Notatki lub ściągi z historii

notatki lub ściągi z historii

1. 1772 rok
Pierwszy Rozbiór Polski – nastąpił w roku 1772, pierwszy z trzech rozbiorów Polski, jakie miały miejsce pod koniec XVIII wieku. Dokonany drogą cesji terytorium I Rzeczypospolitej przez Prusy, Austrię (a właściwie Imperium Habsburgów) i Rosję.
• Austria otrzymała całą południową Polskę po Zbrucz ze Lwowem, ale bez Krakowa (83 tys. km² oraz 2,65 mln mieszkańców). Przy czym już w 1770 r. Austria samorzutnie przejęła Spisz i powiaty nowotarski, nowosądecki i czorsztyński.
• Prusy anektowały Warmię i Prusy Królewskie (Pomorze Gdańskie), lecz bez Gdańska i Torunia (36 tys. km² oraz 580 tys. mieszkańców). W ten sposób król Prus Fryderyk II Wielki zrealizował swe wieloletnie marzenia o państwie na jednolitym obszarze od Niemna do Łaby.
• Rosja zagarnęła Inflanty Polskie oraz wschodnie, peryferyjne krańce Rzeczypospolitej za Dnieprem i Dźwiną (92 tys. km² oraz 1,3 mln mieszkańców), utrzymując poza tym swój protektorat nad resztą okrojonego kraju.

2. 1791 rok
Uchwalono Konstytucję 3 Maja – pierwszą w Europie nowoczesną ustawę zasadniczą. Likwidowała ona federacyjną Rzeczpospolitą Obojga Narodów i na jej miejsce tworzyła unitarną Polskę. Konstytucja znosiła liberum veto i prawo do zawiązywania konfederacji. Wprowadzała trójpodział władzy, zasadę suwerenności narodu, a także zwiększał prawa mieszczan i w mniejszym stopniu chłopów.

3. 1793 rok
II rozbiór Polski – drugi z trzech rozbiorów Polski, jakie miały miejsce pod koniec XVIII w.
Wykorzystując kapitulację Stanisława Augusta Poniatowskiego wobec Rosji i przejęcia rządów w kraju przez targowiczan – 25 października 1792 król Prus Fryderyk Wilhelm II zażądał wcielenia Wielkopolski do Królestwa Prus. Miała być ona ekwiwalentem za niepowodzenia armii pruskich w wojnie przeciwko rewolucyjnej Francji, prowadzonej w koalicji absolutystycznych monarchii europejskich. Żądanie to warunkował groźbą wycofania się Prus z koalicji antyfrancuskiej, ale wnet przekształciło się ono w propozycję II rozbioru części ziem Rzeczypospolitej pomiędzy Rosję i Prusy.
• 22 lipca deputacja sejmu grodzieńskiego, obradującego pod lufami armat wojsk rosyjskich podpisała traktat z Rosją, w którym Rzeczpospolita zrzekła się województw: mińskiego, kijowskiego, bracławskiego i podolskiego oraz części wileńskiego, nowogródzkiego, brzeskolitewskiego i wołyńskiego (250 tys. km²). 19 sierpnia traktat ten ratyfikował poseł rosyjski Jakow Sievers.
• 25 września po niemej sesji podpisano traktat z Prusami, w którym otrzymały one Gdańsk i Toruń oraz województwa gnieźnieńskie, poznańskie, sieradzkie (z Wieluniem), kaliskie, płockie, brzeskokujawskie, inowrocławskie, ziemię dobrzyńską oraz części krakowskiego, rawskiego i mazowieckiego (58 tys. km²).

4. 1795 rok
III rozbiór Polski – ostatni z trzech rozbiorów Polski, jakie miały miejsce pod koniec XVIII w.
Niecały rok po upadku insurekcji kościuszkowskiej, 24 października 1795, monarchowie Rosji, Prus i Austrii (a właściwie Imperium Habsburgów[1]) uzgodnili wzajemnie traktat, zgodnie z którym przeprowadzili ostatni, pełny, III rozbiór Rzeczypospolitej.
Trzeci rozbiór był rezultatem m.in. kryzysu wewnętrznego i ekspansywnych działań mocarstw ościennych, bezpośrednio jednak wynikiem nieudanego powstania kościuszkowskiego i przegranej wojny Polski z Rosją i Prusami.
• Rosji przypadły wszystkie ziemie na wschód od Niemna i Bugu (120 tys. km²). Na zabranych terenach utworzono gubernie: wołyńską ze stolicą w Izasławiu, grodzieńską, mińską oraz litewską z siedzibą w Wilnie. Otrzymała największy powierzchniowo obszar.
• Austria jako główny inicjator trzeciego rozbioru a także w ramach rekompensaty za straty w wojnie z rewolucyjną Francją zajęła Lubelszczyznę. Zaanektowała także resztę Małopolski z Krakowem, część Podlasia i Mazowsza. Otrzymała tereny najliczniej zaludnione.
• Prusom przypadła najmniejsza zdobycz. Musiały zadowolić się częścią Podlasia, Mazowsza z Warszawą i Żmudzi, za to były to tereny o rozwiniętej infrastrukturze.
Polska przestała istnieć.

5. Konstytucja 3 maja.
Konstytucja 3 maja (właściwie Ustawa Rządowa z dnia 3 maja) – uchwalona 3 maja 1791 roku ustawa regulująca ustrój prawny Rzeczypospolitej Obojga Narodów. Powszechnie przyjmuje się, że Konstytucja 3 maja była pierwszą w Europie i drugą na świecie (po konstytucji amerykańskiej z 1787 r.) nowoczesną, spisaną konstytucją[1][2]. Niektórzy uznają jednak konstytucję korsykańską z 1755 r. za pierwszą na świecie, a tym samym amerykańską za drugą i polsko-litewską za trzecią.
Konstytucja 3 maja została ustanowiona ustawą rządową przyjętą tego dnia przez sejm. Została zaprojektowana w celu zlikwidowania obecnych od dawna wad systemu politycznego Rzeczypospolitej Obojga Narodów i jej złotej wolności. Konstytucja wprowadziła polityczne zrównanie mieszczan i szlachty oraz stawiała chłopów pod ochroną państwa, w ten sposób łagodząc najgorsze nadużycia pańszczyzny. Konstytucja zniosła zgubne instytucje, takie jak liberum veto, które przed przyjęciem Konstytucji pozostawiało sejm na łasce każdego posła, który, jeśli zechciał – z własnej inicjatywy, lub przekupiony przez zagraniczne siły, albo magnatów – mógł unieważnić wszystkie podjęte przez sejm uchwały. Konstytucja 3 maja miała wyprzeć istniejącą anarchię, popieraną przez część krajowych magnatów, na rzecz egalitarnej i demokratycznej monarchii konstytucyjnej. W tym samym czasie przetłumaczono Konstytucję na język litewski.
Przyjęcie Konstytucji 3 maja sprowokowało wrogość sąsiadów Rzeczypospolitej Obojga Narodów. Podczas wojny w obronie konstytucji, Polska zdradzona przez swojego pruskiego sprzymierzeńca Fryderyka Wilhelma II została pokonana przez Imperium Rosyjskie Katarzyny Wielkiej, sprzymierzonej z konfederacją targowicką - spiskiem polskich magnatów przeciwnych reformom osłabiającym ich wpływy. Pomimo tej klęski i późniejszego II rozbioru Polski, Konstytucja 3 maja wpłynęła na późniejsze ruchy demokratyczne w świecie. Po utracie niepodległości w 1795, przez 123 lata rozbiorów, przypominała o walce o niepodległość. Zdaniem dwóch współautorów, Ignacego Potockiego i Hugona Kołłątaja była "ostatnią wolą i testamentem gasnącej Ojczyzny".

6. Przyczyny konfederacji Barskiej.
Przyczyny:
- Okupacja Rzeczypospolitej przez wojska Rosyjskie
- Narzucenie przez Katarzynę II na króla Rzeczypospolitej własnej kreatury Stanisława Poniatowskiego
- Jawna kolaboracja części elit w tym dworu królewskiego z okupantem
- Porwanie i wywiezienie do Rosji przez ambasadora Moskwy przy współudziale króla Poniatowskiego, senatorów Rzeczypospolitej na sejmie 1767 roku
- Obawa kół patriotycznych przed całkowitym podporządkowaniem ojczyzny wschodniemu sąsiadowi
- Chęć utrzymania unii polsko – saskiej wyrażana przez część magnaterii, widzącą w tym tak własne korzyści jak i wsparcie przeciw zakusom Rosji i Prus
- ośmieszenie przez Rosjan uczestników konfederacji Radomskiej
- Oburzenie jakie wśród kręgów katolickich wywołała ingerencja w sprawy religijne

7. Przyczyny wybuchu powstania Kościuszkowskiego.
Przyczyną wybuchu walk był II rozbiór Polski i groźba kolejnego podziału kraju pozostającego pod rządami targowiczan, faktycznie zaś pod okupacją rosyjską. Nie bez znaczenia była rewolucja we Francji, wzmagająca rewolucyjne nastroje w Polsce. Powstanie przygotowały osoby związane ze Stronnictwem Patriotycznym.
Przyczyny powstania Kościuszkowskiego:
- utrata suwerenności Polski po 2 rozbiorze
- sprzyjająca sytuacja międzynarodowa
- dążenie do uzyskania pomocy Francji
- kryzys gospodarczy w RP
- działalność konspiracyjna
- działalność emigracji politycznej
- wpływ ideologii liberalizmu
- konserwatywne nastawienie szlachty
- walka z Prusami i Rosją

8. Blokada Kontynentalna.
System blokady ekonomicznej gospodarki Wielkiej Brytanii przez Francję. Stworzony poprzez zamknięcie wymiany handlowej z tym krajem. Francja narzuciła swoim aliantom wprowadzenie embarga handlowego wobec Wielkiej Brytanii.
Blokadę zapoczątkowało wydanie w Berlinie przez Napoleona Bonaparte dekretu z 21 listopada 1806.
Miała na celu odcięcie Anglii od jakiejkolwiek wymiany handlowej z państwami Europy kontynentalnej. Zamknięcie europejskich portów dla brytyjskiej floty odcięło Zjednoczone Królestwo od rynków zbytu i dostaw surowców. Dzięki temu Wielka Brytania poniosła straty ekonomiczne, a właśnie o to chodziło Napoleonowi Bonaparte. Jednak nie można powiedzieć aby blokady przestrzegano. Wręcz przeciwnie była ona notorycznie łamana ponieważ jej skutki były również negatywne dla gospodarki państw europejskich. W Hiszpanii znacznemu ograniczeniu uległ handel z koloniami. Blokada kontynentalna odbiła sie także w znacznym stopniu na gospodarce rosyjskiej. Rynek angielski był głównym odbiorcą zboża rosyjskiego. Również Francja poniosła straty, ponieważ była odbiorcą angielskiej wełny. Napoleon liczył, że złamie to gospodarkę angielską i skłoni Brytyjczyków do ustępstw. Tak się jednak nie stało. Blokada Kontynentalna została zniesiona w roku 1812.

9.Święte przymierze.
Święte Przymierze, sojusz zawarty 26 września 1815 z inicjatywy cara Aleksandra I przez Rosję, Austrię w osobie Franciszka I i Prusy w osobie Fryderyka Wilhelma III.
Przymierze było próbą stworzenia stałej federacji państw europejskich i oparcia jej na trwałych, chrześcijańskich podstawach. W latach 1816-1817 do Świętego Przymierza zaproszono wszystkie kraje europejskie z wyjątkiem Turcji, jako kraju niechrześcijańskiego. W 1818 do Świętego Przymierza przystąpiła Francja. Głównymi zasadami, którymi kierować się miały państwa Świętego Przymierza były:
• równowaga sił tj. wyrzeczenie się podbojów terytorialnych, by stworzyć Europę bez podziałów i sporów
• legitymizm – tylko monarchowie z Bożej łaski mogą zasiadać na tronie, nie można było obalić monarchy
• restauracja – przewidywała przywrócenie sytuacji terytorialnej i ustrojowej sprzed 1789r. (system rządów absolutnych), podporządkowanie jednemu prawu, w niektórych krajach pozostano przy prawach Kodeksu Napoleona, utrzymywanie porządku w państwie, niedopuszczanie do aktów rewolucyjnych, spisków oraz do obalenia istniejących dynastii.
• kompensacja terytorialna dla zwycięzców.
Podpisania aktu Świętego Przymierza odmówili: papież Pius VII i regent Wielkiej Brytanii – książę Jerzy, aprobując jednak zawarte w nim zasady. Sygnatariusze zobowiązali się do kierowania się w polityce zagranicznej i wewnętrznej zasadami religii chrześcijańskiej i sprawiedliwości, a także do wspólnej walki z liberalizmem i ruchami rewolucyjnymi oraz w obronie porządku politycznego ustalonego na kongresie wiedeńskim (1815).
W praktyce nazwą Święte Przymierze określano państwa założycielskie, których porozumienie wzmocniła obawa przed polskim ruchem niepodległościowym. W 1820 obradujący w Opawie II kongres Świętego Przymierza zobowiązał uczestników do zwalczania dążenia do reform konstytucyjnych w swych krajach, w 1821 kongres w Lublanie upoważnił Austrię do obalenia rządu liberalnego w Neapolu, a kongres w Weronie w następnym roku uchwalił interwencję Francji w Hiszpanii na rzecz przywrócenia absolutyzmu. Zapadłe w roku 1815 postanowienia satysfakcjonowały koronowane głowy, arystokrację, elitę burżuazji. Budziły równocześnie wrogość społeczeństw, lekceważyły bowiem polityczne i narodowe dążenia rozbudzone w epoce rewolucji i Napoleona. Stąd też większa część XIX wieku upłynęła Europejczykom pod znakiem walki z duchem kongresu wiedeńskiego.
Kres Świętemu Przymierzu położyła rywalizacja Austrii i Rosji na Bałkanach (1822-1830), przede wszystkim zaś neutralność Austrii wobec działań wojennych pomiędzy Rosją a Anglią i Francją podczas wojny krymskiej w 1854. Do ostatniej współpracy zbrojnej państw Świętego Przymierza doszło w maju 1849 roku, kiedy to Rosja (w osobie Iwana Paskiewicza) pomogła stłumić powstanie węgierskie. Próby wskrzeszenia Świętego Przymierza, podejmowane przez Otto von Bismarcka w latach 1872-1884 nie powiodły się.

10. Księstwo Warszawskie.
Księstwo Warszawskie (fr. Duché de Varsovie albo Grand-duché de Varsovie[potrzebne źródło], Wielkie Księstwo Warszawskie) – istniało w latach 1807-1815, formalnie niepodległe, jednak w rzeczywistości podporządkowane napoleońskiej Francji, było namiastką państwa polskiego. Władcą suwerennym księstwa był król Saksonii, która wchodziła w skład Związku Reńskiego, będącego protektoratem I Cesarstwa Francuskiego.
Utworzenie
Zostało stworzone przez Napoleona I na mocy traktatów pokojowych jakie Cesarstwo Francuskie podpisało 7 i 9 lipca 1807 w Tylży z Imperium Rosyjskim i Królestwem Prus. Utworzone z ziem drugiego i trzeciego zaboru pruskiego, w 1809 zostało powiększone o ziemie austriackie trzeciego zaboru. Sytuacja polityczna po klęsce pruskiej jesienią 1806 roku (pod Jeną i Auersztadt, a następnie zajęciu pruskich twierdz Magdeburg, Szczecin, Kostrzyn) a następnie klęsce rosyjsko-pruskiej pod Frydlandem w czerwcu 1807 Napoleon mógł włączyć do Księstwa Warszawskiego Warmię i Mazury wraz z Gdańskiem co się nie stało. Nadto Białostocczyznę zaś oddał Rosji w dowód przyjaźni Napoleona względem cara Aleksandra. Pozycja Napoleona po wygranej pod Frydlandem była tak mocna iż mógł wymusić na Aleksandrze nie tylko powiększenie Księstwa Warszawskiego, ale do zmniejszenia rangi Prus. Przyjaźń na którą liczył Napoleon nigdy nie przyniosła owoców na jakie liczył. Prusy nie były partnerem rangi Rosji, nie brały udziału w głównych rozmowach, a jednak uzyskały dla siebie w traktacie nadto dobre warunki. Dla Księstwa zaś oznaczało to zmniejszenie obszaru na jakim mógł dokonywać się pobór a więc i siłę militarną. W kwestiach gospodarczych oznaczało to ograniczenie dostępu do Bałtyku, a co za tym idzie możliwości eksportu w głównej mierze zboża (nawet przy blokadzie kontynentalnej). Euforia i nadzieje na niepodległość rozbudzone przejęciem administracji i tworzeniem Księstwa, mimo iż miały ograniczony wymiar pod względem formalnym i terytorialnym, nie wydobyły na pierwszy plan konsternacji z powyższych faktów. Słabe więc państwo na starcie miało znacznie zmniejszony potencjał gospodarczo-militarny.
Cesarz Rosji Aleksander I Romanow, będąc na mocy aktu abdykacji Stanisława Augusta Poniatowskiego z 1795 depozytariuszem korony polskiej i tytułu Króla Polski nie zgodził się by nazwa nowo powstałego państwa nawiązywała do nomenklatury historycznego państwa polskiego.
Monarchą Księstwa na zasadzie unii personalnej z Saksonią został król Saksonii Fryderyk August I, wnuk króla Augusta III Sasa. Napoleon Bonaparte 22 lipca 1807 w Dreźnie osobiście nadał Księstwu Warszawskiemu konstytucję, której przepisy wzorowano na konstytucji francuskiej z 1799. Cesarz nie zgodził się bowiem na przywrócenie Konstytucji 3 Maja, jako zbyt konserwatywnej. Z jego inicjatywy wprowadzono do konstytucji rewolucyjne na ziemiach polskich zmiany: nadanie wolności osobistej wszystkim mieszkańcom (zniesiono więc poddaństwo chłopów) oraz zrównanie obywateli wobec prawa.
Zgodnie z nową konstytucją władzę w Księstwie sprawować miała szlachta i – w niewielkim stopniu – mieszczaństwo. W rzeczywistości najważniejsze pozycje na szczytach drabiny urzędniczej zajęli przedstawiciele arystokracji i zamożnej szlachty. Radykałowie i dawni jakobini, mimo zasług położonych przy organizacji wojska w latach 1806-1807 oraz podczas wojny w 1809 r., odsunięci zostali od rzeczywistej władzy, co powodowało ich przejście do opozycji. Z drugiej strony, udziału we władzy nie miała także opozycja konserwatywna, której bazę stanowiły tereny przyłączone w 1809 r.
Ustrój
Ustrój państwa regulowała Konstytucja Księstwa Warszawskiego z 22 lipca 1807 roku. Choć wprowadzono równość wobec prawa i zlikwidowano poddaństwo chłopów, praktycznie niewiele się zmieniło w ich położeniu, gdyż za prawo posiadania gospodarstw musieli nadal spełniać wszystkie dotychczasowe powinności, wraz z pańszczyzną, a ich możliwości opuszczenia wsi były bardzo ograniczone (tzw. dekret grudniowy Łubieńskiego). Mimo to prawodawstwo i usytuowanie Księstwa we "francuskiej Europie" wymuszało zmiany w zakresie mentalności i struktur społecznych, wymuszało modernizację. Czyniło państwo nowocześniejszym i sprawniej funkcjonującym.
Król Saksonii jako książę warszawski sprawował pełnię władzy wykonawczej, oraz posiadał inicjatywę prawodawczą. Dwuizbowy Sejm posiadał bardzo ograniczone kompetencje. Książę mianował tylko przed nim odpowiedzialnych członków Rady Ministrów oraz Rady Stanu. Ministrem Wojny był książę Józef Poniatowski, bratanek króla Stanisława Augusta Poniatowskiego. Wbrew powszechnej opinii podział kraju na 6 departamentów oraz 60 powiatów był usankcjonowaniem podziału z czasów administracji pruskiej, a nie francuskiej. Na wzór francuski zorganizowano władze administracyjne departamentów i powiatów.
Administracja księstwa znajdowała się pod ścisłą kontrolą rezydentów francuskich i francuskich dowódców wojskowych. Przy Radzie Ministrów Księstwa Warszawskiego stale rezydowali wysokiej rangi urzędnicy napoleońscy, których zadaniem było zapewnienie stałej komunikacji dyplomatycznej pomiędzy Napoleonem i Fryderykiem Augustem I. W rzeczywistości czuwali oni nad wypełnianiem przez administrację Księstwa Warszawskiego cesarskich dyrektyw, przysyłanych z Paryża.
Rezydentami francuskimi w Księstwie Warszawskim byli kolejno:
• Étienne Vincent w latach 1807-1809,
• Jean-Charles Serra w latach 1809-1811, *Louis Pierre Édouard Bignon w 1811 i 1813 oraz
• Dominique-Georges-Frédéric Dufour de Pradt w 1812.
W prawie cywilnym 1 maja 1808 roku wprowadzony został Kodeks Napoleona, zaś sądownictwo było w dużym stopniu rzeczywiście niezależne; na jego czele stał Sąd Apelacyjny w Warszawie.
Gospodarka
Powstanie Księstwa Warszawskiego spowodowało więc znaczne zmiany polityczne. W zakresie gospodarczym nastąpiło pewne ożywienie, związane z rozwojem handlu z Saksonią, Austrią, Rosją i Francją. Z drugiej strony zmalał eksport zboża, w związku z wprowadzeniem blokady handlowej wobec Wielkiej Brytanii. Rosnący nieznacznie dochód narodowy w swej lwiej części przeznaczany był na rozbudowę wojska polskiego, także na utrzymanie wojsk francuskich, przebywających na terytorium Księstwa. Wiele kosztował też udział kilkunastotysięcznej Dywizji Księstwa Warszawskiego w walkach w Hiszpanii z powstańcami hiszpańskimi.
Wojna 1809 w Księstwie Warszawskim
Pozbawione osłony wojsk francuskich, bronione przez wojska polskie i saskie, Księstwo Warszawskie zdołało obronić swoją niepodległość przed naporem wojsk austriackich.
Wojska Księstwa Warszawskiego przeszły do kontrofensywy, wyzwalając spod okupacji austriackiej Galicję Wschodnią i Zachodnią. Na tym terytorium książę Józef Poniatowski powołał Rząd Centralny Wojskowy Tymczasowy Obojga Galicji, który przejął obowiązki administracji austriackiej.
W myśl postanowień zawartego 14 października 1809 pokoju w Schönbrunn, kończącego wojnę francusko-austriacką, Księstwo Warszawskie powiększyło się o obszar III (tzw. wówczas Galicja Zachodnia) i skrawek I zaboru austriackiego (cyrkuł zamojski). Przyniosło to wzrost terytorium państwa z 103 do 155 tys. km², a ludności z 2,6 do 4,3 mln osób. Nowe nabytki podzielone zostały na 4 departamenty (krakowski, lubelski, radomski i siedlecki) i 40 powiatów. Bogaty w złoża soli rejon Wieliczki stał się autonomicznym okręgiem pod wspólną administracją Księstwa i Austrii. Część zaboru austriackiego, a mianowicie obwód tarnopolski, przekazany został Rosji, podobnie jak wcześniej obwód białostocki, część zaboru pruskiego, przy utworzeniu Księstwa Warszawskiego w 1807.
21 kwietnia 1809 na około trzy tygodnie ewakuowany rząd Księstwa przeniesiono do Torunia, czyniąc zeń na krótko stolicę Księstwa.
W 2-19 czerwca 1809 roku we Lwowie zajętym przez wojska Księstwa Warszawskiego, dowodzone przez księcia Józefa Poniatowskiego, działał krótko Rząd Centralny Wojskowy Tymczasowy Obojga Galicji pod prezesurą ordynata Stanisława Kostki Zamoyskiego.
Konfederacja Generalna Królestwa Polskiego
Na początku 1811 Rosja przerwała blokadę kontynentalną towarów angielskich, zamykając jednocześnie swoje granice dla handlu polskiego. Zrujnowało to polski przemysł sukienniczy i spowodowało poważny kryzys gospodarczy. Zerwaniu uległ także sojusz francusko-rosyjski.
W sytuacji, gdy nieunikniona stała się konfrontacja zbrojna z Rosją, która parła do wojny – Napoleon udzielił Księstwu pożyczki w wysokości miliona franków na pokrycie żołdu jego armii. Już w maju 1812 Napoleon przygotowywał z ministrem skarbu Księstwa Tadeuszem Matuszewiczem ogłoszenie Konfederacji Generalnej Królestwa Polskiego. 26 maja Fryderyk August I przekazał swym ostatnim dekretem pełnię swojej władzy Radzie Ministrów Księstwa Warszawskiego.
Wojna z Rosją 1812
Wkroczenie wojsk rosyjskich do Warszawy w 181322 czerwca 1812 Napoleon w Wiłkowiszkach, w rozkazie dziennym ogłosił rozpoczęcie drugiej wojny polskiej, 24 czerwca siły koalicji sforsowały Niemen. 26 czerwca zebrał się sejm Księstwa, na sesji którego 28 czerwca ogłoszono przywrócenie Królestwa Polskiego.
Rosję zaatakowała Wielka Armia Napoleona, w ramach której walczyło 100 tys. wojska polskiego. Większość oddziałów polskich była rozproszona w jednostkach francuskich, jedynie V Korpus, liczący 35 tys. żołnierzy, pozostawał pod bezpośrednim zwierzchnictwem gen. Józefa Poniatowskiego. Po wyzwoleniu Wilna Napoleon powołał 1 lipca 1812 Komisję Rządu Tymczasowego Wielkiego Księstwa Litewskiego, której zadaniem była tymczasowa administracja na ziemiach litewsko-białoruskich zajętych (wyzwolonych) przez wojska napoleońskie.
Polacy dzielnie walczyli w bitwie o Smoleńsk i pod Borodino, pierwsi wkroczyli do Moskwy, lecz z moskiewskiej wyprawy wróciło ich niespełna 24 tys. Rząd Księstwa Warszawskiego zamierzał wtedy odwrócić się od Napoleona i ponownie paktować z Aleksandrem I w sprawie odbudowy państwa polskiego. Książę Józef Poniatowski pozostał jednak wierny cesarzowi i wycofał się z ok. 30 tys. wojska polskiego do Saksonii, będącej aliantem Francji. Mianowany marszałkiem Francji, dowodził jeszcze polskim korpusem w Bitwie Narodów pod Lipskiem 18 października 1813 i ranny utonął w Elsterze osłaniając odwrót armii Napoleona. Resztki armii polskiej wraz z Napoleonem wycofały się potem do Francji i dopiero po jego abdykacji wróciły do kraju pod rosyjską komendę wielkiego księcia Konstantego, brata Aleksandra I.
Okupacja Księstwa
Po klęsce Napoleona w 1812 w Rosji, na terytorium Księstwa Warszawskiego wkroczyły wojska rosyjskie, kładąc praktycznie kres jego istnieniu. 18 marca 1813 Aleksander I powołał pięcioosobową Radę Najwyższą Tymczasową Księstwa Warszawskiego z prezesem Wasylem Łanskojem, której zadaniem było ściągnięcie z księstwa wysokiej kontrybucji na potrzeby armii rosyjskiej. W latach 1813-1814 Rosjanie pozyskali tą drogą 258 milionów złp. Prawnie Księstwo przestało istnieć w 1815 wskutek decyzji kongresu wiedeńskiego. Sprawa utrzymania samodzielnego Królestwa Polskiego stanęła na porządku dziennym kongresu z inicjatywy cesarza Rosji Aleksandra I. Chciał jego odtworzenia. Ostro sprzeciwiły się temu Anglia, Austria i minister francuski Talleyrand. Do kompromisu doszło w czasie zamieszania w obradach kongresu, związanego z powrotem Napoleona z Elby.
Epilog
3 maja 1815 na kongresie w Wiedniu Rosja podpisała z Prusami i z Austrią konwencje bilateralne o podziale Księstwa Warszawskiego i trójstronną konwencję o utworzeniu Wolnego Miasta Krakowa. Zadecydowano, iż Księstwo zostanie podzielone na 4 części:
Austria – zagarnęła okręg Wieliczki
Prusy – zachodnią część księstwa – Poznańskie
Rosja – wschodnią część księstwa – Kongresówka
Kraków – wraz z najbliższą okolicą – Wolne Miasto Kraków
Gdy kongres wiedeński ostatecznie zdecydował o powstaniu Królestwa Polskiego w unii personalnej z carami Rosji, Aleksander I otrzymał, uznany przez polski Sejm, tytuł króla polskiego.

11. Kiedy powstały Legiony Polskie?
Legiony Polskie we Włoszech – polskie formacje zbrojne, walczące u boku wojsk francuskich i włoskich w latach 1797 – 1807, utworzone z inicjatywy Jana Henryka Dąbrowskiego przez Francuzów w płn. Włoszech.
Po III rozbiorze Polski nastąpiła emigracja żołnierzy i oficerów z Polski do Włoch i Francji. Dzięki wpływom Napoleona, za pośrednictwem Agencji (polska organizacja emigracyjna założona w Paryżu po upadku powstania kościuszkowskiego w 1794 r.) Jan Henryk Dąbrowski podpisał 9 stycznia 1797 roku umowę z nowym rządem Republiki Lombardzkiej. Współtwórcami Legionów byli Karol Kniaziewicz, Józef Wybicki i Antoni "Amilkar" Kosiński. Ze znanych oficerów służyli tam m.in. Józef Wielhorski i Franciszek Ksawery Rymkiewicz.
Oddziały otrzymały nazwę Legionów Polskich. Mundury i sztandary były zbliżone do polskich, język komend i stopnie wojskowe również były polskie. Na szlifach widniał włoski napis Ludzie wolni są braćmi. Kokardy przypięte do mundurów były trójkolorowe w nawiązaniu do rewolucji francuskiej. Dąbrowski zagwarantował ochotnikom prawo powrotu do kraju.

12. Wiosna Ludów.
Wiosna Ludów - symboliczne określenie ruchów rewolucyjnych w Europie z lat 1848-1849, skierowanych przeciwko autorytarnej władzy, które spowodowane zostały m.in.: dążeniem do zjednoczenia kraju (Niemcy, Włochy), walką o ustrój republikański (Francja), chęcią wyzwolenia się narodów spod obcego panowania (północne Włochy, kraje wchodzące w skład monarchii habsburskiej, Wielkie Księstwo Poznańskie), konfliktem nowej burżuazji ze starą, nie rozwiązaną sprawą uwłaszczenia chłopów (Niemcy, monarchia habsburska, ziemie polskie) lub dążeniem do nadania nowej konstytucji (Niemcy, Prusy, monarchia habsburska). Na problemy te nałożył się kryzys gospodarczy lat 1846-1848 oraz kilka lat nieurodzaju.
Pierwsze wystąpienia
Do pierwszych masowych wystąpień doszło na Sycylii (12 stycznia 1848), większość monarchów włoskich zapowiedziała wówczas nadanie konstytucji. 22 lutego 1848 wybuchła rewolucja lutowa w Paryżu, obalono króla Ludwika Filipa I i proklamowano II Republikę. Podobne rewolty miały miejsce w Wiedniu 13 marca (usunięto K.L. Metternicha, ogłoszono wolność prasy, zapowiedziano zwołanie Konstytuanty) oraz w Berlinie 18 marca (król pruski obiecał nadanie konstytucji, ogłoszono amnestię, w wyniku której zwolniono z więzienia w Moabicie więźniów polskich) i Mediolanie.
Siły postępowe osiągnęły pewne sukcesy, ale wśród rewolucjonistów doszło do podziałów (etnicznych, narodowościowych, klasowych), znacznie osłabiających siłę ruchów. Już od kwietnia 1848 rozpoczęło się tłumienie poszczególnych wystąpień. Wojska austriackie rozbiły ośrodki powstańcze w Pradze (12-17 czerwca) i Krakowie (26 czerwca). Podobnie stłumiono powstanie robotników i studentów w Paryżu (22 czerwca). W Wielkim Księstwie Poznańskim w maju 1848 oddziały L. Mierosławskiego, po stoczeniu krwawych walk z wojskami pruskimi, skapitulowały (powstanie wielkopolskie 1848). 25 lipca feldmarszałek J. Radetzky zwyciężył armię piemoncką pod Custozzą (rewolucja we Włoszech 1848-1849).
Zdobycze rewolucji
Rewolucja wywalczyła jednak częściowe ustępstwa ze strony rządów: w Wiedniu i Berlinie ogłoszono uwłaszczenie chłopów, uchwalono konstytucje w Paryżu i Frankfurcie nad Menem, gdzie usiłowało także powołać władzę ogólnoniemiecką. Jednak już jesienią 1848 rozwiązano parlamenty w Prusach i w Austrii (parlament wiedeński przeniósł się do Kromieryża, gdzie został rozwiązany w marcu 1849).
Upadek Wiosny Ludów
O niepodległość walczyli jeszcze Węgrzy (rewolucja węgierska 1848-1849), których Austria pokonała przy pomocy wojsk rosyjskich dopiero w sierpniu 1849. W listopadzie 1848 Rzymianie obalili władzę świecką papieża Piusa IX, a w lutym 1849 G. Mazzini stanął na czele republiki rzymskiej. Siły kontrrewolucyjne uzyskały jednak przewagę. W bitwie pod Novarą 23 marca 1849 Radetzky rozbił armię piemoncką, wojska pruskie uśmierzyły rewolucję w Badenii, przywrócono władzę papieża w Rzymie, oddziały węgierskie skapitulowały pod Világos 13 sierpnia 1849.
Udział Polaków
Swój udział w Wiośnie Ludów mieli także Polacy: A. Mickiewicz założył w Rzymie Legion Polski, który walczył w Lombardii i w obronie republiki rzymskiej. Pod Novarą armią piemoncką dowodził W. Chrzanowski. L. Mierosławski stał na czele powstania na Sycylii i w Badenii. Wielu Polaków brało udział w rewolucji węgierskiej 1848-1849 (wśród nich generałowie J. Bem i H. Dembiński).

13. Przyczyny wojny secesyjnej.
Przyczyny:
• gospodarka plantatorów z Północy, oparta na pracy niewolniczej była przeszkodą dla rozwoju przemysłu na Południu,
• przemysł na Południu przeszkadzał rozwojowi rynku towarów przemysłowych na Północy,
• protest farmerów przeciwko zwiększaniu się wpływów plantatorów,
• powstanie partii republikańskiej w 1854 roku, w której skład wchodziła głównie burżuazja z wielkich ośrodków przemysłowych Północy,
• nieformalny sojusz burżuazji z Północy z farmerami, robotnikami, drobnomieszczanami, a nawet biedotą miejską w walce z właścicielami wielkich plantacji,
• procesy prowadzące do ukształtowania się klasy robotniczej wrogiej wobec zwolenników niewolnictwa,
• niechęć Południa do zniesienia niewolnictwa,
• zwycięstwo w wyborach prezydenckich w 1860 roku republikanina Abrahama Lincolna (1809-1865).

14. Etapy zjednoczenia Niemiec.
Koncepcje zjednoczenia Niemiec - próba tzw. Oddalonego zjednoczenia - realizowana przez ogólnoniemiecki parlament we Frankfurcie podczas Wiosny Ludów:
- program tzw. Odgórnego zjednoczenia Niemiec, autorstwa kanclerza Prus Otto von Bismarcka
- zjednoczenie miało dokonać się pod przewodnictwem Prus, należało pokonać wszystkie przeszkody stojące na drodze do scalenia Rzeszy ( konkurująca o wpływy w Niemczech Austrię, niechętne Prusom katolickie państwa południowo-niemieckie oraz wrogów zewnętrznych
- jednocząc Niemcy należało stworzyć optymalne granice, dogodne gospodarczo i strategicznie
- narzędziem jednoczenia "krwią i żelazem" powinna zostać nowoczesna, silna armia pruska
Etapy jednoczenia:
- wojna Austrii i Prus z Danią 1864
- zwycięstwo wojsk prusko-austriackich
- podział zdobyczy terytorialnych stał pod pretekstem do zaostrzenia konfliktu austriacko-pruskiego o dominację wśród państw niemieckich
- wojna austriacko-pruska ( Prusy wsparte przez królestwo Włoch ) 1866
- po klęsce pod Sadową Austria została zmuszona do podpisania traktatu pokojowego
- Związek Niemiecki zastąpiono Związkiem Północnoniemieckim, z Prusami na czele
- Wcielenie do Prus kilku księstw popierających dotychczas Austrię ( np. Hanower )
- Austria odsunęła się od spraw niemieckich
- wojna francusko pruska 1870 - 1871
- wybuch wojny po prowokacji Bismarcka ( Depesza emska )
- klęska armii francuskiej pod Metzem i Sedanem
- kapitulacja Paryża
- pokój we Frankfurcie na Menem ( Francja utraciła Alzację i Lotaryngię oraz zobowiązała się zapłacić ogromną kontrybucję
- proklamacja cesarstwa Niemieckiego i ogłoszenie konstytucji ogólnoniemieckiej
- Niemcy federacją z dziedzicznym cesarzem ( Wilhelm I )
- Powołano Radę Związkową i sejm Rzeszy
- Władza wykonawcza w rękach kanclerza ( Bismarck ) odpowiedzialnego przed cesarzem
Związek Północnoniemiecki:
- utworzony na mocy pokoju praskiego
- związek stanowił federację ( czyli związek państw członkowskich podporządkowanych zasadom konstytucji federalnej )
- na czele związku stanęły Prusy
Utworzenie Austro-Węgier:
- po przegranej wojnie z Prusami nastąpiły reformy wewnątrz monarchii habsburskiej, rządzonej przez cesarza Franciszka I
- utworzono monarchię dualistyczną ( Cesarstwo Austrii - Królestwo Węgier ), zapewniając jednocześnie autonomię Chorwacji, Tyrolowi, Czechom i Galicji

15. Przyczyny i skutki Powstania Listopadowego i Styczniowego.
Przyczyny Powstania Listopadowego:
- Łamanie zasad konstytucji i ograniczanie autonomii Królestwa Polskiego przez władze rosyjskie
- Wiadomości o europejskich ruchach wolnościowych(które bardzo oddziaływały na młode umysły)
- Tłumienie polskości na ziemiach zaboru rosyjskiego poza Królestwem(oświata, wojsko, administracja)
- Wieści o rewolucji lipcowej we Francji i jej zwycięstwie
- Wiadomość o przygotowywanej przez cara interwencji przeciw rewolucji w Belgii, w której miała brać udział polska armia
- Informacja o groźbie wykrycia spisku
Skutki Postania Listopadowego:
- Wielka Emigracja(około 10.000 ludzi – szlachta, mieszczanie, studenci, inteligencja, żołnierze, chłopi, artyści; Francja, Wielka Brytania, Szwajcaria, Hiszpania, USA)
- Doszło do przewartościowania dawnych koncepcji, sformułowania nowych idei i opracowania nowych programów (już na emigracji)
- Królestwo znalazło się pod okupacją wojsk rosyjskich(Paskiewicz otrzymuje tytuł księcia warszawskiego i stanowisko namiestnika)
- W Warszawie wzniesiono Cytadelę – więzienie a zarazem twierdzę
- Polskich żołnierzy przymusowo wcielano do rosyjskiej armii i wysyłano na służbę do Rosji
- Zlikwidowano wojsko polskie
- Uczestnikom sprzysiężenia podchorążych, członkom sejmu i Rządu Narodowego wytoczono procesy(kary śmierci i Sybir)
- Konfiskata majątków ziemskich oskarżonych w procesach
- Zlikwidowano konstytucję i zastąpiono ją STATUTEM ORGANICZNYM (1832r.)- w jego myśl Królestwo miało zachować pewną autonomię administracyjną, ale jednocześnie stanowić część Cesarstwa; znosił sejm, a pozostawiał Radę Administracyjną, kompetencje Rady Stanu ograniczono a w 1841 zlikwidowano ją zupełnie; Królestwo miało mieć osobny skarb; statut zapowiadał wolność słowa, druku, wolności obywatelskie i narodowe; żadne z tych obietnic nie zostały dotrzymane, wprowadzono ostrą cenzurę i system rządów policyjnych, a administrację przekazano w ręce Polaków, całkowicie lojalnych wobec Rosji
- Zamknięto Uniwersytet Warszawski, Akademię Wileńską oraz inne uczelnie; zlikwidowano Towarzystwo Przyjaciół Nauk i wywieziono z kraju zbiory biblioteczne; zmniejszono liczbę szkół średnich, zaniedbano w ogóle szkolnictwo podstawowe; zamknięto wiele tytułów prasowych; dzieł Słowackiego lub Mickiewicza nie można było publikować ani czytać
- W 1832r. wprowadzono wysokie cło na towary eksportowane z Królestwa do Rosji; uderzyło to szczególnie w przemysł wełniany i eksport sukna; restrykcje te zahamowały polski przemysł
Przyczyny Powstania Styczniowego:
a)pośrednie
- śmierć namiestnika Królestwa Polskiego Iwana Paskiewicza - jego następcą został książę Michał Górczaków, zwolennik porozumienia z Polakami - Polacy zaczynają wierzyć w odzyskanie autonomii i przywrócenie konstytucji
- reformy cara przeprowadzane w Królestwie, ogłoszenie amnestii, złagodzenie cenzury, otworzenie polskich szkół
- założenie Towarzystwa Rolniczego pełniącego rolę nielegalnego parlamentu
- porażka Rosji w wojnie krymskiej; sukcesy Włochów walczących o zjednoczenie, co spowodowało wzrost nastrojów patriotycznych wśród Polaków
- młode pokolenie Polaków wychowane w duchu romantyzmu odrzuca bierność starszego pokolenia
- manifestacje polityczne
- ożywienie idei mesjanizmu narodu polskiego
- zamieszki w Warszawie z powodu rozwiązania Towarzystwa Rolniczego
- zaostrzenie represji, aresztowania polskich patriotów
- nielegalne organizacje niepodległościowe ? biali i czerwoni
- powołanie Komitetu Miejskiego, później Komitetu Centralnego Narodowego
b)bezpośrednie
- Wielopolski organizuje w Krakowie nadzwyczajny pobór do wojska rosyjskiego brankę, co miało rozbić konspirację czerwonych (I 1863r.)
- Zygmunt Padlewski, przywódca czerwonych, przyspiesza wybuch powstania by nie dopuścić do branki
- wezwanie wszystkich Polaków do walki (chłopom obiecano bezpłatną ziemię, a szlachcie odszkodowanie za ziemię)
Skutki Powstania Styczniowego:
Po stronie polskiej zginęło około 30 tysięcy walczących. Około 40 tysięcy wywieziono na Syberię, konfiskując ich majątki. Królestwo Polskie utraciło szczątki autonomii, ograniczono Polakom ponownie dostęp do szkół, rozpoczęto rusyfikację i traktowanie jako nieuprzywilejowanej prowincji Rosji.
W okresie powstania padły jednak pewne ziarna, które zaczęły kiełkować: obudzono świadomość narodową chłopów, społeczeństwo zaczęło w miarę rozwoju tych ziem ewoluować w stronę nowoczesnego kapitalistycznego ustroju.