Lektury - ściąga

ANTYK – 2000 lat p.n.e – 476 (upadek Cesarstwa Zachodnio-rzymskiego)
„Biblia” – jako źródło kultury europejskiej (księga Hioba wystawionego na próbę)
„Antygona” Sofoklesa – (Antygona,Kreon,ciało Polinejkesa) wybór czy pochować ciało brata (prawo boskie a ludzkie), Kreon – dobro rodziny czy utrzymanie władzy
„Mitologia” – zbiór mitów mających charakter sysaktyczny.
Mit o Prometeuszu, ulepił człowieka,wykradł dla niego ogień za co został ukarany, skały Kaukazu, wątroba wyjadana przez sępa.
Mit o Syzyfie – przechytrzył bogów, co pozwoliło mu żyć wiecznie. Kara – ma wtaczać kamień pod górę, lecz on ciągle spada.

ŚREDNIOWIECZE– 476–1450 Czcionka 1453 Upadek Konstantynopola 1492 Odkrycie Ameryk
„Pieśń o Rolandzie” chanson de geste – pieśń o czynach. Rycerz tylnej straży armi króla Karola Wielkiego, napaść saracenów, heroiczna walka i śmierć,oddanie dla ojczyzny, nie wezwanie pomocy. Wzór rycerza.
„Kronika Polska” Galla Anonima – napisana na życzenie b. Krzywoustego. Opowiadanie o trzech Bolesławach (Śmiały, chrobry, Krzywousty) Polska ukazana w czasach świetności. B. Krzyw. Wzór władcy.
„Legenda o św. Aleksym” Aleksy – wzór ascety. Porzuca po ślubie żonę, wyrusza w podróż, żebra, cud pod kościołem, wraca pod dom swojego ojca i żebra. Po śmierci cuda : bicie dzwonów, list dla żony,uzdrawiający zapach.
„Bogurodzica” – najstarsza pieśń Polska. Prośba do maryi i Jezusa o „zbożny pobyt” – szczęśliwe życie oraz „rajski przebyt” – życie wieczne. 1 zwrotka to modlitwa .
„Rozmowa Mistrza Polikarpa za śmiercią” – memento mori – pamiętaj o śmierci. Jest to dialog 2 osób. Jest to przestroga przed grzeszeniem. Śmierć jest ukazana jako kobieta z kosą rozkładająca się. Przed śmiercią nikt nie ucieknie – wszyscy są równi. ( Lekarze, Duchowieństwo).

RENESANS – 1492 – przełom 16 i 17 wieku
„Odprawa posłów greckich” Jan Kochanowski – odwołanie do antyku. Posłowie przybywają po Helenę,spotykają się z odmową, to oznacza wojnę. Alegoria do polski która jest źle rządzona i może upaść.

„Fraszki” Jan Kochanowski – drobne ,żartobliwe utwory, będące obrazem sytuacji poanującej na dworach. Można wyróżnić 3 księgi : 1. opisujące zabawy i biesiady. 2 opisujące sytuacje miłosne. 3 utwory refleksyjne o życiu i przeznaczeniu człowieka.
„o kaznodzieju” – krytyka kapelana że na ambonie mówi co innego a robi co innego.
„o kapelanie” – królowa goni kapelana że za długo śpi, ten tłumaczy się że był na biesiadzie.

„Piesni” Jan Kochanowski. Bardzo bogate tematycznie.
„Czego chcesz od nas Panie za twe hojne dary” – pieśń pochwalna dla Boga za jego dobro i łaskę.
„Pieśń świętojańska o Sobótce” – cykl pieśni o przesileniu letnim o tańcach śpiewach i zabawach z tym związanych. Pokazuje obraz polskiej wsi, chłopów i ich pracę.

„Treny” Jan Kochanowski – cykl 19 trenów napisanych po śmierci córki Urszulki.
Tren I – opis nieszczęścia poety, Tren IX – atak na mądrość, Tren XIX (Sen) – wizja matki z córką na rękach i odchodzącej do nieba.

„Żywot człowieka poczciwego” Mikołaj Rej – utwór do naśladowania.Utwór parenetyczny. Mówi o młodości , kwiecie wieku, i starości. Można się bogacić ale uczciwą pracą.

„Krótka rozprawa” między panem wójtem a plebanem. Opis chorób rzeczpospolitej. Zrywane sejmy, wyzysk chłopów, pijaństwo i lenistwo. Krytyka szlachty i duchowieństwa.

„O poprawie Rzeczypospolitej” Andrzej Frycz Modrzeski Składa się z pięciu ksiąg. 1. O obyczajach – zastanawia się jaki człowiek powiniene być, aby zył zgodnie z innymi. 2. O prawach – krytyka prawa gorszego dla chłopów a lepszego dla szlachty. 3.O wojnie – Krytyka wojny. Mówi że wojna jest dobra gdy chodzi o obronę państwa. 4. O kościele – mówi o reformie kościoła i żeby patrzyć na rzyczy niematerialne.
5. O Szkole – mówi że państwo powinno być wykształcone, intelekt jest bardzo ważny.

„Kazania sejmowe” Piotr Skarga – utwór przedstawia choroby trapiące Rzeczpospolitą. 1. Nierzyczliwość dla Rzeczypospolitej, brak miłości do ojczyzny. 2. Niezgoda wewnętrzna – spory miedzy chłopami a plebaństwem. 3.Różnowiersto – zagrożenie dla Polski przez Heretyków.. 4. Osłabienie władzy króla. 5.Niesprawidliwość prawa. 6. Moralnośc i obyczajowość. W drugim kazani przedstawiona matka rodząca dzieci – polska nas i porównanie RP do tonącego okrętu który trzeba ratować a nie patrzyć na swoje dobra.

BAROK – 1621 (Bitwa pod Chocimiem) – 1700-21 (Wojna Północna)
„Niestatek” Jan Andrzej Morsztyn – mówi o kobietach jako bardzo niestatecznych. Łatwiej jest złapać „w worek wiatr, czy uspokoić burzliwe morze” niż kobieta będzie stateczną.”Niźli będzie stateczna która białogłowa” .

„Do trupa” Jan Andrzej Morsztyn – opowiada o kochanku mówiącym do trupa, on też jest umarły (strzałą miłości)a trup (strzałą śmierci). W drugiej części wiersza pokazane są różnice : kochanek się skarży-trup milczy, kochanka boli-trup nic nie czuje. W zestawieniu trup lepiej na tym wychodzi.

„Marność” Daniel Naborowski – głosi ludziom aby nie pokładali wszystkiego w dobrach materialnych, że najważniejsza jednostką jest bób i że to on im da życie wieczne a nie dobra materialne.

„Krótkość Żywota” Daniel Naborowski – mówi że życie ludzkie widziane z perspektywy boga jest ułamkiem sekundy( jest dźwiękiem, cieniem, wiatrem, błyskiem , głosem). Jest kruche i krótkie. Mówi także że czasu nie da się zawrócić. Nic nie trwa wiecznie i się nie powtarza.

„Nierządem Polska Stoi” Wacław Potocki – Mówi o nierządzie w RP. Że szlachta wykorzystuje biednych (nierówne prawo).

„Zbytki Polskie” Wacław Potocki – Najpierw pojawia się pytanie „ O czym myśli Polska, we dnie i w nocy” Później wyliczone zostają wady polskiej magnaterii , pijaństwo, zabawy, zamiłowanie do bogactwa. Mówi też że Polacy chętnie przyjmują wpływy np. Francuskie.

„Pamiętniki” Jan Chryzostom Pasek – składają siez dwóch części. 1. Opis przygód wojennych – bardzo efektownie przedstawia bitwy, żołnierzy, zachowania. „jak spali po bitwie na ciele grubasa, i jak nad ranem cos mu w brzuchu zaburczało, wystraszyli się”, „podarowanie swojej wydry królowi, którą zabił w parku przez przypadek jakiś dragon, którego skazano za to na chłostę – umarł”. 2. opis jego dworku – w którym był awanturnikiem, pijakiem i lubił się pojedynkować. O tym że ożenił się z 40 letnia kobieta której córkom musiał powystawiać dużo posagów. W swoich pamiętnikach przedstawia chętnie rzeczy które maja znaczenie materialne : żołnierzy których można ograbić.

„Świętoszek” Molier – utwór ten miał na celu ośmieszenie i krytykę ludności francuskiej. Przedstawia wiele wad jak głupota, obłuda, snobizm.
Do domu Orgona przybywa Turtuff który chce poślubić jego córkę Mariannę (zaręczona z Walerym). Orgon zapisuje mu posag, jest nim zachwycony. Żona orgona przygotowuje zasadzkę, Orgon siebi i podsłuchuje pod stołem a Elmira rozmawia z Turtuffem. Prawda wychodzi na jaw. Turtuff prubuje wyrzucić rodzinę z domu, zjawia się policja, turtuff zostaje aresztowany. Porządek przywrócony.


OŚWIECENIE – 17 / 18 wiek – 1822 rok ( Wydanie ballad i romansów)

„Bajki” Ignacy Krasicki – zawarta w nich jest wiedza i mądrość, występują zwierzęta które są maskami pewnych cech – lew – siła , mrówka – pracowitość.
„szczur i kot” – szczur – pycha , przechwalstwo, zarozumialstwo. Kot – spryt, szybkośc, zwinność.
„ptaszki w klatce” – rozmowa dwóch czyżyków. Młodszy – nie wiedzi nic dziwnego w klatce, stary – chce na wolność.
„Malarze” o dwóch malarzach. Jeden żył dostatnio gdzyz upiększał ludzi a drugi cierpiał biede gdyż malował ich takimi jakimi byli naprawdę.
„Filozof” – człowiek który uważa się za mądrego,lekcewarzy nawet boga. Jednak gdy spada na niego choroba – od razu zaczyna wierzyc w boga i wraca do niego.
„Kruk i lis” – lis mówi krukowi żeby zaśpiewał, ten otwiera dziób i gubi ser.

Satyry – miały na celu ośmieszać to co złe, pijaństwo, hazard.
„Do króla” ma ośmieszać ale wylicza zalety, że jest : młody, Polakiem, dobry dla ludu, wykształcony.
„Pijaństwo” – szlachcic opowiada, że był na biesiadzie i teraz bardzo go boli głowa- stwierdza że musi się napić. Satyra ta stwierdza że Polacy po alkoholu są odważniejsi i wszczynają bójki.
„Świat zepsuty” – mówi o złej sytuacji która dzieje się w RP. Że takie wartości jak honor, prawda przestały stnieć. Ich miejsce zajmuje kłamstwo , zdrada. Występuje porównanie Polski do tonącego okrętu.

„Monachomachia” – czyli wojna mnichów. Spór karmelitów z dominikninami o to kto zna lepiej księgi, rodzi się bójka, spokój pojawia się wraz z wniesieniem pucharu wina.

„Powrót posła” Julian Ursyn Niemcewicz – akcja w czasie przerwy sejmu 4- letniego. Do domu podkomorzych przyjeżdża syn Walery (patriota). Chce poślubić Teresę córkę starosty (przeciwnika reform, sarmatę), Szarmancki (łowca posagów i kłamca) także stara się o ręke Teresy. Konflikt : czy teresa powinna zostać żoną senatora ( i być skazana na samotność gdy ten będzie wyjeżdzał ) czy Szarmanckiego (który będzie z nią tylko dla posagu a nie będzie jej kochał). Utwór kończy się dobrze, Teresa wychodzi za Walerego.

ROMANTYZM – 1822 (Ballady i Romanse) – do połowy wieku 19
Adam Mickiewicz
„Ballady i romanse” – cykl ballad który zapoczątkował epokę romantyzmu.
„Romantycznośc” – rozpaczanie mającej widzenie Karusi nad ukochanym Jąśkiem. Z tłumu wyłania się klasyk „czucie i wiara silniej mówią do mnie niż starca oko i szkiełko” , „miej serce i patrzaj w serce”
„Świteź” – jezioro na którego dnie leżą szczątki miasta niegdyś zalanego na prośbę kobiet, do których szły wojska.
„Świtezianka” – chłopiec zostaje ukarany za zdradę kobiety której obiecał serce. Zostaje zaklęty w modrzew nad brzegiem jeziora.

„Oda do Młodości” – przedstawienie świata starego, klasyków, ociemniałych i zacofanych „bez serc, bez ducha, to szkieletów ludy” . Autor odcina się od tego świata, jest mu wrogi. Popiera za to świat młody, ludzie w nim to romantycy, potrafiący używać duszy. Wybija się ponad innych : „młodości, dodaj mi skrzydła”, „ łam czego rozum nie złamie”.

„Dziady cz.II” Dziady to rytuał prowadzony przez guślarza. Odbywa się w noc zaduszną , w kaplicach cmentarnych. Ma na celu pokrzepienie dusz męczących się w czyśćcu. 1. Duchy lekkie : Róźia i Juzio, które w życiu nigdy nie zaznały cierpienia „kto nie doznał goryczy ni razy, Ten nie dozna słodyczy w niebie”,guślarz ofiarowuje im dwa ziarenka gorczycy. 2. Duchy Ciężkie : Zły pan ktury cierpi głód – ptaki zjadają mu całe jedzenie. Ptaki to symbole ludzi których zamęczył. Nie można mu pomóc. „Kto nie był człowiekiem ni razu, Temu człowiek nic nie pomorze”. 3. Duch Zosi która nie dała się kochać i sama też nie kochała „Kto nie dotknął ziemi ni razu, Ten nigdy nie może być w niebie” Pojawia się też duch młodzieńca z krwawą raną na piersi, widmo podąża za orszakiem. Przedstawiono różne kategorie grzechów które możne popełnić w życiu, zaniedbania, bezczynność.

„Dziady cz.IV” Tajemnicza zjawa przychodzie do domu Księdza – Gustaw jego dawny uczeń w trzech godzinach opowiada historię swojego życia. 1.Godzina Miłości – mówi o miłości romantycznej, a także o miłości samobójczej i śmierci z miłości. 2. Godzina Rozpaczy – Ksiądz rozpoznaje Gustawa, tez nie godzi się na panujące prawa, że nie może się połączyć ze swóją kochanką – przebija się sztyletem ale nie pada. 3. Godzina przestrogi – ksiądz skumał że Gustaw jest upiorem, tez prośi go aby przywrócony został obrzęd Dziadów aby jego dusza mogła się uspokoić. Mickiewicz przedstawił tu obraz typowego romantyka, przeżył nieszczęśliwą miłość, skłócony ze światem, targnięcie się na swoje życie.

„Dziady cz. III” Umarł Gustaw, narodził się Konrad. Wileka improwizacja Konrada jako klucz do zrozumienia utworu. Konrad rozmawia z Bogiem i zarzuca mu że jest tylko mądrością a nie miłością, jest poetą , romantykiem wywyższającym się ponad wszystkich, jest reprezentantem cierpiącego narodu. Bóg milczy. Konrad prosi go „ daj mi rząd dusz” gdyż chce pokierować narodem, utożsamia się z nim „nazywam się milion, gdyż za milion, bo za miliony kocham i cierpię katusze” . Z obu stron jest podburzany przez diabły- z lewej, ostrzegany przez aniołki – z prawej. Bóg dalej milczy. Konrad wyzywa go na pojedynek serc. Posuwa się do bluźnierstwa. Gdy chce nazwać Boga carem mdleje i słowa te wypowiada za niego szatan. Duszę Konrada ratuje ks. Piotr (godny i przeciwny pysze człowiek) który odprawia nad nim egzorcyzmy. Właśnie jemu objawia się Bóg we śnie i przedstawia plany względem Polski. Prześladowania filonatów są ukazane jako działania Heroda, ale umknie mu jeden o imieniu 40 i 4. Rozbiory Polski są ukazane jako są d nad Chrystusem, umywający ręce Piłat jako Francja, wydaje Polskę na ukrzyżowanie Rusakowi (Austira), Borusowi (Prusy), Moskalowi (Rosji). Jej śmierć jest zapowiedzią zmartwychwstania. „Polska Chrystusem narodów” – zostaje ukrzyżowana (rozbiory), potem złożona do grobu (zabory), aż nadejdzie zmartwychwstanie.

„Konrad Wallenrod” – Wybór – żona – ojczyzna , Walka : honorowa (klęska) – podstępu (zwycięstwo)
„trzeba być lisem i lewm”

„Sonety Krymskie” Powstały gdy Mickiewicz podróżował na Krym. Opisują piękno krajobrazu i pokazują nautrę. Przedstawił w nich obraz duszy poety, samotnej, wygnanej z ojczyzny.
„Stepy akermańskie” – sonet przedstawia porównanie stepu do oceanu, kwiatów do burzy,jest bardzo cicho. Dusza jest samotna, nieszczęśliwa.
„Burza” – sonet przedstawia prawdziwą sytuację, załoga statku modli się o ocalenie, podczas gdy podmiot liryczny siedzi cicho i się nie boi gdyż nic go nie łączy ze światem, nie ma do kogo wracać.
„Bakczysaraj” – opis miasta które urzekło poetę pięknem. Poeta przystaje przy ruinach fontanny i rozmyśla nad ich pięknem. Myśli też o przemijalności, ulotnej chwili, nic nie trwa wiecznie, żadna potega nie jest w stanie oprzeć się czasowi.
„Pielgrzym” – sonet przedstawia wiecznego tułacza który mimo otaczającej go pięknej przyrody jest nieszczęśliwcem, jest samotny i cierpi. Człowiek ten zawsze będzie smutny i rozdarty, gdyż jego serce zostało na Litwie, wraz z kochaną kiedyś dziewczyną, symbolem utraconego raju.

„Pan Tadeusz”

Juliusz Słowacki
„Kordian” Utwór rozpoczyna obraz Diabła tworzącego przywódców powstania. Słowacki uważa ich za niegodnych powstania i że to oni są winni jego upadku. Kordiana poznajemy w wieku 15 lat, jest młody, szuka sensu życia, rozmyśla nad życiem i śmiercią, krążą w nim pierwiastki samobójcze, próba samobójcza mu się nie udaje. Podróżuje po europie, w Anglii widzi ludzi goniących za pieniądzem, dopiero w Alpach (Mont Blanc) doznaje bliskości Boga. Wygłasza monolog że chce się poświęcić dla idei jaką jest wolność narodu. Prosi o „ rząd dusz” nie od Boga, ale od Ludzi, czuje się przywódcą, chce poprowadzić walkę narodowowyzwoleńczą. Kieruje się postawą Arnolda Winkielrieda, który na siebie przyjął bagnety wrogich żołnierzy co pozwoliło na wyrwę w szeregach wroga. Winkielriedyzm stoi wyżej niż mesjanizm, gdyż najważniejsza jest czynna walka. Realizacją Winkielridyzmu ma stać się zabicie cara. Spiskowców jednak ten czym przerasta. Kordian jako buntownik sam postanawia zabić Cara. Gdy już chce go zabić okazuje się że ta sytuacja go przerasta i mdleje, budzi się w szpitalu psychiatrycznym. W szpitalu doktor (diabeł) porównuje jego czyn do dwóch psycholi : jeden jest krzyżem Chrystusa, drugi podtrzymuje sklepienia niebieskie. Kordian stoi przed plutonem egzekucyjnym, car wysyła gońca z listem uniewinniającym, gdyz jest pod wrażeniem skoku Kordiana przez rząd bagnetów nie wiemy czy posłaniec dotarł. Wniosek : Samotna walka to nie heroizm tylko błąd, myśl że śmierć Cara rozwiąże wszystkie problemy to też błąd. Słowacki krytykuje niedojrzałość programu narodowowyzwoleńczego.

„Testament Mój” jest swoistym rozliczeniem się autora z jego pracy i utworów. Utwór ten jest kierowany do czytelników jego wierszy, niejako spadkobierców jego twórczości. Zachęca ich do patriotyzmu i walki o wolność narodu. Pisze o swoim życiu że było przepełnione miłością do ludzi i optymizmem i wskazuje jak ludzie powinni w przyszłości postępować. Teraz gdy odchodzi mówi że warto oddać życie za ojczyznę i należy to robić kiedy zajdzie taka potrzeba „Jak kamienie rzucane przez Boga na szaniec”

„Grób Agamemnona” Utwór można podzielić na dwie części. Pierwsza z nich nawiązuje do pobytu poety w grobowcu i rozmyślaniami jakie w nim ta atmosfera wzbudziła. Podmiot liryczny korzy się przed Historią i przed Homerem, wyraża smutek z powodu niezrozumienia jego twórczości. Słowacki wspomina też 2 wielkie bitwy Termopile – gdzie 300 spartan powstrzymało całą armię perską (herosi oddali się za kraj) , oraz Cheronea – gdzie w wyniku przegranej bitwy z Macedończykami Grecja utraciła Niepodległość)
Druga część ma charakter polityczny. Słowacki porównuje klęskę powstania listopadowego z przegraną pod Cheroneą , odmawia jednocześnie Polakom prawa do porównywania się z Termopilami. Słowacki oskarża szlachtę „czerep rubaszny” że uwięziła „anielską duszę” naród polski. Naród się rozpadł i trzeba walczyć o odzyskanie niepodległości.

Zygmunt Krasiński
„Nie-Boska Komedia” Utwór jest podzielony jakby na dwie części. I i II mówią o dramacie rodzinnym, III i IV mówią o dramacie społecznym. Dramat rodzinny polega na tym że Hrabia Henryk, nie spełnia się jako mąż i ojciec. Podąża za widmem dziewicy którą wysłały do niego złe duchy, doprowadza żoną do obłędu i śmierci. Jedyny syn Orcio, traci wzrok , jest prawdziwym poeta, a nie jak H.Henryk, oszustem zapatrzonym w siebie. Druga część przedstawia dramat społeczny. Hrabia Henryk przewodzi walce obronnej skierowanej przeciw rewolucji mającej na celu odsuniecie od władzy arystokracji. Mechanizm rewolucji jest bezwzględny, arystokraci przegrywają. Orcio ginie postrzelony odłamkiem, a Hrabia Henryk z rozpaczy rzuca się w przepaść. Rewolucja ukazana jest jako siła niszcząca, rewolucjoniści chca się bezwzględnie i krwawo zemścić na arystokratach za lata udręki i wyzysku. Tańczą wokół szubienic postawianych dla arystokratów. Przywódcą rewolucji ( demokratów) jest Pankracy. Jest on także postacią tragiczną, po wygranej walce, nie rzuca się w przepaść ale ginie oślepiony przez Chrystusa. H.Henryk jest skazany na klęskę, wybuja się ponad przeciętność podczas obrony przez atakiem, nie ma żadnych uczuć dla przeciwników jak tylko nienawiść. Pankracy zaś w tłumie czuje się osamotniony, wie że nie wystarczy tylko zamordować arystokratów aby wprowadzić nowy porządek. Pankracy pogardza swoimi towarzyszami, traktuje ich jako bezkształtną masę, zmiana świata dzięki nim jest mało realna.

Cyprian Kamil Norwid
„Bema pamięci żałobny rapsod” Jest to utwór napisany po śmierci generał Józefa Bema. Generał jest tu przedstawiony jako rycerz (zbroja zamiast munduru, miecz zamiast szabli). Cały pogrzeb ma wygląd korowodu, wspominającego zasługi generała. Pojawiają się także elementy z pogrzebu prawosławnego jak płaczki, czy panny żałobne. Ruch i dźwięk to podstawowe cechy obrazu. Mowa tutaj także o celach generała, o tym że walczył w wojnach narodowowyzwoleńczych. Jego idee są bardzo ważne dla narodu. Naród mówi że będzie kontynuował zamierzenia generała i będzie szedł dopóki nie odniesie zwycięstwa – czyli ojczyzna odzyska wolność i niepodległość.

„Coś ty Atenom zrobił Sokratesie” Wiersz napisany został krótko po śmierci Mickiewicza. W wierszu poeta wspomina wielkich ludzi takich jak Sokratesa, Dantego, Kolumba, Kościuszkę i Napoleona którzy mieli bardzo duży wpływ na losu narodu, kultury. Jednak za swa śmiałość i nieprzeciętność, byli spychani na margines społeczny. Często nimi gardzono. Nawet po śmierci, uważano ich za nikogo. Dopiero długi czas po śmierci ich zasługi zyskują miano wielkich i ludzie oddają im chołd. Pod koniec utworu podmiot liryczny zwraca się bezpośrednio do Mickiewicza. Mówi że jego zasługi „inaczej będą głosić” i że dla jego wybitnych dokonań ludzie będą lać „łzy potęgi drugiej”. Będą go cenić i wspominać.

„Fortepian Szopena” – jest hołdem dla kompozytora i pianisty Fryderyka Szopena. Pojawiają się tu trzy wątki: 1 . Historyczny – wyrzucenie fortepianu z pałacu Zamoyskich po zamachu na generała Berga. 2. Wspomnieniowy – wspomnienie umierającego kompozytora. 3. Filozoficzny – dotyczący ocen i wartości sztuki. Utwór zaczyna się opisem ostatnich dni kompozytora i radzącym się o nim micie. Jego muzyka jest tak wspaniała że pozwala umieścić go wśród takich twórców jak Fidiasz,Dawid. Mowa także o sztuce która jest dążeniem do dopełnienia, jest kształtem miłości. Mowa także o odpychaniu sztuki przez współczesnych, stąd słowa „ideał sięgnął bruku”. Każde arcydzieło zostanie docenione przez trzecie pokolenie, które będzie w stanie zrozumieć jego twórczość i dla nich stanie się kimś wielkim.

Jochan Wolfgang Goethe
„Cierpienia młodego Wertera”
Utwór mówi o losach Wertera. Wyjechał on ze wsi, do „rajskiej krainy”. Tam poznaje komisarza, i jego najstarszą córkę – Lotte. Lotta ma już narzeczonego Alberta. Werter zaprzyjaźnia się z Lottą, tak samo Albert, nie czuje w nim rywala. Werter pragnie zdobyć karierę i fortunę wyjeżdżając do miasta. Tam pracuje u znanego senatora. Nie czuje się jednak dobrze, jest przedmiotem drwin i pomówień. Zostaje wyrzucony z balu u znajomego hrabiego. Uświadamia sobie że kocha Lottę, ta jednak w liści informuje go iż wyszła już za mąż. Werter coraz bardziej szuka swego miejsca, jest zagubiony. Postanawia wrócić w pobliże Lotty. Wyznaj jej miłość, ta jednak mówi że jest już żoną Alberta. Werter uświadamia sobie, że nigdy już jej nie będzie miał. Coraz częściej pojawiają się myśli o nie istnieniu, o śmierci. 12 grudnia pisze pożegnalny list, wysyła do Alberta posłańca po pistolety ( pod pretekstem że będą mu potrzebne w podróży) Alberta nie było, Lotta daje pistolety. Jest to dla Wertera symboliczne zgodzenie się z jego śmiercią. Werter popełnia samobójstwo. Komisarz chowa ciało wertera.

George Gordon Byron
„Giaur” Akcja toczy się w opanowanej przez Turków Grecji. Giaur- nieznany nikomu wenecjanin zakochuję się w Leili, jednej z kobiet z haremu Hassana. Leila chce od niego uciec. Hassan jednak przeczuwa zdradę i karze starym zwyczajem utopić Leile w zaszytym worku w morzu. Gdy Giaur czeka nad brzegiem morza, a Leila nie przychodzi – wie co się stało. Zbiera bandę zbójów i podczas wyprawy Hassana po żonę napada na niego i mści się okrutnie. To nie przynosi jednak ulgi. Owładnięty rozterkami i bólem serca wstępuje do klasztoru, gdzie po sześciu latach umiera. Na łoży śmierci wyznaje spowiednikowi swoją straszna historię.


POZYTYWIZM – 1864 (upadek powstania styczniowego) – 1895 (debiut Mł. Pols.)
Maria Konopnicka
„Mendel Gdański” – Mendel jest żydem, wychowuje samotnie wnuka Kubusia. Miejscem akcji jest Warszawa. Jest introligatorem. Jest bardzo zżyty z miastem, tu się urodził. Mówi zegarmistrzowi (głoszącemu prymitywny drobnomieszczański asemityzm) że kocha miasto i uczciwą pracę. Następnego dnia przybiega student, mówi żeby Kubuś nie wychodził do szkoły. Mendel nie rozumie podziału na Polaków i żydów. Z tłumu kroczącego za oknem ktoś rzuca kamień, student zasłania kubusia własną pierśią jednak odłamek szkła rani go. W Mendlu uczucie miłości do miasta umarło, stracił poczócie wspólnoty ze społeczeństwem.

Bolesław Prus
„Powracająca Fala”
Gothlieb Adler jest właścicielem fabryki w której pracują Polacy. Ma syna Ferdynanda, który hula sobie za granicą, zaciąga długi – ojciec aby je spłacić obniża pensje robotnikom. Zwalnia też lekarza z zakładu. Pastor Bome przestrzega Gothlieba że to zło kiedyś do niego wróci. Pewnego dnia Kazimierz Gocławski zasypia nad maszyną ( z wycieńczenia) i miażdży sobie rękę. Wykrwawia się na śmierć. Sędzi gminny mówi całą prawdę co myśli o Ferdynandzie. Pojedynkują się. Ferdynand ginie. Zrozpaczony ojciec podpala fabrykę i sam w niej ginie.

„Lalka”
Akcja : 1 rok w Wa-wie. Dzięki pamiętnikom akcja przenosi się w różne miejsca. Losy Stanisława. Gdy miał 20 lat pracował w lokalu Hopfera, uczył się. Brał udział w powstaniu stycz. Za co został skazany na sybir.. W 1870 wraca do Warszawy, dzięki pomocy Rzeckiego zaczyna pracę u Minclowej ( Wdowy). Po roku żeni się z nią, a gdy ona umiera odziedzicza majatek. Wyjechał za granice i zbił fortunę na wojnie Ros- Tur. Handel bronią. Sklep podczas jego nieobecności prowadzi Rzecki (jest romantykiem, prowadzi pamiętniki, mieszka sam) Wokulski jest pozytywistą, umie robić interesy, pomnażać fortunę. Zmienia się gdy w teatrze ujrzał Izabelę Łęcką. Od tej chwili zaczyna zabiegać o jej rękę. Jej ojciec ma coraz większe długi (upadająca arystokracja), myśli dobrze o Stanisławie gdyż może to poprawić jego warunki. Zawiązuje (S.W) spółkę chandlu ze wschodem gdzie czyni Tomasza dowodzącym. Wokulski bywa w salonach, brata się z arystokracją, pomaga Tomaszowi wychodzić z długów. Kupuje jego kamienicę po zawyżonej cenie. Izabela bawi się jego uczuciami, wyjeżdza do paryża i tam uzmysławia sobie że „to jego pieniądze były ważniejsze niż on sam” .List od prezesowej, sprawia że wraca on do „potrzebującej izabeli”. Stanisław poznaję p. Stawską (lubił ją Rzecki), podoba mu się ale uczucie do Izabeli jest większe. Jest zagubiony, próbuje popełnić samobójstwo (ratuje go kolejarz Wysocki) Popada w apatię i wyjeżdża do Moskwy. Nie wiemy co się z nim dokładnie stało. Do Rzeckiego dochodzą słuchy że wyjechał do Ameryki, bądź kupował dynamit od górników i wysadził się w ruinach zamku w zasławiu. Autor każe nam się domyślac co się z nim stało. Jedno jest pewne że musiał zginąć w tajemniczych okolicznościach.

Prus ukazał obraz społeczeństwa polskiego pod koniec XIX w. Najważniejszą jednostką staje się pieniądz.

Eliza Orzeszowa
„Nad Niemnem” – symbolika mogił. Mogiła Jana i Cecyli, ludzi którzy byli bardzo oddani pracy, praca stawała się dla niech najważniejsza. Dzięki niej przekształcili dziką puszczę w piękną osadę, osłonioną polami. Dochowali się potomstwa. Pracujący uczciwie ludzie przedstawieni zostali jako szczęśliwi gdyż dorobili się majątku, przedstawieni są niczym półbogowie, herosi.
Mogiła powstańców z 1863 roku symbolizuje kult solidaryzmu klasowego. Mowa tutaj że gdy dochodzi do jakiegoś wielkiego czyn, przedsięwzięcia jakim jest powstanie lud potrafi się zjednoczyć. Uczestniczą w nim wszyscy, nie zważając na różnice klasowe (chłopi, szlachta) gdyż chodzi o wartość ważną dla obydwojga najważniejszą – wolność. W mogile spoczywają Andrzej Korczyński (Przedstawiciel dworu czyli panów) oraz Jerzy Bohatyrowicz (przedstawiciel zaścianka, zubożałej szlachty i chłopstwa)


MŁODA POLSKA – 1895 – 1918 (odzyskanie niepodległości)
Stefan Żeromski
„Ludzie bezdomni”
Doktor Judym będąc w Paryżu przechadza się po muzeum (Ogląda Wenus z milo i obraz Rybak). Poznaje 4 polki . Następnego dnia wyjeżdżają do Polski. Rok później odwiedza brata pracującego w stalowni i siostre w fabryce cygar. Widzi straszne warunki w jakich ludzie pracują. W rozmowie z bratem wspomina swoją młodość (bity i poniżany, ucieka). W Warszawie wygłasza referat na temat Higieny. Oskarża lekarzy że leczą bogatych i nie doszukują się skutków choroby. Judym odchodzi w smutku, zastanawia się na swoim życiem. Otwiera darmowy gabinet dla biednych, lecz przez pół roku nikt do niego nie przychodzi. Postanawia objąć pracę u Węglichowskiego w Cisach. Spotyka tam panny poznane w Paryżu. W środku sezonu ma pełne ręce roboty, wieczorami zaś prowadzi życie towarzyskie. Organizuje szpital dla biednych na co źle patrzą dyrektorzy. Wykrywa wśród biednych przypadki malarii. Źródłem są stawy rybne obok strumienia wody pitnej. Podczas dorocznej wizyty komisji, mówi o tym że należy osuszyć stawy, lub powiadomić ludzi o szkodliwym działaniu oparów. Dyrektorzy zaczynają go niszczyć. Pewnego dnia w drodze do pacjentów spotyka Joannę i wyznaje jej miłość , prosi o rękę ta jednak się nie zgadza. Dyrektor postanawia oczyścić stawy, wrzucając szlam do rzeki. Judym się z tym nie zgadza i wybucha nazywając go starym osłem i wrzucając do rzeki. Zostaje zwolniony. Rozstaje się z Joanną. Wyjeżdża do Warszawy jednak na stacji przesiadkowej spotyka Korzeckiego, razem jadą do Sosnowca gdzie Judym przyjmuje posadę lekarza przy kopalni. Judym jest wstrząśnięty warunkami w kopalni. Do Judyma przyjeżdża Joanna jednak odrzuca jej uczucie gdyż boi się że nie mógł by się całkowicie poświęcić pomocy ludzi.

„Siłaczka” Młody lekarz Paweł Obarecki przyjeżdża do miasta aby leczyć ludzi. Widzi że tamtejsi lekarze to oszuści. Sam kupuje apteczkę i zaczyna leczyć ludzi. Spotyka się ze złem, są mu wybijane szyby, posądza się go o kontakty z siłami nieczystymi. Staje się obojętny i taki jak wszyscy, uległ wpływowi miasta. Pewnego razu zostaje wezwany do wsi w której jest umierająca kobieta. Odkrywa w niej Stasię Bozowską, dawną miłość z lat studenckich. Poświęciła ona uczucie aby pomagać ludziom. Paweł wysyła chłopa do Obrzydłówka po lekarstwa. Ten jednak zabładził. Sam wyrusza po medykamenty. Stasia umiera. Czuje rozpacz i nie wie co robić dalej. Nie wrócił jednak do ideałów z lat studiów. Nie potrafi pójść droga Stasi i służyć ludziom.
W utworze tym Żeromski krytykuje postawy pozytywistyczne które są piękne ale niemożliwe do zrealizowania bez zaangażowania całego społeczeństwa. Stasia wygrała moralnie – zyskała sobie miłość najbliższych. Paweł Obarecki – tyje i uzbierał „worek pieniędzy uczciwie zarobionych”

„Doktor Piotr” Dominik Cedzyna szlachcic po stracie majątku pracuje u Bijakowskiego (imponuje mu to). Dominik wspomina dawne czasy. Ma syna na którego naukę ciężko pracuje. Pewnego dnia syn Piotr go odwiedza. Przegląda na polecenie ojca rachunki Bijakowskiego i dowiaduje się że aby mógł się uczyć ojciec zmniejszył pensje robotnikom Bijakowskiego. Oburzony młodzieniec wyjeżdża do Angli aby odpracowac długi robotników. Dominik zostaje sam w bólu i rozpaczy.
Utwór mówi że mimo upadku powstania, szlachta nie zauważa zmian, dalej działa nieetycznie i źle. Traktuje robotników jako beznadziejną masę i wyzyskuje ich. Jego syn Piotr nie zgadza się z tym, uważa że wyzysk to zło.

„Rozdziobią nas kruki, wrony ...” Powstaniec Szymon Winyrych wiezie powstańcom broń, wpada na moskali, próbuje im uciec lecz ci doganiają go i brutalnie mordują. Rano zjawiają się kruki i wrony które przegania chłop. Chłop zdziera z powstańca buty i ubranie, w drodze do domu chłop dziękuje Bogu za te dary. Po południu wraca i obdziera konia ze skóry. Zwłoki powstańca wrzuca do dołu po kartoflach. Nad ciałem drugiego konia ze złamaną noga pojawiają się kruki i wrony. Utwór ten tłumaczy dlaczego powstanie upadło. Impresjonizm ; opis przyrody oraz klimat trasy przez którą podrużuje Winyrych, Naturalizm : opis śmierci Winyrycha (dokładność i brutalność mordujących Moskali) , zachowanie się rannego konia na widok Wron i kruków, zachowanie się chłopa jak hiena czyhająca na dary rannego.
Symbolizm : dostrzegamy chłopa rabującego powstańca i konia obdzieranego za skóry, symbolizuje to postawę społeczeństwa i nadejście ciemnych czasów dla Polski.


Josef Conrad
„Lord Jim”
Jim był wychowywany przez pastora. Marzył o przygodach. Zaciąga się jako I of. Na Patnę. Podczas burzy ulega on awarii i może zatonąć. Jim tchórzy wskakując do łodzi ratunkowej i pozostawiając na statku pielgrzymów. Jego załoga i on stają przed sądem. Wyrok – odebranie uprawnień. Jim tuła się po portach chcąc odkupić swoją winę. Gdy otrzymuje od Steina propozycję wyjazdu do egzotycznego kraju – traktuje to jako szansę. Na wyspie znajduje przyjaciół (Dormian – król wioski) miłośc Jewel. Wieść o tym kraju dochodzi do białych rzezimieszków którym przewodził Brown. Łupi kraj i oszukuje Jima (że jest nieszczęsliwy). Jim chcąc go ocalić wykorzystuje zaufanie tubylców. Osiągnął spokój sumienia. Jednak w wyniku zdrady ginie wielu tubylców. Jim jest świagom swojej winy, udaje się do wodza a ten w złości zabija go.

Stanisław Wyspiański
„Wesele” Wesele odbywało się miedzy Jucjanem Rydlem a Jadwigą Mikołajczykówną. Uczestnikom wesela pojawiają się zjawy obrazujące ich wewnętrzne przekonania.
Chochoł – (Isi, córce gospodarza) ukazjue się na prośbę gości, Isia się go nie boi gdyż wierzy w świat fantazji i baśni. Jego spotkanie z Isią to przejście z planu realistycznego do planu fantastycznego.
Stańczyk –(dziennikarz) jest sumieniem bohatera, od tej sceny zaczyna się dramat politycznonarodowy. Jego dowcip sławili pisarze16 wieku. Był wielkim mędrcem, nie bał się krytyki. W rozmowie Dziennikarz mówi, że jest rozdarty wewnętrznie, z powodu roli jaką pełni w krakowskim „Czasie” . Zdaje sobie sprawę że nie mówi narodowi prawdy, usypia go.
Ryczerz – (Poeta) kojarzy się z Zawiszą Czarnym. Symbol męstwa i honoru. Ukazuje w poecie i przedstawia jego bezwartościowość w czasach gdy naród patrzebuje poezji nawołującej do zbrojnego powstania. Rycerz pragnie uczynić poetę silnym i mocnym. Wizja zjawy uśwaidami poecie że nie był on tym kim powinien być.
Hetman - (Dziad) Przedstawiona zjawa to Jakub Szela. Pokazuje że porozumienie ze szlachtą jest niemożliwe, zbyt silne są bowiem żale i niechęci. Utwór ten zjawia się aby przerwać sielankę chłopsko-pańskiego pojednania.
Wernychora – półlegendarny kozak, przybywa do dworu, goszczony winem, rozmawia z gospodarzem. Przybycie Wernychory to zapowiedz odrodzenia Polski, a odzyskanie niepodległości ma się odbyć drogą powstania ogólnonarodowego. Wernychora na przywódcę powstania wybiera Gospodarza gdzyż on dostrzega wady inteligencji i dostrzego chłopstwa. Pozostawia mu 3 polecenia, których wykonania ma dopilnować gospodarz. Ten jednak nie potrafi odpowiedzialnie pokierować ludzmi.

Leopold Staff
„Kowal” – wiersz przedstawia kowala, silnego i dużego mężczyznę który ciężko pracuje, kując żelazo. Staff przeciwstawia się słabości i bezczynności. Głosi kult siły (Nietzche). Mówi że każdy z nas powinien pracować nad sobą.
Drogocenne kruszce – cechy ludzkie, Młot – kłucie charakteru doświadczenie życiowe, Kowal – symbol siły.

„Deszcz jesienny” wiersz ten przedstawia, dekadencki pesymistyczne nastroje. Tłem jest przyroda. Na świat patrzymy przez zamazane szyby (od padającego deszczu) – atmosferę przygnębienia robią także efekty muzyczne – uderzenia kropel wody w szyby. Wiersz składa się z trzech części. 1. Ukazuje się ponury nastrój, zjawy odchodzą w dal. Są to marzenia które nigdy nie zostaną spełnione. 2. Jest to wizja pogrzebu opuszczenia. Poeta wychodzi z kręgu własnych cierpień i zauważa cierpienia innych. 3. Jest to wizja ogrodu do którego wszedł szatan i poczynił spustoszenie zmieniając go w pustynię. Obraz wiersza jest bardzo plastyczny, elementy muzyczne – o szybę deszcz dzwoni, wyrazy dźwiękonaśladowcze szklany, dzwoni. Określenia kolorystyczne szarość , mgła.

Jan Kasprowicz
„W chałupie” – wiersz przedstawia bardzo dokładnie obraz chaty chłopskiej i jego wnętrza (stłuczona szyba, wyszczerbione doniczki, stary stół) Jest to typowy utwór naturalistyczny. Wiersz kończy opis dwóch kobiet. 1. bardzo stara- była kiedyś piękna, ale ciężka praca i życie zmarnowały ja. 2. Młodziutka 16 latka.

„Z chałupy” jest to cykl sonetów przdstawiający, obraz polskiej ubogiej wsi. Opis przedstawiony bardzo naturalistycznie.
Sonet 1 – przedstawia ogólny obraz biednej wsi, żywi nadzieje na lepsza przyszłość.
Sonet 15 – Ukazuje los biednej wdowy, jej córki poszły na służbę, ona sama żebrze od wsi do wsi. Pewnego dnia zamarza na dworze.
Sonet 19 – Jest to historia mężczyzny który zachorował. Gdy leczenie domowe nie pomagało rodzina wezwała księdza. Ten dziwi się czemu nie ma przy chorym lekarza. Okazuje się że lekarz leczy tylko bogatych ludzi.
Sonet 39 – Opowiada losy chłopca, żyje w nędzy. Dziecko zawsze chce się uczyć. Nie przejmuje się że ludzie się z niego śmieją (pastuch z książką ). Gdy chłopiec dorósł wyjechał do stolicy uczyć się dalej. Finał jest dramatyczny, gdyż umiera na suchoty.

Poeta przedstawia wszystko takie jaki jest (Naturalizm). Maja charakter auto biograficzny, poeta wywodzi się ze wsi.

„Krzak dzikiej róży”
Sonet 1 – przedstawia krajobraz Tatr, uśpiony i cichy, dominują barwy szare i smutne,
Sonet 2 – świat zaczyna ożywać, pojawia się wiatr, słychać szum drzew, potoki.
Sonet 3 – Opisywana przyroda tętni życiem, widzimy zwierzęta – kozice górskie
Sonet 4 – Przyroda uspokaja się, obraz staje się spokojny, przygotowuje się do snu. Zapada cichy wieczór.

Sonet III i IV kończą się opisem róży kurczowo trzymającej się skał i gnijącej limby. Występuje impresjonizm : gra barw w różnych porach dnia, zmieniająca się przyroda. Opowiada też o hidtorii dwóch bytów : róży i limby, młodości i starości, życia i śmierci.

„Dies Irae” czyli dzień gniewu. Jest to wizja sądu ostatecznego. Utwór przedstawia ludzkośc przestraszoną co się dzieje. Ziemia się rozstępuje i wyrasta las krzyży. Morza zamieniają się w krew. Autor pyta się Boga , czemu stworzył pierworodnego z grzechem. Bóg spogląda spokojnie, niewzruszony sądzi o orzeka karę, mimo że to on stworzył dobra i zło.
Prometeizm : Kasprowicz podobnie jak Konrad z 3 cz Dziadów, buntuje się, że nie zajmuje się światem narażając go na zło.
Katastrofizm : to przekonanie że świat zmierza ku zniszczeniu, unicestwieniu a ludzie są skazani na męki i śmierć.
Ekspresjonizm : W hymnach znajdujemy bunt przeciw złu, krytykę rzeczywistości a wszystko to przez jednego człowieka. Obrazy w hymnach są obrazem duszy poety. mają charakter alegoryczny, liczne symbole (krzyż, grób, szatan) sugerują koniec świata i unicestwienie.

Kazimierz Przerwa-Tetmajer
„Koniec wieku XIX” – uznano ten utwór za manifest ideowy końca XIX wieku, gdyż przedstawia sylwetkę duchową społeczeństwa. Bohater jest zniechęcony do życia, szuka jego sensu, nie potrafi się bronić. Utwór przedstawia rozczarowanie do idei pozytywistycznych, bezcelowość wszystkich dociekań badawczych, niemożność pełnego korzystania z radości życia, poczucie niedorzeczności istnienia ludzkiego bytu, utrata wiary w boga.
Każda propozycja spotyka się z negatywną oceną, bierną postawą człowieka, który jest przekonany o bezskuteczności swoich działań. Bierność i strach od których nie można się uwolnić powoduje że filozofia traci sens.

„Hymn do Nirvany” – utwór jest tęsknotą do nirvany, unicestwienia. Przypomina modlitwę „Ojcze nasz”. Prosi aby Nirvana uwolniła nas od smutków i bólu istnienia. Życie zostało określone jako wszystko co najgorsze, cierpienia i męki wobec których bohater jest bezsiny. Nirwana – oderwanie się od rzczywistości, kojarzy się jako kobieta- koachnaka.

„Evviva l’arte” Niech żyje sztuka. Nawiązanie do Horacego, mówi że poezja jest najważniejszą cechą. Poeci są na miejscu zaraz po Bogu. Niedoceniani za życia, poniżani, zyskują sławę dopiero po śmierci. W czasach gdy wszyscy gonią za pieniądzem poeci są nędzarzami. Autor nazywa to puste mieszczaństwo „nędznym filistrów narodem”. Porównanie orła ze złamanym skrzydłami. Na duchu podtrzymuje poetów myśl że zostali obdarzeni darem od boga.

„Melodia Mgieł nocnych” jest przykładem impresjonistycznego nocnego pejzażu górskiego, krajobraz zmienia się jak w tańcu, w kotlinie migoczą uśpione stawy, szum limb i szmer potoków kołysze góry do snu. Spadające gwiazdy tworzą aureolę niepowtarzalnego wyroku. Autor pragnie oderwac się od rzeczywistości i scalić z ta przyrodą. Wielbi naturę.

„Widok ze Świnicy do Doliny Wierchcichej” – obraz Tatr za dnia. Autor jest zadumany, ma refleksje na temat życia.

DWUDZIESTOLECIE MIĘDZYWOJENNE – 1918 -1945
Stefan Żeromski
„Przedwiośnie” Baku na morzem kaspijskim.
„Szklane domy” Cezary baryka uczy się. Sewerym Baryka zostaje powołany do wojska. Cezary poznaje rewolucję,sprzeciwia się matce. Gdy zaczyna brakować jedzenia poznaje prawdę o rewolucji. Razem z matką czekają na powrót ojca. Spotykają baronową z córkami której Matka Cezarego udziela schronienia. Podczas przeszukania baronowa z córkami zostaje zabrana a Cezary z matką aresztowani i skazani na ciężkie roboty. Matka Umiera ( pogrzeb matki – zerwany pierścień) Cezary pracuje przy zakopywaniu zwłok – tam odnajduje go ojciec i opowiada mu o szklanych domach, razem jadą do Polski. Ojciec umiera w czasie podróży.
„Nawłoć” W Warszawie Cezary mieszka u Szymona Gajowca, przyjaciela rodziny. Studiuje medycynę, na wieść o wojnie polsko-radzieckiej zaciąga się do armii i poznaje Hipolita, któremu ratuje życie. Hipolit zaprasza go do Nawłoci (dworek arystokracji). Poznaje Karolinę,Laurę,Wandę Wanda otrówa Karolinę z zazdrości. Cezary nic sobie jednak z tego nie robi. Postanawia wyjechać do Chłodka – ubogiego folwarku. Obserwuje tam nędzne życie chłopów. Wraca do Warszawy.
„Wiatr od wschodu” Cezary kontynuuje studia. Pomaga Gajowcowi zbierać materiały o Polsce do jego książki. Uczestniczy w zebraniach dotyczących władzy w państwie. Poznaje Komunistę Lulka. Zaprzyjaźniają się. Dostaje list od Laury że wyszła za mąż. Pod wpływem listu przyłącza się do manifestacji robotników, zorganizowanej przez Lulka. Ostatnia scena przedstawia Cezarego na czele tłumów idących w stronę żołnierzy mających powstrzymać rewolucję.

Zofia Nałkowska
„Granica” Zenon Ziembiewicz był synem zubożałej rodziny szlacheckiej. Podczas nauki w Gimnazjum poznaje Elżbietę. Zenon darzy ją uczuciem, ta jednak nie odwzajemnia tego uczucia. Kilka lat później w Boleborzy Zenon poznaje Justynę Bogutównę, jest córką kucharki w domu Ziembiewiczów. Nawiązuje z nią romans. Chce kontynuować naukę w za granica ale rodzice nie mają kasy. Podejmuje prace u Czechlińskiego, pisze dla niego artykuły. Przed wyjazdem odnawia znajomość z Elżbietą, która wyrosła na mądrą kobietę. Ich uczucie się zacieśnia. Po powrocie z zagranicy, spotyka w mieście Justynę (rozpacza po śmierci matki) bierze ją do hotelu i romans odżywa. Czechliński mianuje go redaktorem gazety. Zaręcza się z Elżbietą. Chce zerwać znajomość z Justyną, ale ta mówi mu że jest w ciąży, ten daje jej kase na aborcje. Wszystko mówi Elżbiecie, ta nie chce za niego wyjść ale ostatecznie się godzi. Zenon zostaje prezydentem miasta. Elżbieta pomaga Justynie – znajduje jej pracę. Zenon i Elżbieta biorą ślub. Zenon staje się taki jak ludzi z którymi przebywa (poluje, spotyka się z ważnymi ludźmi). Jako prezydent buduje domy dla robotników i park zabaw, jednak fundusze na te cele zostają cofnięte. Inicjatywy Zenona stają się nierealne, ulega innym. Staje się nerwowy i nie zgadza się z innymi. Justyna myśli coraz częściej o zabitym dziecku. W mieście zamknięta fabryka powoduje manifest robotników, policja strzela do tłumu. Cała wina spada na Zenona. W tym samym czasie Justyna próbuje się zabić, gdy jej się to nie udaje, mści się na Zenonie oblewając go kwas. Ten traci wzrok i popełnia samobójstwo.

Witold Gombrowicz
„Ferdydurke” 1. Szkoła : Młodzież jest zdziecinniała przez profesorów, do głowy tłuczone im są wykłady z przestarzałych książek. Nie mają swojego zdania, nie mogą dyskutować. „Kochamy J.Słowackiego i zachwycamy się jego poezją, gdyż Słowacki wielkim poetą był” Upupianie – traktowanie jako dzieci.

2. Postępowe mieszczaństwo. W tym domu zamieszkał Józio na stancji. Jest to rodzina młodziaków,którzy uwielbiają nową epokę i są „cały czas” nowocześni. Józio postanawia uknuć intrygę. Zwabia p.Pimke i Kopyrdę (którym się podobała Zuta, córka państwa młodziaków) do sypialni Zuty w nocy. Józio ogłasza krzykiem że w domu są złodzieje. Rodzice Zuty wchodzą do sypialni i rozpada się ich cała nowoczesność. Matka np. oburza się jak tradycyjna kobieta. Wtrącenie w formę ma się odbyć za pomocą „łydki” symbolu sportu, erotyzmu, i tężyzny fizycznej.

3. Konserwatywna szlachta. W tym epizodzie rewolucję wywoła Miętus, który chce się pobratać z Walkiem (parobkiem). Widać tu różnice klasowe między szlachtą a służącymi. Szlachta czerpie swoja dume z gnębienia służących. Miętus sprawia że Walek może go „walnąć w gębę”. Cała sytuacja w dworku się zmienia, służba gani szlachtę a Józio ucieka z córką gospodarza popadając w kolejną formę „miłości”.

Utwór mówi że w świecie są przybrane pewne formy do których musimy się dostosować jeżeli chcemy być zrozumiali przez innych. Z kolei wszystkie maski społeczne, zachowania, określane sa mianem „gęby”. Gębę przyprawia człowiekowi drugi człowiek lub społeczeństwo.

Franz Kafka
„Proces” Urzędnik Józef K, aresztowany ale chodzi wolno. Wezwanie do sądu gdzie wszyscy przysięgli do funkcjonariusze. Ucieka z tamtąd. Po tygodniu wraca, spotyka żonę woźniego która romansuje ze studentem prawa. Spotyka woźnego, widok czekających oskarźonych na korytarzy powoduje że mdleje. Wyprowadzają go na świeże pow. Pewnego dnia przyjeżdza do niego wuj Karol, który poleca mu adwokata. Widząc bezczynność adwokata, Józef K. Bierze sprawy w swoje ręce. Za namową klienta udaje się do malarza. (opowieść o 3 rodzajach uniewinnienia) . Za poleceniem dyrektora udaje się do katedry, gdzei wysłuchuje opowieści kapelana wojskowego „o wieśniaku i odźwiernym) Interpretacja dowodzi że kłamstwo jest podstawa świata. W przeddzień 31 urodzin przyszło dwoje ludzi do jego domu, zaprowadzili go do kamieniołomów a następnie zabili. Nie bronił się.
Powieść absurdu (niewiadomo za co aresztowany, aresztowany ale chodzi wolno, biblioteki sądow na strychu, przysięgli funkcjonariusze)
Problematyka + rzeczywistość : mowa o totalitaryźmie, dyktaturze. Jedna wielka machina może z łatwością pochłonąć człowieka.
Znaczenie tytułu – Proces – prawo jest w utworze nieomylne. O procesie mówimy gdy mamy niezbite dowody i mówimy o skazaniu.

Michał Bułchakow
„Mistrz I Małgorzata”

Bolesław Leśmian
„Dusiołek” jest to gawęda o chłopie wędrującym wraz z wołem i szkapą. Zasypia pod drzewem i pojawia się obrzydliwy stwór zaczyna go dusić we śnie. Chłop się budzi, z pretensjami zwraca się do boga czemu mu nie pomogły. Następnie do Boga „nie dość Ci, żeś potworzył mnie, szkapę i wołka, jeszcze musiałeś takiego zmajstrować Dusiołka” Jest to pretensja do Boga że stworzył zło, na które człowiek jest nieustannie narażony i z którym musi samotnie walczyć.

„W malinowym chruśniaku” Jest to cykl erotyków rozpoczynający się tym samym tytułem. Utwór mówi o spotkaniu z dziewczyną, zbieraniu malin, które stały się swoistym zbliżeniem a maliny podawane chłopcu – pieszczotą. Przedstawione opisy przyrody działają na zmysły, pobudzają wzrok, słuch i dotyk. Niektóre elementy natury które można zaobserwować tylko zbliska.

Władysław Broniewski
„Bagnet na broń” Wiersz ma charakter patriotyczny opisuje nasz kraj jako dom. A najeźców jako wrogą siłe, złą armię której należy się przeciwstawić. Pada hasło „baget na broń” pada rozkaz który staje się czynem , najważniejszym. Inne muszą mu ustąpić. Autor wie że ludzie którzy byli prześladowani niechętnie staną do obrony jednak radzi aby zapomnieć o tym i razem bronic ojczyzny. Poeta w wierszu ma prowadzić ludzi , mówi o walce narodowej przeciw złu, stanowi duchowego przywódcę przeciw złu, stanowi duchowego przywódcę narodu który gdzi się na połączenie twórczości z uczestnictwem w losach kraju.

Bruno Schulz
„Sklepy Cynamonowe”
Jednego z zimowych wieczorów bohater z rodzicami jedzie do teatru. Okazuje się że ojciec zapomniał pieniędzy. Wysyła bohatera do domu po pieniądze. Bohater w czasie drogi zbacza z niej, gdyz chce zwiedzić sklepy cynamonowe, jednak do nich nie trafia. Wstępuje do gmachu gimnazjum i przypomina sobienadobowiązkowe lekcje rysunków. Przypomnia mu się też skrzydło dyrektorskie, po wyjściu z budynku wsiada do dorożki i jedzie w nieznajome. Poza miastem spotyka grupę wędrowców, tego uczucia szczęścia nie burzy nawet zmieniający się koń w drobnego drewnianego konika. Wyrazem szczęscia jest bieg do miasta i spotkanie innych szczęsliwych ludzi.
Wędrówka w sklepach cynamonowych oznacza poddanie się pokusie, wyrwanie się spod kontroli i opieki rodziców zwłaszcz ojca. Sklepy cynamonowe sa celem którego bohater opowiadania nie osiągnął. Sprzedawano w nich wiele ciekawych rzeczy zakazanych ksiązek , przedmiotow, te niezwykłe sklepy są przedmiotem marzeń bohatera i jego oczekiwań i tęsknoty. Rzeczy zakazanych i osobliwych tego co niosiągalne i kuszące.

WOJNA I OKUPACJA WSPÓŁCZESNOŚĆ
Tadeusz Różewicz
„Ocalony” Wiersz zaczyna się „Mam dwadzieścia cztery lata, ocalałem, prowadzony na rzeź” Mowa w tym wierszu o ocaleniu pozornym, gdyż poeta przeżył wojnę ale obrazy które widział i zdarzenia bardzo zdruzgotały jego psychikę. Nie może odróżnić dobra od zła, człowieka od zwierzęcia. Pojęcia takie jak filozofia, religia, etyka straciły znaczenie w oczach poety. Jest to wiersz zaliczany do poetyki ściśniętego gardła.

Czesław Miłosz
„Camp di fiori”
Zagłada getta warszawskiego na placu Krasińskich, przy zabawach na karuzeli. Spalenie Gordana Bruna, w 1600 roku za poparcie dzieła kopernika na placu rzymskim.

Władysław Broniewski
„Żołnierz Polski”
Wiersz ten jest wyrazem przygnębienia. Mamy tu obraz żołnierza polskiego idącego do niemieckiej niewoli. Żołnierz idzie ze spuszczoną głową. Mówi też że armia polska została zniszczona w pierwszych dniach wojny, że Polska jest bezbronna. Nawet przyroda współczuje przegranym, brzoza-płaczka „smutno szumi” nad tułaczym losem bezdomnego żołnierza.

Władysław Broniewski
„Ballady i romanse”
Bohaterką jest ruda Rawka, żydówka, biega po gruzach, nie wie co się wokół niej dzieje . Jej matkę zabito a ojciec w Majdanku. Mijający ludzie litują się nad dziewczyną „chłop da grosik, baba też da cosik”. Każą jej uciekać. Pojawia się także bolejący pan Jezus, oboje są nadzy. Esesmani mianuja się sędziami. „Za to żeście nadzy, za to żeście winni oboje żeście umrzeć powinni. Jest to porównanie do Ballad i Romansów Mickiewicza.

„Bagnet na Broń” Wezwanie do obrony ojczyzny, do przeciwstawieniu się najazdowi okupanta.

Kamil Krzysztof Baczyński
„Z głową na karabinie” Mowa tu o dwóch światach : dziecinnym i teraźniejszym. Dziecinny świat był spokojny, sielankowy, świat arkadii i szczęścia, życie płynęło bardzo wolno. Świat teraźniejszy to świat zniszczony przez wojnę, zło, ludzie sa bezradni. Czas : przeszły – młodość , teraźniejszy – wojna.

Zofia Nałkowska
„Medaliony”
Po II wojnie światowej działała w komisji do badań zbrodni hitlerowskich. Z zeznań ludzi i ofiar obozów powstał cykl 8 opowiadań „Medaliony” Jest to proza dokumentalna. Akcja toczy się w Polskich miastach (Gdańsk, Warszawa). Tytuł został zaczerpnięty z fotografi nagrobkowych i jest swoistym pamiętnikiem. Motto książki „ludzie ludziom zgotowali ten los”
„Profesor Spanner” – obraz labolatorium i profesora który nie widzi nic złego w wytwarzaniu mydła z ludzi.
„Przy torze kolejowym” – rozładowywanie pociągów z więźniami, kobieta zostaje postrzelona, nikt jej nie chce pomóc, w końcu ktoś strzela w nią aby jej ulżyć.
„Człowiek jest mocny” – opowiada o sposobie duszenia żydów za pomocą spalin w specjalnych ciężarówkach.

Tadeusz Borowski
„Pożegnanie z Marią” Przedstawia rzeczywistość okupowanej Warszawy. Mówi że ludzie muszą kraść, spekulować, oszukiwać, kombinować aby przeżyć. Przeżyć można tylko kosztem innych, w obozie panują specjalne prawa „kto ma żarcie, ten ma siłę”. Głód jest dopiero wtedy prawdziwy, gdy na drugiego człowieka patrzysz jak na obiekt do zjedzenia. Stary żyd Becker mówi, że powiesił swojego syna bo ukradł chleb. „Najważniejszy jest instynkt przetrwania który zabije nawet instynkt macierzyński” Młoda kobieta ucieka przed dzieckiem mówiąc że to nie jej – matki z dziećmi od razu szły do gazu. Np. Ludzie palący zwłoki w krematoriach wymyślili sobie zabawę, że ciała zmarłych to kłody drewna.

Gustaw Herling-Grudziński
„Inny świat”
Opowiada o obozie sowieckim do którego trafił grudziński za próbę przedostania się na zachód. Obraz przedstawia wstrząsający klimat sowieckich łagrów. Książka próbuje opisać system niszczenia człowieka. Wśród więźniów pozostaje jedynie strach i instynkt samozachowawczy. Utwór mówi, że nawet w takich nieludzkich warunkach człowiek musi zachować godność i człowieczeństwo.
„Ręka w ogniu” – Kostylew aresztowany za czytanie francuskich książek, próbuje zachować resztkę godności i nie pracować dla okupanta. Przypala sobie rękę, ginie oblany wrzątkiem.
„Kozak Pamfiłow” – aresztowany za posiadanie ziemi, marzy o spotkaniu z synem, który walczy na froncie. Pewnego dnia jego armie przegrywa, a on sam trafia do obozu za to że stchórzyli przed Finami. Ojciec z synem są razem – odżywają uczucia rodzinne.
„Zabójca Stalina” – wielki urzędnik ucztował ze znajomym. Strzelił w obraz. Pokłócił się z przyjacielem, tamten zgłosił fakt strzału na milicję. Został aresztowany i osadzony za zabójstwo „obrazu”.
„Upadek Paryża” – Rzym. Grudzińskiego odnalazł znajomy z Jercewa – Jędriej. Idą na wino. Jędriej opowiada historię swojego życia, mówi że wydał 4 Rosjan żeby nie iść pracować w lesie (wyrąb lasu). Prosi o jedno słowo „rozumiem” od Grudzińskiego. Ten jednak się z tym nie godzi. Jędriej ucieka.
Grudziński wyszedł z iskierką nadziei, której Borowski z Oświęcimia nie wyniósł.

Andrzej Szczypiorski
„Początek”
Tytuł Początek że np. uczono i wpajano małym żydowskim dzieciom nowe dane personalne. Najłatwiej przychodziło to dzieciom. Aby uchronić je od zagłady. „Początek” zycia także dla żydów, który zamknięci w getcie musieli się dostosować do warunków tam panujących i praw rządzących w getcie. Początek w znaczeniu Totalitaryzmu, Faszyzmu, Komunizmu.
Łańcuchy ludzi dobrej woli : Irma Siederman -> Bronek Bultman -> Dorożkarz -> Doktor Korda -> Pawełek Kryński -> Kolejarz Filipek -> Jochan Muller -> Sturmfuhrer

Adwokat Fichtelbaum -> sędzia Romnicki -> Wiktor Suchowiak -> Piękny Lolo -> matka Pawełka Kryńskiego -> Sędzia Romnicki -> Siostra Weronika.

Albert Camus
„Dżuma”
Bernard Rieux – od początku oddany pomocy ludziom. Pomaga wszystkim którzy tego potrzebują. Działa dla dobra ludzkości. Najważniejsza dla niego jest praca jest lekarzem i musi pomagać. Jest niczym Syzyf.
Jean Tarrou – syn sędziego który „domagał się kary śmierci dla więźnia” to wydarzenie wstrząsnęło nim za młodu i uciekł z domu. W swoim życiu jeszcze wiele razy spotkał się z biedą i nędzą. Jako pierwszy organizuje oddziały do walki z dżumą gdyż mówi, „każdy nosi w sobie dżumę, nikt boweim, nikt na świecie nie jest od niej wolny”
Ojciec Paneloux – jezuita który wygłasza kazania.
Że dżuma jest karą za grzechy, że jesteśmy winni grzechów.
Że dżuma jest próbą dla nas wszystkich, jest to zło z którym musimy walczyć.
Zmienia zdanie gdy widzi umierające małe dziecko.
Sam odmawia przyjazdu lekarza, umiera na dżumę z krzyżem w rękach.
Rambert – dziennikarz, jest w tym mieście aby przeprowadzić ankietę. Gdy wybuch epidemia dżumy próbuje się wydostać z miasta za wszelką cenę (kontaktuje się z Cottardem) w Paryżu zostawił narzeczoną i teraz jest samotny. Jednak przełamuje się, zmienia postawę i zaczyna pomagać w kordonach sanitarnych. Przechodzi metamorfozę.

Cottard – jedyna osoba która cieszy się z epidemii, Robi brudne interesy, ściga go policja. Dżuma uniemożliwia policji normalne działanie przez co Cottard może chodzić wolno. Podczas epidemii robi brudne interesy, handel papierosami, i alkoholem.
Powieść ta jest parabolą, dżum jest porównywana do wojny. Akcja toczy się Oranie w latach czterdziestych. Zamknięty Oran jest porównywany do getta. Metafora zła mówi że zło jest w każdym z nas, w świecie który nas otacza.

„Mit o Syzyfie”
Reinterpretacja tego mitu pozwala zrozumieć bohaterów dżumy. Syzyf który schodzi na dół, aby znów wtaczać kamień uświadamia sobie że mu się to nie uda. W tym Momęcię odnosi zwycięstwo nad przeciwnikami.

Zbigniew Herbert
„Przesłanie pana Cogito” Wiersz ma charakter przesłania. Większość strof rozpoczyna się od nakazów do odbiorcy, którym ma im się podporządkować. Tworzą zbiór zasad postępowania, niezbędnych człowiekowi. Zawsze i wszędzie. Ostatnia strofa „Bądź wierny, Idź” mówi o poincie.
„Ocalałeś nie po to aby żyć” – w życiu trzeba zostawić ślad po sobie,
„Bądź odważny” – gdy nie potrafimy czegoś wytłumaczyć za pomocą rozumu mamy tego nie odrzucać,
„A Gniew Twój” – należy okazywać „gniew i pogardę” dla szpiclów, katów i tchórzy.
„I nie przebaczaj” – bo nikt nie ma prawa przebaczać w imieniu poszkodowanych lub zabitych,
„Strzeż się jednak” nie wolno być pychym, dumnym – wezwanie do skromności,
„czuwaj kiedy światło” – należy w każdej chwili być gotowym na to aby przedstawić swe osiągnięcia w dniu końca.