Polska i świat XIX wiek - pytania opisowe

Polityka Prus Wzrost znaczenia Królestwa Prus pomiędzy państwami niemieckimi miał nie tylko podłoże polityczne, ale także gospodarcze. Pod przewodnictem tego kraju doszło do powstania w 1834r. Niemieckiego Związku Centralnego, obejmującego 18 państw. Z powodu tej organizacji likwidowano bariery celne, co było przyczyną szybkiego rozwoju handlu i utworzenia ogólnniemieckiego rynku wewnętrznego. Dzięki temu ścisłe powiązania gospodarcze połączyły Prusy z innymi krajami niemieckimi. Stanowiło to zapowiedź przyszłego zjednoczenia politycznego. Jednocześnie utowrzenie Niemieckiego Związku Celnego wpłynęło na osłabienie pozycji nienależącej do niego Austrii. W 1861 r. tron królewski w Prusach objął Wilhelm I Hohenzollern. Rok później powołał on na stanowisko kanclerza konserwatystę Ottona von Bismarcka. Głównym celem politycznym obu rządzących stało się zjednoczenie Niemiec pod kierunkiem Prus. Bismarck uważał, że powinno to nastąpić nie w wyniku porozumień polityków, lecz dzięki silnej więzi narodowej, a także przy pomocy sprawnej dyplomacji i działań militarnych. Dlatego zgodnie z założeniami Żelaznego Kanclerza, jak nazwano Bismarca, zjednoczenie miało odbyć się 'krwią i żelazem'. Proces ten zyskał poparcie prawie wszystkich warstw społeczeństwa niemieckiego. Koncepcja zjednoczenia była jednak najbardziej popularna wśród studentów, burżuazji i inteligencji.
Charakterys. ideologii I połowa XIXw. Liberalizm powtsał w XVIIIw. Był on popularny w kolejnym stuleciu. Zapoczątkowali go filozofowie oświecenia. Nazwa pochodzi od słowa liber- wolny. Liberałowie za najważniejsze wartości uznawali wolność i nieskrępowany rozwój jednostki. Uważali, że człowiek nie powinien być ograniczany przez państwo i społeczeństwo, a granice wolności może wyznaczyć moralność. Głosili też równość wszystkich obywateli wobec prawa. Krytykowali też obsolutyzm oraz feudalizm. Popierali ustrój konstytucyjny z silną pozycją parlamentu. Twórcy tej ideologii głosili także potrzebę wolności gospodarczej. Podstawą liberalizmu ekonomicznego było przekonanie że warunkiem rozwoju jest swoboda w gospodarce, oparty na wolnej konkurencji rynek i prawo do własności. Do najsłynniejszych teoretyków liberalizmu należeli Alexis de Tocqueville, John Stuart Mill, Adam Smith. Kolejnym jest konserwatyzm. Twórcą był Edmund Burke. Głosił on że społeczeństwo jako wytwór historii i tadycji powinno rozijać się w sposób ewolucyjny. Za trwałe podstawy państwa uznawał on dziedziczność tronu, religię i Kościół. Konserwatyści byli zwolennikami monarchii. Głoslili, że dla utrzymania porządku należy wzmocnić państwo i rozwijać organy bezpieczeństwa. Głosili też że każdy człowiek zajmuje wyznaczone miejsce w społ. SZybki rozwój przemysłu w I poł. XIX w. spowodował wyraźny podział społ. na 2 grupy: zamożnych właścicieli fabryk, kupców i posiadaczy ziemskiech oraz ubogich robotników. Sytuacja robotników w zakładach przem. sprawiła że powtał ruch roboniczy. Jest to zorganizowana działalność pracowników fabryk i zakładów dążących do uzyskania własnych praw. Inna ideologia to socjalizm- XIXw. Twórcy zakłądali że wprowadzenie postulowanych reform powinno odbyć się drogą pokojową i mieli nadzieję że właściciele fabryk z własnej woli podzielą się swoim majątkiem z robotnikami. Przedstawicielami socjalizmu utopijenego byli Claude de Saint-Simon, Charles Fourier. Kolejna ideologia to socjalizm naukowy, czyli komunizm, którego najważniejsze postulaty zawarli w wydanym w 1848r. manifeście. Krytyk. idee kapitalizmu. Chciano znieść własność prywatną.
PRZYCZYNY WIOSNY LUDÓW Rewolucje z lat 20 i 30 XXw nie poprawiły syt. najuboższych. Na zmianach skorzystało tylko bogate mieszczaństwo.Sytuacja w państwach eur. pogarszała się z przyczyn ekonomicznych,politycznych i społ.W Eur.Śr. nasilały się ruchy antyfeudalne-chłopi domagali się zniesienia pańszczyzny oraz wprowadzenia uwłaszczenia,a także rozszerzenia praw obywatelskich.Wsród NIEMCÓW i WŁOCHÓW zaczęły powstawać tendencje zjednoczeniowe,a POLACY I WĘGRZY dążyli do odzyskania niepodległości.Wszystkie ruchy wolnościowe były tłumione przez Św.Przymierze.Ostatecznie do wybuchu walk doprowadziła fala nieurodzaju,głodu oraz epidemie w latach 1845-47.Wiosną 48 w wielu krajach rozpoczęły się rewolucje i powstania.Objęły całą Eur prócz Wielkiej Brytanii oraz Rosji.(naj.walki-Francja,Prusy,państwa niem. I wsoskie.
Przyczyny i cechy rewolucji przemysłowej PRZYCZYNY: -gwałtownie wzrosła liczba ludności – przyczyniło się do zwiększenia zapotrzebowania na różnorodne towary nie tylko w kraju, lecz także w koloniach amerykańskich, w których początkowo nie istniał przemysł- brak wydajnych metod produkcji (manufaktury)-rolnicy, którzy stracili ziemie w wyniku procesu grodzenia pół, zostali zmuszeni do przeniesienia się do większych miast. CECHY REWOLUCJI PRZEMYSŁOWEJ Przejście od pracy opartej na naturalnych źródłach energii i manufaktur rozproszonych do produkcji opartej o energię wytwarzaną przez maszyny i skoncentrowanej w fabrykach(cechy: zakładanie fabryk, wprowadzanie nowych rozwiązań technicznych, duże znaczenie dla rozwoju przemysłu miały zamówienia rządowe – np. produkcja uzbrojenia. Rewolucja przemyslowa- przejście od pracy opartej na naturlanych źródłach energii do pracy opartej o energie wytwarzaną przez maszyny i energii elektrycznej, oraz od pracy rzemieślniczej do pracy skoncentrowanej w fabrykach ( 1785- pierwsze fabryki) Głowne dziedziny przemysłu dla okresu 1785- 1870: górnictwo, hutnictwo, włókiennictwo. Skutki rewolucji przemysłowej: industrizacja (cywilizacja przemyslowa, uprzemysłowenie) urbanizacja ( rozwój miast ), powstanie nowych klas społecznych( burżuazja – bogate mieszczaństwo, kapitaliści – grupa społeczna skł się z właścicieli środków produkcji, robotnicy- ich liczba się zwiększała, proletariat- najubożsi robotnicy.
Skutki uprzemysłowienia - powstała cywilizacja przemysłowa, intensywny rozwój handlu, budowa linii kolejowych i dróg, rozpoczął się proces szybkiej urbanizacji, polegający na gwałtownym rozrastaniu się miast, rozwój osiedli robotniczych, stolice się powiększyły, duże znaczenie miał kapitał, czyli środki finansowe, które inwestowano, aby powiększyc zyski, pojawienie się papierów wartościowych, wzrost giełdy, powstały nowe grupy społeczne – KAPITALIŚCI oraz najemni ROBOTNICY, liczba najuboższych robotników rosła, wzrastało zanieczyszczenie powietrza i rzek.
PROCES JEDNOCZENIA WŁOCH Na strazy rozbicia Włoch stala Austria, do której należała płn-wsch część kraju. Piemont był jednak za słaby aby stawic czoło Austrii, wiec premier Cavour zamierzał zawrzeć sojusz z Francją. Do podpisania porozumienia doszło w 1858r. wiosną 1859r Austria zaniepokojona umacnianiem się pozycji Królestwa Sardynii, rozpoczęła przeciwko niemu działania zbrojne. Do wojny przyłączyła się się Francja. Do dwóch decydujących bitew doszło do 1859r pod Magentą i Solferino, gdzie armia Austriacka poniosła klęskę. W wyniku cesarz austriacki został zmuszony do podpisania w lipcu 1859r traktatu w Villafranca ( Austria utraciła na rzecz Francji Lombardię, która została przekazana Sardynii). Porozumienie to nie odpowiadało w pełni cesarzowi , ponieważ w rękach Habsburgów była jeszcze Wenecja. Pod wpływem tych wydarzen w 1860 r doszło do powstan przeciwko władcom absolutnym w państwach środkowych Włoch. Po obaleniu dotychczasowych rządów zorganizowao tam plebiscyty, w czasie których mieszkancy opowiedzieli się za przyłączeniem tych terenów do Królestwa Sardynii. Idea ta zyskała również poparcie na płd Wloch, w maju 1860 r doszło tam do powstania przeciwko władcy Krolestwa Obojga Sycylii. Z pomocą walczącym przybył Garibaldi, który wraz z grupa tysiąca ochotników wloskich przybył na Sycylię. Akcja Garibaldiego została nazwana wyprawą „tysiąca czerwonych koszul” ze wzgl na kolor koszul noszonych przez jego ludzi. Po opanowaniu wyspy, siły tych oddziałów znacznie wzrosły dzięki czemu żołnierze mogli przeprawić się na Połwysep Apeniński i ruszyc na Neaopl. Po jego zajęciu Garibaldi został władcą na płd Wloch. Po przyłączeniu Krolestwa Obojga Sycylii do Włoch w lutym 1861r w Turynie zebrał się parlament zjednoczonego państwa. Miesiąc później ogłosił on powstanie Krolestwa Włoskiego, którego władcą był władca Piemontu- Wiktor Emmanuel II. Poza Królestwem Wloskim nadal pozostawały Rzym oraz Wenecja. Aby nie dopuścić do zajęcia przez Piemont całego Państwa Kościelnego, Napoleon II wyslał do obrony Rzymu francuskich żołnierzy. W tej sytuacji Włosi nie odważyli się na konfrontacje z Francją, a Rzym pozostał w rękach papieża. W 1866r doszło do wojny prusko-austriackiej, Wlochy opowiedziały się po stronie Prus. Austria poniosła klęskę, umożliwiło to Włochom odzyskanie Wenecji. W 1870r Włosi w podobny sposób wykorzystali konflikt francusko-pruski- zaangażowana w wojne Francja nie była w stanie chronić dłużej papieża i wycofała swoje jednostki z Państwa Kościelnego, które wkrótce zostało zajęte przez siły włoskie, a Rzym włączono do Włoch.
WOJNA FRANCUSKO-PRUSKA I JEJ SKUTKI .Zmiany w Niemczech i wzrost potęgi Prus z niepokojem obserwowała Francja. Otto von Bismarck, aby skonczyc proces jednoczenia musiał pokonać także Francje, więc aby sprowokować Napoleona II doprowadził do skandalu dyplomatycznego, po którym władca Francji wypowiedział wojnę Prusom. Francja była pewna swojego zwycięstwa, nie docenili oni armii pruskiej, która zyskała poparcie Związku Północnoniemieckiego oraz państw południowoniemieckich. Armia francuska była znacznie mniejsza, w porównaniu z wojskami pruskimi, źle zorganizowana oraz nieumiejętnie dowodzona. Od początku starcia przewagę miały Prusy, ich wojsko wkroczyło do Francji i zmusiło głowne siły francuskie do wycofania się z twierdzy Sedan. Zgromadzone tam wojska skapitulowały 2 września 1870r, a do niewoli dostał się Napoleon II. W tej sytuacji parlament francuski zdetronizował cesarza, a miesiąc później prusacy zyskali kolejną ważną twierdzę- Metz i rozpoczęli oblężenie Paryża. Ponoszone klęski zmusiły nowe władze Francji do podpisania pokoju 10 maja 1871r we Frankfurcie nad Menem. Na jego mocy Francja straciła Alzację i Lotaryngię oraz została zobowiązana do zapłaty wysokiej kontrybucji w wysokości 5 mld franków w złocie. Niemcy zażadali ponadto zgody na przemarsz swoich wojsk ulicami Paryża. W grudniu 1870r do związku Połnocnoniemieckiego przyłączyły się kraje z południa, a 1871 r w Wersalu ogłoszono powstanie cesarstwa niemieckiego- II Rzeszy Niemieckiej. Władze ustawodawczą przekazano dwuizbowemu parlamentowi skaldającemu się z Rady Związku – Bundesratu i Sejmu Rzeszy- Reichstagu. Cesarzem został Wilhelm I , kanclerzem został Otto von Bismarck.
Rozwój gospodarczy Stanów Zjed. Po odzyskaniu niepodsległosci USA skł. się z 13 stanów na wsch.wybrzeżu oraz terenów między rzeką Missisipi a Appalachami. W XIXw nastąpił intensywny rozwój terytorialny i gospodarczy kraju.Ameryka zdobyła takie państwa jak:Luizjana,Floryda,Teksas i obszary rozciągające się aż po Ocean Spokojny,Kalifornia,Nowy Meksyk oraz Alaska.Rozszerzyła się także liczba mieszkańców-z 4 mln do 23 mln z powodu imigracji ludności z Eur.W Kaliforni odkryto złoża złota,ponadto Amerykę zamieszkiwały osoby o różnych poglądach,religii,tradycji. Panowała tam tolerancja oraz otwartość,a obywatele cenili pracowitość i przedsiębiorczość.USA dzieliły się na przemysłową Płn i rolnicze Płd. Północ była gęściej zaludniona,bogata w surowce-rozwijał się przemysł wydobywczy, włókienniczy i metalurgiczny, powiększała się sieć linii kolejowych. Południe z kolei w większości porastały lasy,było słabo zaludnione,dominowało rolnictwo, uprawiano bawełnę,tytoń, kukurydzę, trzcinę cukrową.Nie rozwijał się tam przemysł,mimo że znajdowalo się tam wiele surowców. Praca czarnych niewolników stanowiła podstawę funkcjonowania plantacji na płd kraju.Niewolnictwa nie akceptowała Płn. dla której było to przejawem barbarzyństwa. ABOLICJONIZM-ruch dążący do zniesienia niewolnictwa (na Płn)
ZJEDNOCZENIE NIEMIEC: Rywalizajce o zjednoczenie Niemiec toczyły meidzy sobą Prusy i Austria. Prusy, które były inicjatorem zjednocznenia gospodarczego powołały niemiecki Związek Celny. Kanclerz Prus Otto von Bismarck dążył do zjednoczenia politycznego kraju. Pretekstem do wojny z Dania stała się sporna kwestia dwóch zamieszkiwanych w części Niemiec księstw Szlezwiku i Holsztynu, które zostały wcielone do danii. Miedzy Prusami i Austrią doszło do konfliktu dotyczącego kwestii zarządzania zajętymi ziemiami.W momencie wybuchu konfliktu z austria, armia austriacka nie była przygotowana, lecz mimo to Habsburgowie przystąpili do walki. Prusy w konfilkcie z nimi zyskały poparcie większości państw niemieckich oraz Włoch. Francja zachowała neytralność, w ojne nie zaangazowala się Rosja, która uważała Prusy za swojego sojusznika. Do decydującego stacia doszło 3 lipca 1866r pod Sadową.Po zwycięskich dla Prus wojnach z Danią i Austrią doszło do scalenia części Niemiec. W 1867 utworzono Związek Połnocnoniemiecki o przewodnictwem Prus. Wojna francusko- pruska która wybuchła w w 1870 r w wyniku prowokacji Bismarcka zakończyła się zwycięstwem Prus, zjednoczeniem wszystkich ziem niemieckich i proklamowaniem II rzeszy Niemieckiej.
SOCJALIZM W XIX w strajkom robotników towarzyszyły nie tylko postulaty zmian warunków pracy, lecz także próby wprowadzenia nowego systemu społecznego i ekonomicznego. Część myślicieli krytykowała kapitalizm, nierówności społeczne wynikające z niego. Głosili oni także potrzebę stworzenia systemu opartego na sprawiedliwości społecznej. Proponowali konkretne rozwiązania mające ułatwić wprowadzenie nowego porządku, postulowali zmiany w prawie, organizacji pracy, poprawe warunków życia robotników oraz upowszechnienia oświaty. Twórców tych idei nazwano socjalistami, a propagowany przez nich ustrój socjalizmem. Zakładali oni, że wprowadzenie tych reform powinno odbyc się drogą pokojową i mieli nadzieje, że właściciele fabryk podziela się się swoim majątkiem z robotnikami z własnej woli. Poglądy te określano jako niemożliwe do zrealizowania. Pierwszymi przedstawicielami socjalizmu utopijnego byli myśliciele francuscy CLAUDE DE SAINT-SIMON, CHARLES FOURIER oraz pisarz angielski ROBERT OWEN.
KOMUNIZM Twórcami socjalizmu naukowego byli KAROL MARKS i FRYDERYK ENGELS. Wspólnie opracowali zasady komunizmu, którego najważniejsze postulaty zawarli w wydanym w 1848r „ Manifeście komunistycznym”. W dokumencie tym krytykowali idee kapitalizmu- uważali, że system ten jest niesprawiedliwy społecznie i dlatego powinien zostać obalony przez robotników na drodze rewolucji.