Uzasadnij tezę, że literatura różnych epok uczy odróżniać piękno od brzydoty i dobro od zła.

Świat oparty jest na przeciwieństwach, takich jak: dobro i zło, piękno i brzydota, niebo i piekło i wielu innych. Granica pomiędzy tymi niezgodnościami wydaje się być trwała, widoczna i banalna. Niestety często różne sytuacje oraz uczucia nie pozwalają nam precyzyjnie określić lub odróżnić owych pojęć. Literatura wszystkich epok, począwszy od czasów najdawniejszych aż po współczesność ukazuje rozmaite oblicza dobra i zła oraz piękna i brzydoty. Ukazuje ona, że nie wątpliwie istnieją i jedne, i drugie.
Trudno tak naprawdę wskazać co jest dobre, a co złe. Biblijne dziesięć przykazań wypisanych na kamiennych tablicach stanowiły i stanowią nadal podstawę moralności chrześcijańskiej, zbiór podstawowych praw i wyznaczników co dobre, a co złe.
Biblijna opowieść o Adamie i Ewie jest obrazem zetknięcia się pierwszego człowieka na Ziemi ze złem oraz jego świadomości o popełnionym grzechu. Ludzie ci zjedli owoc z zakazanego drzewa. Za namową węża Ewa dokonała wyboru i spróbowała owocu, świadomie łamiąc zakaz Boga. Wygnani z raju doświadczyli bólu i cierpienia, co nauczyło ich przestrzegania zasad i norm nakazanych przez Boga. Odtąd zostaliśmy narażeni na niepowodzenia, gniew i złość. Czyn Adama i Ewy dzisiaj zmusza nas do wielu wyborów dobra lub zła, jednak nie zawsze te wybory są słuszne.
Antygona, uwikłana w konflikt pomiędzy własnym działaniem, a siłami wyższymi. Próbowała wpłynąć na losy swojej rodziny i nie przestrzegając zakazu króla Kreona po kryjomu pochowała brata. Bezsilność wobec tragicznego losu zawsze doprowadza do beznadziejnej sytuacji, a prawo wyboru zostaje nam odebrane. Bohaterka znalazła się w tragicznej sytuacji, a każda jej decyzja była jednocześnie zła i dobra.
Najgorszym złem jest niewątpliwie odebranie człowiekowi życia. Z tą właśnie zbrodnią spotykamy się już w Świętej Księdze. Lecz odnajdujemy tam także dobro, ukazana jest bowiem miłość Boga do ludzi, a także miłość człowieka do człowieka. Przypowieści biblijne z kolei analizują ludzkie uczucia i motywy postępowania, wskazują drogę ku dobru i uczą żyć godnie.
Literatura średniowiecza i renesansu chętnie ukazywała chrześcijańskie wzorce godne naśladowania. Hołdowały one dobru, życiu poczciwemu i prawości. Z prawdziwym złem, tkwiącym w człowieku, spotykamy się w dziełach Szekspira, zwłaszcza w tragedii „ Makbet”. Tytułowego bohatera dramatu poznajemy w momencie, gdyż jest on odważnym i dzielnym człowiekiem. Był wierny swemu królowi, a służbę jemu traktował jako honor. Morderstwo króla było więc w jego pojęciu najgorszą zbrodnią, czymś, co nie przystoi prawdziwemu rycerzowi. Przełomowym momentem w życiu Makbeta stała się chwila, w której usłyszał przepowiednię czarownic, że zostanie królem. Od tego momentu staje się człowiekiem żądnym władzy. Jednak choć morderstwo króla napawa go przerażeniem, ulegnie żonie, zaś tak naprawdę sam wybrał zło, aby zaspokoić swoje ambicje. Z drogi zła nie ma już odwrotu, ponieważ zabójstwo króla ciągnie za sobą inne.
Jeżeli zaś chcielibyśmy się bliżej przyjrzeć pięknu i brzydocie w literaturze, byłoby nam jeszcze ciężej określić oba pojęcia jednoznacznie. Wszystko dzieję się dlatego iż każdy w inny sposób może interpretować piękno. Dla jednych jest nim miłość, szczęście czy też wizerunek zewnętrzny, dla innych może to być ich własny raj, ich arkadia. Z brzydotą jest podobnie . Twórcy literatury opisują wiele motywów z nią związanych, między innymi: szatan, diabeł, śmierć czy wojna, która również łączy się ze złem.
Romantycy sięgali często do ludowego systemu etyczno- moralnego. To odwołanie się do ludzkiego poczucia sprawiedliwości wynikło z fascynacji oczywistymi prawdami. Prości wieśniacy wierzyli, że na świecie istnieje dobro i zło. Dobro zawsze jest wynagradzane, a zło karane. Mickiewicz sięgnął po tę prawdę już w „ Balladach i romansach”. Mówi o tym Pustelnik w balladzie „Lilie” zwracając się do mężobójczymi. Starzec wypowiada słowa:
„ Nie masz zbrodni bez kary”. Do ludowego poczucia sprawiedliwości Mickiewicz odwołał się w II części „ Dziadów” . Każdy z duchów przybyłych na uroczystość „ uczy kozła” odprawia pokutę, każdy zgrzeszył za życia, dlatego teraz musi odpokutować złe czyny. Wygłaszane przez duchy zmarłych pouczenia etyczne i moralne decydują o wymowie utworu.
Zygmunt Krasiński w „Nie-Boskiej Komedii” wyraża swoje poglądy na dwa zasadnicze tematy. Mianowicie na temat poezji, którą rozumie jako esencję piękna i prawdy, oraz na temat rewolucji, postrzeganej jako zło. Przedstawił ją jako świadectwo zbuntowania się człowieka przeciw Boskim planom wobec świata. Celem tego jest totalne zniszczenie i zagłada, co niesie za sobą śmierć.
Piękno również wyrażone jest opisem przyrody w „Panu Tadeuszu” A. Mickiewicza oraz w „Nad Niemnem” E. Orzeszkowej. W obydwu utworach przyroda staje się odrębnym bohaterem, opisuje się ją jako ukochaną osobę , bo to część ojczyzny, sfery, gdzie wszystko jest nasze własne, miejsce, do którego się tęskni jak w „Panu Tadeuszu”, lub miejsca, w którym realizuje się szczęście własne, czyli „ Nad Niemnem”. U Mickiewicza przyroda jest opisana w kategoriach ziemskiej arkadii. Zaś Orzeszkowa przedstawia obszar nad rzeką Niemen jako strefę świętą, magiczną, którą trzeba pielęgnować, bo właśnie ona pozwala zachować i ocalić wolność i polskość.
„Moralność pani Duskiej” Gabrieli Zapolskiej jasno ukazuje brzydotę i zło fałszu, obłudy oraz skutecznie do nich zniechęca. Zdecydowanie w tej sferze na pierwszy plan wysuwa się główna bohaterka Aniela Dulska. Jest przedstawiona jako karykatura żony, matki i gospodyni domowej. Ma fatalny gust, jest zaniedbana, a do tego chorobliwie oszczędna. Jej skąpstwo prowadzi do tego stopnia, że oszczędza na wszystkim. Na Użytek środowiska, w którym mieszka kreuje swój własny wizerunek na pokaz. W rzeczywistości jednak brak jej jakichkolwiek zasad moralnych.
Motywy przeze mnie opisywane, w swych utworach opisuje również Stefan Żeromski. W „Ludziach bezdomnych” pięknem jest Luwr. Wytwór rąk ludzkich jakim jest rzeźba Wenus z Milo to symbol doskonałości, czystości i absolutnego piękna. Natura u Żeromskiego współbrzmi z uczuciami bohaterów. Samotność Judyma związana jest z wielką samotnością rozdartej sosny. Jest ona ostatnim z powieściowych symboli. Oznacza brak poczucia spełnienia, mimo poświęcenia szczęścia osobistego na rzecz pomocy potrzebującym Judym nadal pragnie własnego szczęścia. Zaś brzydota cywilizacji ma wstrząsać ludźmi. Obraz rybaka jest znakiem krzywdy, cierpienia, nędzy, które kalają wszystkich. Żeromski ukazuje objawy nędzy ze szczegółami. Wydobywa brzydotę i doprowadza do opisu najmniejszych detali. Mit o szklanych domach z „Przedwiośnia” jest również wizją piękna, ciepła, przejrzystości. Wizje tę stworzył Seweryn Baryka aby namówić syna do wyjazdu, do Polski. W tym samym utworze dominuje kontrast między brzydotą, a pięknem. Uwidocznione jest to szczególnie w obrazie ciała pięknej Odmianki z tle odrażających obrazów śmierci. Czy też Nawłoć, czyli uroda mieszkańców, dobre stosunki między państwem, a służbą i szczęśliwe życie. Świat ten tym bardziej jest piękny, gdy zestawiony jest z rewolucją w Baku.
Nie możemy przy tym temacie zapomnieć o poezji modernistycznej. Poetą, który zachwycał się brzydotą w swej twórczości był Charles Baudelaire. Eksponował też w swych wierszach postawę, którą określano pojęciem spleen. Wprowadził do poezji turpizm, czyli właśnie brzydotę, z którą wiązała się również śmierć. Wychodził z założenia, że całe życie człowieka jest męką i całe życie toczymy myśl o jego zakończeniu. Przedstawia bezsens ludzkiego życia, a jego poezja jest rodzajem buntu. Jeżeli chodzi o jego wiersze najbardziej ujmującym jest „Padlina”. Przedstawia bardzo naturalistyczny opis rozkładającej się padliny. Używa drastycznych słów przez co jest bardziej szokujący. Celem autora było wywołanie wstrząsu w odbiorcy.
Jednak przy tym opisie brzydoty nie możemy zapomnieć o najpiękniejszej rzeczy, która istniej na świecie. Mianowicie, miłości. Na ten temat można pisać naprawdę dużo jednak musimy się skupić na pięknie, które w nim tkwi. Jest to uczucie, które towarzyszy każdemu człowiekowi niemal od narodzin aż po śmierć. Miłość spełnia ważną rolę w naszym życiu. Ten temat w literaturze jest bardzo popularny . Pojawił się on już w starożytności i towarzyszył prawie wszystkim twórcom poszczególnych epok. Najczęściej miłość ukazywana jest jako uczucie łączące dwoje ludzi, jednak nie możemy zapominać o miłości do rodziców, Boga, ojczyzny i innych osób. Pojawił się też motyw miłości do samego siebie, przykładem choćby nawet może być młodzieniec o imieniu Narcyz.
Jak widzimy, literatura ukazała różne oblicza dobra i zła oraz piękna i brzydota, a przy tym związane z nimi trudne wybory. Często podjęcie wyboru bywa niemożliwe lub po prostu niewłaściwe. Prawie wszędzie spotykamy się z tymi postawami i motywami. Ja starałam się udowodnić iż literatura uczy nas odróżniać dobro od zła i piękno od brzydoty.