System wyborczy i prtie polityczne Republiki Węgierskiej

Węgierski system wyborczy

Na podstawie ustawy nr XXXIV/1989 system wyborczy Węgier jest systemem mieszanym - łączącym elementy proporcjonalne i większościowe. Jednoizbowy parlament Zgromadzenie Narodowe Republiki Węgierskiej liczące 386 posłów.
152 mandaty rozdzielane są systemem proporcjonalnym z użyciem systemu Hagenbacha-Bischoffa na podstawie wyników głosowania na:
- regionalne listy wyborcze w 20 okręgach (19 komitatów (żupach)+stolica),
- ogólnokrajowe listy wyborcze – przejmowanie głosów oddanych na partie które nie przekroczyły klauzuli zaporowej.
Kolejnych 176 posłów wybieranych jest w jednomandatowych okręgach na podstawie systemu większości absolutnej. Kandydat może zdobyć mandat w I turze gdy zdobędzie ponad 50% głosów przy frekwencji wyższej niż 50%. Druga tura ma miejsce gdy:
- żaden z kandydatów nie zdobędzie 50% głosów, wtedy do II tury przechodzą kandydaci, którzy zdobyli więcej niż 15% głosów w I turze.
- frekwencja w I turze była niższa niż 50%, wtedy do drugiej tury przechodzą wszyscy kandydaci.
W II turze mandat otrzymuje zdobywca największej liczby głosów przy minimalnej frekwencji 25%. W momencie gdy kandydat z I tury nie zdecyduje się wziąć udziału w II turze na jego miejsce nie wskakuje żaden inny kandydat.
Węgierski system wyborczy posiada element wyrównujący – 58 mandatów jest rozdzielane z ogólnokrajowych list wyborczych według systemu d’Honta. „Rozdziela się je na podstawie głosów uzyskanych przez partie na listach regionalnych oraz tych głosów w jednomandatowych okręgach, które nie doprowadziły do zdobycia mandatu.

Węgierski system partyjny

Partie polityczne na Węgrzech można podzielić na trzy grupy:
1. Partie tradycyjne (o rodowodzie „historycznym”) ,
2. Partie spadkobierczynie partii rządzącej w latach 1948 –1989,
3. Partie powstałe po 1989 roku.
Ad1.
Niezależna Partia Drobnych Posiadaczy (FKgP) Fuggetlen Kisgazdapart – Jozsef TORGYAN utworzona w grudniu 1989 roku kontynuatorka partii założonej w latach 20’tych. Reprezentuje ludność wiejską.
Chrześcijańsko-Demokratyczna Partia Ludowa (KDNP) Keresztenydemokrata Neppart - Semjn ZSOLT – Utworzona we wrześniu 1989 roku. Kontynuatorka Demokratycznej Partii Ludowej działającej w latach 1945 – 1948 o charakterze postępowo konserwatywnym. Popiera socjalną gospodarkę rynkową opartej na wolnej przedsiębiorczości i gwarancjach socjalnych.
Węgierska Partia Socjaldemokratyczna (MSzDP) Magyarorszagi Szocialdemokrata Part – utworzona 5.X.1993 roku z połączenia: Węgierskiej Partii Socjaldemokratycznej, Niezależnej Partii Socjaldemokratycznej i Socjaldemokratycznej Partii Ludowej, określa się jako spadkobierczyni Węgierskiej Partii Socjaldemokratycznej działającej w latach 1890 – 1948, popiera gospodarkę o mieszanej własności i ochronę praw socjalnych.
Węgierska Partia Ludowa / Narodowa Partia Chłopska (MNP) Magyar Dolgozók Prtja – Ivnyi gnes - utworzona w 1989 roku jako kontynuatorka Narodowej Partii Chłopskiej (NNP, rozwiązanej w 1948 roku), do czerwca 1990 roku pod nazwą Węgierska Partia Ludowa, popiera rozwój rolnictwa i reformę samorządu lokalnego.
Ad2.
Węgierska Partia Socjalistyczna (MSzP) Magyar Szocialista Part - Istvan HILLER – utworzona w grudniu 1989 roku na XIV Zjeździe Węgierskiej Socjalistycznej Partii Robotniczej(MSMP 1948); o charakterze socjaldemokratycznym, opowiada się za socjalna gospodarką rynkową i ochroną socjalną dla najbiedniejszych i pracowników najemnych.
Węgieska Partia Robotnicza (MMP) Magyar Munkaspart - Gyula THURMER – Utworzona w listopadzie 1956 roku kontynuatorka utworzonej w 1918 roku Węgierskiej Partii Komunistycznej, do grudnia 1989 roku pod nazwą Węgierska Socjalistyczna Partia Robotnicza (MSMP). Skupia członków którzy nie zgodzili się z decyzją o powstaniu MSzP, sprzeciwiają się prywatyzacji i zagranicznemu kapitałowi.
Ad3.
Węgierskie Forum Demokratyczne (MDF) Magyar Demokrata Forum - Ibolya DAVID – Utworzony we wrześniu 1988 roku jako niezależny ruch opozycyjny, zarejestrowany w grudniu 1989 roku. Ruch o charakterze centroprawicowym, popiera inwestycje kapitału zagranicznego oraz rozwój małej przedsiębiorczości.
Związek Wolnych Demokratów (SzDSz) Szabda Demokrat Szovetsege - Gabor KUNCZE – Utworzony w październiku 1988 roku o charakterze liberalno-konserwatywnym, postuluje minimum państwowej ingerencji w gospodarce, popiera zagraniczne inwestycje oraz niezależność Banku Centralnego.
Związek Młodych Demokratów / Węgierska Partia Obywatelska (Fidesz-MPP) Fiatal Demokratak Szovetsege – Magyar Demokrata Polgari Part - Viktor ORBAN – Utworzony w marcu 1988 roku do kwietnia 1995 roku pod nazwą Fidesz. O charakterze liberalnym, popiera szybką prywatyzację, zagraniczne inwestycje, opowiada się za minimum państwa socjalnego.
Do partii powstałych po 1989 roku można zaliczyć również partie których genezą jest secesja lub alians/fuzja. Przykładem partii która powstała w wyniku secesji jest:
Węgierska Partia Sprawiedliwości i Życia (MIEP) Magyar Igazsag es let Partja – Istvan CSURKA - Utworzona w czerwcu 1993 roku przez dysydentów z MDF; o charakterze radykalno populistycznym. Jest to jedyna partia, która w wyników ww. procesów zdobyła poparcie wyższe niż 5%.

Wybory
Pierwsze wolne wybory na Węgrzech odbyły się 25 marca oraz 8 kwietnia 1990 roku. Wzięło w nich udział 28 podmiotów z czego 9 z nich brało udział w rozdziale głosów. Frekwencja wyniosła 65.1% w pierwszej turze oraz 45.4% w drugiej turze. Wyniki wyglądały następująco:
Podmiot Mandaty uzyskane w wyborach Łączna liczba mandatów Reprezentacja parlamentarna w %
Jednomandatowe okręgi Regionalne listy wyborcze Ogólnokrajowe listy wyborcze
MDF 114 40 10 164 42,49
SzDSz 35 34 23 92 23,83
FKGP 11 16 17 44 11,40
MSzP 1 14 18 33 8,55
Fidesz 1 8 12 21 5,44
KDNP 3 8 10 21 5,44
ASZ 1 0 0 1 0,26
Wspólni 4 - 4 1,04
Niezależni 6 - - 6 1,55
*ASZ – Związek Agrarny
Wg „System partyjny Węgier” Lukas Benda[w]:„Partie i systemy partyjne europy środkowej” pod red. Andrzej Antoszewski, Wrocław 2003
Wybory wygrała partia MDF i utworzyła koalicyjny rząd z FKGP i KDNP, na czele rządu stanął József Antall.



Wybory 1994 roku odbywały się w dniach 8 i 29 maja. Wystartowało w nich 37 podmiotów z czego 9 wzięło udział w rozdziale głosów. Frekwencja wyniosła 68,9% w pierwszej turze oraz 55,1% w drugiej.
Podmiot Mandaty uzyskane w wyborach Łączna liczba mandatów Reprezentacja parlamentarna w %
Jednomandatowe okręgi Regionalne listy wyborcze Ogólnokrajowe listy wyborcze
MSzP 149 53 7 209 54,14
SzDSz 16 28 25 69 17,88
MDF 5 18 15 38 9,84
FKGP 1 14 11 26 6,74
KDNP 3 5 14 22 5,70
Fidesz 0 7 13 20 5,18
ASZ 1 - - 1 0,26
Wspólni 1 - - 1 0,26
Niezależni 0 - - 0 0
Wg „System partyjny Węgier” Lukas Benda[w]:„Partie i systemy partyjne europy środkowej” pod red. Andrzej Antoszewski, Wrocław 2003
Wybory wygrali socjaliści, zdobywając absolutną większość mandatów. Rząd MSzP zaprosił do koalicji SzDSz, premierem został Gyuli Horna.

Wybory 1998 roku 10 i 24 maja. Wystartowało w nich 26 podmiotów z czego 7 brało udział w rozdziale mandatów. Frekwencja w pierwszej turze wyniosła 56,27%, jednak w 31 okręgach jednomandatowych oraz 2 okręgach regionalnych pierwszą turę uznano za nieważna z powodu zbyt niskiej frekwencji – poniżej 50%. W drugiej turze wyniosła ona 57,01%.

Podmiot Mandaty uzyskane w wyborach Łączna liczba mandatów Reprezentacja parlamentarna w %
Jednomandatowe okręgi Regionalne listy wyborcze Ogólnokrajowe listy wyborcze
Fidesz-MPP 90 48 10 148 38,34
MSzP 54 50 30 134 34,72
FKGP 12 22 14 48 12,44
SzDSz 2 5 17 24 6,22
MDF 17 0 0 17 4,40
MIEP 0 3 11 14 3.63
Niezależni 1 - - 1 0.26
Wg „System partyjny Węgier” Lukas Benda[w]:„Partie i systemy partyjne europy środkowej” pod red. Andrzej Antoszewski, Wrocław 2003
Wybory zmusiły Fidesz-MPP do stworzenia rządu koalicyjnego z MDF i FKGP. Premierem został przewodniczący Fidesz-MPP Viktor Orban.

Wybory 2002roku odbyły się 7 i 21 kwietnia. Wystartowały w nich 23 podmioty próg 5% przekroczyły jedynie 3 partie. Znacznie wzrosła frekwencja gdyż wyniosła w pierwszej turze 71,03% obywateli a w drugiej turze 73,39.
Podmiot Mandaty uzyskane w wyborach Łączna liczba mandatów Reprezentacja parlamentarna w %
Jednomandatowe okręgi Regionalne listy wyborcze Ogólnokrajowe listy wyborcze
Fidesz-MPP 95 67 26 188 48,70
MSzP 78 69 31 178 46,11
SzDSz 3 4 13 20 5,18
Wg „System partyjny Węgier” Lukas Benda[w]:„Partie i systemy partyjne europy środkowej” pod red. Andrzej Antoszewski, Wrocław 2003
Wybory nie dały żadnej z partii większości absolutnej. Największą liczbę mandatów zdobyła koalicja Fidzesz-MPP. Jednakże prezydent Węgier wiedząc, iż Fidesz-MPP nie ma partnera do budowania koalicji rządowej, powierzył misję stworzenia rządu Peterowi Medgyessyemu z MSzP. Szybko doszło do zawarcia koalicji MSzP z SzDSz i stworzenie wspólnego rządu.





Bibliografia:
B. Sobolewska-Myślik, Partie i systemy partyjne Europy Środkowej po 1989 roku, Kraków 1999.
W. Sokół, M. Żmigrodzki (red.), Współczesne partie i systemy partyjne. Zagadnienia teorii i praktyki politycznej, Lublin 2003.
Antoszewski A., Fiala P., Herbut R., Sroka J. (red.), Partie i systemy partyjne Europy Środkowej, Wrocław 2003.
Strony www:
http://www.cia.gov/
http://www.fkgp.hu/
http://www.kdnp.hu/
http://www.szdp.hu
http://www.mnp.hu/
http://www.mszp.hu/
http://www.munkaspart.hu/
http://www.mdf.hu/
http://www.szdsz.hu/
http://www.fidesz.hu/
http://www.miep.hu/