Kryzys renesansowego humanizmu czy humanizm tragiczny, humanizm heroiczny? Wykorzystaj wnioski z analizy i interpretacji wybranych Trenów Jana Kochanowskiego i Mikołaja Sępa Szarzyńskiego ,, O wojnie naszej … ”

Kryzys renesansowego humanizmu czy humanizm tragiczny, humanizm heroiczny? Każde z tych pojęć pasuje do określenia twórczości dwóch wybitnych renesansowych poetów w Polsce, Jana Kochanowskiego i Mikołaja Sępa Szarzyńskiego. Obydwaj twórcy byli wybitnymi poetami i każdy z nich napisał, co najmniej jeden utwór pasujący do powyżej podanych określeń.

Humanizm renesansowy głosił, że człowiek powinien dążyć do wewnętrznego ładu i harmonii. Niestety nie zawsze udawało się osiągnąć ten wymarzony spokój. Czasami ciężkie chwile, straszne wydarzenia zakłócały lub nawet rujnowały wewnętrzną harmonię w człowieku. Kryzys humanizmu renesansowego najlepiej przedstawiają dwa treny Jana Kochanowskiego, IX i XVII.

Tren IX po raz pierwszy ukazuje bardzo poważny kryzys podmiotu lirycznego dotyczący wiary w filozofie stoicką. Osoba mówiąca w utworze podważa podstawowe założenie tej filozofii, że szczęście w życiu można osiągnąć wtedy, gdy jest się człowiekiem mądrym. Tren XVII jest kolejnym obrazem kryzysu podmiotu. Osoba mówiąca w trenie odkrywa, że jego dotychczasowa wiara i filozofia stoicka na nic się nie zdały przy tak potężnym smutku i rozpaczy, jakiego doznał po śmierci swojej ukochanej córki Urszuli.

Przeciwieństwem humanizmu renesansowego jest humanizm tragiczny. Naznaczony jest on przeświadczeniem o słabości człowieka i rezygnacją z ludzkich marzeń. Stoicki spokój nagle zostaje przezwyciężony przez uczucia. To już nie rozum kieruje człowiekiem, lecz otoczenie wpływa na naszą psychikę.

Przekonanie te najlepiej ukazują treny od I do VIII. W trenach tych podmiot liryczny nie może się pogodzić ze śmiercią córki. Uważa on, że teraz całe jego życie straciło sens, silna wiara okazała się zbyt słaba i rozpadła się. Podmiot traci nadzieję na lepsze jutro, a także uświadamia sobie, że od teraz jego życie całkowicie się zmieni.

Kolejną definicją omawianą w tym zagadnieniu jest humanizm heroiczny. Jest to podejmowanie trudu życia aktywnego istnienia, pomimo niedoskonałości i niepewności człowieka. Istotą humanizmu heroicznego jest nieustanny bój o dobro nadrzędne.

Tę walkę najlepiej ukazuje sonet IV Mikołaja Sępa Szarzyńskiego „O wojnie naszej …”. W sonecie tym podmiot stwierdza, iż przeznaczeniem każdego człowieka jest walka. Człowiek został stworzony do walki nie tylko ze światem zewnętrznym, ale również z samym sobą.
Walka ta jednak prowadzi do rozłamu wewnątrz człowieka na pierwiastek duchowy i pierwiastek materialny.

Na podstawie wyżej wymienionych przykładów można stwierdzić, że w epoce renesansu nastąpił przełom w duchowej wizji człowieka. W humanizmie renesansowym istota ludzka miała starać się osiągnąć spokój wewnętrzny, i to powinno być jej najważniejszym celem w życiu. Z kolei w humanizmie tragicznym człowiek miał dążyć do spokoju stoickiego. Jego zadaniem było kierowanie się rozumem, a nie uczuciami.

Ostatnim przełomem w epoce renesansu był humanizm heroiczny. W nim istota ludzka powinna staczać nieustanny bój o dobro nadrzędne, bez względu na niedoskonałości.