etap SZWEDZKI
Szwedzi przyłączaja się do wojny z tych samych powodow co Dania.
1632-bitwa pod Lutzen-zginal krol szwedzki i zmienia to układ sił nie było wygranej ani przegranej.
4. 1635-48 etap FRANCUZKI- 1643 bitwa pod Rocroi 1644 bitwa pod Fryburgiem 1646 Nodlingen 1648 Lens
Traktat Westfalski-wielostronny układ kończący wojne trzydziestoletnia zawarty 24.X.1648 miedzy cesarstwem a Francja i jej stronnikami w Munster oraz miedzy cesarstwem a Szwecja w Osnabruck.Traktat regulowal stosunki polityczne,religijne i terytorialne na terenie Rzeszy sprawy sporne miedzy księstwami Rzeszy a cesarstwem oraz miedzy Rzesza a krajami ościennymi.Przekreślił ostatecznie dominującą pozycje cesarstwa zapewniając panstwom niemieckim samodzielność polityczną

Anglia w okresie wojny domowej
1.Wytworzyły się dwie warstwy społeczeństwa konkurujące ze sobą: a)NOBILITY rolnictwo(stara szlachta) b)GENTRY rzemiosło i handel (nowa szlachta i burzuazja)
Religie: a)anglikanizm b) purytanizm-myslą ze są najczystszą formą Religi anglikańskiej
Rządy w Anglii: do 1603 Elżbieta I Tudor; Karol I Stuart 1625-1649 nie zwołuje parlamentu, pod pretekstem religijnym konfiskuje majątki,prowadzi wojny które Anglii nic nie dają, całkowicie opróźnił skarb panstwa.
1629-zwoluje parlament.Poprosil o podatki,Zgodzil się ale wysunął petycje o prawach: 1.Krol musi zwoływać parlament 2.Nie może samowolnie aresztowac 3.Wojska krolewskie nie mogą stacjonowac w kraterach prywatnych
Dostal podatki i od razu rozwiązał parlament i petycję
1640-zwoluje parlament.A on zastosował WIELKIE NAPOMNIENIE: 1.Biskupi nie mogą zasiadac w Izbie Lordów 2 izba gmin może kontrolowac finanse państwowe 3.Izba gmin może mieć wpływ na powolanie ministrow 4.obowiazkiem krola jest co najmniej 1raz na 3 lata zwoływać parlament
1642-wojna domowa pomiedzy krolem Karolem I a parlamentem(na jego czele stal Oliver Cromwell)
1549-zwycieza parlament a krol zostal ścięty,Anglia ogłoszona republiką
1660 restauracja Stuardow,wladze objął Karol II Stuart.MNusial się zgodzic na wielkie napomnienie
1679-Habeas Korpus Act-wydał taki dokument,.Zakaz aresztowania bez pisemnego nakazu sądowego,do 24 godzin trzeba przedstawic zarzuty i dowody,bo jeśli nie to jest unieważnione oskarżenie.
1689 Deklaracja praw narodu angielskiego.Anglia jest monarchią parlamentarna.Przyjmuje zasade: krol panuje,ale nie rządzi.Wprowadza tolerancje religijną
NOBILITY-TORYSI (partia konserwatywna)
GENTRY(WIGOWIE(partia pracy)

Krolowie Polski
Zygmunt III Waza 1587-1632
Władysław IV 1632-1648
Jan Kazimierz 1648-1668
Michał Korybut Wisniowiecki 1669-1673
Jan III Sobieski 1674-1697

1.Zygmunt III Waza- a)polityka zagraniczna-wywodzi się ze Szwecji,jest jej krolem.Miedzy Polską a Szwecja nastąpiła unia.ale zostal zdetronizowany przez szwedow.wpycha Polske do wojen ze Szwecją, które koncza się tym ze od polski odpadaja inflanty.zaistaniala możliwość polaczenia Polski z Wilekim Księstwem Moskiewskim.ale on z tego nie skorzystal.za jego rządów przypadla wojna trzydziestoletnia(dawaliśmy poparcie Habsburgom).za jego rządów polska mierzyla 990tys.km.(sięgaliśmy od morza do morza) b)polityka wewnetrzna-przeniosl stolice z Krakowa do warszawy,koniec tolerancji religijnej(jest wychowankiem jezuitow).podjal proby reform panstwa:chciał wprowadzic stale podatki na armie,chciał aby każdy sejm konczyl się uchwaleniem konstytucji,chce wprowadzic tron dziedziczny,szlachta go nie popierała,mowiąc ze chce on wprowadzic absolutyzm.
1606-7 Rokosz Zebrzydowskiego(zbrojne wystąpienie przeciw krolowi).nikt nie wygrywa-status Quo
2.Władysław IV a)polityka zagraniczna-zrezygnował z tytułu wielki ksiaze moskiewski ale za spore odszkodowanie,planował wojne przeciwko Turcji ale w trakcie przygotowań zmarł. B)polityka wewnętrzna-zaczął tworzyć stałą flotę, stworzył port polski-Władysławowo.
3.Jan Kazimierz a)polityka zagraniczna- 1655/60 Potop Szwedzki,traci Ukrainę,sporą część ziem polskich b)polityka wewnętrzna- 1652 pierwsze Liberum Veto 1658 wygnanie z Polski Arian. Proby reform: elekcja vivente rege(za zycia panującego),chciał stałe wojsko w Polsce,chciał poprawic status chłopom(oręczyć pańszczyzne i mieszczenstwo) 1666-67 Rokosz Lubomirskiego,zakończone niczym 1668-Jan Kazimierz abdykuje(jedyny przykład dobrowolnej abdykacji)
4.Michał Korybut Wiśniowiecki(został wybrany na króla za sprawą ojca a)polityka zagraniczna- Turcja zajęła nam Podole.,musieliśmy jej płacić haracz. B)polityka wewnętrzna-nic.
5.Jan III Sobieski-a)polityka zagraniczna) kilka krotnie pokonał Turków,przestaliśmy płacic haracz,odsiecz Wiedenska, b)polityka wewnetrzna-nie probuje reformowac polski bo wie ze to nie ma sensu,przywrócił polske na arene swiatową

WOJNY POLSKI W XVIII WIELKU
1.Wojny ze Szwecją w pierwszej połowie XVII wieku.Przyczyny:-zygmunt III Waza w 1598 został zdetronizowany w Szwecji,ogłosił włączenie do polski Estoni(nie udało się).
1600-11 Wojny Polsko-Szwedzkie o inflanty zakończone niczym
1605 zwyciestwo pod Kircholmem(hetman J.K.Chodkiewicz).polacy 4tys. Szwedzi 11tys.Polska wygrała.Koniec-Szwedzi maja Estonie,a my inflanty.
1621 Szwedzi zajęli polskie inflanty
1622 rozejm w Mitawie przyznanie Inflant Szwedom
1626-29 Szwedzi zajmują nam pomorze gdańskie
1627 zwycięstwo pod oliwą w bitwie morskiej-polacy winners
1627-zwyciestwo pod Tczewem w bitwie ladowej-polacy wygrali
1629 rozejm w Altmark,porty w rekach szwedow,oddaja nam pomorze gdańskie(porty-Malbork.Elbląg.Pilawa,Puck=.Mog pobierac cło z handlu prowadzonego prymy Gdańsk.royejm miał trwac przez 6 lat.
1635 rozejm w Sztumskiej Wsi(26lat) oddali nam wszystkie porty i cła.

2.Wojnz ze Szwecją w II poł.l.XVII
1655-60 potop szwedzki w tym czasie toczymy wojne domową z kozakami.polska jest słaba.Szlachta namawia Karola X Gustawa żeby żądził polską.najpierw Szlachta Polska skapitulowała przed ujsciem.Hieronim Radziejowski się do tego przyczynił.w miejscowości Kiejdany na Litwie ksiaze Janusz Radziwił przyłączyl się do Szwedow.
Do X 1655 Szwedi bez wysilku opanowuja polske i litwe
XI XII 1655 Szwedzi próbują zdobyc Jasną Gore(Częstochowę)nie udaje im się to.zaczątek wojny anty szwedzkiej.zaczynaja się bic pierwsi chłopi
1656 wiekszosc ziem polskich jest już wyzwolona
1656 X-w miejsowosci RADNOT został podpisany układ miedzy Szwecją,Siedmiogrodem,Branderbirgią,B. Radziwiłem.Chcieli oni zabrać:Szwecja-wybrzeza, siedmiogrod-poludniowa polska, brabderburgia-wielkopolska i Mazowsze,b.radziwil-litwa.Dzieki temu zyskamy sojusznikow:dania,Turcja,Prusy książęce.Wspolnie bijemy Szwedow.
1660-zwyciestwo Polski,Szwedzi zobowiązali się oddac majatki.

3.Wojny Polski z Wielkim Księstwem Moskiewskim.
1596-wielka Smuta.Iwan IV grozny zmarł.walki o wladze w Moskwie.Dymitr Samozwaniec podaje się za wnuka Ivana.Zawiera umowe z polskim magnatem Jerzym Mniszehem, ze pomorze mu objąć tron moskiewski.,w zamian za co otrzyma sowitą zapłate.
1606-Dymitriada.Wyprawa Dymitra i Jerzego na Moskwe zakonczona sukcesem,Pod koniec roku Dymitr zostaje wypedzony(zginal ale powiedzialo ze zaginal)
1607 Łzedymitr0podawał się za wnuka,rozpoznała go Maryla(zona Dymitra)Totalna klęska jego.
1609-wojna polsko0moskiewska.Wyprawa Zygmunta III na moskwe.,
1610 Kłuszyn.Polaków było 7 tys.Ruscy Szwedzi 35 tys.. hetman S. Żółkiewski.Zdobywamy Smoleńsk i wkraczamy do Moskwy.
Porozumienie w Moskie:-Władysław zostaje wielkim ksieciem moskiewskim ?Bojarzy(szlachta) przyjmują przywileje szlachty polskiej ?Władysław przejdzie na prawosłąiwe. Zygmunt III waxza tego nie zaakceptował.
1612-zostalismy z Moskwy wyrzuceni
1618*1619-pokoj w Dewilino.Do Polski trafiły ziemie: Smolenska,Siewierska,Czernihowska(największy zasieg terytorialny panstwa)
1632 rosja probuje odzyskac tereny najbardziej Smoleńsk,wygrywamy te wojne
1634-pokoj w Polanowie, gdzie potwierdzono przynależność do polski tych 3 ziem,a Władysław IV zrezygnował z tytułu Wielkiego K.M<.Dostał odszkodowanie.
4.Powstanie Chmielnickiego Bohdana (kozacy walcza z polakami)
1648 powstanie kozakow przeciw Polsce bo: -traktujemy ich jak chłopów ?probujemy przerzucac ich na katolicyzm ?probujemy na Ukrainie przeprowadzac polionizacje ?fatalna polityka przeciw nim
1648-49 kozacy odnosza sukcesy,zdobywaja to co chca
1649 zawarlismy ugode Zborowską: -Kozacy będą mieli stały swój rejestr 40 tysięczny ? będą mieli własnego Atmana.
1651 wznowienie działań wojennych,żadna ze stron nie potrafiła zdobyc przewagi.
1654-Kozacy umowa z Moskwą-Perejesław.Kozacy oddają się pod panowanie Moskwy,ale będą mieli autonomie.
1667 konfikt polsko-kozacko moskiewski zakończył się, pokoj w Andruszowie.Moskwa odzyskuje te 3 ziemie oraz zyskuje ukraine zadnieprzańską z Kijowem.

5.Wojny z Turcją
1620-21 ciągłe spory graniczne-zakonczone niczym
1672 zaatakowała nas Turcja i zagarnęła Podole.Traktat w Buchaczu(oddajemy Podole i placimy haracz)
1673 hetman Jan Sobieski.Mial armie 30tys, Turcji armia wynosila 80tys, bitwa pod Chocimiem.polska wygrała. Odsiecz wiedenska
1676 pokonujemy Turkow pod Żórawino,przestajemy płacic haracz
1683 sojusz z Austrą( w razie odlężenia któreś ze stolic drugie panstwo przejdzie z pomoca)-pierwszy wiedeń. Turcy-Kara Mustafa-120tys. Polacy Jan Sobieski 20tys
1684 polska przystąpiła do Ligi Świetej:Austria,Wenecja,Moskwa,polska,pastwo krolewskie
1699.Liga swieta zawiera z Turcją pokoj w Karłowicach,Polska odzyskuje podole