Ochrona drzew przed zgryzaniem zwierzyny.

W celu zmniejszenia szkód w lesie do granic gospodarczo – znośnych należy stosować kompleksową ochronę biologiczno – techniczną, w której najważniejsze są zabiegi biologiczne, zmierzające do zachowania równowagi ekologicznej między zagęszczeniem zwierzyny a zasobnością pokarmową środowiska. Techniczne sposoby ochrony są zabiegami pomocniczymi lub uzupełniającymi. W wypadku występowania przegęszczonych populacji ssaków roślinożernych i braku w biotopie dostatecznej ilości pokarmu, środki techniczne nie są skuteczne; zwierzęta z konieczności żerują na zabezpieczonych drzewkach.
W celu zwiększenia skuteczności technicznych zabiegów należy:
· zabezpieczyć tylko te drzewka lub ich części, które są istotnie narażone na uszkodzenia,
· wykonać zabiegi przed nadejściem okresu zagrożenia,
· wykonywać zabiegi starannie.
REPELENTY – nanosi się na drzewa drogą smarowania lub oprysku. W celu ochrony sadzonek przed zgryzaniem smaruje się je ręką zabezpieczoną rękawicą gumową lub przy użyciu smarownic ręcznych. Opryskiwanie sadzonek repelentami jest rzadziej stosowane jako mniej skuteczne. Opryskiwanie może być stosowane tylko w przypadku ochrony drzewek iglastych. Zalecane są opryskiwacze ręczne z dozownikiem repelentu na jedną sadzonkę, ściślej – na wierzchniową część pędu głównego.
Do nanoszenia repelentów na strzały drzew należy stosować pojedyncze szczotki lub smarownice wyposażone w szczotkowe końcówki smarujące.
Do ochrony drzewek przed zgryzaniem przez roślinożerne ssaki są obecnie zarejestrowane i dopuszczone do obrotu handlowego w Polsce następujące preparaty:
a) repelenty krajowe
Repentol 6
Repentol 7PA
Emol 5
Emol 10
Tirep
b) repelenty zagraniczne
Cervacol Extra
Arborol AL.
Morsuvin
HaTe A
HaTe Zaprawa A
HaTe 4c

Ochrona drzewek przed zgryzaniem
Ochrona sosny – kilkuletnia sosna jest najczęściej uszkadzana przez jeleniowate wskutek zgryzania wierzchołkowej części pędu głównego. Największe szkody powstają w odnowieniach najmłodszych.
W wypadku występowania wyraźnego narażenia drzewek na uszkodzenia należy zabezpieczyć pędy główne sadzonek za pomocą repelentów lub osłonek. Repelent powinno nanosić się tylko na igły w wierzchołkowej części pędu głównego sadzonek sosny. Zbędne z punktu widzenia ochrony i niekorzystne dla drzewka, zasmarowanie pączków i pędu. W przypadku użycia opryskiwacza, jednoczesne potraktowanie repelentem pączków, pędu i igieł jest nieuniknione.
Do ochrony sadzonek sosny można stosować wszystkie w/w repelenty.
Ochrona świerka, jodły i jedlicy – podobnie jak sosna są najczęściej zgryzane przez jeleniowate. Na ogół świerk jest zgryzany wówczas, gdy występuje w formie domieszki. Jodła natomiast jest na ogół w naszych lasach najbardziej preferowanym gatunkiem spośród iglastych, niezależnie od wielkości jej udziału w danym odnowieniu. Sporadycznie zgryzany jest także modrzew.
Podobnie jak u sosny, u pozostałych gatunków zabezpiecza się przed zgryzaniem wierzchołkową część pędu głównego. Cechy morfologiczne świerka, jodły i innych iglastych nie pozwalają jednak na selektywne nanoszenie preparatu tylko na igły. Prawie nieuniknione jest posmarowanie pączków na pędzie lub kory pędu głównego. W związku z tym w uniknięcia ujemnego oddziaływania preparatów chemicznych na tkanki roślin, powinny one być nanoszone ze szczególną ostrożnością; nie mogą być nanoszone w grubej warstwie. Warstwa repelentu nie powinna trwale zlepiać igieł lub zasklepiać pączków.
Do ochrony sadzonek gatunków iglastych zaleca się stosowanie Repentolu 6, Emolu 5, Emolu 10, Cervacolu Extra oraz Arborolu AL.
Ochrona gatunków liściastych – pędy gatunków liściastych są zgryzane przez liczne roślinożerne ssaki: jeleniowate, zającowate oraz drobne gryzonie. Występując w coraz mniejszym zagęszczeniu zające, lokalnie również dzikie króliki, wraz z postępującymi niekorzystnymi dlań zmianami biotopów polnych, coraz częściej penetrują powierzchnie leśne w poszukiwaniu żeru pędowego. W odróżnieniu od jeleniowatych, które z reguły zgryzają tylko wierzchołki pędów, zającowate przegryzają pędy młodych drzewek na różnej wysokości; pędy o średnicy do 1cm mogą być zgryzane do podłoża na wysokość 80 – 100 cm. W podobny sposób uszkadzają drzewka drobne gryzonie przegryzają młode pędy (do 1 cm) kilkuletnich drzewek na każdej wysokości, od podłoża do ok. 1m. Ponadto ogryzają one korę wokół pędu głównego, najczęściej na szyi korzeniowej. W związku z powszechnym występowaniem w kraju saren, jeleni i zajęcy oraz coraz częstszym masowym pojawianiem się drobnych gryzoni, cenne gatunki liściaste powinny być tak zabezpieczone, aby pędy główne drzewek nie były zgryzane ani przez jeleniowate ani zającowate tzn. musi być posmarowana prawie cała powierzchnia pędu głównego.
Spośród leśnych gatunków drzew liściastych nie wszystkie są zgryzane, należy zabezpieczyć drzewka tych gatunków, które są najczęściej narażone na uszkodzenia. Do gatunków najbardziej preferowanych przez zwierzynę należą: dąb, buk, jesion, lipa, klon, jawor, wiąz i grab.
Do ochrony drzewek liściastych narażonych na zgryzanie jednocześnie przez zwierzęta kopytne, zającowate i drobne gryzonie, należy stosować takie preparaty jak Emol 10, Cervacol Extra. Do ochrony drzewek liściastych narażonych na zgryzanie tylko przez jeleniowate i zającowate, zaleca się takie repelenty jak: Repentol 6, Emol 5, Morsuvin, HaTe A, Arabol AL. Do zabezpieczenia gatunków liściastych nie zaleca się stosowania Repentolu 7PA z uwagi na ryzyko ujemnego oddziaływania ciemnej warstwy tego preparatu na wierzchołkowe części pędów, zwłaszcza u młodszych sadzonek dębu.

Ochrona drzewek przed spałowaniem
W naszych lasach najczęściej spałowane są drzewa gatunków liściastych. Najczęstszym sprawcą uszkodzeń drzew wskutek spałowania jest jeleń. Podobne uszkodzenia drzew, często bardziej szkodliwe, powodują: daniel, łoś i żubr. W niektórych regionach kraju, rosnące szkody wskutek spałowania utrudniają prowadzenie gospodarki leśnej. W celu ograniczenia szkód niezbędne jest przede wszystkim wykonanie podstawowych biologicznych zabiegów przeciwdziałających nadmiernym uszkodzeniom. Podstawowym działaniem jest regulowanie liczebności i struktury populacji dużych kopytnych oraz właściwe zagospodarowanie łowiecki biotopów leśnych (m. In. Wzbogacenie naturalnej bazy pokarmowej, ochrona ostoi, ograniczenie antropologicznego niepokoju).
Metodę chemiczną i mechaniczną, ze względu na dość znaczną pracochłonność zabiegów, zabiegów należy stosować przede wszystkim tam, gdzie występuje duże narażenie drzew na spałowanie przez jelenie, daniele, łosie lub żubry.
Ochrona sosny – zaleca się stosowanie zabiegów ochronnych przede wszystkim w 7 – 10 letnich młodnikach; w tym wieku kora sosny jest najbardziej atrakcyjna dla zwierzyny płowej zwłaszcza jeleni i danieli. Należy zabezpieczyć drzewka wybrane, przyszłościowe, w liczbie 2 – 4 tyś. sztuk na 1ha. Na wybranych drzewkach należy smarować repelentem te fragmenty strzały, które są potencjalnie narażone na spałowani. Repelent nanosi się na całą powierzchnię międzyokółka, pozostawiając z dwu stron wąskie pasma kory nie smarowanej. Repelenty nanosi się za pomocą szczotki na długim trzonku albo smarownicy plackowej dwuszczotkowej.
Ochrona świerka, jodły, pozostałych iglastych i liściastych – okres narażenie świerka, jodły i innych iglastych gatunków są spałowane w drzewostanach od I do III klasy wieku. Zabezpieczenie pojedynczych drzew, np. 30 – 40 letnich, jest bardzo pracochłonne, dlatego do zabezpieczenia należy wybierać tylko drzewa dorodne, przyszłościowe, nie spałowane, im starszy drzewostan tym liczba drzew wybranych do zabezpieczenia powinna być mniejsza. Zabezpiecza się strzały wybranych drzew na wysokości, na której są najczęściej spałowane (0,5 – 1,8m.). Preparat nanosi się za pomocą szczotki na długim trzonku lub smarownicy jednoszczotkowej. Preparat nanosi się na całą powierzchnię strzały drzew w zasięgu głowy zwierzęcia z pozostawieniem dwóch pasm kory nie smarowanej (po 1 cm.) albo w formie plam, przy czym miejsca traktowane między plamami nie powinny być duże.
Jako zasadę ogólna należałoby przyjąć, że chemiczne zabezpieczenie świerka, jodły i innych gatunków iglastych stosuje się w danym drzewostanie po wykonaniu zabiegów pielęgnacyjnych, kiedy mogą wzrosnąć szkody wskutek spałowania.
Do zabezpieczenia drzew przed spałowaniem zaleca się stosowanie Repentolu 7PA, Emolu 5, Emolu 10. Spośród repelentów zagranicznych zalecany jest HaTe A.
Bezpieczeństwo i higiena pracy – zabiegi ochronne należy wykonywać jesieni, w okresie wrzesień – listopad. Repelenty należy nanosić na drzewa w dni bezdeszczowe, gdyż preparaty rozpuszczalne w wodnie mogą być zmyte przez opady przed zeschnięciem na powierzchni roślin. Należą do nich takie preparaty jak: Repentol 6, Emole, Arborol AL., Repentol 7PA.
Z uwagi na uzasadnioną potrzebę ograniczenia chemizacji środowiska, jak też ze względu na koszt zabiegów ochrony, należy zabezpieczać przede wszystkim drzewa tych gatunków oraz te egzemplarze drzew danego gatunku, które są najbardziej narażone na uszkodzenia a nie były dotąd spałowane.
W czasie pracy ze środkami chemicznymi należy przestrzegać obowiązujących przepisów BHP, jakkolwiek większość zalecanych repelentów należy do grupy środków praktycznie nieszkodliwych dla zdrowia. Niektóre preparaty chemiczne i rozpuszczalniki organiczne mogą oddziaływać drażniąco na błony śluzowe oraz górne drogi oddechowe i oczy z powodu składników lotnych. W związku z tym należy brać pod uwagę następujące wskazania:
- podczas przygotowania i nanoszenia preparatów ni należy spożywać posiłków ani palić papierosów,
- przed przystąpieniem do pracy, skórę rąk i twarzy posmarować kremem ochronnym,
- stosować ubrania ochronne: rękawice, okulary ochronne, fartuchy lub kombinezony, buty gumowe,
- należy unikać ognia przy pracy z preparatami chemicznymi i rozpuszczalnikami organicznymi, gdyż są to na ogół środki łatwopalne
OSŁONKI – do ochrony pojedynczych drzew przed uszkodzeniem ich przez roślinożerne ssaki zaleca się, oprócz repelentów różnego rodzaju osłonki. W ostatnich latach najczęściej stosowane są osłonki z tworzyw sztucznych. Ich stosowanie w leśnictwie w Europie jest coraz szersze. Z punktu widzenia ochrony środowiska, stosowanie mechanicznej osłony drzewek jest mniej szkodliwe niż repelentów i jednocześnie skuteczniejsze.
W latach 1991 – 1996 opracowano w IBL kilka nowych wzorów osłonek i razem ze wzorami słonek handlowych sprawdzono w terenie ich praktyczną przydatność.
W wyniku przeprowadzonych doświadczeń, które powtarzano kilkakrotnie w kolejnych sezonach badań, w różnych obiektach stwierdzono m.in.:
· Bardzo dobrą przydatność wykazują osłonki „perforowane rulony”, stosowane głównie do zabezpieczenia drzew w młodnikach sosnowych przed spałowaniem przez jelenia i daniele. Osłonki te są w pełni bezpieczne dla drzew, nie hamują ich wzrostu i rozwoju, gdyż wraz z przyrostem pni na grubość, rozwija się zapas rulonu, który nadal osłania korę wokół obwodu pnia. Osłonki firmy Ando są wykonywane z dobrego tworzywa, które jest stabilizowane na UV i dzięki temu zachowują pamięć kształtu przeszło 5 lat.
· Osłonki – tuby są zalecane do zabezpieczenia całych drzewek liściastych, zwłaszcza drzewek gatunków mniej ugałęzionych takich jak dąb, jesion, jawor, kasztanowiec. Otwory w dolnej części tuby eliminują ginięcia ptaków wewnątrz, z drugiej jednak strony – zmniejszają szanse ochrony drzewka przed drobnymi gryzoniami. Z doświadczeń wynika, że osłonki z nie stabilizowanego tworzywa, na przykład tekpol wytwarzane we własnym zakresie w niektórych nadleśnictwach, ulegają zbyt szybkiemu rozkładowi, tzn. już w drugim lub trzecim roku po założeniu.
· Tuby angielskie firmy Tubex (wysokość do 2m.) nadają się głównie do ochrony pojedynczych cennych gatunków drzew, takich jak kasztanowiec, jesion, jawor. Są one trwałe na drzewkach przeszło 5 lat.
· Osłonki spiralne o średnicy zwoju ok. 2cm są przeznaczone do zabezpieczenia strzały drzewka przed osmykiwaniem i spałowaniem. Nie nadają się one do ochrony drzew iglastych, gdyż zwoje spirali nie rozsuwają się w trakcie przyrostu drzewka na grubość. W związku z tym, już w pierwszym sezonie wegetacji obserwuje się ‘wrastanie’ spiralnej folii, aż do zahamowania przyrostu na grubość i zamierania górnej części drzewka. Dotyczy to zwłaszcza drzew w wieku 5 – 10 lat gatunków szybko rosnących, tj. modrzew i sosna.
· Ten sam wzór osłonek jest przydatny do zabezpieczenia wierzchołka pędu głównego drzewek takich gatunków jak świerk i jodła, przy czym długość osłonki spiralnej nie powinna przekraczać 10 cm.
· Osłonki spiralne o węższym zwoju (śr. Ok. 1cm) mogą być, z zachowaniem dużej ostrożności, stosowane do zabezpieczenia wierzchołkowej części pędu głównego sadzonek gatunków liściastych zwłaszcza dębu i buka. Osłonki te mogą jednak deformować wzrost i rozwój pędu głównego, jeśli zakłada się zbyt długie spirale (20 – 30 cm), bądź spirale wykonane są z bardzo twardego tworzywa. W związku z występowaniem ryzyka uszkodzenia drzewka, powinny one być zdejmowane przed rozpoczęciem się sezonu wegetacyjnego.
· Osłonki siatkowe (podparte palikami) nadają się do zabezpieczenia drzewek wszystkich gatunków. Osłonki te zapewniają pełną ochronę drzewka, nie stwarzają żadnego ryzyka uszkodzenia drzewka. Sprawdzona jest przydatność osłonek siatkowych produkowanych przez francuską firmę Robin Pepin.
Większość nowych wzorów osłonek krajowych powstała w wyniku współpracy IBL z firmą Ando.


Źródło:

Wytyczne zabezpieczenia drzew przed roślinożernymi ssakami – IBL
Internet