Kręgosłup

BUDOWA ISTOTY ZBITEJ Układ szkieletowy.Kościec jest rusztowaniem całego ustroju, tworzy dla niego oparcie, wymiary ciała ludzkiego i jego kształt. Niektóre kości łączą się ze sobą tworząc osłony ochraniające zawarte w nim narządy, np. czaszka chroni mózg, kręgi- rdzeń kręgowy, klatka piersiowa- płuca i serce. Wiele kości długich stanowi dźwignie umożliwiające ruchy jednych kości w stosunku do drugich. Budowa kości. Kość składa się ze ścisłej i twardej tkanki, zwanej ISTOTĄ KOSTNĄ ZBITĄ, i tkanką o budowie beleczkowatej zwanej ISTOTĄ KOSTNĄ GĄBCZASTĄ. Istota zbita znajduje się na powierzchni kości, a istota gąbczasta wewnątrz niej. Jedynie trzon kości długich zbudowany jest tylko z mocnej istoty kostnej zbitej, otaczającej zawartą w nim jamę szpikową. Na obu końcach jamy szpikowej znajduje się istota gąbczasta. W kościach płaskich warstwę istoty gąbczastej, znajdującą się między obu blaszkami istoty zbitej, nazywamy śródkościem. Niektóre kości (jak np. kość klinowa, sitowa, czołowa) zawierają jamy wypełnione powietrzem, łączących się z powietrzem atmosferycznym. Nazywają się one kośćmi PNEUMATYCZNYMI. Układ architektoniczny (konstrukcja) beleczek jest ściśle określony: łączy on większą lekkość z najwyższą wytrzymałością i zależy od wywieranego na kość nacisku lub pociągania. Każda kość pokryta jest cienką i mocną błoną ochronną- OKOSTYNĄ. Przylegające do siebie powietrze dwóch sąsiadujących ruchomych kości pokryte są cienką warstwą chrząstki, jest drugim ważnym składnikiem kośćca. Odznacza się ona dużą opornością i nie kostnieje przez całe życie w tych miejscach ustroju, które fizjologicznie są wystawione na ciągły uścisk (np. w chrząstkach częściach żeber). Większość kości szkieletu zawiązuje się w życiu płodowym jako chrząstka. Tkanka ta, przeważająca jeszcze w życiu niemowlęcym, stopniowo (głównie w okresie rozwoju osobnika) zastępowana jest przez oporniejszą na ucisk, ale mniej sprężystą tkankę kostną; wszystkie chrząstki okazują w późniejszym wieku skłonności do kostnienie. Kształt i wielkość kości zależy od ich przeznaczenia w ustroju. W zależności od kształtu odróżniamy kości: długie, krótkie, płaskie i różnokształtne. Do grupy kości długich należy większość kości kończyn. Kość długa składa się z części środkowej- trzonu, o kształcie walca lub graniastosłupa, i zgrubiałych części końcowych, zwanych końcem (nasada) bliższym, czyli górnym i końcem dalszym, czyli dolnym. Kości krótkie mają kształt małych nieforemnych graniastosłupów, Występują np. w nadgarstku i stępie. Kości płaskie mają kształt szerokich, wygiętych, dość cienkich płyt, np. łopatka, kości sklepienia i czaszki. Kości różnokształtne nie mają kształtu prawidłowego. Należą do nich np. kości części twarzowej czaszki. 2. Połączenia kości. Wszystkie kości szkieletu ludzkiego łączą się ze sobą nieruchomo albo ruchomo za pomocą zwanych stawami. Powierzchnie stawowe łączących się kości tworzą zazwyczaj tzw. PANEWKĘ i GŁÓWKĘ stawową, które pokrywa chrząstki szklista. Szczelinowata przestrzeń, przedzielająca powierzchnie stawowe, nosi nazwę jamy stawowej. Jest ona otoczone woreczkiem zbudowanym z tkanki łączącej, zwanym torebką stawową. W torebce odróżniamy zewnętrzną warstwę włóknistą i wewnętrzną warstwę maziową, która wydziela do jamy stawu śliską, lepką ciecz- maź stawową, zmniejszającą tarcie. Więzadła stawowe są to małe rozciągliwe i niezwykle mocne pasma zbudowane z tkanki łącznej, przebiegające od jednej kości do drugiej. Wzmacniają one torebkę stawową, przytrzymują kości w prawidłowym położeniu i hamują wszelkie ruchy niewchodzące w zakres czynności stawu. Ruchomość stawu i płaszczyzny, jakich dwie kości mogą poruszać się względem siebie, zależą przede wszystkim od kształtu powierzchni stawowych i pracy mięśni działających na dany staw. Zależnie od możności wykonywania ruchów(w stosunku do jednej, dwu lub kilku osi), odróżniamy stawy jednoosiowe (np. stawy członków palców, w niektórych możliwe są tylko ruchy zginania i prostowania), dwuosiowe (np. staw nadgarstkowy) i wieloosiowe (np. staw barkowy). 3. Kości i stawy tułowia. Kręgosłup (kolumna vertebratis) składa się z 33-34 kręgów (vertebrate). W zależności od okolicy ciała, kręgosłup dzieli się na następujące odcinki: a) szyjny (karkowy), składający się z 7 kręgów b) piersiowy (grzbietowy), składający się z 12 kręgów c) lędźwiowy, składający się z 5 kręgów d) krzyżowy składający się 5 kręgów e) guziczny (ogonowy) składa się z 4 lub 5 kręgów Każdy kręg składa się z trzonu kręgu zwróconego ku tyłowi i odchodzących od łuku siedmiu wyrostków: od tyłu wyrostka kolczastego, ku bokom jednej pary wyrostków poprzecznych i dwóch par wyrostków stawowych jedna para ku górze, druga ku dołowi. Trzon wraz z łukiem ograniczają otwór kręgowy. Powierzchnie trzonu kręgu służą do połączenia z sąsiadami kręgów. Pierwszy kręg szyjny SZCZYTOWY nie ma trzonu, a tylko złączone ze sobą łuki: przedni i tylny, oraz leżące miedzy nimi rozwinięte części boczne. Górna powierzchnia stawowa zwrócona jest do odpowiednich powierzchni kłykci kości potylicznej. W II kręgu szyjnym OBROTOWYM trzon przechodzi ku górze w ząb kręgu obrotowego. Łączy się on stawem z powierzchnią tylną przedniego łuku kręgu szczytowego. Na powierzchniach bocznych trzonów kręgów piersiowych znajdują się tzw. dołki żebrowe. Wyrostki poprzeczne są na końcach zgrubiałe i mają dołek żebrowy wyrostka poprzecznego. Dołek ten służy do połączenia z powierzchnią stawową guzka żebra. Kręgi lędźwiowe są znacznie większe niż kręgi pozostałych odcinków kręgosłupa. Kość krzyżowa (os sacrum) składa się z 5 zrośniętych ze sobą kręgów krzyżowych. Na brzegach bocznych znajdują się powierzchnie stawowe dla połączenia z kośćmi biodrowymi, u góry podstawa łączy się z V kręgiem lędźwiowym. Kość guziczka (os coccygis), czyli ogonowa występuje u człowieka w postaci szczątkowej i składa się z 4 lub 5 kręgów zrastających się w wieku dojrzałym w jedną całość Podstawa kości guzicznej zwrócona jest w kierunku kości krzyżowej. Obie kości łączą więzadła. Kręgosłup jako całość tworzy podłużna rurę kostną, stanowiącą oparcie dla całego ciała. Powierzchnie dwóch sąsiednich trzonów kręgów połączone są za pośrednictwem płaskich płytek chrząstek międzykręgowych, których wysokość powiększa się stopniowo od góry ku dołowi kręgosłupa; w lędźwiowym odcinku są one najwyższe i odpowiednio do rozmiarów trzonowych kręgów lędźwiowych największe. Otwory poszczególnych leżących na sobie kręgów tworzą kanał kręgowy, w którym znajduje się rdzeń kręgowy. Wzdłuż całego kręgosłupa, oprócz szeregu krótkich, ciągną się dwa długie mocne więzła. Łączą one kręgi w jedną całość. Kręgosłup jest słupem niezupełnie prostym. Odróżniamy w nim 4 krzywizny: szyjną i lędźwiową zwrócone wypukłością ku przodowi, piersiową i krzyżową ku tyłowi. Dzięki tym krzywiznom oraz dzięki sprężystym chrząstkom międzykręgowym wszelkie wstrząsy, powstające np. podczas chodzenia, biegu itp., przenoszone przez kręgosłup na czaszkę, ulegają znacznemu osłabieniu. Ruchy kręgosłupa możliwe są dokoła trzech osi: 1) ruchy zgięcia i prostowania 2) zgięcia boczne 3) ruchy obrotowe w prawo i w lewo Kombinacją wszystkich trzech rodzajów ruchów jest ruch obwodzenia. Klatkę piersiową (thorax) stanowią żebra, mostek i część piersiowa kręgosłupa. Żebro (costa) składa się z dwóch części: dłuższej tylnej, wygiętej łukowato, czyli żebra kostnego i części przedniej, krótszej chrząstki żebrowej. 7 pierwszych par żeber, których chrząstek łączą się bezpośrednio z mostkiem, nazywamy żebrami prawdziwymi, w odróżnieniu od pozostałych 5 par żeber rzekomych. 3 pary żeber rzekomych (VIII, IX, X) mają chrząstki ułożone ten sposób, że chrząstka żebra niżej położonego łączy się z chrząstką żebra położonego wyżej. Krótkie chrząstki dwóch ostatnich żeber (XI i XII) nie mają połączeń ani między sobą, ani z łukiem żebrowym. Nazywamy je żebrami WOLNYMI. Mostek (sternum) jest nie parzystą kością płaską. Odróżniamy w nim 3 odcinki: górny zwany rękojeścią, środkowy trzon i odcinek dolny, zwany wyrostkiem mieczykowatym. Cały kościec klatki piersiowej ma kształt ściętego stożka spłaszczonego od przodu i tyłu. Klatkę piersiową ograniczają żebra, które od tyłu łączą się z kręgami piersiowymi, od przodu zaś z mostkiem. Między żebrami znajdują się przestrzenie międzyżebrowe. Podczas wdechu klatka piersiowa- wskutek unoszenia żeber przez mięśnie wdechowe- powiększa się w wymiarze poprzecznym przednio- tylnym, unosząc się jednocześnie nieco ku górze. Podczas wydechu żebra opuszczają się nie tylko dzięki czynności mięśni wydechowych, lecz i wskutek pociąganie przez sprężyste chrząstki żebrowe; klatka piersiowa spłaszcza się i zwęża. 4. Kości i stawy kończyny górnej Obręcz barkowa, czyli obręcz kończyny górnej (cingulum membri superioris). W skład obręczy kończyny górnej wchodzą: obojczyk i łopatka. Obojczyk (claviula) jest kością długą, wygięta w kształcie litery S. Składa się z trzonu i dwóch końców: mostkowego i barkowego. W części środkowej wypukły jest ku przodowi, zaś w bocznych ku tyłowi. Łopatka (scapula) jest kością płaską w kształcie trójkąta. Na jej powierzchni grzbietowej wyróżniamy grzebień łopatki, który biegnąc ku górze i ku przodowi w wyrostek barkowy. Od górnego brzegu łopatki odchodzi haczykowaty wyrostek kruczy. Kąt boczny ma dużą, nieco wklęsłą powierzchnię stawową, zwaną panewką stawową. Służy ona do połączenia z głową kości ramiennej. Łopatka nie łączy się bezpośrednio z kośćmi tułowia, a tylko z obojczykiem i kością ramienną. Kość ramienna (humerus) składa się z trzonu oraz dwóch końców, (nasad): górnego i dolnego. Koniec górny ma kształt głowy, stanowiącej prawie połowę kuli. Głowę tę oddziela od reszty kości przebiegający dokoła rowek, tzw. szyjka anatomiczna. Poniżej, na trzonie, znajduje się szyjka chirurgiczna, której nazwa pochodzi od częstych złamań w tym miejscu kości ramiennej. Na powierzchni tylnej trzonu biegnie spirala bruzda nerwu promieniowego. W wypadku złamania kości ramiennej znajdujący się tu nerw promieniowy może ulec uszkodzeniu. Po obu stronach końca dolnego znajdują się chropawe duże guzki: nadkłykieć boczny i przyśrodkowy. Kości przedramienia. W kościach promiennej (radius) i łokciowej (ulna) wyróżniamy również trzon i dwa końce. W kości promiennej koniec górny, zaś w kości łokciowej- koniec dolny ukształtowane są w kształcie głowy. Na końcu górnym kości łokciowej znajduje się wcięcie służące do połączenia z kością ramienną. Kości nadgarstka ułożone są w dwóch szeregach. Każdy z nich składa się z 4 kości. Kości śródręcza i palców. W skład śródręcza wchodzi 5 kości długich. Palce składają się z członków kostnych. W skład I palca (kciuka) wchodzą 2 członki, a w skład pozostałych czterech po 3 . Stawy kończyny górnej Stawy obręczy barkowej. W skład obręczy barkowej wchodzą 2 stawy: staw mostkowo- obojczykowy (articulatio sternoclavicularis) łączący mostek z obojczykiem i staw barkowo- obojczykowy (articulatio acromioclavicularis) łączy obojczyk z wyrostkiem barkowym łopatki. Staw barkowy, czyli ramienny (articulatio humeri) jest stawem wieloosiowym. Płytka panewka, dość duża kości ramiennej i obszerna torebka pozwalają na największą swobodę ruchów. Staw łokciowy ( articulatio cubiti) jest stawem złożonym. Końce górne obu kości przedramienia tworzą z kością ramienną 2 stawy: ramienno- promieniowy i ramienno- łokciowy, które czynnościowo należy rozpatrywać jako jedną całość. W stawie tym możliwe są tylko ruchy zginania i prostowania, jest to więc staw zawiasowy. Ruch odwracania, tj. ustawiający kości przedramienia w położeniu równoległym do siebie i dłoń skierowaną ku przodowi, i ruch nawracania, przy którym kości przedramienia krzyżują się, a dłoń zwrócona jest ku tyłowi, wykonywane są dzięki stawom promieniowo- łokciowym: bliższemu (articulatio radio- ulnaris proximalis) i dalszemu (articulatio radio- ulnaris distalis), które pod względem działania są ściśle ze sobą związane. Łączą one kość łokciową z kością promieniową. Trzony tych kości połączone są błoną międzykostną. Powierzchnie trzech pierwszych kości bliższego szeregu kości nadgarstka tworzą wspólną wypukłą powierzchnię stawową, łączą się z kością promieniową stawem promieniowo- nadgarstkowym. Jest to staw eliptyczny (dwuosiowy), podobnie jak stawy śródręczno- paliczkowe. Staw nadgarstkowo- śródręczny kciuka jest stawem siodełkowatym, a więc także dwuosiowym. W stawach między członkami palców możliwe są tylko ruchy zginania i prostowania. Są to stawy jednoosiowe zawiasowe. 5. Kości i stawy kończyny dolnej Obręcz biodrowa, czyli obręcz kończyny dolnej (cingulum membri inferioris) składa się z 4 części dość ściśle ze sobą połączonych: z prawej i lewej kości miednicznej, kości guzicznej (ogonowej). Tworzą one razem miednicę kostną. Kość miedniczna (os caxae) osobnika dorosłego składa się z 3 kości zrośniętych w jedną całość: górnej- kości biodrowej (os ilium), kości kulszowej (os ischii) skierowanej ku dołowi i do tyłu oraz kości łonowej (os pubie) zwróconej ku dołowi do przodu. W miejscu połączenia tych kości tworzy się po stronie zewnętrznej głęboki dół zwany panewką biodrową. Większą, górną część kości biodrowej nazywamy talerzem biodrowym. Odróżniamy w miednicy dwa odcinki: górny, szerszy, zwany miednicą większą i dolny, węższy, zwany miednicą mniejszą. Miednica kobiety jest stosunkowo krótsza, szersza i bardziej plaska niż u mężczyzny. Kość udowa (lemur) jest najdłuższą kością w ustroju ludzkim. Na końcu górnym odróżniamy głowę, skierowaną skośnie- przyśrodkowo i ku górze, łączącą się szyjką z trzonem. Miedzy szyjką i trzonem znajdują się dwie duże wyniosłości zwane krętarzami. Krętarz większy leży po stronie bocznej, zaś krętarz mniejszy – po przyśrodkowej. Trzon kości udowej jest nieco wygięty ku przodowi. Koniec dolny tworzą dwa kłykcie. Rzepka (patella) ma kształt zaokrąglonego pięciokąta o podstawie zwróconej ku górze i wierzchołku skierowanym ku dołowi. Znajdują się one między kością udową i kośćmi goleni. Kości goleni. Goleń składa się z 2 kości: grubszej, przyśrodkowo położonej kości piszczelowej zwanej piszczelą (tibia) i znacznie cieńszej, równolegle położonej kości strzałkowej- strzałkami (fibula). Kość piszczelowa swym górnym końcem sięga ponad kość strzałkową. U dołu natomiast kość strzałkowa sięga poniżej dolnego końca kości piszczelowej. Po stronie przyśrodkowej na dolnym końcu piszczeli znajduję się wyrostek, zwany kostką przyśrodkową, dolny zaś koniec strzałki przedłuża się w zgrubiałą kostkę boczną. Kości goleni połączone są ze sobą błoną międzykostną. Kości stępu. W skład odcinka tylnego stępu wchodzą 2 kości ułożone jedna nad drugą; dolna kość dotykająca podłoża- kość piętowa (calcaneus) i leżąca nad nią- kość skokowa (talus). Kość skokowa łączy się stawem z golenią. Odcinek przedni stępu składa się z 5 kości, z których 4, mianowicie 3 kości klinowate (ossa cuneiformia) i kość sześcienna (os cuboideum), położone są w jednym szeregu, a kość łódkowa (os naviculare) wsuwa się między kość skokową i kości klinowate. Kości śródstopia i palców. Śródstopie składa się z 5 kości długich, a każdy palec 3 członków kostnych, z wyjątkiem palca I, czyli dużego, składającego się tylko z 2 członków. Kościec stopy stanowi sklepienie o podwójnej krzywiźnie, a mianowicie w kierunku poprzecznym (od podstawy I palca do V) i podłużnym (tj. od pięty do palców). Stawy kończyny dolnej Stawy miednicy. Kości tworzące miednicę łączą się w jedną całość za pomocą liczonych więzadeł i 3 stawów. W dwóch stawach krzyżowo- biodrowych kość krzyżowa jest mocno wklinowana pomiędzy obie kości biodrowe. Na stronie przedniej miednicy łączą się obie kości łonowe w spojeniu łonowym. Staw biodrowy jest stawem wieloosiowym i pozwala na ruchy wokół 3 prostopadłych do siebie osi: ruchy zgięcia i prostowania, odwodzenia, ruchy obrotowe uda dokoła osi pionowej i wreszcie ruch obwodzenia. W porównaniu ze stawem barkowym ruchy te są bardziej ograniczone, gdyż w stawie biodrowym głowa stawowa objęta jest panewką aż poza równik. Staw kolanowy. W skład stawu kolanowego wchodzą 3 kości: • kość udowa • kość piszczelowa • rzepka Rzepka wpleciona jest w ścięgno mięśnia czworogłowego uda i swą powierzchnią tylną, stawową, przystosowana do powierzchni stawowej i kości udowej. W stawie kolanowym poza zginaniem i prostowaniem możliwe są ograniczone ruchy obrotowe goleni, lecz tylko przy zgiętym kolanie. Staw skokowy górny łączy obie kości goleni z kością skokową. Dolne końce kości piszczelowej i strzałkowej tworzą wspólną, o kształcie widełkowym panewkę, obejmująca kość skokową. Jest to staw zawiasowy, w którym ruchy ograniczone są do zginania i prostowania. Staw skokowy dolny Znajduje się między kością piętową i skokową oraz między kością skokową i łódkową, tworząc wspólnie jedną mechaniczną całość. Przy ruchy odwracania brzeg przyśrodkowy stopy pozostaje umieszczony, przy ruchu nawracania- uniesiony jest boczny brzeg stopy. Wysklepienie i sprężystość stopy uwarunkowane są nie tylko odpowiednim ułożeniem i powiązaniem poszczególnych kości stopy, ale także i działaniem (jak cięciwa ruchu) niektórych mięśni. 6. Kościec głowy Kościec głowy- czaszka (cranium) składa się z dwóch ściśle ze sobą złączonych części, a mianowicie: z górnej i tylnej- czaszki mózgowej, która jest puszką kostną osłaniającą mózgowie, oraz dolnej i przedniej- czaszki trzewnej składającej się z licznych i skomplikowanych w budowie kości, tworzących jamy i doły (np. oczodół jama nosowa). W czaszce mieszczą się narządy zmysłów oraz narząd służący do rozdrabniania pokarmu. Czaszka mózgowa, czyli mózgoczaszka (cranium cerebralne). W skład czaszki mózgowej wchodzi 8 kości: kość potyliczna (os occipitale), klinowa (os sphenoidale), czołowa (os frontalne), sitowa (os ethmoidale), 2 kości ciemieniowe (ossa parietalia) oraz 2 skroniowe (ossa temporalna). W czaszce mózgowej odróżniamy sklepienie czaszki oraz podstawę. W skład sklepienia wchodzą: z tylu kość potyliczna, z przodu kość czołowa, u góry 2 kości ciemieniowe, po bokach 2 kości skroniowe. Powierzchnia wewnętrzna sklepienia jest wklęsła i ma rozmaite zagłębienia, jak wyciski, wytworzone przez zakręty i bruzdy mózgowe, oraz rowki tętnicze, w których mieszczą się rozgałęzienia tętnic oponowych. Powierzchnię wewnętrzną podstawy czaszki dzielimy na 3 doły: przedni- położony najwyżej; środkowy- głębszy od poprzedniego, leżący niżej, mający w środku zagłębienie, w którym spoczywa przysadka mózgowa; tylny- największy i najniżej położony. W jego środku widoczny jest owalny otwór potyliczny wielki, p! rzez który przechodzi rodzeń przedłużony. Czaszka trzewna, czyli trzewioczaszka (cranium viscerale) składa się z 6 kości parzystych: szczątki (maxilla), kości jarzmowej (os zygomaticum), podniebiennej (os palatinum), nosowej (os nasale), łzowej (os lacrimale), i małżowiny nosowej dolnej (koncha nasalis interior), oraz 2 kości nieparzystych- żuchwy (mandibula) i lemiesza (vomer). Do czaszko trzewiowej zalicza się również kość gnykową. Oczodoły, w których mieści się narząd wzroku, mają kształt czworościennej piramidy. Wierzchołek jej jest skierowany ku tyłowi, a podstawa ku przodowi i nieco w bok. Oczodołu łączą się z jamą czaszki mózgowej poprzez otwór wzrokowy i szczelinę oczodołową górną, a jamą nosową poprzez kanał nosowo- łzowy. Jama nosowa znajduje się pośrodku twarzy przedzielona jest przegrodą nosową na dwie równe części- prawą i lewą. Otwór przedni jamy nosowej (nozdrza przednie) zwany jest utworem gruszkowatym. Przez nozdrza tylne jama nosowa komunikuje się z gardłem. Żuchwa (mandibula) jest jedyną ruchomą kością czaszki. Składa się z trzonu i dwóch gałęzi żuchwy. Część górna trzonu ograniczona jest łukiem zębodołowym, zawierającym 8 zębodołów z każdej strony. Zębodoły oddzielone są od siebie przegrodami międzyzębodołowymi. Gałęzie żuchwy znajdują się po obu stronach na tylnych końcach trzonu skierowane są ku górze i nieco ku tyłowi. Każda z nich ma po 3 wyrostki: przedni- stanowi miejsce przyczepu mięśni, i tylny, którego głowa dostosowana jest do wgłębienia na kości skroniowej i tworzy z nią staw żuchwowy. Kość gnykowa (os hyoideum) o kształcie podkowy umieszczona jest pod żuchwą, powyżej chrząstki tarczowatej krtani. Nie ma ona połączenia stawowego z innymi kośćmi. Składa się z trzonu i dwóch par wyrostków, zwanych rogami. Od trzonu ku tyłowi odchodzą para rogów większych, a ku górze- para rogów mniejszych.
KRĘGOSŁUP
Kręgosłup ( columna vertebralis ) składa się z kości , zwanych kręgami ( vertebrae ). Kręgi łącząc się ze sobą tworząc elastyczny słup będący osią tułowia . Górny koniec kręgosłupa podpiera czaszkę , dolny łączy się kośćmi miednicy. Wewnątrz kręgosłupa leży rdzeń kręgowy.
Kręgosłup składa się z 33-34 kręgów i dzieli się na pięć odcinków .
Typowy kręg składa się z trzonu , łuku oraz 7 wyrostków.
Masywnie zbudowany trzon kręgu zwrócony jest ku przodowi . Do jego tylnej powierzchni przylega łuk , który zamyka od tyłu otwór kręgowy, będący odcinkiem kanału kręgowego . Z łukiem łączą się 2 pary wyrostków stawowych służących do połączenia z sąsiednimi kręgami i stąd znajdują się na nich powierzchnie stawowe. Symetrycznie położone wyrostki poprzeczne służą między innymi jako miejsce przyczepu mięśni . Wyrostek kolczysty przymocowuje się na tylnej części łuku mocną dźwignię dla mięśni . Kształt kręgów zmienia się w zależności od odcinka kręgosłupa , z którego pochodzą .
Kręgi szyjne mają mały i spłaszczony w kierunku strzałkowym trzon. Wyrostki stawowe są niskie , ich powierzchnie stawowe ustawione skośnie w stosunku do płaszczyzny poziomej. Wyrostki poprzeczne , rozdwojone na końcach . przebite są pionowo otworem wyrostka poprzecznego , przez który przechodzi tętnica kręgowa . Otwór kręgowy ma kształt trójkątny.
1-szy krąg szyjny – kręg szczytowy ( atlas ). Nie ma on trzonu , lecz składa się z 2 łuków : przedniego i tylnego. Miejsca ich połączenia są zgrubiałe i noszą nazwę części bocznych. Na tylnej powierzchni łuku przedniego leży dołek zębowy służący do połączenia z zębem kręgu obrotowego. Na częściach bocznych leżą dołki stawowe górne do połączenia z kłykciami kości potylicznej i dolne , przylegające do odpowiednich powierzchni stawowych kręgu obrotowego.
2-gi kręg szyjny – kręg obrotowy . Wydłużony ku górze trzon tworzy ząb kręgu obrotowego. Przednia powierzchnia stawowa zęba przylega do dołka zębowego kręgu szczytowego , powierzchnia tylna – do więzadła poprzecznego.
Ostatni 7-my kręg szyjny ma długi wyrostek kolczysty i stąd został nazwany kręgiem wystającym ( vertebra prominens ).
Kręgi piersiowe są większe od kręgów szyjnych . Trzony kręgowe są płaskie , ich wymiar strzałkowy jest większy od poprzecznego . Wyrostki stawowe są długie , ich powierzchnie stawowe ustawione w płaszczyźnie zbliżonej do czołowej . Długie i pochylone ku dołowi wyrostki kolczyste zachodzą na siebie dachówkowato.
Na zgrubiałym końcu długich wyrostków poprzecznych leży dołek żebrowy wyrostka poprzecznego , służący do połączenia się z guzkiem żebra. Na bocznych powierzchniach trzonów w sąsiedztwie krawędzi znajdują się dołki żebrowe . Dołki dwóch sąsiadujących kręgów tworzą powierzchnie stawowe , służące do połączenia z głowami żeber.
Kręgi lędźwiowe , największe mają trzony nerkowatego kształtu . Ich wymiar poprzeczny jest większy od strzałkowego . Duże wyrostki stawowe ustawione sa strzałkowo . Wyrostki poprzeczne cienkie i długie są właściwie szczątkowymi żebrami , stąd też noszą one nazwę wyrostków żebrowych. Wyrostki kolczyste kręgów lędźwiowych są wysokie , silnie rozwinięte i ustawione poziomo w płaszczyźnie strzałkowej.
Kość krzyżowa ( os sacrum ) powstała ze zrośnięcia się ze sobą 5 –ciu kręgów krzyżowych . Ma kształt zwężającego się ku dołowi graniastosłupa. Wyróżniamy w niej podstawę zwróconą ku górze , oraz wierzchołek, zwrócony ku tyłowi dołowi . Od przodu znajduje się gładka powierzchnia miedniczna , grzbietowa powierzchnia kości krzyżowej jest nierówna . Na powierzchni miednicznej widoczne są cztery pary otworów krzyżowych miednicznych , które łączą się z kanałem krzyżowym. Na nierównej powierzchni grzbietowej miednicznej widoczne są cztery pary otworów krzyżowych miednicznych , które łączą się z kanałem krzyżowym . na nierównej powierzchni grzbietowej znajdują się grzebienie , powstające ze zrośnięcia się odpowiednich wyrostków kolczystych . Wyrostki stawowe utworzyły grzebienie krzyżowe pośrednie , a wyrostki poprzeczne grzebienie boczne . Między grzebieniami pośrednimi i bocznymi leża otwory krzyżowe grzbietowe . Wzdłuż kości krzyżowej biegnie kanał krzyżowy – przedłużenie kanału kręgowego . Kanał kończy się rozworem krzyżowym . Na masywnie zbudowanych częściach bocznych kości krzyżowej leża powierzchnie uchowate , łączące się z podobnymi powierzchniami kości miednicznej.
Kość guziczna ( os coccygis ) ma u człowieka charakter szczątkowy . W skład niej wchodzi 4 lub 5 kręgów , mających postać trójkątnych lub okragłych kostek. Podstawa kości guzicznej łączy się z kością krzyżową.
SZKIELET KLATKI PIERSIOWEJ
Szkielet klatki piersiowej składa się z 12 kręgów piersiowych , 12 par żeber i mostka .
Żebra ( costae ) mają postać wygiętych półksiężycowato blaszek kostnych . Każde z nich ma koniec przedni , czyli mostkowy , trzon i koniec tylny – kręgosłupowy.
Koniec przedni kości żebrowej łączy się z chrzęstnym przedłużeniem żebra , zwanym chrząstką żebrową . Zgrubiały koniec tylny żebra nosi nazwę głowy żebra . Nieco bocznie od niej leży guzek żebra . Głowa żebra łączy się z dołkami żebrowymi leżącymi na krawędziach trzonów kręgowych . Guzek żebra jest miejscem połączenia stawowego z dołkiem żebrowym wyrostka poprzecznego.
Trzon żebra ma wypukłą powierzchnię zewnętrzną i wklęsłą wewnętrzną . Przy dolnym , ostrym brzegu żebra znajduje się płytka bruzda żebra , w której biegną naczynia i nerwy międzyżebrowe.
W zależności od sposobu połączenia żeber z mostkiem dzielą się one na :
1) żebra prawdziwe 1-7 , dochodzące bezpośrednio do mostka i łączące się z nim chrząstką żebrową
2) żebra rzekome 8-10 , łączące się z mostkiem pośrednio poprzez chrząstkę żebra położonego wyżej
3) żebra wolne 11-12 , nie mające połączenia z mostkiem , leżące swobodnie w ścianie brzucha.
Mostek ( sternum ) należy do nieparzystych kości ustroju. Ma on kształt płaskiej kości ograniczającej od przodu klatkę piersiową .
Rozróżniamy :
- rozszerzoną część górną – rękojeść mostka
- wydłużoną część środkową – trzon mostka
- małą zwężającą się część dolną – wyrostek mieczykowaty
Rękojeść łączy się z trzonem pod kątem rozwartym od tyłu , nazywanym kątem mostka.
Na górnej krawędzi rękojeści znajduje się wcięcie szyjne . Po obu jego stronach leżą wcięcia obojczykowe łączące się z obojczykami . Na bocznych krawędziach rękojeści mostka leżą wcięcia żebrowe żeber 1 i 2 . Na krawędziach trzonu mostka znajdują się wcięcia dla żeber od 3 do 6 . Wcięcie dla żebra 8-go znajduje się na granicy między trzonem a wyrostkiem mieczykowatym.
Klatka piersiowa ( thorax ) jako całość ma kształt ściętego stożka , spłaszczonego od przodu ku tyłowi. Rozróżnia się otwór górny klatki piersiowej oraz znacznie większy otwór dolny . Otwór górny ograniczają trzon 1-go kręgu piersiowego , pierwsze żebra i górny brzeg rękojeści mostka. Płaszczyzna otworu jest pochylona do przodu . Dolny otwór klatki ograniczają trzon 12 kręgu piersiowego , 12 – go żebra , końce żeber 11 , chrząstki żeber rzekomych i wyrostek mieczykowaty mostka . Płaszczyzna otworu dolnego klatki piersiowej pochylona jest ku tyłowi . Ścianę klatki piersiowej tworzą żebra , mostek i odcinek piersiowy kręgosłupa .
KOŚCI KOŃCZYNY GÓRNEJ
W skład szkieletu kończyny górnej wchodzi 37 kości.
Dzielą się one na :
1) kości obręczy kończyny górnej ( obojczyk i łopatka )
2) kości kończyny górnej wolnej ( kość ramienna , 2 kości przedramienia , 8 kości nadgarstka , 5 kości śródręcza i 14 kości palców .
Kości obręczy kończyny górnej .
Obojczyk ( clavicula ) stanowi jedyne bezpośrednie połączenie kości kończyny górnej z szkieletem klatki piersiowej . Obojczyk łączy wyrostek barkowy łopatki z wcięciem obojczykowym mostka . Ma on kształt wydłużonej litery S . Koniec barkowy obojczyka jest spłaszczony od góry ku dołowi , a koniec mostkowy zgrubiały. Górna i przednia powierzchnia obojczyka jest gładka . Na powierzchni dolnej znajdują się nierówności , do których mocują się więzadła. Obojczyk jest dobrze widoczny i wyczuwalny przez skórę .
Łopatka ( scapula ) należy do kości płaskich . Ma ona kształt trójkąta . Dwa jego dłuższe boki tworzą zaokrąglony brzeg boczny i ostry brzeg przyśrodkowy . Na krótszym brzegu górnym znajduje się wcięcie łopatki . Bocznie od niego leży skierowany ku przodowi wyrostek kruczy .
Brzegi łopatki , łącząc się ze sobą , tworzą kąty : dolny , górny i boczny . Kąt boczny jest zgrubiały . Na nim znajduje się nieco wklęsła powierzchnia dla stawu ramiennego , zwana wydrążeniem stawowym . Łopatka ma dwie powierzchnie : przednia powierzchnia żebrowa , wklęsła zwrócona ku żebrom , powierzchnię grzbietową łopatki przedziela wystający grzebień łopatki . Ponad nim leży dół nadgrzebieniowy , poniżej dół podgrzebie - niowy. W przedłużeniu grzebienia łopatki znajduje się silnie rozwinięty wyrostek barkowy . Na wyrostku tym leży powierzchnia stawowa dla połączenia z barkowym kończem obojczyka .
Kości kończyny górnej wolnej .
Kość ramienna ( humerus ) należy do kości długich . Wyróżnia się w niej koniec górny , trzon i koniec dolny .
Na końcu górnym znajduje się głowa kości ramiennej . Głowę ogranicza szyjka anatomiczna kości ramiennej . Bocznie od szyjki leżą 2 guzki oddzielone od siebie bruzdą międzyguzkową . Ku tyłowi od niej leży guzek większy , ku przodowi – guzek mniejszy. Od guzków w kierunku trzonu ciągna się grzebienie guzków większego i mniejszego . Nieco poniżej guzków znajduje się tzw. szyjka chirurgiczna kości ramiennej , nazwana tak , ponieważ jest to miejsce częstych złamań . Trzon kości ramiennej , o przekroju kolistym , na tylnej powierzchni ma skośnie przebiegającą płytką bruzdę nerwu promieniowego . Nierówność na bocznie powierzchni trzonu jest miejscem przyczepu mięśnia naramiennego i nosi nazwę guzowatości naramiennej .
Koniec dalszy kości ramiennej jest spłaszczony w płaszczyźnie czołowej i ma dość złożonę budowę . Po obu stronach końca znajdują się wyniosłości , zwane nadkłykciami , z których pośrodkowy jest znacznie dłuższy od bocznego. Pod nadkłykciem środkowym leży bruzda nerwu łokciowego . Między nadkłykciem i nieco ponizej nich leży kłykieć kości ramiennej , na którym znajdują się powierzchnie stawowe dla połączenia z kośćmi przedramienia .
Powierzchnia boczna służąca do połączenia się z kością promieniową leży na wyniosłości zwanej główką kości ramiennej . Przyśrodkowo leży bloczek łączący się z kością łokciową . Powyżej bloczka na tylnej powierzchni kości ramiennej leży głęboki dół wyrostka łokciowego , w który wsuwa się wyrostek łokciowy kości łokciowej podczas prostowania przedramienia.
Kość promieniowa ( radius ) leży po bocznej stronie przedramienia . Górny jej koniec ukształtowany jest w postaci głowy kości promieniowej. Na szczycie głowy znajduje się wklęsła powierzchnia stawowa dla połączenia z główką kości ramiennej , a dookoła głowy leży obwód stawowy , który styka się z odpowiednim wcięciem kości łokciowej . Poniżej głowy znajduje się guzowatość kości promieniowej , będąca miejscem przyczepu mięśnia dwugłowego ramienia .
Trzon kości promieniowej ma przekrój trójkątny. Jego przedni zgrubiały brzeg przechodzi ku dołowi w wyrostek rylcowaty. Szeroki , dolny koniec kości promieniowej ma powierzchnię stawową nadgarstka dla połączenia się z kośćmi nadgarstka . Na przyśrodkowej powierzchni dalszej nasady kości promieniowej znajduje się wciecie łokciowe , służące do połaczenia z głową kości łokciowej.
Kość łokciowa ( ulna ) jest dłuższa od kości promieniowej i zwęża się stopniowo ku dołowi . Na końcu górnym znajduje się wcięcie bloczkowe . Ograniczaja je od góry wyrostek łokciowy , a od dołu wyrostek dziobasty. Na powierzchni bocznej u podstawy wyrostka dziobastego leży wcięcie promieniowe , służące do połaczenia z obwodem stawowym głowy kości promieniowej . Nieco poniżej wyrostka dziobastego znajduje się guzowatość kości łokciowej . Trzon kości , trójkątny w części górnej i środkowej , zwęża się i zaokrągla w części dolnej . Koniec dalszy kości łokciowej tworzy głowa kości łokciowej. Ma ona obrączkowatą powierzchnię stawową do połaczenian z wcięciem łokciowym kości promieniowej. Na przyśrodkowej powierzchni głowy kości łokciowej leży krótki i cienki wyrostek rylcowaty.
Kości ręki ( ossa manus ) dzielą się na :
1) kości nadgarstka
2) kości śródręcza
3) kości palców
8 kości nadgarstka układa się w dwa szeregi : bliższy – sąsiadujący z kośćmi przedramienia i szereg dalszy – łączący się z kośćmi śródręcza .
Z kościa promieniową łączą się 3 pierwsze kości szeregu bliższego. Lącznie tworzą one jajaowatego kształtu powierzchnię stawową , wchodząca w skład stawu promieniowo – nadgarstkowego. Dolne powierzchnie szeregu bliższego łącza się z kośćmi szertegu dalszego. Centralną kością nadgarstka jest kość główkowata . Dolne powierzchnie dalszego szeregu kości nadgarstka łączą się z podstawami kości śródręcza . Dłoniowa powierzchnia nadgarstka jako całość jest wklęsła i tworzy bruzdę nadgarstka , w której leżą ścięgna zginaczy palców ręki.
Do kości sródręcza należy 5 kości długich , które oznacza się kolejno . poczynajac od kciuka . Kość śródręcza składa się z trzonu i dwóch końców. Koniec bliższy utworzony jest przez podstawę . Postawa łączy się z kośćmi nadgarstka . Na końcu dalszym znajduje się głowa kości śródręcza , która łączy się z podstawą bliższego paliczka odpowiedniego palca .
Kości palców ręki tworzą paliczki ( phalanges ) .Palec pierwszy – kciuk , ma dwa paliczki , pozostałe palce maja ich po 3. Paliczek sąsiadujący z kością środręcza nazywa się bliższym , drugi środkowym ,a trzeci dalszym . Paliczki bliższe i środkowe maja podstawę , trzon , i głowę . Paliczek dalszy jest spłaszczony i na jego końcu dalszym znajduje się półksieżycowtego kształtu guzowatość paliczka dalszego.
Po stronie dłoniowej stawu śródręczno - palcowego 1 palca leżą dwie małękosteczki , zwane trzeszczkami .
Kości obręczy kończyny dolnej .
Obręcz kończyny dolnej , w przeciwieństwie do obręczy kończyny górnej , zbudowana jest bardzo mocno i składa się z dwóch kości miednicznych i kości krzyżowej . Łączą się one ze sobą tworząc mocny pierścień kostny , zwany miednicą ( pelvis ).
Kość miedniczna ( os coxae ) rozwija się z trzech oddzielnych kości , które w wieku dziecięcym oddziela warstwa chrząstki . Największa z nich , skierowana ku górze i ku bokowi , nmazywa się koscia biodrową ( os ilium ) . Od strony dolnej i tylnej leży kość kulszowa ( os ischii ) , od przodu i dołu – kośc łonowa ( os pubis ).
Wymienione kości łączą się w obrębie dużej i głębokiej panewki stawu biodrowego , słuzącej do połączenia z głową kości udowej. W dolnej cześci brzegu panewki widnieje wcięcie panewki. Poniżej panewki leży otwór zasłoniony . Jego nazwa pochodzi od błony zsałonowej przymocowującej się do krawędzi otworu . Od tyłu i dołu otwór zasłoniony ogrzniczaja trzon i gałąż kości kulszowej. W miejscu ich połączenia znajduje się guz kulszowy , a nieco powyżej niego kolec kulszowy . Kolec kulszowy oddziela wcięcie kulszowe mniejsze od leżącego powyżej głębokiego wcięcia kulszowego większego . Od przodu i dołu otwór zasłoniony ograniczają gałęzie kości łonowej górna i dolna . W miejscu połączenia obu gałęzi kości łonowej znajduje się powierzchnia spojenia służąca do połączenia się z taka samą powierzchnią drugiej kości miednicznej.
Temat: Układ narządu ruchu
Narząd ruchu- szkielet, stawy i więzadła, mięśnie. Bierny układ ruchu- kości, stawy i więzadła.
Czynny układ- mięśnie. Funkcje szkieletu- rusztowanie dla ciała, oparcie dla mięśni, wzrost, chroni narządy, krwiotwórczą, magazynującą. Kości płaskie- kości czaszki, łopatka Kości krótkie-kości nadgarstka, kości stępu Kości długie- kość udowa, ramienna Kości różnokształtne-kręgi Szkielet dzieli się na Szkielet osiowy- czaszka, kręgosłup, mostek, żebra i Szkielet kończyn. Tkanki tworzące szkielet to Tkanka kostna- duża wytrzymałość mechaniczna i duży stopień twardości oraz Tkanka chrzęstna. Okostna- włóknista błona ochraniająca kość od zewnątrz, jest silnie unaczyniona i unerwiona. Komórki kościotwórcze- znajdują się w okostnej, od nich zaczyna się wytwarzanie tkanki kostnej w okresie wzrastania kości lub po ich złamaniu. Nasada górna- jest zbudowana podobnie jak nasada dolna, z tkanki kostnej gąbczastej, która składa się z różnej grubości beleczek kostnych. Układ przestrzenny tych beleczek zapewnia kościom maksymalną sztywność i odporność na działanie sił odkształcających. Między beleczkami istnieją przestrzenie, które są przedłużeniem jamy szpikowej. Trzon- jest zbudowany z tkanki kostnej zbitej. Ma ona postać zwartej substancji, posiada przerwy dostrzegalne pod mikroskopem. Jama szpikowa- jest to znajdująca się wewnątrz trzonu przestrzeń wypełniona szpikiem kostnym. Szpik kostny czerwony-tkanka krwiotwórcza wypełniająca jamę kostną- produkuje wszystkie rodzaje komórek krwi. W skład kości wchodzą- osseina- substancja organiczna, nadająca kości sprężystość. Sole mineralne- nadają kości twardość i wytrzymałość. Chrząstka nasadowa- elementy tkanki chrzęstnej Znajdujące się w pobliżu zakończeń rosnącej kości. Krzywica- niedobór witamin D3 .Objawy: utrata Łaknienia, wzmożone pocenie się, niepokój. Złamania dzielimy na: otwarte, zamknięte. Zamknięte-Kość nie przerywa ciągłości skóry. Otwarte- kość przerywa powłokę skóry, może dojść do zakażenia. Kostnina- tkanka która powstaje z komórek okostnej podczas gojenia się złamania. Kręg- składa się z trzonu, łuku, wyrostków kręgowych (są miejscem przyczepu mięśni. Krążki międzykręgowe- (dyski)zbudowane z chrząstki, umieszczone pomiędzy trzonami sąsiadujących kręgów. Pełnią one funkcję amortyzacyjną w wypadku urazów kręgosłupa oraz umożliwiają zgięcie, prostowanie, ruchy boczne i obrotowe.
Czaszka- kostne
Rusztowanie głowy. Mózgoczaszka- (czaszka mózgowa) górna i tylna część czaszki. Stanowi ochronę mózgowia. Trzewioczaszka- (czaszka twarzowa) część przedniodolna, chroni narządy zmysłów, Początkowe odcinki przewodu pokarmowego (jama ustna) i dróg oddechowych (jama nosowa).
Szwy- za ich pomocą kości czaszki są nieruchomo połączone. Kości mózgoczaszki- kości ciemieniowe, kość czołowa, kość potyliczna, kości skroniowe, kość klinowa. Kości ciemieniowe- prawa i lewa, tworzą sklepienie i ściany boczne czaszki. Kość czołowa- tworzy przednią część sklepienia czaszki. Kość potyliczna-ogranicza czaszkę od tyłu i od dołu. W jej środkowym fragmencie znajduje się otwór potyliczny, przez który przechodzi rdzeń przedłużony. Kości skroniowe- prawa i lewa tworzą częściowo podstawę i ściany boczne czaszki. Kość klinowa- leży w podstawie czaszki. Kości trzewioczaszki: kości jarzmowe,kości podniebienne, kości szczękowe, żuchwa, kości nosowe. Kości jarzmowe- tworzą kostne sztowanie policzków. Kości podniebienne- tworzą kostne usztowanie podniebienia. Kości szczękowe- mają 16 otworów, w których osadzone są zęby. Żuchwa- jedyna ruchoma część czaszki, której główną funkcja jest udział w procesie żucia, ma 16 otworów w których osadzone są zęby. Kości nosowe-tworzą grzbiet nosa. Kręgosłup- składa się z kręgów, kręgosłup jest: osią i główna podporą ciała; narządem ruchu; osłoną dla rdzenia kręgowego. Składa się z 33-34 kręgów i dzieli się na 5 odcinków:
szyjny (7), piersiowy (12), lędźwiowy (5), krzyżowy (5), guziczny (ogonowy) (4-5). Odcinek szyjny-kręgi tego odcinka mają delikatna budowę, cechuje je duża ruchomość, trzony tych kręgów są mniejsze, gdyż kręgosłup szyjny dźwiga tylko głowę. Odcinek piersiowy- kręgi bardziej masywne i mniej ruchome, na wyrostkach poprzecznych maja tzw. Dołki żebrowe służące do połączenia z żebrami.
Odcinek lędźwiowy- kręgi najbardziej masywne, gdyż na nich spoczywa ciężar całego tułowia i Głowy, mają silnie rozwinięte wyrostki kolczaste. Odcinek krzyżowy- (kość krzyżowa) powstaje Ze zrośnięcia się pięciu kręgów krzyżowych; znajdują się w nim cztery pary otworów; przez które wychodzą Nerwy krzyżowe. Odcinek guziczny- kręgi tego odcinka łączą się w kość guziczną, która tworzy Zakończenie osi kręgosłupa; kość ta ma u człowieka charakter szczątkowy. Kręg szczytowy (atlas)-Pierwszy kręg szyjny, nie ma trzonu, lecz składa się z dwóch łuków: przedniego i tylnego. Kręg obrotowy-Drugi kręg szyjny, ma tzw. Ząb odchodzący od trzonu ku górze. Ząb kręgu obrotowego- wchodzi on Na miejsce trzonu kręgu szczytowego; takie połączenie umożliwia swobodne poruszanie głową. Skolioza- boczne skrzywienie kręgosłupa. Kifoza piersiowa- nadmierne wygięcie kręgosłupa w części Piersiowej ku tyłowi. Lordoza lędźwiowa- nadmierne wygięcie kręgosłupa w części lędźwiowej ku przodowi. Szkielet klatki piersiowej składa się z: 12 kręgów piersiowych, 12 par żeber, mostka. Żebra dzielą się na:
Żebra prawdziwe (I-VIII)- łączą się z mostkiem bezpośrednio poprzez chrząstki żebrowe. Żebra rzekome (VIII, IX, X)- łączą się ze sobą i poprzez żebro VII z mostkiem. Żebra wolne (XI, XII)- Nie mają połączenia z mostkiem, kończą się wolno w ścianach jamy brzusznej. Mostek- płaska kość, Która zamyka od przodu ścianę klatki piersiowej. Żebra- wygięte półksiężycowato blaszki kostne, Które od tyłu łączą się z kręgami piersiowymi, a od przodu z mostkiem. Chrząstki żebrowe- chrzęstne Odcinki żeber będące przedłużeniem żeber kostnych, przyczyniają się do zwiększenia sprężystości Ścian klatki piersiowej. Kończyna górna-dzieli się na obręcz kończyny górnej (barkową) oraz na Część wolną. Obręcz barkowa: dzieli się na łopatki (2), obojczyki (2). Stanowi miejsce przyczepu kończyn górnych. Wolna część kończyny górnej składa się z kości ramiennej, kości przedramienia oraz kości ręki. Obojczyk- esowato wygięta kość długa, która jednym końcem łączy się z mostkiem z drugim z łopatką; zaznacza granicę między szyją a klatką piersiową. Łopatka- płaska, trójkątna, szeroka kość, łącząca się z kością ramienną i obojczykiem; przylega do klatki piersiowej od strony grzbietowej. Kości nadgarstka- 8 kości krótkich ułożonych w dwóch rzędach. Kości śródręcza- 5 kości długich, z Których każda odpowiada jednej z kości palców. Paliczki- kości długie; kciuk składa się z 2, a Pozostałe palce z 3 paliczków. Kończyna dolna dzieli się n obręcz kończyny dolnej (miednicową) Oraz część wolną. W skład obręczy miednicowej wchodzą: kości biodrowe (2), kości kulszowe (2), Kości łonowe (2), kość krzyżowa. Wolna część kończyny dolnej składa się z kości udowej, kości Podudzia oraz kości stopy. Kość udowa- najdłuższa kość w szkielecie, bardzo masywna i wytrzymała. Rzepka- krótka, zaokrąglona, nieco spłaszczona kość; słania od przodu staw kolanowy. Kości stępu- 7 kości krótkich, z których największa jest kość piętowa. Śródstopie- 5 kości długich odpowiadających kościom palców. Paliczki- kości długie, pierwszy palec składa się z 2, a pozostałe z 3 paliczków. Płaskostopie- zniekształcenie stopy polegające na obniżeniu się jej fizjologicznych sklepień, w wyniku Czego stopa staje się płaska.
Szkielet dorosłego człowieka ma 206 kości a noworodek ma 270.
Kości tworzą- połączenia ścisłe, połączenie półścisłe, połączenia ruchome. Połączenia ścisłe (nieruchome)- Kości nie mają możliwości przemieszczenia się względem siebie, np. czaszka. Połączenia półścisłe (chrząstkozrostne)- między dwoma zakończeniami kostnymi znajdują się krążki chrzęstne lub chrzęstno- włókniste, np. między kręgami. Ruchome (stawowe)- połączenia kości umożliwiają szeroki zakres ruchów. Ze względu na liczbę kości Dzieli się je na :proste (zbudowane z 2 kości) np. ramienny. ; złożone (zbudowane z 3, lub więcej kości) , np. nadgarstkowy. Ze względu na zakres możliwych do wykupienia ruchów dzielimy je na; kuliste, zawiasowe. Stawy kuliste- umożliwiają wykonanie ruchów obrotowych, wielokierunkowych. W stawach tych powierzchnia stawowa jednej kości jest zazwyczaj wypukła i tworzy tzw. Główkę, natomiast powierzchnia drugiej kości jest odpowiednio wklęsła i tworzy tzw. Panewkę stawową. Przykładem tego typu stawów są: staw ramienny- łączy łopatkę z kością ramienną, Cechuje go największa ruchomość ze wszystkich stawów człowieka; staw biodrowy- łączy kość Udową z kością biodrową. Stawy zawiasowe- umożliwiają wykonywanie ruchów zginania i Prostowania. Przykładem tego typu stawów są: staw łokciowy- styka się w nim kość ramienna z Promieniową i łokciową; staw kolanowy- styka się w nim kość udowa z piszczelową i strzałkową, Jest to staw o najbardziej skomplikowanej budowie, jego wzmocnienie stanowi rzepka.
Budowa stawu: torebka stawowa- błona, która zamyka od zewnątrz jamę stawową, zapewnia stabilność Stawowi i odgranicza go od otoczenia. Jama stawowa- przestrzeń wypełniona mazią. Błona maziowa-wypełnia od wewnątrz jamę stawową, produkuje lepki płyn, tzw. maź, która nawilża chrząstki Stawowe, zmniejszając tarcie. Chrząstka stawowa- pokrywa powierzchnię stykających się kości, Zapobiega ścieraniu się kości, jest odporna na tarcie i ułatwia poślizg. Zwichnięcie stawu- pod wpływem Urazu dojdzie do przemieszczenia powierzchni stawowych kości względem siebie. Mięśnie- tworzą Układ mięśniowy, zbudowane są z tkanki mięśniowej. Tkanki mięśniowe; poprzecznie prążkowana- Buduje mięśnie szkieletowe, skurcz tych mięśni jest szybki i zależny od naszej woli. Gładka- buduje Mięśnie gładkie; występują m.in. w ścianach naczyń krwionośnych, przewodu pokarmowego, dróg ddechowych, pęcherza moczowego; skurcz tych mięśni jest powolny i długotrwały, niezależny od Naszej woli. Mięśniowa serca- rodzaj tkanki poprzecznie prążkowanej. Buduje mięsień sercowy; jego Czynność jest automatyczna; nie podlega naszej woli. Układ mięśniowy człowieka składa się z około 600 mięśni. Ścięgno- miejsce przyczepu ścięgna do kości. Ze względu na kształt mięśnie dzielą się na: długie (np. w kończynach), szerokie (np. wyścielające ściany klatki piersiowej i brzucha), krótkie (np. wokół kręgosłupa), okrężne (np. oczu, ust, odbytu). Ze względu na rodzaj przyczepu mięśnie dzielimy na: dwugłowe (przyczepiony do kości rozdwojonym ścięgnem), trójgłowe i czterogłowe (składa się powiednio z 3 lub 4 części łączących się we wspólne ścięgno). Ze względu na zakres wykonywanych ruchów mięśnie dzielimy na:zginacze (umożliwiają zginanie kończyn), prostowniki (umożliwiają zginanie kończyn, praca zginaczy i prostowników jest przeciwstawna), przywodziciele, odwodziciele. W zależności od położenia mięśnie dzielimy na; mięśnie głowy, szyi, grzbietu, klatki piersiowej, brzucha, obręczy i kończyn. Mięśnie głowy- zaliczamy do nich mięśnie żwaczowe (rozdrabniają pokarm) i Mimiczne (nadają twarzy wyraz). Mięsnie grzbietu- wpływają na ruchy obręczy kończyny górnej i ramienia, Biorą udział w utrzymaniu pionowej postawy ciała, działają jako pomocnicze mięśnie oddechowe. Mięśnie klatki piersiowej- uczestniczą w ruchach oddechowych. ; mięsień piersiowy większy-Opuszcza, przywodzi i obraca ramie do wewnątrz, jest pomocniczym mięśniem oddechowym. Międzyżebrowe-Unoszą i opuszczają żebra, są więc mięśniami uczestniczącymi w oddychaniu. Przepona-bierze udział w Oddychaniu. Znajdują się w nim 3 otwory na przełyk, aortę i żyłę główną dolną. Mięśnie brzucha- 1) są Mięśniami wydechowymi, ich skurcz powoduje obniżanie żeber. 2)łącznie z przeponą tworzą tzw. Tłocznie brzuszną, która bierze udział podczas oddawania kału, moczu oraz podczas porodu. 3) są Mięśniami ruchowymi tułowia. Mięsnie obręczy barkowej- łączą łopatkę i obojczyk z kością ramienia.Mięśnie kończyny górnej- w ich skład wchodzą mięśnie ramienia, przedramienia i dłoni. Mięśnie obręczy Miednicowej i kończyny dolnej- ; mięśnie obręczy miednicowej- łączą obręcz kończyny dolnej z tułowiem. Mięsnie kończyny dolnej- w ich skład wchodzą mięśnie uda, podudzia i stopy. Mięsnie stopy- poruszają palcami, Podpierają stopę obniżoną przy pionowej postawie ciała, usztywniają stopę podłużnie i poprzecznie. Mięsnie wykonują 2 rodzaje pracy: dynamiczną (dochodzi do zmiany długości mięśni i przemieszczenia kości Względem siebie), statyczną (nie następuje przemieszczenie kości względem siebie, lecz zmienia się jedynie Napięcie mięśni).
Choroby kosci

KIFOZA [gr.], wygięcie kręgosłupa ku tyłowi; fizjol. — w odcinku piersiowym i krzyżowym, patologiczne — nadmierne, może powstać wskutek gruźlicy, krzywicy, złamań, nowotworów i w wieku starczym; leczenie zachowawcze (gimnastyka korekcyjna, gorsety ortopedyczne, fizykoterapia), czasem operacyjne.

SCHEUERMANNA CHOROBA [ch. szoier~], kifoza młodzieńcza, jałowa martwica trzonów kręgów występująca najczęściej u chłopców w wieku 14–17 lat; umiejscawia się w środk. i dolnym odcinku kręgosłupa piersiowego i górnym lędźwiowego; prowadzi do deformacji trzonów kręgów i zniekształcenia sylwetki (tzw. plecy okrągłe); leczenie przez odciążenie kręgosłupa (gorsety ortopedyczne), w skrajnych przypadkach — operacyjne.

SKOLIOZA [gr.], wada kręgosłupa polegająca na jego bocznym skrzywieniu w różnych odcinkach; skolioza czynnościowa, powstająca w następstwie wad postawy, wad kończyn (np. skrócenia kończyny), bólu, jest odwracalna przez zastosowanie postępowania korygującego; skoliozę strukturalną charakteryzują utrwalone zmiany zniekształcające kręgów, klatki piersiowej lub miednicy małej na skutek np. porażeń mięśni, kręczu karku; skoliozę idiopatyczna (samoistna) powstaje z nieznanych przyczyn, najprawdopodobniej wskutek zaburzenia napięcia mięśni przykręgosłupowych; skolioza występuje gł. w okresach wzmożonego wzrostu (między 6 a 24 miesiącem życia, 5 a 8 oraz 11 a 14 rokiem życia dziecka), prowadzi do poważnych zniekształceń kręgosłupa i miednicy; może powodować garb (żebrowy); leczenie — gimnastyka, gorsety ortopedyczne, niekiedy operacyjne.

ROZSZCZEPIENIE KRĘGOSŁUPA, rozszczep kręgosłupa, tarń dwudzielna, wada wrodzona powstała w życiu płodowym wskutek niezrośnięcia tylnej ściany kanału rdzeniowego lub innych nieprawidłowości rozwojowych kręgosłupa; rozszczepienie kręgosłupa może być jawne, widoczne na grzbiecie jako przepuklina oponowa (poddawane operacji wkrótce po urodzeniu), lub ukryte (leczone tylko w przypadkach powikłań neurologicznych).

ANENCEFALIA [gr.], med. zaburzenie rozwojowe polegające na niewytworzeniu się większej części mózgu i przysadki, pokrywy czaszki, opon i skóry ciemienia oraz rozszczepieniu kręgosłupa.

DYSKOPATIE [gr.], ogólne określenie procesów patologicznych toczących się w obrębie krążka (dysku) międzykręgowego; powodowane są zmianami zwyrodnieniowymi, urazami lub stanami zapalnymi; do dyskopatii zalicza się m.in. wypadnięcie jądra miażdżystego krążka międzykręgowego, które występuje zwykle w obrębie kręgosłupa lędźwiowego (między IV i V kręgiem lędźwiowym) i szyjnego, gł. wskutek urazu; objawy ostrej rwy kulszowej i lumbago; w ciężkich przypadkach występują zaburzenia czucia, a także zanik mięśni; leczenie zachowawcze przez unieruchomienie i leżenie na twardym łóżku, stosowanie odpowiednich ćwiczeń, niekiedy operacyjne (usunięcie jądra miażdżystego).

LUMBAGO [łac.], postrzał, silny ból w okolicy lędźwiowej, spowodowany najczęściej zapaleniem korzonków nerwowych, uciskiem, wypadnięciem jądra miażdżystego chrząstki międzykręgowej, rzadziej zmianami zapalnymi i zwyrodnieniowymi kręgosłupa; ból pojawia się zwykle nagle, występuje często po gwałtownym ruchu lub dźwignięciu ciężaru i trwa kilka dni lub dłużej (w zależności od przyczyn); leczenie środkami przeciwbólowymi, nagrzewaniem i innymi zabiegami fizykoterapeutycznymi; w przypadku wypadnięcia jądra miażdżystego może być konieczna operacja.

RWA KULSZOWA, ischias, ból nerwu kulszowego; występuje najczęściej nagle i jednostronnie, przebiegając wzdłuż pnia nerwu od okolicy lędźwiowej, przez pośladek, tylną część uda, okolicę podkolanową, łydkę, nawet do okolicy zewn. kostki i palców stopy; przyczyną jest najczęściej ucisk na korzonki nerwowe wypadniętego jądra miażdżystego tarczy międzykręgowej, także zmiany zapalne (gruźlica, choroby reumatyczne), procesy nowotworowe, urazy; leczenie przyczynowe, niekiedy (wypadnięcie jądra miażdżystego, ® dyskopatia) operacyjne.

ŁAMLIWOŚĆ KOŚCI, układowa choroba tkanki łącznej, zaburzenia mineralizacji kości, zmiany struktury istoty korowej trzonów i/lub kształtu przynasad; złamania kości następują z błahych powodów, kościec jest miękki i zniekształcony; łamliwość kości wrodzona — zaburzenie genet., dzieci rodzą się martwe lub umierają w okresie noworodkowym (tzw. postać wczesna) albo choroba pojawia się we wczesnym dzieciństwie, występuje zaburzenie wzrostu, karłowatość, samoistne łamanie kości, słabe uzębienie (tzw. postać późna).

PAGETA CHOROBA KOŚCI [ch. k. pdżyta], przewlekłe, zniekształcające zapalenie kości, spowodowane znacznym zwiększeniem przepływu krwi przez dotknięte chorobą kości wskutek zaburzeń autonomicznego układu nerwowego, z jednoczesnym nadmiernym rozrostem układu krwionośnego kości; nadmierne ukrwienie kości powoduje wzmożony rozpad beleczek kostnych, a jednocześnie ich nadmierne tworzenie się; Pageta choroba kości występuje rodzinnie, rozwija się zwykle po 40 roku życia i objawia się kruchością, łamliwością i zwiększeniem wymiarów kości; leczenie wit. A i D oraz preparatami wapnia.

ZRZESZOTNIENIE KOŚCI, osteoporoza, przewlekłe schorzenie kośćca, zanik beleczek kostnych, ścieńczenie zewn. (korowej) warstwy kości i zmniejszenie masy oraz gęstości kości; prowadzi do kruchości i łamliwości kości; najczęściej spotyka się z.k. starcze, spowodowane najprawdopodobniej niedostatecznym wydzielaniem hormonów płciowych i hormonów anabolicznych kory nadnerczy, co jest przyczyną przewagi procesów demineralizacji kości, oraz z.k. pourazowe — po przewlekłych unieruchomieniach w opatrunkach gipsowych; leczenie farmakologiczne.

KACHEKTYNA ,TNFa, czynnik martwicy nowotworów, ang. tumor necrosis factor (TNF), polipeptyd o masie cząsteczkowej ok. 17 kDa należący do cytokin , wytwarzany gł. przez pobudzone makrofagi; wyizolowany w trakcie badań nad przyczynami kacheksji (wyniszczenia) towarzyszącej przewlekłym infekcjom i nowotworom (stąd nazwa); wykazuje wielokierunkowe działania immunoregulacyjne oraz przeciwnowotworowe; wzmożone wytwarzanie TNF obserwuje się w zaburzeniach i niedoborach odpornościowych, klinicznie wyrażonych chorobami autoagresyjnymi (stwardnienie rozsiane, reumatoidalne zapalenie stawów), wstrząsem septycznym, AIDS, odrzucaniem przeszczepów narządowych; TNF hamuje proliferację macierzystych komórek szpiku kostnego, pobudzając wytwarzanie prostaglandyny E2 i kolagenazy powoduje zanik struktur chrząstki i kości; podobnie jak interleukina 1 (IL-1) podnosi temperaturę ciała pobudzając centralny ośrodek termoregulacji; liczne niepożądane objawy uboczne (niedokrwistość, gorączka, bóle stawów, uszkodzenie wątroby) ograniczają możliwości terapeutycznego zastosowania TNF

ROZMIĘKANIE KOŚCI, osteomalacja, przewlekłe schorzenie występujące gł. u kobiet w okresie ciąży, laktacji i przekwitania, polegające na zaburzeniu gospodarki wapniowej w następstwie awitaminozy D i zaburzeń hormonalnych; odwapnienie kości powoduje ich uginanie się, łamliwość i zmniejszenie odporności mech.; rozmiękanie kości obejmuje najpierw kręgosłup i miednicę; spłaszczenie kręgów może być przyczyną uciśnięcia korzeni nerwowych i silnych bólów o charakterze rwy kulszowej; zapobieganie i leczenie rozmiękczenia kości polega na stosowaniu witamin, soli miner. i hormonów.

GRUŹLICA KOSTNO-STAWOWA, schorzenie kości i stawów wywołane przez prątki gruźlicy; umiejscawia się w istocie gąbczastej kości — nasady kości długich, trzony kręgów, a także w błonie maziowej stawów; najczęściej choroba zajmuje kręgosłup, staw biodrowy i kolanowy. Zależnie od zjadliwości prątka i sił odpornościowych organizmu ognisko chorobowe może wygasnąć lub rozwinąć się w postać wysiękowo-martwiczą, powodując niszczenie tkanki kostnej i powstawanie ropnia opadowego (zw. też ropniem zimnym); choroba — zależnie od umiejscowienia — prowadzi do deformacji kości, zesztywnienia stawów, wygięcia kręgosłupa i garbu; leczenie farmakologiczne oraz przez unieruchomienie i odciążenie dotkniętej chorobą części ciała, niekiedy operacyjne.

REUMATYCZNE CHOROBY, grupa chorób, zw. dawniej gośćcowymi, o różnej etiologii, których wspólną cechą są bóle przemijające lub trwałe a także zmiany zapalne lub zwyrodnieniowo-wytwórcze, gł. w obrębie narządów ruchu; mogą atakować stawy, tkanki okołostawowe, mięśnie, ścięgna, powięzie, nerwy obwodowe, tkankę podskórną; choroby reumatyczne są b. rozpowszechnione, szacuje się, że cierpi na nie 1/4 ludności krajów rozwiniętych; przebycie choroby reumatycznej prowadzi czasami do inwalidztwa; etiologia wielu chorób reumatycznych nie jest dostatecznie poznana. Do najważniejszych chorób reumatycznych należą: 1) choroba reumatyczna, czyli gorączka reumatyczna (dawniej zw. ostrym gośćcem stawowym), ostre zapalenie stawów, wywołane zakażeniem ustroju paciorkowcem beta-hemolizującym; występuje zwykle u dzieci w wieku 6–12 lat; ogniskami zakażenia są migdałki, gardło, zatoki przynosowe; najczęściej choroba atakuje również serce, pozostawiając nierzadko trwałe uszkodzenia; obserwuje się też jej nawroty; 2) gościec przewlekły postępujący (reumatoidalne zapalenie stawów) i stany pokrewne charakteryzuje długotrwały stan zapalny stawów kończyn lub kręgosłupa, z postępującym zniekształceniem i niekiedy zesztywnieniem; czynnikami przyczynowymi mogą być nie zidentyfikowane dotąd drobnoustroje i genetycznie uwarunkowane predyspozycje osobnicze; 3) zmiany zwyrodnieniowo-wytwórcze kostno-stawowe dotyczą osób w wieku powyżej 50 lat; 4) reumatyzm pozastawowy (tkanek miękkich) objawia się bólami (nasilającymi się pod wpływem zimna i wilgoci), odczynami zapalnymi ścięgien, mięśni, powięzi, kaletek maziowych, okostnej itp.
Leczenie wymienionych grup chorób reumatycznych: środki przeciwbólowe (gł. salicylany) i przeciwzapalne, preparaty złota i leki hormonalne (kortykosteroidowe), antybiotyki; w niektórych przypadkach stosuje się fizykoterapię, niekiedy chirurgiczny zabieg ortopedyczny.

BLOUNTA CHOROBA [ch. blanta], szpotawe ustawienie piszczeli spowodowane zaburzeniami wzrostu przyśrodkowego kłykcia piszczeli; etiologia blounta choroba nie jest wyjaśniona (przypuszczalnie przyczyną jest jałowa martwica); występuje gł. u dzieci; leczenie operacyjne.

CALVGO CHOROBA [kal~ ch.], spłaszczenie trzonu kręgu w odcinku piersiowym (jałowa martwica, ziarniniak kwasochłonny), występujące u dzieci w wieku 2–11 lat, powodujące stopniowe wygarbienie kręgosłupa ku tyłowi; leczenie polega na odciążeniu chorego kręgu.

HAGLUNDA CHOROBA, martwica jałowa guza piętowego, choroba pojawiająca się u szybko rosnących dzieci (częściej chłopców) w wieku 8–13 lat, objawiająca się bolesnością guza piętowego przy wysiłku fiz.; leczenie polega na odciążeniu pięty i ograniczeniu chodzenia przez kilka tygodni.

OSGOOD–SCHLATTERA CHOROBA [ch. e;zgu:d szla~], jałowa martwica jądra kostnienia guzowatości piszczeli, występująca najczęściej u chłopców w wieku 10–14 lat, o nieznanej etiologii; objawy: bóle i obrzęk kończyn; leczenie zachowawcze (odciążenie chorej kończyny).

ACHONDROPLAZJA [gr.], med. chondrodystrofia, genetycznie uwarunkowane zaburzenia rozwoju szkieletu, polegające na upośledzeniu kostnienia śródchrzęstnego; w wyniku achondroplazji kończyny są skrócone, otwór potyliczny powiększony, otwory międzykręgowe zwężone, podstawa czaszki nie rozwinięta dostatecznie, czoło guzowate; leczenia przyczynowego brak.

OSTEODYSTROFIA [gr.], określenie kilku jednostek chorobowych układu kostnego, dla których wspólną cechą jest zwyrodnienie włóknisto-torbielowate kości i ich odwapnienie; choroba włóknista kości , o nie znanych przyczynach, pojawia się w wieku dziecięcym i w okresie pokwitania, gł. u dziewcząt; zmiany występują w kościach długich, zwykle po jednej stronie ciała, powodując ich wygięcie; zwyrodnienie włóknisto-torbielowate kości (choroba Recklinghausena) jest najprawdopodobniej następstwem niedoczynności przytarczyc, co powoduje odwapnienie kości, ich uginanie i łamliwość; ostedrytrofia nerkowa (tzw. krzywica nerkowa) pojawia się we wczesnym dzieciństwie i jest następstwem wad rozwojowych nerek lub ich długotrwałego zapalenia.

MARTWICE JAŁOWE KOŚCI, zespoły chorobowe powstające w wyniku obumarcia tkanki kostnej oraz częściowo tkanki chrzęstnej bez udziału drobnoustrojów chorobotwórczych; dotyczą najczęściej nasad szybko rosnących kości; występuje wiele post