Różne aspekty miłości ukazane przez Bolesława Prusa w "Lalce"

"Lalka" Bolesława Prusa jest powieścią wielowątkową,bogato rozbudowana akcja rozwija się na wielu płaszczyznach,dotyka problemów bliskich pokoleniowi pozytywistycznego spoleczeństwa,bo mu współczesnych,to jeden z pierwszych owoców kryzysu antypozytywistycznego.
Krytycy epoki Bolesława Prusa zarzucali jej zbytnią fragmentaryczność fabuły i zmiennosć toku akcji.Powoli,w ciagu wielu dziesięcioleci,doceniono walory i ukryte znaczenie przesłania autora-dzisiaj jest uznawana za najdoskonalszą powieść XIXw. Jednym z podstawowych zamierzeń autora było przedstawienie różnych aspektów miłości,na tle bieżacych wydarzeń politycznych,zmian spolecznych,panujących zasad,wszechobecnej hierarchii oraz podejście do niej ludzi ukształtowane przez środowiska,z których pochodzą.
Główną bohaterką jest Izabella Łęcka,typowa arystokratka:piękna, wyniosła, od dzieciństwa przywykła do zbytku i luksusu, o typowym dla swej grupy spojrzeniu na małżeństwo:jako połączenie majątków i nazwisk,mające jej zapewnić dobrą pozycję i odpowiednie warunki do życia.Miłość w doborze partnera życiowega nie gra roli:"zjawia sie dopiero po sakramencie".Według niej małżęństwo to czysty układ - mąż zapewnia dostatnie życie i oparcie,żona pełni funkcję reprezentacyjną w salonach arystokrackich. Izabella nigdy nie była zakochana.Nie pozwoliły na to :"jej chłodny temperament,wiara,że małżeństwo obejdzie się bez poetycznych dodatków,nareszcie miłość idealna".Łęcka ubóstwiała posąg pięknego Apollina zajmujący centralne miejsce w jej gabinecie. To chyba jedyna "postać",którą panna Łęcka darzyła jakimkolwiek uczuciem.
Jej oczekiwanie na partnera idealnego (niczym umiłowany posąg),pycha,nieumiejętność docenienia prawdziwych wartości swych adoratorów,cieplarniane wychowanie,traktowanie miłości jako konwenans doprowadziło ją do klęski,nie odnalazła szczęścia u boku żadnego z mężczyzn,wstąpiła do klasztoru.
Podobne stanowisko wobec miłości zajmuje Starski-zubożały arystokrata,łowca posagów,szukający żony "idealnej"-czyli majętnej.W rozmowie z Prezesową Zasławską,mówi:"to nie jest poetyczny związek dwu dusz,to jest ważny wypadek dla mnóstwa osób i interesów".Jako swój argument stawia nieudane małżeństwo swoich rodziców,którzy się pobrali z wielkiej miłości. Rzekomy przeciwnik głębokich uczuć,w rzeczywistości może marzy o przeżyciu prawdziwej miłości,o czym może świadczyć jego "pół drwiący,pół smutny" usmiech po rozmowie w Zasławku.
Zupełnie odmienne spojrzenie na pojęcie miłości ma Prezesowa.To szlachetna arystokratka,jedna już z nielicznych takich w tej anachronicznej,zepsutej grupie.W młodości przeżyła wielką miłość ze Stachem Wokulskim,której musiała się niestety wyrzec z przyczyn majątkowych i pochodzeniowych.Wyszła za człowieka,którego nie kochała.Bęąc w podeszłym wieku nie potrafi wybaczyć sobie tego kroku,nigdy nie zapomniala i nie przestała kochać Stacha.
Miłość uważa za najważniejsze uczucie w życiu człowieka.Jako mądra kobieta, z bagażem doświadczeń,mowi nam,że powinniśmy się kierować sercem,nawet wbrew przyjętym regułom.Na zarzuty Starskiego odpowiada:"małżęństwo dla pieniędzy,z człowiekiem którego się nie kocha,to gwałt przeciw najświetszym uczuciom".
Jeszcze inaczej kocha Wokulski.Dla niego miłośc jest mistycznym zjawiskiem,jemu podporządkowuje całe swoje życie-tak się bynajmniej dzieje od momentu poznania Izabelli.Kocha ją miłością romantyczną,czasem wręcz szaloną,od pierwszego wejrzenia. Idealizuje ją,czasem jednak potrafi realnie oceniać,zdaje mu się wtedy:" zwykła panna na wydaniu".Wokulskiego postrzeganie miłości,tak samo jak jego osobowośc jest bardzo skomplikowane,niejednoznaczne.Wpływ na nie wywarła mieszanka ideałów dwóch epok:pozytywizmu i romantyzmu.
W rozmowie z Wokulskim poznajemy rózwnież pojęcie miłości w ocenie Dra Szumana-postaci wyjatkowej,nieco tajemniczej.Wychowany na romantycznych ideałach,przeżył prawdziwą,lecz bardzo nieszczęśliwą miłość.To doświadczenie nie pozwoliło mu się nigdy już z nikim związać,jest powodem ironicznego,cynicznego,czasem nawet sarkastycznego spojrzenia na sprawy uczuciowe.Jako naukowiec rozpatruje miłość pod względem biologiczno-fizycznym,nazywa ją " maską,w którą lubi się przebierać instynkt utrwalenia gatunku".
Bolesław Prus dokonale wywiązał sie z zadania, jakie sobie postawił przed napisaniem tej wyjątkowej powieści-skarbnicy wiedzy na temat uczuć ludzkich,w kontekście czynników,które je kształtują. Przedstawił miłość w różnych aspektach,widzimy ją jako konwenans,czysty interes,maskę instynktu,także jako najważniejsze uczucie,mistyczne zjawisko.Możemy ją rozpatrywać w wieloraki sposób:biologiczno-fizyczny,kulturowy,filozoficzny,psychologiczny. Każda miłosć jest inna,wygląda inaczej u każdego z nas,zupełnie różnie ją postrzegamy tak samo jak bohaterowie "Lalki" i wynika to z rozmaitych,często niezbadanych przyczyn.