Skóra - budowa; funkcje, płaszcz lipidowy, Podścielisko łączno-tkankowe, Włókna kolagenowe, lipogeneza, lipoliza, wytwory naskórka, Czynniki zwiększające przenikanie przez skórę, pH skóry, dermatoskop

Naskórek (Epidermis) warstwa powierzchniowa naskórka (rogowa, stratum corneum) komórki tej warstwy zawierają keratynę – białko o specyficznej budowie, które nadaje skórze wytrzymałość mechaniczną w połączeniu z giętkością. warstwa powierzchniowa naskórka (rogowa, stratum corneum) składa się z kilku warstw spłaszczonych komórek, pozbawionych jąder (korneocytów), przylegających ściśle do siebie w dolnych warstwach, a luźno ułożonych na powierzchni i ulegających złuszczeniu (stratum disjunctum). Okres przejścia keratynocytu z warstwy podstawnej do momentu złuszczenia trwa od 26-28 dni, przy czym mniej więcej połowa tego czasu przypada na warstwę Malpighiego. warstwa jasna lub pośrednia (stratum luddum lub intermediale) utworzona jest ze ściśle przylegających keratynocytów (na ogół bez jąder), bardzo cienka. Wyraźnie widoczna w zrogowaciałym naskórku dłoni i stóp. warstwa ziarnista (stratum granulosum) składa się z kilku warstw wrzecionowatych komórek o spłaszczonych jądrach ,nwypełnionych ziarnami keratohialin, produktu pośredniego w wytwarzaniu keratyny warstwa kolczysta (stratum spinosum) zbudowana jest z kilku warstw komórek, które ulegają spłaszczeniu w miarę przesuwania się ku górze. Substancje cementujące poszczególne komórkisą mieszaniną białek i mukopolisacharydów (desmogleina, która cementuje przylegajace do siebie desmosomy) warstwy Malpighiego warstwa podstawna (stratum basale) zwana rozrodczą jest najniżej położoną warstwą i składa się z: 1. warstwy keratynocytów, w których rozpoczyna się proces wytwarzania włóknistego białka — keratyny. Keratynocyty namnażają się i występują liczne podziały, dzięki którym następuje cięgła odnowa naskórka. 2. melanocytów — komórek dendrycznych z wypustkami, wytwarzających barwnik melaninę. 3. komórek Langerhansa — biorących udział w procesach immunologicznych. PŁASZCZ LIPIDOWY — PŁASZCZ TŁUSZCZOWY (PTS) Na powierzchni warstwy rogowej znajduje się płaszcz lipidowy, który jest mieszaniną: • łoju wydzielonego przez gruczoły łojowe (dziennie około 2 g) • lipidów pochodzących z komórek naskórka. W efekcie zawiera on: woski, tłuszcze, kwasy tłuszczowe i węglowodory. Grubość płaszcza lipidowego jest zmienna w różnych okresach życia, co w dużej mierze zależy od wydzielania gruczołów łojowych. Płaszcz lipidowy reguluje procesy wchłaniania i przenikania do skóry składników rozpuszczalnych w wodzie i tłuszczach, ma duże znaczenie dla utrzymania odpowiedniego nawodnienia warstwy rogowej. Niszcząco na płaszcz działają mydło i detergenty. Okres całkowitego odtłuszczenia trwa od 10-20 minut. Odnowa płaszcza tłuszczowego trwa około godziny. Kwaśny odczyn powierzchni skóry pH 4,2-5,6 zabezpiecza przed uszkadzającymi czynnikami chemicznymi, bakteriami i grzybami. Podścielisko łączno-tkankowe składa się z trzech rodzajów włókien: kolagenowych, sprężystych i retikulinowych, które zawieszone są w bezpostaciowej masie złożonej z mukopolisacharydów (kwas hialuronowy) oraz kompleksów wielocukrowo-białkowych jest to substancja odgrywająca dużą rolę w przepuszczalności skóry. Włókna kolagenowe typu l i III są częścią składową podścielisk typ IV i laminina występują w obrębie błon podstawnych naczyń i błony podstawnej naskórka. • Włókna retikulinowe występują głównie w brodawkach skórnych. • Włókna sprężyste (zbudowane z elastyny) również jak retikulinowe przeplatają się z włóknami kolagenowymi i są odpowiedzialne za sprężystość i rozciągliwość skóry. Skóra właściwa (CORIUM DERMIS) Zbudowana jest z tkanki łącznej zbitej zawierającej kolagen, który nadaje skórze wytrzymałość, a zarazem giętkość i sprężystość. Znajdują się w niej liczne naczynia krwionośne (3) oraz zakończenia nerwowe (4), które zapewniają czucie dotyku, ucisku, zimna, ciepła oraz bólu. W skórze właściwej (5) osadzone są wytwory nabłonkowe naskórka tj. włosy (2), gruczoły łojowe (1) i potowe (6). Grubość skóry jest zmienna i zależy od okolicy ciała. Najgrubszą skórą pokryte są dłonie i podeszwy, a najcieńszą powieki Białka strukturalne produkowane przez fibroblasty lub fibrocyty. Są to zwłaszcza kolagen (makrocząsteczka łącząca się we włókna), nadający skórze wytrzymałość, i elastyna, makrocząsteczka, która tworzy wiązki, zlokalizowana głównie w powierzchniowych warstwach skóry właściwej (warstwa brodawkowa). Elastyna odpowiada za elastyczność skóry. Włókna oksytalanowe, szczególny rodzaj włókien sprężystych, umieszczone poprzecznie w stosunku do właściwych włókien sprężystych, są bardzo delikatne i zanikają jako pierwsze w procesie starzenia się skóry. Znajdują się głównie w skórze właściwej brodawkowej, tak samo jak włókna siateczkowe, które są bardzo cienkimi włóknami kolagenowymi. Skóra właściwa siateczkowa zawiera głównie włókna kolagenowe i proteoglikany. Komórki, głównie fibrocyty lub fibroblasty, komórki wrzecionowate, które produkują białka i proteoglikany. Poza fibroblastami, komórkami stałymi, znajdują się tam także komórki napływowe, makrofagi, limfocyty, granulocyty i eozynofile. Tkanka podskórna Nie ma granicy między skórą właściwą a tkanką podskórną. Widoczna jest jedynie stopniowa zmiana wyglądu tkanki łącznej. Jest ona wiotka, ma tę samą budowę co skóra właściwa, ale znajduje się w niej przede wszystkim kolagen i żel proteoglikanowy, a ponadto - adipocyty (komórki tłuszczowe) w formie zrazików, które gromadzą triacyloglicerole. Adipocyty powstają z preadipocytów, komórek podobnych w kształcie do fibroblastów, ale wypełniających się triacyloglicerolami. Lipogeneza triacyloglicerole (triglicerydy) powstają z glukozy oraz krążących kwasów tłuszczowych, które zostają przekształcone w adipocytach. Kwasy tłuszczowe pochodzące z triacylogliceroli pokarmowych są przekazywane bezpośrednio przez błonę plazmatyczną do komórki tłuszczowej dzięki białkom transportującym. Na lipogenezę wpływa: • obecność receptorów alfa-adrenergicznych na adipocytach, które hamują produkcję cyklicznego AMP; • obecność fosfodiesterazy, antagonisty cyklicznego AMP; • obecność neuropeptydu Y (NPY) wydzielanego na współczulnych zakończeniach nerwowych i peptydu YY wydzielanego przez komórki endokrynne jelita, które hamują również produkcję cyklicznego AMP; • insulina, która aktywuje fosfodiesterazę. Lipoliza Lipoliza polega na hydrolizie triacylogliceroli do wolnych kwasów tłuszczowych (WKT) i glicerolu, dzięki fosforylowanej, hormonowrażliwej lipazie triglicerydowej. Enzym ten jest pod kontrolą katecholamin i insuliny, a fosforylacja wymaga obecności cyklicznego AMP (adenozynomonofosforanu), aktywowanego przez adenylocyklazę. Funkcje skóry ochrania organizm przed; - urazami mechanicznymi i termicznymi - czynnikami chemicznymi - szkodliwym promieniowaniem ultrafioletowym - wnikaniem mikroorganizmów i innych ciał obcych bierze udział w procesie termoregulacji reguluje gospodarkę wodną i mineralną pełni funkcje czuciowe Wytwory naskórka - gruczoły potowe Pojedyncze, cewkowate gruczoły leżące w głębi skóry właściwej, rozmieszczone nierównomiernie. Są charakterystycznie zwinięte na końcu w kształcie kłębka. Rolą potu jest wydalanie zbędnych i szkodliwych produktów przemiany materii. Przekształconymi gruczołami potowymi są gruczoły mleczne, których czynność jest ściśle związane z rozrodem Gruczoły ekrynowe czynne od urodzenia są gruczołami małymi wydzielającymi pot bez zniszczenia komórek gruczołowych. są cewkowatymi uwypukleniami naskórka w głąb skóry właściwej. Część wydzielnicza mieści się głęboko w skórze właściwej, a nawet w tkance podskórnej. odgrywają rolę w regulacji cieplnej. Gruczoły apokrynowe duże, czynność ich rozpoczyna się w okresie pokwitania. Umiejscowione są w okolicach wtórnych cech płciowych. Podczas wydzielania komórki ich zostają częściowo zniszczone i wydalone na zewnętrz. Na ogół towarzyszą mieszkom włosowym i ich przewód wyprowadzający uchodzi do mieszka, rzadziej bezpośrednio na powierzchnię skóry. nie biorę udziału w termoregulacji Gruczoły łojowe gruczoły holokrynowe, w których proces wytwarzania łoju łączy się z niszczeniem komórek wydzielniczych. Komórki te zostają następnie odtworzone przez warstwę rozrodczą. W skład łoju wchodzą kwasy tłuszczowe, które powstają w wyniku działania lipaz bakteryjnych jak: cholesterol, triacyloglicerole, wolne kwasy tłuszczowe itp. Czynność gruczołów łojowych podlega wpływom hormonalnym. Estrogeny i antyandrogeny (np. octan cyproteronu) zmniejszają wydzielanie łoju zarówno u kobiet jak i u mężczyzn, testosteron i progesteron powodują wzmożone ich wydzielanie oraz przerost. Gruczoły kory nadnerczy również pobudzają wydzielanie łoju prawdopodobnie w wyniku ich czynności androgennej). Mechanizmy termoregulacyjne Stałocieplność wymaga istnienia złożonych mechanizmów termoregulacyjnych. Temperatura 21°C - 24 °C jest dla człowieka strefą komfortu termicznego, kiedy organizm ponosi najmniejsze koszty utrzymania stałej temperatury ciała. Rozwój stałocieplności odbywał się w ścisłym związku z ewolucyjnym doskonaleniem się głównie układu nerwowego i krwionośnego, a także oddechowego. Ośrodek termoregulacji znajduje się w podwzgórzu – reaguje on na temperaturę krwi dopływającej do mózgu. Na chwilowy spadek temperatury nasz organizm reaguje „gęsią skórką” – jest to szczątkowy mechanizm stroszenia włosów – mechanizm pilomotoryczny. Jednocześnie zostaje zmniejszony skórny przepływ krwi poprzez skurcz naczyń krwionośnych – dzięki temu organizm traci mniej ciepła. Dochodzi także do drżenia mięśni - jak wiadomo ruchom mięśni towarzyszy uwalnianie dużej ilości ciepła. Jeśli będziemy dłużej znajdowali się w obniżonej temperaturze, nasz organizm podniesie tempo metabolizmu m.in. dzięki zwiększeniu poziomu hormonów tarczycy. Zbyt niska temperatura doprowadzi do obniżenia ciepłoty ciała (hipotermii) i śmierci z wychłodzenia. Czynniki zwiększające przenikanie przez skórę: • Temperatura i przegrzanie skóry np. przez naświetlanie promieniami IR; • Wilgotność skóry (kompresy); • Złuszczenie warstwy rogowej (środki keratolityczne); • Masaż (zwiększenie przenikania przez mieszki włosowe). pH skóry Wartość pH skóry właściwej, ok. 7, zmienia się na powierzchni skóry w kwaśne pH, bliskie 5. Ten znaczący wzrost aktywności jonów H+ jest spowodowany aktywnością hydrolaz w naskórku, w wyniku czego powstaje wiele kwasów rozpuszczalnych w wodzie, zwłaszcza kwas urokaninowy, pirolidonokarboksylowy i mlekowy. Odczyn kwaśny skóry jest jej ważną cechą. Obserwuje się, że alkalizacja towarzyszy prawie wszystkim dermatozom; pH skóry jest zmienne w zależności od osoby i części ciała. Mieści się na ogół w przedziale 4 a 7, średnio wynosi 5,5; pH skóry wzrasta z wiekiem, jest bardziej zasadowe u kobiet, rośnie pod wpływem różnych czynników zewnętrznych i jest regulowane przez wydzielanie potu. Rola płaszcza wodnolipidowego -utrzymywać kwaśne pH skóry w tworzeniu bariery naskórkowej -nadawac wygląd estetyczny warstwy rogowej (połysk) DERMATOSKOP Jest to aparat, który służy do mikroskopii powierzchniowej (epiluminescencyjnej) skóry. Dermatoskop składa się z części optycznej w kształcie walca oraz z rękojeści. Z jednej strony walca znajduje się achromatyczna (bezbarwna) soczewka skupiająca i dziesięciokrotnie powiększająca oglądaną zmianę; z drugiej strony szklana powierzchnia, którą przykłada się z lekkim uciskiem — do zmiany na skórze.