Stre - co go wywołuje i jak sobie z nim radzić?

1. Co to jest stres?
W medycynie stres jest „stanem, który przejawia się swoistym zespołem składającym się z nieswoistych zmian wywołanych w całym układzie biologicznym człowieka lub zwierzęcia przez czynnik stresujący. Stres ma trzy stadia: alarmowe, adaptacji i wyczerpania. W stadium alarmowym człowiek odczuwa działanie stresora i przeżywa poczucie bezsilności i zagrożenia. Pod wpływem autonomicznego układu nerwowego dochodzi w organizmie do wielu zmian pozwalających na opanowanie zagrożenia, organizm wykazuje tendencje do stabilizacji (adaptacja). W przypadkach, gdy stresor jest bardzo silny lub jego działanie przedłuża się, dochodzi do wyczerpania możliwości przystosowawczych, wówczas może dojść do rozwijania się różnych chorób wywołanych nieprzystosowaniem, np.: chorób układu krążenia, choroby reumatycznej, zaburzeń trawienia, metabolizmu (przemiana materii), reakcji alergicznych.”
Natomiast w psychologii jest definiowany jako „dynamiczna relacja adaptacyjna pomiędzy możliwościami jednostki a wymogami sytuacji (stresorem) charakteryzująca się brakiem równowagi. Podejmowanie zachowań zaradczych jest próbą przywrócenia równowagi. Trzy typy reakcji na stres:
* Dystres jest reakcją organizmu na zagrożenie, utrudnienie lub niemożność realizacji ważnych celów i zadań człowieka, pojawia się w momencie zadziałania bodźca, czyli stresora.
* Eustres to stres mobilizujący pozytywnie do działania
* Neustres to bodziec dla danej osoby neutralny w działaniu, chociaż dla innych bywa on eustresowy lub dystresowy.”
Najprościej jednak możemy powiedzieć, że stres jest to stan napięcia emocjonalnego, wywołanego przez różne czynniki wewnętrzne i zewnętrzne tzw. stresory.

2. Co wywołuje stres?
Stresory to czynniki reakcji stresowej. Mogą mieć one różny charakter i różną moc oddziaływania na ludzi. Jak twierdzi H. Selye, „to nie zdarzenia, ale jego percepcja (odbiór) prowadzi do stresu” a percepcja jest sprawą indywidualną każdego człowieka. Sytuacje wywołujące stres są to zjawiska nie przyjemne i możemy je podzielić na takie, które pojawiają się często np. kłopoty w szkole, w pracy, codzienne kłopoty, brak pewności siebie, nadmiar pracy przy małej ilości czasu a także jazda samochodem. Drugą grupą stresorów są to sytuacje niespodziewane np. utrata pracy, śmierć kogoś bliskiego, epidemie lub ataki terrorystyczne.
Można też wyróżnić cztery silne stresory: zagrożenia, przeciążenia, zakłócenia, deprywacji. Sytuacja zagrożenia życia długotrwałego zdrowia (np. długotrwałego czasie napadu, gwałtu). Sytuacja przeciążenia, długotrwałego, której człowiek wykonuje dużo czynności na granicy wytrzymałości. Zakłócenie to trudna sytuacja, długotrwałego, której człowiek nie jest długotrwałego stanie skutecznie realizować podjętych zadań (ze względu na liczne przeszkody np. brak czasu). Deprywacja to sytuacja, w której tracimy bliską osobę.

3.Skutki długotrwałego stresu.
Jeżeli stres trwa zbyt długo a przy tym jest intensywny może spowodować różnorodne zmiany w działaniu organizmu. Na początku powoduje on obronę organizmu, lecz po pewnym czasie może wywołać patologiczne zmiany psychicznego lub fizycznego stanu człowieka.
Reakcja na stres u każdego człowieka wygląda inaczej. U niektórych ludzi może mobilizować a u innych powoduje zaburzenia w stosunkach z otoczeniem. Reakcje ujemne to najczęściej:
• reakcje fizjologiczno-somatyczne (np. przyśpieszenie tętna, suchość w jamie ustnej, dławienie się, biegunka, kołatanie serca, przyśpieszone oddychanie)
• reakcje psychiczne (np. lęk przed nie określonym zagrożeniem, brak wiary we własne możliwości, depresja, trudności w zapamiętywaniu)
• motoryczne i społeczne zmiany w zachowaniu (np. nadpobudliwość ruchowa, niespójne wypowiedzi, objadanie się lub głodzenie, konflikty w domu i w pracy).
Długotrwałe działanie stresu może wywołać różnego rodzaju choroby – m.in. nadciśnienie, choroba wieńcowa, migreny, nerwobóle, choroby psychiczne.
Gdy stres nie jest aż tak silny może wywołać wiele dodatnich reakcji np. lepsze i efektywniejsze myślenie, energiczne działanie, dzięki czemu może być bardziej aktywny i osiągać sukcesy.

4. Jak sobie radzić ze stresem?
„Radzenie sobie ze stresem to świadoma reakcja człowieka na zewnętrzne, nieprzyjemne i obciążające jego psychikę zdarzenia, a więc zapobieganie działaniu stresorów, eliminowanie lub łagodzenie ich skutków.” Termin ten posiada trzy odniesienia znaczeniowe, które wzajemnie się uzupełniają. Rozpatruje się je w kategoriach: „stylu”, „strategii” i „procesu”.
Ludzi stosują różne metody, aby radzić sobie ze stresem, nie ma jednej, zawsze działającej metody radzenia sobie z nim. Aby dobrze sobie z nim radzić każdy powinien znać system profilaktyki, obrony i terapii antystresowej. Głównymi elementami są:
• wiedza o tym, co może wywołać stres,
• poznanie i uświadomienie sobie indywidualnych źródeł stresu oraz zwykle występujących własnych reakcji na stres.
• poznanie różnorodnych sposobów radzenia sobie ze stresem,
• unikanie wpływu stresorów lub minimalizowanie skutków ich działania,
• stałe dbanie o kondycję psychiczną i sprawność fizyczną,
• przekazywanie energii stresu na zewnątrz organizmu i kierowanie jej na rozwiązywani problemów i pokonywanie trudności.
Jeśli ktoś nie umie sobie poradzić ze stresem powinien zwrócić się z pomocą do przyjaciół, rodziny, przełożonych lub czasami jeśli oni nie pomogą poszukać fachowej pomocy terapeutycznej.
Rys. Strategiczne radzenie sobie ze stresem (książka Psychologia w rekreacji i turystyce; strona 143)

Ważną rolą w pokonywaniu stresy odgrywa turystyka, kontakt z przyrodą lub ćwiczenia fizyczne (np. pływanie, aerobik, relaks). Każdy z nas, bez względu na wiek, stan zdrowia, pogodę i porę roku, powinien zażywać ruchu. Trzeba odreagować stres w sposób dla siebie najkorzystniejszy. Obok zdrowego stylu życia ważnym czynnikiem zwalczającym stres jest optymistyczne nastawienie do życia, rozwijanie pasji życiowych życiowych poczucie własnej wartości.
5. Odporność na stres.
Odporność na stres jest to sytuacja, w której owa rozbieżność ulega redukcji. Im są większe możliwości jednostki w stosunku do wymagań, tym większa odporność na stres. „Ma ona dwojaki charakter:
• naturalna, wrodzona – właściwości osobniczej, stanowiącej podstawę klasyfikacji na ludzi odpornych na stres, dokonanej na podstawie poziomu reaktywności temperamentalnej,
• odporności nabywanej w toku doświadczenia jednostkowego sytuacjami sytuacjami danego typu sytuacjami stresowymi. Odporność można nabywać przez np. trening fizyczny, „spartańskie wychowanie”, trening relaksacyjny.”



Bibliografia:
1. Biologia dla 1 klasy Liceum i Technikum, zakres podstawowy W. Lewiński, J. Prokop, G. Skirmuntt, J. Walkiewicz
2. Przysposobienie obronne dla liceum ogólnokształcącego, liceum profilowanego, technikum i zasadniczej szkoły zawodowej ,zakres podstawowy B. Breitkopf, M. Marciniak, Z. Worwa
3. Psychologia w rekreacji i turystyce J. Gracz, T. Sankowski