Streszczenie "Drogi dorastania" Obuchowska

Streszczenie "Dróg dorastania" Obuchowska
I. Ogólna charakterystyka okresu dorastania
W dorastaniu mozna wydzielić 2 podokresy ze względu na dominowanie : w pierwszym - czynników biologicznych, w drógim - czynników kulturowych. Dorastanie zaczyna się w biologii a kończy w kulturze.
DOJRZEWANIE: I faza: pokwitanie (faza feubertalna) ; II faza: adolescencja (młodość)
W psychologii polskiej stosuje się termin wiek dorastania obejmujac dojrzewanie biologiczne oraz rozwój psychiczny i społeczny. Wyodrębnia się 2 fazy: I. Wiek szkolny (11 - 15l) ; II. Dorastanie (od 11-12r.ż do 18-19r.ż)
Fazy te oddziela 16 r.ż.
W okresie dorastania człowiek otrzymuje dwie zdolności ; 1. zdolność do dawania nowego życia ; 2. zdolność do samodzielnego kształtowania życia własnego.
AKCELERACJA ROZWOJU - przyspieszenie rozwoju; zjawisko polegające na tym, ze dziecko z pokolenia na pokolenie dojrzewa szybciej co jest spowodowane lepszymi warunkami odżywiania i pielegnacji organizmu.
16 rok życia - tzw. kryzys młodzieńczy charakteryzujący się nasileniem psychicznych trudności dorastania.
FAZA I BIOLOGICZNA - charakteryzuje się ogólnym niezrównoważeniem emocjonalnym, nadmierna pobudliwością, zmiennością motywacji. Młoda osoba znajduje się w konflikcie pomiędzy potrzebą bycia dorosłym a zachowaniem przywilejów dziecka. Młodzież poszukuje własnej tożsamości, jest to faza eksperymentowania ze sobą i innymi, poszukiwania celów.
FAZA II (po 16 r.z.) - charakteryzuje się poszukiwaniem wyjścia z chaosu przeżyć, stawianiem sobie celów. W tej fazie dominującą role odgrywają procesy intelektualne. Młodzież stawia sobie pytania dotyczące sensu swojego życia, ważną rolę odgrywają problemy ogólnoludzkie. Faza ta moze być długotrwała i głeboka.
II. Rozwój fizyczny
Zasadnicze zmiany w budowie i czynnościach ciała przejawiają się w tzw. skoku pokwitaniowym ( u chłopców 12,5 - 15 lat; powoduje przyrost masy i cięzaru ciała; u dziewczynek 10,5 - 13 lat )
W skoku pokwitaniowym: rozwijają się mieśnie i wydłużają kości ; rozrasta sie serce i narządy jamy brzusznej ; powiekszają się narządy rozrodcze i wzrasta siła mięśniowa ; zmiany w obrębie żuchwy ; u chłopców rozrost krtani ; mózgowie nie jest objęte procesem wzrostu.
Tkanka tłuszczowa: u chłopców zwiększa się przed rozpoczęciem skoku pokwitaniowego, w okresie rozwoju wysokości ciała zanika ; u dziewczynek inaczej w wieku 15 - 16 lat ilość tkanki tłuszczowej na ramionach, brzuchu i biodrach jest dwukrotnie większa u dziewczat niż u chłopców. Narządy płciowe u dziewczat wzrastają niedostrzegalnie , a u chłopców jest wyrazny rozwój praci i jąder (13-15 lat)
Pierwsze objawy dojrzewania u chłopców : wzrost jader i moszny ; wzmożone wydzielanie potu o charakterystycznym zapachu ; zarost na twarzy ; polucje ( wydzielanie płynu nasiennego). U dziewczat : pojawienie się pęczka piersiowego ; menstruacja.
Kompleks Diany - dziewczynka nie chce być kobietą, ubiera się jak chłopiec, preferuje chłopięce zabawy.
Ginekomastia - obrzmienie sutków u chłopców.
Deceleracja - opóżnienie rozwoju, do czego przyczynia się złe odzywianie, choroby a także stres
U młodzieży z dysharmonią rozwoju obserwuje sie: chwiejność dokonywania wyborów ; zdolność do współdziałania ograniczona do wykonywania poleceń ; ograniczenie zdolności do empatii
III. Rozwój seksualny
Antagonizm płci - żywo wyrażana niechęć do płci przeciwnej, co bywa uzasadniane ich cechami fizycznymi i psychicznymi np. chłopcy mówią "wyrastają mi piersi"
Fazy miłości: 1. miłość szczenięca - ważniejsze jest samo kochanie niż jego obiekt ; 2. miłość cielęca - obiekt uczuć otoczony jest bezgranicznym uwielbieniem ; 3. miłość romantyczna - idealizowanie obiektu miłości, ta miłosć jest głębokim uczuciem skierowanym ku jednej osobie płci przeciwnej
Formy aktywności seksualnej: 1. masturbacja (onanizm, samogwałt) - polega na wywołaniu podniecenia seksualnego z orgazmem włącznie za pomocą podejmowanych przez siebie czynności dotykowych. Ujemne skutki masturbacji: niekorzystna może okazac się łatwość zaspokajania popędu seksualnego ; czynnoscią masturbacyjnym towarzyszą fantazje erotyczne, które mogą wpłynac na zachowania seksualne, mast. może być nadmierna, zbyt częsta ; zespołowe uprawianie masturbacji stwarza zagrożenie kontaktów seksualnych ; może wywołać konflikt moralny ( lęk, poczucie winy). 2.necking - polega na pieszczotach miłosnych obejmujących ciało partnerów tylko od pasa w górę, nie dochodzi do orgazmu. 3.petting - pieszczoty obejmujace także narządy płciowe. Jego celem jest przeżycie orgazmu.
Podejście młodziezy do seksu: 1.hedonistyczne - seks jest wspaniała zabawą i należy kochać sie tak czesto, wszędzie tam gdzie to możliwe. 2. wulgarne - seks jest ciemną strona życia, niekontrolowanym popedem, łączy się z przemocą i agresja. 3. polega na swiadomej powściagliwosci seksualnej uzasadnianej czekaniem na wielkie uczucie, czekaniem na większą własną dojrzałość, czekaniem na zawarcie związku małzenskiego.
IV. Procesy psychiczne
Dwie grupy procesów psychicznych: 1. spostrzeganie, uwaga, pamięć ; 2. myślenie, wyobraznia, twórczość.
Spostrzeganie - proces złozony i dynamiczny. Spostrzeżenia mają indywidualny charakter, spostrzeżenia młodzieży sa w porównaniu z dziećmi bardziej dokładne, wielostronne i ukierunkowane. W tym wieku dużą role w spostrzeżeniach odgrywa nastawienie.
Uwaga dowolna zastępuje uwagę mimowolną. Uwaga dowolna ma większą pojemność co pozwala na wieksze skupienie i efektywniejsze uczenie.
Pamięć - doskonali sie w okresie dorastania, spośród pamieci bezposredniej (sekundowej) i trwałej (lata, całe życie) to pierwszą cechuje w okr. dorastania najwyższa sprawność. Pamięć trwałą cechuje organizacja i dynamika, dlatego niektóre zdarzenia są łatwiej przypominane a inne trudniej. Rozwija się pamięć dowolna i logiczna.
Myślenie - dotyczy aktywności umysłu która operuje słowami, symbolami, ideałami. W okresie dorastania rozwija sie myślenie abstrakcyjne, które prowadzi do wzrostu refleksyjności i krytycyzmu.
Rozumowanie - 1. indukcyjne - wychodzimy od pewnych faktów i dochodzimy do pewnych uogólnień ; 2. dedukcyjne - wychodzi się od uogólnień do szczegółów.
Wyobraznia - ujawnia sie w pomysłowości w życiu codziennym, jak i w marzeniach dla młodzieńczej twórczosci
Twórczość - przejaw wyobrazni, młodzież ujmuje w formę artystyczną własne przeżycia.
V. Rozwój emocjonalny
Emocje - pobudzenie emocjonalne, emocje przyjemne i przykre. Różne rodzaje emocji zwane są uczuciami.
Pobudzenie emocjonalne w okr. dorastania jest nasilone uzewnętrznia sie w intensywności zachowania. W początkowej fazie dorastania zauważa sie chwiejność emocji.
Zaburzenia nerwicowe - moga być spowodowane nieuzewnetrznionymi, tłumionymi stanami emocjonalnymi. W pierwszej fazie dorastania występuje zmiennosc znaku emocji. Wynika to ze wzmożonej pobudliwości nerwowej.
Nastroje - słabo nasilone stany emocjonalne o dodatnim lub ujemnym znaku oraz nieokreślonej treści uczuciowej. Są to czesto stany zalegające po uprzednio doznanym przezyciu, u dziewcząt mogą być związane z menstruacją.
Uczucia - Proste (smutek radość gniew) lub złożone (poczucie winy, zalu). Uczucia zależą od rodzaju sytuacji oraz od potrzeb które je pobudzają. Zródłem niepowodzeń między rodzicami i dorastającymi jest przypisywanie przez jednych i drugich róznego znaczenia tym samym zdarzeniom.
Uczucia ambiwalentne (przeciwstawne) - gdy zarazem przeżywa sie miłość i nienawiść, radość i smutek. Ambiwalencje uczuć mogą wynikać z ustalonego systemu wartości i przekonań, są wyrazem poszukiwań.
Altruizm - działanie na korzyść innej osoby z ponoszeniem osobistej straty. Związki rówieśnicze: paczki, grupy, zwiazki przyjazni.
Lęki społeczne - występują w postaci nieśmiałości, lęku przed niepowodzeniem. W pierwszej fazie dorastania występują lęki jak np. wachanie przed wejściem do kawiarni, a w drugiej fazie występują lęki spoleczne, które łączą się z przyszłością. Specyficzna kategoria lęków społecznych to lęki szkolne, których zródłem przede wszystkim są interakcje nauczyciel - uczeń
Gniew - uzewnętrznia się z różnym nasileniem i może wyzwalać zachowania agresywne. U młodych gniew jest jasny, infantylny, wyraża się w krzykach, kłótniach. U starszych te zachowania są częściej poddawane kontroli i przyjmują postać z trudem opanowanego napięcia nerwowego. Zródła gniewu: trudności i udaremnienia w realizowaniu dażeń, postępowanie rodziców, rozbierzność między własnym postępowaniem rodziców a ich wymaganiami.
Kształtują się uczucia wyższe: uczucia estetyczne, moralne i patriotyczne.
Dojrzałość uczuciowa - przejście od zależności uczuciowej do niezależności, od niekontrolowanego uzewnętrzniania uczuć do poddania ich kontroli. To takie zdolności do odwracania reakcji, do powściagliwości, do rezygnacji. Pełne ukształtowanie tej dojrzałości przypada na dalsze lata. Na dojrzałość uczuć składa się całe uprzednie życie człowieka, jego doświadczenia w kolejnych fazach rozwoju.
VI. Rozwój moralny
Można wyróżnić w nim fazy. Pierwszym jego badaczem był Piaget. Wykazał że kształtowanie cech moralnych małego dziecka zachodzi przez przymus dorosłych. Przymus wyznacza : STADIUM REALIZMU MORALNEGO w którym obowiązek jest narzucany z zewnątrz. Rozwój moralny kształtuje wg. Piageta współdziałanie z rówieśnikami, prowadzące do STADIUM AUTONOMII MORALNEJ, w którym postępowanie uzależnia się od opinii otoczenia. Charakterystyczna dla tego stadium jest zasada subiektywnej odpowiedzialności - dzieci oceniają postepowanie ze wzgl. na intencje a nie na skutek czynu.
Konwencjonalny poziom rozwoju moralnego (Kohlberg) - I stadium : ocena zachowania wynika z aprobaty społecznej, rówieśników ; II stadium : ocena zachowania oparta jest na prawie i porządku, odczówamy szacunek dla autorytetów.
Prokonwencjonalny poziom rozwoju moralnego - charakteryzuje się autonomicznym ujmowaniem zasad moralnych, niezależnie od autorytetu osób czy grup. I stadium - polega na ujmowaniu zasad moralnych w terminach umowy społecznej, regół przyjętych przez dane społeczeństwo. II stadium - charakteryzuje się samodzielnym poszukiwaniem regół zgodnych z logicznym rozumieniem ich stałości i uniwersalizmu.
Stadium konencjonalizmu moralnego - dziecko postępuje zgodnie z wzorami zewnętrznymi
Stadium pryncypializmu moralnego - zew. wzory stają sie uzewnętrznione i stają się własnymi postawami wyznaczającymi zachowanie
Stadium racjonalizmu moralnego - dziecko wnika w sens uprzednio zaakceptowanych norm
Konformizm - polega na podporządkowaniu się gotowym wzorom i schematom postepowania, m.in. na dostosowaniu sie do grupy i opini większości. Wyrazem komformizmu jest tzw. kultura młodziezowa.
Rygoryzm moralny - ujmowanie określonych powinności jako bezwyjątkowych, od których nigdy nie wolno odstępować.
Rygoryzm dziecięcy - wyraz bezrefleksyjnego i dosłownego przyswajania sobie przez dziecko pouczeń osób dorosłych
Rygoryzm dojrzały - kryteria : stabilność uznawanych kryteriów, zdolność ich uzasadniania, ich wpływ na zachowanie - najważniejsze kryterium.
Moze się zdarzyć ze nie wykształci się rygoryzm dojrzały i osoba zostanie moralnie niedojrzała. Rozbierzność między standardami a zachowaniem może być przyczyną 2 zjawisk: gdy człowiek świadomie i dobrowolnie czerpie korzyści z werbalnych deklaracji, usprawiedliwiając odstępstwa od nich trudnością w ich realizacji. Powstaje w wyniku sztywnego, bezwzględnego funkcjonowania standardów, których naruszanie daje tak negatywną samoocenę że wysiłek zgodny z nimi jest nieopłacalny i następuje rezygnacja z ich przestrzegania.
VII. Rozwój światopoglądu
Światopogląd obejmuje przekonania człowieka ważne dla niego i znaczące dla kultury w jakiej żyje, ujmuje przekonania konkretnego człowieka. Funkcje światopoglądu : mobilizuje do podejmowania zadań i trudności, funkcja wartościująca, f. kontroli własnego postępowania, f. wyjaśniająca, f. integracyjna, f. obronna, f. ofensywna. Intensywność światopoglądu łaczy się z jego funkcją ofensywną. Powszechność moze stanowić oparcie dla pojedynczego człowieka. Stabilność jest oceniana pozytywnie.
Rozwój światopoglądu: Faza identyfikacji, faza kosmiczna, faza dojrzałego sensu życia.
Fazy idealizmu : 1. poszukiwanie wzorca idealnego (kult bohatera, adoracja u dziewcząt); tworzenie koncepcji doskonałej rzeczywistości
Fazy idealizmu wg. Szumana: idealizm antycypacyjny ; idealizm kompensacyjmy ; idealizm normatywny, praktyczny.
Nihilizm - polega na zaprzeczaniu sensowi ludzkiego istnienia, w tym także własnego. Może wystepować pod wpływem pojedynczego przezycia lub ciężkich zdarzeń. W skrajnym przypadku prowadzi do samobójstwa, prowadzi też do łączenia się w grupy np. satanizm.
Cynizm - rozbieżność między głoszonymi przekonaniami a ich realizacją. Cynizm ukryty - głoszone przekonania ciesza się moralną aprobatą środowiska, pod tą osłoną sprzeczne z werbalizowaną treścią działania mogą nie być zauważane. Cynizm jawny - polega na webalizowaniu własnej instrumentalnej motywacji która nadto przechodzi w konsekwentne działanie. Cynizm pozorny - werbalizowane poglądy i działania są wprawdzie zgodne, ale przeciwstawne wartościom akceptowanym w środowisku, do którego się nalezy.
Cynizm świadczy o wewnętrznym uporze a nihilizm o rezygnacji.
Anarhizm - głosi idee wolności jednostki która jest dla młodzieży bardzo pociągajaca.
VIII. Rozwój tożsamości
Sposoby poszukiwania tożsamości: 1) ciągłość istnienia (częstą formą jest sprawdzanie przez młodych niezawodności miłości rodziców) ; 2) próby zmieniania siebie, eksperymentowania z samym sobą (naśladownicze lub samodzielne) ; 3)sprawdzanie siebie (postanowienia)
Wg. Eriksona na okres dorastania przypada kryzys tożsamości, nalezy uzyskać integracje swojej przeszłości z terażniejszością i koncepcją przyszłości. Na formowanie się tożsamości wpływaja 3 elementy: poczucie wewnetrznej identyczności i ciagłosci, dostrzeganie tej identyczności i ciągłości przez osoby z otoczenia oraz potwierdzenie autopercepcji do narastającego w jego interpersonalnych doświadczeniach.
Negatywna tożsamość- wewnetrzna dezorganizacja i pustka.
Typy orientacji społecznej charakteryzujące polską młodzież : konformizm, autorytaryzm, patriotyzm, optymizm, orientacja proreformatorska, poczucie deprywacji, roszczeniowy egolitaryzm, przedsiębiorczy pragmatyzm.
IX. Rozwój motywacji
Poszerzanie się zakresu motywacji i działalności w skutek wchodzenia w nowe srodowisko społeczne.
Kierunek motywacji - w okresie dorastania nastepuje zwrot najpierw ku swiatu zewnętrznemu, pózniej ku zagadnieniom społecznym
Romantyzm - młodzież poszukuje doznań pełnych piękna i wzruszeń
Dorastający lubią ryzyko i tajemniczość
Negatywizm - przekora, może przybrać postać uporu, nieposłuszenstwa, czy nawet arogancjii, ale może też przebiegać łagodnie. Negatywizm nazwano drugim okresem przekory.
Właściwością motywacji i działalnści jest intensywność. Młodzież włacza się do dzałania całym sobą, bez reszty może oddac sie akceptowanej idei. Intensywnośc wiąze sie z potrzebą czynów, która w okresie dorastania jest pragnieniem czynów nadzwyczajnych.