Od bakterii do paprotników.

Taksonomianauka o regułach klasyfikacji istot żywych w jednosce różnej rangi, określonej jako taksony. Karol Linneusz upowszechnił dwuczłonowe nazewnictwo, był szweckim lekarzem i przyrodnikiem. SYSTEM BOTANICZNY: gromada, klasa, rząd rodzina,rodzaj,gatunek. ZOOLOGICZNY :typ,gromada ,rząd ,rodzina,rodzaj ,garunek. SYSTEMATYKA CZŁOWIEKA:królestwo-zwierzęta podkrólestwo-tkankowce typ-strunowce podtyp-kręgowce gromada-ssaki podgromada-ssaki właściwe szczep-łożyskowce rząd-naczelne podrząd-antropoidy infrarząd-człekokształtne rodzina-człowiekokształtne rodzaj-człowiek gatunek-człowiek rozumny. PODZIAŁ NA KRÓLESTWA: bkterie, protisty, wierzęta, grzyby, rośliny, wirusy Prokarioty (bakterje i archebakterje) Eukarioty (organizmy jądrowe, zbudowane z kom mające jądro kom.) Euka. Dzielimy na 4 króleswa:protisty rośliny, grzyby, zwierzęta. Przykłady form bakteri:


Odżywianie bakterii: samożywne wytwarzają związki organiczne ze związków nie organicznych należą tu bakteje: fotosyntezujące(zielone i purpurowe). Zawiera bakteria chlorofil, wykorzystuje H2O, CO2 I ENERGIE SŁONECZNĄ.
Chemosyntezujące przeprowadzają chemosynteze i wytwarzają związki pokarmowe. Czerpią energie z utlenienia różnych związków: siarkowodoro i inn. Z. siarki- b. siarkowe; amoniaku- b. nitryfikacyjne; soli żelaza-b. żelaza; wodoru-b. wodoru. Bakterie cudzożywne:
-sakrobioty: rozkładają i odżywiają się martwą materią organiczną b. gline
-pasożyty: czerpią substancje organiczne z żywych orga. B. chorobotwórcze ludzi, zwierząt, roślin.
-symbionty; b. żyjące w symbiozie b. brodawkowe spożywające z roś. Motylkowych wiążą azot atmosferyczny. ODDYCHANIE B.: TLENOWE(AEROBY) BEZTLENOWE (ANAEROBY)
b. oddychające beztlenowo wykorzystują fermentacje
ROZMNAŻANIE: rozmnażają się w sposób amiototyczny (bezpośredni podział kom. U niektórych b. odkryto okres płciową koniungacje, która polega na wymianie między bakteriami frag. DNA.
PROTISTY- najprostrze org. 1 lub wielo kom., nie tworzą typowych tkanek. Komórczak- jedna zwykła b.duża kom. Z wieloma jądrami. Odżywianie pro. ?autotroficzne (przeprowadzają fotosynteze za pomocą chloroplastów) -heterotroficzne( majczęściej są to pro. Pasożytnicze)
-miksotroficzne(potrafią się odżywiac obydwoma sposobami, w zależności od sytuacji gdy jest światło to są samożywne a gdy go brak są cudzożywne.
ROZMNAŻANIE: Protisty rozmnażają się płciowo jak i bez płciowo, przy czym oba te sposoby występują naprzemiennie. 1kom mogą się dzielic lub pączkowac, dając w ten sposób bezpłciowe pokolenie osobników. Mejoza postgamiczna 1kom haploidalnych(1n), łączą się ze sobą dwa normalne osbniki (gamia), tworząc krótkotrwałą zygote, która szybko przechodzi mejozę
Mejoza pregamiczna 1kom diploidalne (2n) muszą najpierw przejśc mejozę i wytworzyc kom. Gametyczne, które następnie się łączą (gamia) ,tworząc osobnika 2n.
Przemiana potistów wielokom. 2n protisty wielokom. Mogą rozmnażac się bezp. Przez fragmentacje plechy lub przez wytwarzane w procesie mejozy specjalne 1n zarodniki.po zapłodnieniu (gamii) z zygoty wyrasta 2n sporofit, który wytwarza zarodniki z których wyrasta 1n gametofit itd. PRZEGLĄD PROTISTÓW: krasnorosty (widlik, rurecznica) zieleńce (pierwotek, watki) brunatnice (morsztyny, listownice) eugleny (euglena zielona, klejnotka) orzęski (pantofelek, trąbik, wirczyk) ameba (pełzak czerwony, peLzak okrężnicy) Mszaki należą do higlofitów czyli roślin wilgocio lubnych są obok porostówroślinami pioniuerskimi czyli przygotowującymi podłoże dla roślin o większych wymaganiach. Mchy żyją na korze drzew, skałach, na ziemi, w wodzie(torfowiec, zdrojek, mokrodłoszcz wgłębka).
Wątrobowce ? ok. 10 000 gatunków, przykładem jest porostnica wielokształtna, posiadająca blaszkowaty, plechokształtny gametofit o wysokiej organizacji wewnętrznej. Gametofit jest dwupienny, a plemnie i rodnie powstają na specjalnych pionowych odgałęzieniach. Sporofit porostnicy jest nieduży, trwale łączący okrągłe zarodnie z zarodnikami przez krótki trzonek z rodnią.
Mchy ? obejmują ok. 15 000 gatunków z rzędów: Torfowce, Mchy właściwe.
Torfowce ? przedstawicielem jest torfowiec. Występuje na torfowiskach. W rozwoju z zarodnika powstaje blaszkowaty splątek, który rozrasta się w rozgałęziony gametofit w postaci łodyżki otoczonej drobnymi liśćmi. Liście torfowca mają charakterystyczną budowę umożliwiającą pobieranie i magazynowanie wody. Gametofit ciągle rośnie. Na oddzielnych gałązkach powstają gametangia. W rodni wyrasta sporofit w formie kuli zawierajacej zarodnie z zarodnikami.
Mchy właściwe są roślinami lądowymi, rozpowszechnionymi w różnych siedliskach Ziemi (nieliczne występują w wodzie). Tereny porośnięte mchami nazywamy darniami.
Skrzypowe. Przedstawicielami są skrzypy. Lądowe rośliny zielne. Gametofit skrzypów jest dwupienny, samożywny, kilkumilimetrowy, żeński większy od męskiego. Powstaje z jednakowych morfologicznie, a zróżnicowanych fizjologicznie zarodników. Sporofit zawiera pustą w środku łodygę utrzymywaną w podłożu przy pomocy korzeni przybyszowych. W łodydze wyraźne są międzywęźla i węzły, z których wyrastają okółkowo ułożone liście (w czasie wiosny łuskowate, zrośnięte, latem zielone, wąskie). Sporofile tworzą kłosy zbudowane z tarczek, zawierających zarodnie z zarodnikami.
Paprotniki kopalne. Żyły przed 300 milionami lat w tzw. okresie węglowym ? karbonie. Miały postać drzewiastą. Występowały na terenach bagiennych w klimacie wilgotnym, ciepłym. Z obumarłych szczątków tworzyły złoża torfu, a następnie węgiel kamienny. Do kopalnych paprotników należą: Lepidodendrony, Sigillarie, Kalamity
GRZYBY Odżywianie Grzyby są organizmami heterotroficznymi, zróżnicowanymi na saprofity, pasożyty, symbionty. saprofity - pobierają związki organiczne z innych martwych organizmów, wprowadzając enzymy trawienne do podłoża, a następnie je wchłaniając. pasożyty ? są organizmami czerpiącymi związki pokarmowe z innych żywych organizmów. Do pasożytów roślinnych zaliczamy buławinkę czerwoną, hubę, rdzę źdźbłową, śnieć, głownię. symbiotyczne ? współistnieją z obopólną korzyścią z innymi organizmami, np. z korzeniami roślin wyższych ? tzw. mikoryza. Wyróżniamy mikoryzę: ektotroficzną, gdy strzępki oplatają komórki korzenia oraz endotroficzną, gdy strzępki wnikają w głąb korzenia rośliny wyższej.
Oddychanie
Grzyby są organizmami oddychającymi tlenowo i beztlenowo (fermentacja), czyli tworzą energię do procesów życiowych
RozmnażanieU grzybów wyróżniamy rozmnażanie:
bezpłciowe, np.: fragmentacja plechy (pleśniak, kropidlak) rozłogi (pleśniak) zarodniki konidialne (pędzlak) zarodniki w zarodnikach (pleśniak) pączkowanie (drożdże) zarodniki workowe zarodniki podstawko płciowe ? polega na kopulacji różnoimiennych strzępek, łączeniu gametangiów oraz łączeniu gamet. Wyróżniamy gamety podobne, tzw. izogamety, zróżnicowane wielkością, anizogamety, oraz zróżnicowane wielkością i zdolnością poruszania się, oogamety. Grzyby to organizmy plechowe występujące na lądzie (rzadko w wodzie). Potrzebują do życia odpowiedniej wilgotności, temperatury (15-30C), podłoża z dostatkiem materii organicznej Plecha większości grzybów ma budowę strzępkową. Strzępki są mikroskopijnymi, nitkowatymi tworami, mają budowę komórki. Możemy wyróżnić strzępki: proste, rozgałęzione, jednojądrowe, wielojądrowe - tzw. komórczaki, jednokomórkowe, wielokomórkowe.
Strzępki mogą mieć postać luźną lub zwartą, tworząc tkankę rzekomą, nazywaną plektenchymą oraz postać zbitą, tworzącą sklerotę. Strzępki tworzą grzybnie, a grzyby wyższe z grzybni tworzą owocniki, służące do rozmnażania.Workowce są największa grupą grzybów bardzo zrórznicowanymi pod względem budowy od 1kom pączkujących drożdżaków(drożdże) aż po wysoko rozwinięte np. smardz jadalny czy trufla. Podstawczaki pieczarka polna borowik szlachetny muchomor sromotnikowy.

JAK ODRÓŻNIC ŚWIERK OD JODŁY? Świerku szyszki rosną do dołu a jodły do góry, świerk posiada szczyt korony o ostrym zakończeniu a jodła o delikatnym W rozwoju mchów występuje przemiana pokoleń. Pokoleniem dominującym jest wieloletni gametofit, powstający z haploidalnego zarodnika, który tworzy początkowo stadium nazywane splątkiem. Gametofit ma postać wzniosłej ulistnionej łodygi, przytwierdzonej do podłoża chwytnikami. Na szczycie wytwarzana jest plemnia lub rodnia, w której po zapłodnieniu komórki jajowej wyrasta diploidalny sporofit. Jest pokoleniem bezzieleniowym uzależnionym od gametofitu. Najczęściej wyrasta z rodni jako bezlistna łodyżka tzw. trzonek. Na szczycie sporofitu powstaje zarodnia z zarodnikami. Zarodnię okrywa fragment rodni tworząc czepek. Zarodnia przykryta jest wieczkiem, które otwiera się, gdy dojrzeją zarodniki. Zarodniki powstają z tkanki archeosporialnej, której komórki dzielą się mejotycznie. Mchy są pierwszymi organowcami. Wytworzyły łodyżkę i listki o zróżnicowanej budowie anatomicznej.(widłożąb) PAPROTNIKI
Są grupą lądowych roślin organowych, obejmujących klasy: paprocie, widłakowe, skrzypowe oraz wymarłe psylofity. U paprotników występuje w rozwoju przemiana pokoleń z drobnym gametofitem, nazywanym przedroślem.
Psylofity. Wymarłe paprotniki żyjące w sylurze. Przedstawicielem była Rhynia, najstarszy przedstawiciel lądowych roślin naczyniowych. Gametofit i sporofit u tej rośliny były podobne do siebie (różniły się wielkością na korzyść sporofitu) ? tworzyły bezlistny, prawie metrowy pęd.
Paprocie. Są roślinami zielnymi występującymi na lądzie (nieliczne występują w wodzie). W rozwoju tych roślin, np. narecznicy samczej, występuje małe (do 1 cm wielkości) sercowate przedrośle (gametofit). Jest jednopienne, samożywne, krótkotrwałe, przytwierdzone do podłoża chwytnikami. Wytwarza rodnie oraz plemnie, a do zapłodnienia (oogamii) dochodzi w kropli wody. W rodni po zapłodnieniu powstaje diploidalna zygota, która dzieląc się mitotycznie tworzy sporofit. Sporofit jest dominującym wieloletnim pokoleniem utworzonym z korzeni, łodygi i liści. Korzenie, tzw. przybyszowe, umożliwiają pobieranie wody i soli mineralnych z podłoża. Łodyga, występuje w ziemi w postaci kłącza, gromadzi produkty fotosyntezy, może służyć do rozmnażania wegetatywnego rośliny. Liście paproci są duże, pierzaste, wykazują ustawienie lejowate, które zapewnia dobre oświetlenie oraz umożliwia spływanie wody deszczowej na korzenie. Młode liście są zwinięte, pokryte brunatnymi łuskami, chroniącymi przed parowaniem. Na dolnej stronie wykształconych liści powstają zarodnie z zarodnikami ? przykryte są ciemną (brązową) osłonką, nazywaną zawijką. Liście u paproci pełnią funkcje: asymilacyjną (troficzną) oraz zarodnikową (sporofilową). Zarodnia ma postać owalnego zbiorniczka o jednowarstwowej ścianie, zaopatrzonej w półpierścień z komórek o zgrubiałych ściankach. W czasie suszy komórki kurczą się, powodując rozerwanie ściany zarodni i umożliwiając wysypanie zarodników. Powstanie zarodników poprzedza proces mejozy Od zewnątrz łodygę pokrywa tkanka okrywająca z aparatami szparkowymi. Wnętrze wypełnia kora pierwotna, utworzona z tkanki miękiszowej, między którą ułożone są liczne, koncentryczne (w środku cewki na obwodzie rurki sitowej) wiązki przewodzące.
Widłakowe. Współczesne widłaki są niewielkimi roślinami o pędach widlasto rozgałęzionych. Przedstawicielem jest np. widłak goździsty. Przedrośle widłaka jest heterotroficzne (żyje w symbiozie z grzybami), rozwija się z zarodnika około 7 lat, a wytwarza gamety dopiero po 12 latach.
Sporofit jest samożywny, wieloletni. Liście zróżnicowane na trofofile oraz sporofile, tworzące kłosy zarodnionośne. W zarodniach wytwarzane są jednakowe zarodniki (jednakozarodnikowe). Do widłakowych zaliczamy rośliny tzw. różnozarodnikowe; przedstawicielem jest widliczka. Rośliny należące do tej grupy wytwarzają dwa rodzaje zarodników ? mikro- i makrospory.