Prezentacja maturalna o chłopach

We współczesnej literaturze polskiej istnieje prąd nazywany przez krytykę „nurtem wiejskim”. Literackie obrazy wsi są różnorodne. Raz jest to okolica spokojna, wesoła, wręcz sielankowa, innym razem targane niepokojami miejsce buntu. Kolejne epoki literackie kreowały odmienne wizerunki wsi-od pochwały gminnego życia, przez realistyczne obrazy krzywdy ludzkiej, zacofanie chłopa, konflikty z dworem, aż po fascynację niepowtarzalnym kolorytem tego miejsca.
Chciałbym podkreślić, że bezsprzecznie najważniejszym utworem początku XX wieku opisującym chłopską egzystencję jest powieść Władysława Stanisława Reymonta zatytułowana „Chłopi”.

Praca nad powieścią trwała ponad 10lat (1897-1908). Istotny wpływ na powstanie „Chlopów” miały zmiany zachodzące na polskiej wsi w II polowie XIX wieku,a szczególnie proces unarodowienia chlopów, przyjęcie przez nich współodpowiedzialności za przyszłe losy kraju, dojrzewanie do roli świadomych obywateli.
Nie bez znaczenia jest też pochodzenie pisarza. Nie był chłopem, ale dzieciństwo i młodość spędzil na wsi, dlatego też dobrze poznał to środowisko. Pomimo swoich licznych podróży po świecie, osiedlenia się w Warszawie uważał sie za człowieka ziemi i wsi. Związał się także ze środowiskiem młodych demokratów, którzy utwierdzili go w jego zainteresowaniach problematyką wiejską. Wnioskuję, że wszystkie te czynniki wpłynęły na przekonanie Reymonta,iż polski czytelnik potrzebuje obszernej powieści o życiu chłopów.

Utwór uznany za epopeję chłopską, przedstawia panoramę życia mieszkańców Lipiec.
Reymont traktuje wieś jako zamkniętą społeczność o ustalonej hierarchii wartości, odsłaniając przy tym trapiące ją wewnętrznie spory i animozje. Ich podstawą są zazwyczaj spory o ziemię, podstawę egzystencji, walka o nią stanowi główny wątek powieści.
Reymont szczegółowo analizuje stan chłopskiej umysłowości, wiejską kulturę, oobyczaje, stosunki z dworem. Wydobywa głębię ludzkich przeżyć, motywy postępowania, tęsknoty, lęki ukazuje walkę o sprawy uznawane za najważniejsze. Opisy prac polowych, obrzędów, liturgicznych, obyczajów ukazują mieszkańców Lipiec jako społeczność odrębną kulturowo, hołdującą odwiecznemu porządkowi natury.
Język bohaterów został wystylizowany na gwarę wiejską. Reymont wykorzystał przede wszystkim zasoby gwary łowickiej. Dialektyzacja obejmuje wszystkie warstwy języka.
Pisarz stworzył wrażenie autentycznej gwary, która jednak pozostaje czytelna i zrozumiała dla odbiorców.

Życie na wsi toczy się zgodnie z rytmem przyrody. Zmiany pór roku warunkują ludzkie zachowania, wyznaczają czas zasiewów i zbiorow. Chłopi podporządkowują się temu cyklowi, uzależniając od niego rozkład swoich prac, jak i spędzanie wolnego czasu. W „Chłopach” życie toczy się godnie, powoli, wedle ustalonego porządku. Człowiek ma w nim wyrażnie przeznaczone miejsce. Nie zagraża mu chaos. Praca i zabawa, rodzenie się i umieranie-wszystko ma tu swój czas. Gdy naturalny rytm , zgodny z porządkiem przyrody, zostaje zakłócony (tak się dzieje w momoencie, gdy lipieccy chłopi siedzą w więzieniu i nie mogą przygotować ziemi pod zasiew), wieś robi wszystko by go przywrócić. Dlatego Jagna, stanowiąca element destrukcyjny, zakłócający ład, musi zostać wyeliminowana ze zbiorowości. Spory i nieporozumienia nie moga zburzyć bytowania gromady.
Obok czasu natury istnieje jeszcze czas sakralny, obrzędowy, wyznaczany przez święta kościelne, odpusty, życie towarzyskie. Religijność, wbudowana w porządek życia, narzuca wszystkim taki sam sposób bycia. Lipieccy chłopi żyją powolnym rytmem, od wieków wykonując te same czynności, maja do nich wręcz nabożny stosunek. Jest to religijność naturalna, spontaniczna, polegająca na mocnym przeżywaniu obecności Boga w naturze. Kalendarz kościelny powiązany jest z ludowymi obyczajami i cała kulturą wsi. O bogactwie tej kultury świadczy wielość opisywanych przez Reymonta obrzędów (B.Narodzenie, Wielkanoc, Boże Ciało, Zaduszki) oraz porządkiem prac polowych odzwierciedlającym życie natury.

Problemów w powieści jest wiele,a najważniejszy z nich to znaczenie ziemi-jedyna hierarchia, która wywiera rzeczywisty wpływ na życie wsi, wynika z wielości posiadanej ziemi. Mniejsze znaczenie bowiem chłopi przywiązywali do pieniedzy. Potwierdza to sytuacja młynarza, który ,choć jest bogaty, nie cieszy się poważaniem, poniewaz majątek nie jest wynikiem pracy na ziemi, ponadto pożycza pieniądze na procent. Zródłem autorytetu jest stan zamożności gospodarskiej, czyli ilości ziemi i inwentarza. Chłopów cechuje zachłanny stosunek do własności, który często popycha ich do lekceważenia potrzeb innych oraz myślenie kategoriami ekonomocznymi (Dominikowa wydaje córkę za Borynę tylko ze względu na jego majatek. Hanka modląc się przy trumnie Macieja liczy w myślach morgi przypadające jej rodzinie). Stan posiadania decyduje o pozycji człowieka w hierarchii społecznej. Uwidacznia sie ona na każdym kroku: w kościele (najbogatsi zajmują miejsca blisko ołtarza, biedota tłoczy sie w korytarzu; w karczmie-miejsca mniej tłoczne). Nawet w chwili śmierci mieszkańcy Lipiec nie są równi wobec siebie – gospodarz umiera w łóżku, a parobek w oborze.
Reymont wykreował uniwersalny obraz wsi, mitologizujac chłopski żywot-powieściowa rzeczywistość upodabnia się do mitu, ukazując odwieczny dramat ludzkiej egzystencji.

Życie wiejskie w powieści Reymonta zyskuje głęboki sens symboliczny.
Symbolizm wpisany został w wybrane sceny o wyjątkowym charakterze. I tak niewątpliwie zauważam, iż symboliczny charakter ma scena śmierci Macieja Boryny, który umiera na polu, siejąc wśród szumu drzew opłakujących odejście gospodarza, a także scena odsunięcia się Antka od zagrożonej przez wieś Jagny i rozpoczecia przez niego żniw. Podkreślają one,że podstawowym dobrem chłopa nadającym sens jego życiu jest ziemia.
Reymont łaczy ze sobą (oprócz symbolizmu) różne techniki pisarskie takie jak:
Realizm, który obecny jest w opisach życia chłopów na wielu płaszczyznach: psychologicznej, społecznej, obyczajowej (tu szczególnie wnikliwie przedstawił autor wygląd chałup chlopskich, strojów, sprzętow, itd.)
Naturalizm natomiast podkreśla biologizm bohaterów, ich podporządkowanie sie prawom natury. Postępowanie Jagny wynika z podświadomej, biologicznej energii życia, której dziewczyna poddaje sie biernie. Także romans między nią a Antkiem ma żywiołowy, instynktowny wymiar.
Ostatnią techniką, którą chciałbym dokładniej zaprezentować jest Impresjonizm zauważalny przede wszystkim w opisach przyrody. W poetycki sposób Reymont utrwala chwile z życia natury (wschod słońca, nadejście zimy itd.), eksponuje rozmyte przez mgły lub dymy kształty i pastelowe, często przenikające się barwy. Dokonuje także personifikacji prezentowanego pejzażu.

[TU PREZENTACJA OBRAZÓW]


Uważam, że życie wsi znalazło w literaturze znaczące odbicie. Obraz ten uległ istotnej rewolucji-od pochwały wiejskiego bytowania, przez obrazy zacofania i ciemnoty, aż po realistyczne portrety prowincji z jej odrębnością i oryginalnością; pomógł w tym powstały w II połowie XIX wieku naturalizm. Wcześniej wieś przedstawiano zazwyczaj w ujęciu arkadyjsko-sielankowym, odrealnionym, nie uwzględniającym prawdziwych problemów nurtujących jej mieszkańców.
XIX wiek zapoczątkował prezentowanie wsi jako miejsca o ustalonym ładzie moralnym, kulcie tradycji i obyczaju. Ten sposób postrzegania kraju za miastem jest żywotny do dzisiaj nawet u tych, którzy próbują go kontestować.


THE END J