Holocaust w "Początku" Szczypiorskiego, "Zdążyć przed Panem Bogiem" Krall, "Opowiadaniach" Borowskiego, "Rozmowach z katem" Moczarskiego.

Holocaust - termin określający zagładę Żydów w okresie II wojny światowej. Zniszczenie ludności żydowskiej stanowiło jeden z głównych punktów programu partii hitlerowskiej. Literatura współczesna bogata jest w utwory traktujące o holocauście. Pisarze, którzy przeżyli wojnę i widzieli jej skutki, często wracają w swej twórczości do tych tragicznych wydarzeń. Zagłada Żydów, ich cierpienia i poświęcenie są tematami wielu dramatycznych reportaży i opowiadań. Do niektórych ze znanych utworów o holocauście należą: "Opowiadania" Tadeusza Borowskiego, "Zdążyć przed Panem Bogiem" Hanny Krall, „Rozmowy z katem” Kazimierza Moczarskiego, „Początek” Andrzeja Szczypiorskiego. Tadeusz Borowski w "Opowiadaniach" pokazuje prawdę o życiu obozowym, nie upiększa swoich doświadczeń. Z wielką pasją odsłania mechanizm zbrodni. Ukazuje ludzi spodlonych strachem, zapominających o swojej człowieczej godności z lęku przed torturami i śmiercią. W opowiadaniu "Proszę państwa do gazu" autor w sposób obrazowy przedstawił wpływ niemieckiego terroru na psychikę zarówno Polaków, którzy rozładowywali transporty, jak i Żydów, którzy tymi transportami przyjeżdżali. Pijani więźniowie rozładowujący wagony obchodzili się z więźniami często brutalniej niż zrobiliby to esesmani stojący dookoła placu rozładunkowego na bocznicy. Postawa Żydów była różna. Od dobrowolnego skazywania się na śmierć, aż po wypieranie się własnych dzieci przez matki, które chciały za wszelką cenę żyć, a nie iść z dziećmi do gazu. Większość Żydów do końca nie wierzyła w to, że jadą na śmierć i wiozła ze sobą swój najcenniejszy dobytek, który bogacił III Rzeszę i pozwalał przeżyć obozowi kolejne dni.

"Zdążyć przed Panem Bogiem" Hanny Krall to opis wywiadu z doktorem Edelmanem - znanym kardiochirurgiem, który w czasie powstania w getcie warszawskim był zastępcą komendanta Żydowskiej Organizacji Bojowej. W rozmowie tej Edelman przedstawia getto takim, jakim było rzeczywiście. Mówi o ludziach, którzy tysiącami tłoczyli się, aby dostać się do transportu do Treblinki, a także o garstce młodych i niedoświadczonych ludzi, którzy nie chcieli zginąć w gazie i rozpoczęli beznadziejną walkę z przeważającymi siłami okupanta. Edelman mówi zarówno o tych, którzy w obliczu klęski popełniali samobójstwa, jak i o tych, którzy walczyli z poświęceniem i oddawali życie, aby inni mogli przeżyć i powiedzieć prawdę o tamtych tragicznych czasach. Życie wewnątrz getta cały czas było wyborem pomiędzy życiem a śmiercią. Nikt z tych ludzi nie był pewien tego, czy przeżyje kolejny dzień. Toczyli oni beznadziejną walkę po to, aby zwrócić uwagę świata na los żydów, oraz aby zginąć godnie z bronią w ręku. Jest to poruszający zagładę getta od strony Żydów walczących i ginących w tej szczelnie zamkniętej części miasta. Hanna Krall porusza problem egzystencjonalne, przez pytania o wartość życia i śmierci ludzkiej w różnych sytuacjach. Duże wrażenie wywiera heroizm ginących Żydów, pragnących pokazać światu, że potrafią godnie umierać jak inni ludzie. Edelman po doświadczeniach wojennych za nadrzędną wartość uważa życie drugiego człowieka i odpowiedzialność za niego. Reasumując reportaże pisarzy i relacje świadków świadczą o tym, że proza polska stanowi wybitnie dogłębnie przedstawia problem doświadczenia holokaustu i hitlerowskich obozów śmierci.

Dzieło o zagładzie getta, jakim jest niewątpliwie reportaż H. Krall uzupełniają Rozmowy z katem K. Moczarskiego. Jest to relacja zupełnie inna, bo przedstawia przebieg z punktu widzenia kata. Moczarski przebywał w jednej celi z generałem SS, likwidatorem getta i właściwym bohaterem- Jurgenem Stroopem. Przystępując do likwidacji getta Niemcy nie spodziewali się oporu ze strony Żydów. „Walczyli zawzięcie. Niestety (muszę tu przyznać!) trzymali nas w dystansie i zadawali straty”11 - mówi Stroop. Ponieważ powstańcy bronią się zaciekle i zadają straty Stroop nakazuje palenie wszystkich obiektów. Na ulicach i podwórkach było jasno jak w dzień. Systematycznie wzniecane pożary okazują się skuteczną metodą walki z żydowskimi powstańcami. Płonące getto wygląda jak prawdziwe piekło. Większość Żydów wybiera śmierć w płomieniach. Wyskakują z okien, balkonów, strychów, dachów. Wyborowi strzelcy strzelają do tych ruchomych celów. Traktują to jako świetną zabawę. Stroop wspomina tych, którzy stali na czele powstania. Stwierdza, że ci ludzie wiedzieli po co i za co się biją. Byli twardzi, wytrwali i sprytni, mieli charakter i zdecydowanie szli na śmierć. Kiedy Moczarski sugeruje, że bronili ludzkiej godności i przyszłej pamięci swego społeczeństwa słyszy w odpowiedzi, że: „Żydzi nie mają, nie są w stanie mieć poczucia honoru i godności. Przecież Żyd nie jest pełnym człowiekiem. Żydzi to podludzie. Mają inną krew, inne tkanki, inne kości, inne myśli niż my - Europejczycy.” W tej odpowiedzi wyraźnie pobrzmiewają echa antysemickich haseł wyznawanych przez nazistów. Każdego dnia powstania giną tysiące Żydów część na wskutek pożarów, część w walkach, jeszcze inni zostają przysypani gruzami, a z dworca kolejowego wciąż odjeżdżają pociągi do Treblinki. Dla Stroopa zamienienie getta w ceglaną pustynię i wywiezienie 62 tysięcy Żydów do obozów zagłady jest zwycięstwem, ale Moczarski uważa, że to właśnie Stroop przegrał. Porażką dla nazistów okazuje się sam fakt mężnego oporu Żydów. Swą bohaterską postawą i czynem zaprzeczają ich tezom. Żydzi pokazują taką dzielność w służbie wartościom ponadosobistym, dla których warto żyć i umierać, że cały ideologiczny antysemityzm hitlerowców rozpada się w puch. Niemcy dążyli jednak do całkowitej zagłady rasy semickiej, do „ostatecznego rozwiązania” kwestii żydowskiej.

Natomiast książka Szczypiorskiego pt. „Początek” ukazuje Polaków wobec problemy holokaustu, który istniał podczas II wojny światowej. Głównym bohaterem powieści jest Paweł Kryński, którego poglądy stanowią odczucia samego autora. Książka przedstawia losy Żydów podczas wojny, ich walkę o przetrwanie. Jak wiadomo byli oni prześladowanie przez okupanta niemieckiego, który poprzez systematyczne egzekucje i strzelaniny dążył do wyniszczenia narodu żydowskiego. Głównym miejscem w którym znajdowali się prześladowani Żydzi było getto. Wielu ludzi próbowało wydostać się z getta, przechodząc na stronę aryjską ,np. losy Irmy Seidenman, żydówki której udało się przeżyć dzięki temu że nie miała typowych rysów żydowskich. Na ulicy poznał ją Bronek Blutman, także żyd który żeby przeżyć wydawał współtowarzyszy, i zaprowadził ją do więzienia na Alei Szucha. Podejrzanej o żydowskie pochodzenie pomaga Adama Korda. To właśnie dzięki niemu, ówczesna pani Gostomska została wypuszczona, mimo iż policja miała dowody na jej niepolskie pochodzenie. To właśnie dzięki niemu, ówczesna pani Gostomska została wypuszczona, mimo iż policja miała dowody na jej niepolskie pochodzenie. W lekturze odnajdujemy, także przykłady świadczące o przeciwstawianiu się Polaków holokaustowi, jest to np. pomoc sędziego Romnickiego siostrze Henia, Joasi w przeprowadzeniu jej na stronę aryjską, po której miała lepsze szanse na przyszłość. Oprócz bohaterów pozytywnych odnajdujemy także bohaterów negatywnych, dla których liczy się jedynie byt i własne życie. Tutaj najlepszym przykładem jest Bronek Blutman, który aby przeżyć zdradza swoich współtowarzyszy. Jego głównym zajęciem jest wydawanie swoich znajomych z młodszych lat Niemców wypełniając w ten sposób tzw. normę, która ma mu pozwolić przeżyć. W rezultacie jednak zostaje zabity. Podobnym bohaterem jest również Piękny Lolo, lubujący się w polowaniu na uciekinierów z getta oddawaniu ich w łapy Niemców.